Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας: Υποθετικοί λόγοι (5ο & 6ο είδος) | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας: Υποθετικοί λόγοι (5ο & 6ο είδος)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Kim Niles

Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας: Υποθετικοί λόγοι (5ο & 6ο είδος)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Να μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα:

I.  Απλή σκέψη του λέγοντος     

Ε δέοι (= χρειάζεται, είναι ανάγκη) πολεμεν, μεινον ν πολεμομεν χοντες τ πλα παραδόντες.
[Αν είναι ανάγκη να πολεμάμε, θα πολεμάμε καλύτερα έχοντας τα όπλα παρά παραδίδοντάς τα]

Ε τις περιέλοιτο (= αν κανείς αφαιρούσε) τς ποιήσεως πάσης τό τε μέλος (= μελωδία) κα τν υθμν κα τ μέτρον, λόγοι γίγνονται τ λειπόμενα.
[Αν αφαιρούσε κανείς απ’ όλη την ποίηση τη μελωδία, το ρυθμό και το μέτρο, αυτά που απομένουν γίνονται λόγια]

Δυστυχέστατος τν νθρώπων ν εηνε τς πατρίδος ποστερηθείην.
[Θα ήμουν ο πιο δυστυχισμένος από τους ανθρώπους, αν αποστερούμουν την πατρίδα] 

πιλείποι ν μς πς χρόνος (= δεν θα αρκούσε σε μας ο χρόνος), ε τς ρακλέους πράξεις πάσας καταριθμησαίμεθα (= απαριθμούσαμε, διηγούμαστε με λεπτομέρεια).
[Δεν θα αρκούσε σε μας όλος ο χρόνος, αν απαριθμούσαμε όλα τα κατορθώματα του Ηρακλή]

IIΑόριστη επανάληψη στο παρελθόν     

Κίμων, ε τινι πόσχοιτό τι, οδαμς ψεύδετο.
[Ο Κίμωνας, αν υποσχόταν σε κάποιον κάτι, ποτέ δεν έλεγε ψέματα]
Ε τις καλς πηρετήσειε Φιλίππ, οδενί ν εασε (ἐῶ = αφήνω) τν προθυμίαν χάριστον (= χωρίς ανταμοιβή).
[Εάν κάποιος προσέφερε καλές υπηρεσίες στο Φίλιππο, σε κανέναν δεν άφηνε την προθυμία χωρίς ανταμοιβή]

Ε τις Κύρ δοκοίη βλακεύειν (= έδινε την εντύπωση ότι συμπεριφερόταν βλακωδώς), παισεν ν (παίω = χτυπώ).
[Αν κάποιος έδινε την εντύπωση στον Κύρο ότι συμπεριφερόταν βλακωδώς, τον χτυπούσε]

Ο λληνες τ πάλαι, ε βούλοιντο ες λόγους λθεν πρς λλήλους (= όταν ήθελαν να έρθουν σε διαπραγματεύσεις), κήρυκας πεμπον.
[Οι Έλληνες τα παλιά χρόνια, αν ήθελαν να έρθουν σε διαπραγματεύσεις μεταξύ τους, έστελναν κήρυκες]

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τα παραπάνω παραδείγματα είναι υποθετικοί λόγοι που δηλώνουν:

IΤην απλή σκέψη, δηλαδή κάτι που κατά την κρίση του ομιλητή είναι δυνατόν να γίνει, χωρίς όμως να τον ενδιαφέρει αν τελικά αυτό θα πραγματοποιηθεί. Στην απλή σκέψη, η υπόθεση εισάγεται με το ε και εκφέρεται με ευκτική και η απόδοση συνήθως με δυνητική ευκτική (= ευκτική + ν) ή, σπανιότερα, με οριστική αρκτικού χρόνου.

IIΤην επανάληψη στο παρελθόν, δηλαδή κάτι που επαναλαμβανόταν στο παρελθόν. Στο είδος αυτό η υπόθεση εισάγεται με το ε και εκφέρεται με ευκτική και η απόδοση με οριστική παρατατικού ή με δυνητική οριστική αορίστου (= οριστική αορίστου + ν).

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 

Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που είναι σε παρένθεση:

Ε o πολται μονοοεν  (μονο) λλήλοις, ενομουμένη γίγνοιτο ν  πόλις.
Απλή σκέψη του λέγοντος [Αν οι πολίτες συμφωνούσαν μεταξύ τους, η πολιτεία θα γινόταν ευνομούμενη]

Ε μς ατος δεήσειεν (= χρειαζόταν, ήταν ανάγκη) τριάκονθ’ μέρας ξω γενέσθαι, ο γεωργοντες (= οι γεωργοί) μν πολλ ν ζημιοντο  (ζημιομαι).
Απλή σκέψη του λέγοντος [Αν ήταν ανάγκη να μείνουμε εμείς τριάντα μέρες έξω, όσοι από εμάς είναι γεωργοί θα ζημιωνόντουσαν πολύ]

Ε τις ν Λακεδαίμονι ποιοίη τι φαλον, οτος δόκει (δοκε) χρεος εναι.
Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν [Αν στη Σπάρτη κάποιος έκανε κάτι τιποτένιο, αυτός θεωρούταν άχρηστος]

Βουλοίμην (βούλομαι) ν σπείσασθαί σοι (= να συνάψω ανακωχή μαζί σου), Τισσάφερνες, ε μ οοίμην (= αν δεν πίστευα) π σο ξαπατσθαι.
Απλή σκέψη του λέγοντος [Θα επιθυμούσα να συνάψω ανακωχή μαζί σου Τισσαφέρνη, αν δεν πίστευα πως θα εξαπατηθώ από σένα]

Να σχηματίσετε υποθετικούς λόγους συνδυάζοντας κατάλληλα την υπόθεση της πρώτης στήλης με την αντίστοιχη απόδοση που υπάρχει στη δεύτερη στήλη (όπως στο παράδειγμα):

1. Ε τις θλα προτιθείη (= καθιέρωνε βραβεία) τος γεωργος,
2. Ε τις τν λπίδα κ το βίου ποβάλοι,
3. γησίλαος ε τος νέους γυμναζομένους δοι,
4. Ε μ τρέφοιτο,
5. Ε τ ψηφίσματα ατάρκη εεν,
6. Ε ο Λακεδαιμόνιοι στρατεύοιντο ξω χώρας,
         
α) μάντεις σαν ν τ στρατοπέδ κα ερες φέροντες πρ π το Δις βωμο.
β) νάγκασαν ν μς ποιεν τ προσήκοντα (= όσα πρέπει).
γ) οκ ν τις ζη.
δ) τί ν γαθν πολελειμμένον εη (= έχει απομείνει).
ε) πολλ ν πιδοίη (= θα προόδευε) γεωργία.
στ) πνεσεν ν.
         
1. —  ε Απλή σκέψη του λέγοντος
2. —  δ Απλή σκέψη του λέγοντος
3. —  στ Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
4. —  γ Απλή σκέψη του λέγοντος
5. —  β Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
6. —  α Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

1. Αν κάποιος καθιέρωνε βραβεία για τους γεωργούς, η γεωργία θα προόδευε.
2. Αν κάποιος αφαιρέσει την ελπίδα από τη ζωή, τι καλό θα απομείνει.
3. Ο Αγησίλαος κάθε φορά που έβλεπε τους νέους να γυμνάζονται, τους επαινούσε.
4. Αν δεν τρέφεται, δεν μπορεί κάποιος να ζει.
5. Αν τα ψηφίσματα ήταν επαρκή, θα μας ανάγκαζαν να κάνουμε όσα πρέπει.
6. Κάθε φορά που οι Σπαρτιάτες εκστράτευαν μακριά από τη χώρα τους, υπήρχαν στον στρατόπεδο μάντεις και ιερείς που έφερναν φωτιά από τον βωμό του Δία.                                                        

Να αποδώσετε το κείμενο στην κοινή νεοελληνική γλώσσα, αφού πρώτα αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο που υπάρχει σ’ αυτό:

Λαγωοί ποτε πολεμοντες ετος παρεκάλουν ες συμμαχίαν λώπεκας. Α δ φησαν· «βοηθήσαιμεν ν μν, ε ο γνομεν τίνες στ κα τίσι πολεμετε».

α δ φησαν (φημί): κι αυτές είπαν
ε ο γνομεν (γιγνώσκω): αν δεν ξέραμε 

ε ο γνομεν - βοηθήσαιμεν ν μν  + ευκτική – δυνητική ευκτική απλή σκέψη του λέγοντος]

Οι λαγοί κάποτε πολεμώντας με τους αετούς παρακαλούσαν σε συμμαχία τις αλεπούδες. Αυτές είπαν: «θα σας βοηθούσαμε, εάν δεν γνωρίζαμε ποιοί είστε και με ποιούς πολεμάτε.»

σώπου Μθοι, διασκευή)

Ε. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ

Στα επόμενα παραδείγματα να τοποθετήσετε τον κατάλληλο υποθετικό σύνδεσμο:

Οκ ν δικαίως πιστεύοις εναι λεύθερος, ε τυραννεύοιο π τν πιθυμιν.
Απλή σκέψη του λέγοντος [Δεν μπορείς δικαιολογημένα να πιστεύεις ότι είσαι ελεύθερος, αν εξουσιάζεσαι από τις επιθυμίες σου]

άν (ν - ν) τν εδαιμονίαν τέχναις (= με τεχνάσματα) πονηρας διώκς (= επιδιώκεις), οκ ν τ βί ετυχήσεις.
Προσδοκώμενο [Αν επιδιώκεις την ευτυχία με τεχνάσματα, δε θα ευτυχήσεις στη ζωή σου]

Ε τις χων πολλ χρήματα μ χρτο ατος (= δεν τα χρησιμοποιεί), τι ν πλέον χοι το πένητος;
Απλή σκέψη του λέγοντος [Αν κάποιος, παρόλο που έχει πολλά χρήματα, δεν τα χρησιμοποιεί, τι περισσότερο έχει από έναν φτωχό;]

Κακίστης δουλείας πολυθήσ (= θα απαλλαγείς από τη χειρότερη μορφή δουλείας), άν (ν - ν)  πολυθς τν πιθυμιν.
Προσδοκώμενο [Θα απαλλαγείς από τη χειρότερη μορφή δουλείας, αν απαλλαγείς από τις επιθυμίες]

Κάλλιστ’ ν ζηςε τά προσήκοντα δρης (δρ = πράττω, κάνω) μήτε θηρν (=χωρίς να επιδιώκεις) τν τν νθρώπων παινον μήτε δειμαίνων (= ούτε να φοβάσαι) τν τν φρόνων ψόγον.
Απλή σκέψη του λέγοντος [Θα ζήσεις καλύτερα, αν πράττεις τα σωστά, χωρίς να επιδιώκεις τον έπαινο των ανθρώπων, ούτε να φοβάσαι την κατηγορία των ανόητων.] 

Ε μ λέξανδρος νπεθύμουν ν εναι Διογένης.
Μη πραγματικό [Αν δεν ήμουν ο Αλέξανδρος, θα ήθελα να είμαι ο Διογένης]

Ε κτορα ποκτενες, κα ατός (= και συ ο ίδιος) ποθανε.
Πραγματικό [Αν σκοτώσεις τον Έκτορα, θα πεθάνεις και συ ο ίδιος]

άν (ν - ν) τις ν λυμπί νικήσ, εδαίμων σται· εδαιμονέστερος δ άν (ν - ν) ν μάχ νικν τελευτήσ.
Προσδοκώμενο [Αν κάποιος νικήσει στην Ολυμπία, θα είναι ευτυχισμένος∙ θα είναι όμως πιο ευτυχής, αν πεθάνει νικώντας σε μάχη]

Να μετατρέψετε τους ακόλουθους υποθετικούς λόγους σε όλα τα υπόλοιπα είδη:

Ε γρ τος κρείττους νικς, θαυμαστς ε. [Πραγματικό]

Ε γρ τος κρείττους νίκας, θαυμαστός ν σθα (μη πραγματικό)

Ἐὰν γρ τος κρείττους νικήσς, θαυμαστός σ (προσδοκώμενο)

Ἐὰν γρ τος κρείττους νικς, θαυμαστός ε (αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον)

Ε γρ τος κρείττους νικς / νικης, θαυμαστός ν εης (απλή σκέψη του λέγοντος) 

Ε γρ τος κρείττους νικς / νικης, θαυμαστός σθα (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

Ε ποίει οτος τ δέοντα, ηδαιμόνει ν (μη πραγματικό)

Ε ποιε οτος τ δέοντα, εδαιμόνε (πραγματικό)

Ἐὰν ποι οτος τ δέοντα, εδαιμονήσει (προσδοκώμενο)

Ἐὰν ποι οτος τ δέοντα, εδαιμονε (αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον)
Ε ποιοίη / ποιο οτος τ δέοντα, εδαιμονοίη ν (απλή σκέψη του λέγοντος)

Ε ποιοίη / ποιο οτος τ δέοντα, ηδαιμονει (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

Ἐὰν καρτερίαν κα πειθ χωμεν, νδρείως γωνισόμεθα (προσδοκώμενο)

Ε καρτερίαν κα πειθ χομεν, νδρείως γωνιζόμεθα (πραγματικό)

Ε καρτερίαν κα πειθ εχομεν, νδρείως ν γωνιζόμεθα (μη πραγματικό)

Ἐὰν καρτερίαν κα πειθ χωμεν, νδρείως γωνιζόμεθα (αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον)

Ε καρτερίαν κα πειθ χοιμεν, νδρείως ν γωνιζοίμεθα (απλή σκέψη του λέγοντος)

Ε καρτερίαν κα πειθ χοιμεν, νδρείως ν γωνισάμεθα (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

Να μεταφέρετε στην αρχαία Ελληνική τους υποθετικούς λόγους:

Αν ήμουν σοφός (δεν είμαι όμως), θα ήμουν ευτυχής (εδαίμων).
 Ε σοφός ν, εδαίμων ν ν (μη πραγματικό)

Όταν (κάθε φορά που) η πατρίδα κινδυνεύει, όλοι εμείς τη βοηθούμε (βοηθ + δοτ.).
 Ἐὰν πατρίς κινδυνεύ, πάντες μες βοηθομεν ατ (αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον)

Όταν (κάθε φορά που) η πατρίδα κινδύνευε, όλοι εμείς τη βοηθούσαμε.
 Ε  πατρίς κινδυνεύοι, πάντες μες βοηθομεν ατ (αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

Όταν η πατρίδα κινδυνεύσει, όλοι εμείς θα τη βοηθήσουμε.
 Ἐὰν πατρίς κινδυνεύσ, πάντες μες βοηθήσομεν ατ (προσδοκώμενο)

Αν με εξόριζαν οι συμπολίτες μου (φεύγω π το δήμου), θα ήμουν πάρα πολύ δυστυχής (το θεωρώ ως ενδεχόμενο, ως σκέψη).
 Ε φεύγοιμι π το δήμου, δυστυχέστατος ν εην (απλή σκέψη του λέγοντος)

Αν κάποιος νομίζει ότι οι Λακεδαιμόνιοι είναι φοβεροί και δυσκολοπολέμητοι (δυσπολέμητος), είναι λογικός (σώφρων).
Ε τις νομίζει Λακεδαιμονίους εναι φοβερούς και δυσπολέμητους, σώφρον στί (πραγματικό)   

Να μεταφράσετε τα επόμενα κείμενα στην κοινή νεοελληνική γλώσσα, αφού πρώτα αναγνωρίσετε τους υποθετικούς λόγους που υπάρχουν σ’ αυτά:

1. Ἐὰν γρ φτε τος νθρώποις τ παραπτώματα ατν, φήσει κα μν Πατρ μν οράνιος· ἐὰν δ μ φτε τος νθρώποις τ παραπτώματα ατν, οδ Πατρ μν φήσει τ παραπτώματα μν.
(Κατ Ματθαον 6, 14-15)
         
ἐὰν γρ φτε τος νθρώποις: γιατί, αν συγχωρήσετε στους ανθρώπους

Οι υποθετικοί λόγοι του 1ου αποσπάσματος δηλώνουν το Προσδοκώμενο: ἐὰν + Υποτακτική Οριστική Μέλλοντα

Γιατί, αν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα αμαρτήματά τους, θα συγχωρήσει κι εσάς ο ουράνιος Πατέρας σας∙ αν, όμως, δε συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα αμαρτήματά τους, ούτε ο Πατέρας θα συγχωρήσει τα δικά σας αμαρτήματα.
                                                                 
2. λύχνος το σώματός στιν φθαλμός· ἐὰν ον φθαλμός σου πλος , λον τ σμά σου φωτεινν σται· ἐὰν δ φθαλμός σου πονηρός , λον τ σμά σου σκοτεινν σται.
(Κατά Ματθαον 6, 22-23)

Οι υποθετικοί λόγοι του 2ου αποσπάσματος δηλώνουν το Προσδοκώμενο: ἐὰν + Υποτακτική Οριστική Μέλλοντα

Το φως του σώματος είναι το μάτι∙ αν λοιπόν το μάτι σου είναι ειλικρινές, όλο σου το σώμα θα είναι φωτεινό∙ αν όμως το μάτι σου είναι κακό, όλο σου το σώμα θα είναι σκοτεινό.

3. —    σκει τν περ τ σμα γυμνασίων μ τ πρς τν ώμην λλ τ πρς τν γίειαν· τούτου δ’ ν πιτύχοιςε λήγοις τν πόνων τι πονεν δυνάμενος.
—    Ἐὰν ς φιλομαθής, σει πολυμαθής·  μν πίστασαι, τατα διαφύλαττε τας μελέταις,  δ μ μεμάθηκαςπροσλάμβανε τας πιστήμαις.
—    Δοκίμαζε τος φίλους κ τε τς περ τν βίον τυχίας κα τς ν τος κινδύνοις κοινωνίας· τ μν γρ χρυσίον ν τ πυρ βασανίζομεν, τος δ φίλους ν τας τυχίαις διαγιγνώσκομεν. Οτως ριστα χρήσει τος φίλοις, ἐὰν μ προσμένς τς παρ’ κείνων δεήσεις, λλ’ ατεπάγγελτος ατος ν τος καιρος βοηθες.

(σοκράτους, Πρς Δημόνικον, 14, 18 και 25)

ε λήγεις τν πόνων: αν σταματάς τις ασκήσεις
προσλάμβανε τας πιστήμαις: να τα αποκτάς με τα διαβάσματα, με τη γνώση       
και τς ν τος κινδύνοις κοινωνίας: και από τη συμμετοχή στους κινδύνους
διαγιγνώσκομεν: κρίνουμε, καταλαβαίνουμε
λλ’ ατεπάγγελτος... βοηθες:          αλλά με δική σου πρωτοβουλία τους βοηθείς στις κατάλληλες περιστάσεις

ε λήγοις   ν πιτύχοις = απλή σκέψη του λέγοντος

ἐὰν ς σει = προσδοκώμενο

μν πίστασαι διαφύλαττεπραγματικό (λανθάνων υποθετικός λόγος, με την υπόθεσή του να εντοπίζεται στην αναφορικοϋποθετική πρόταση: ε τινά πίστασαι)

μ μεμάθηκας προσλάμβανεπραγματικό (λανθάνων υποθετικός λόγος, με την υπόθεσή του να εντοπίζεται στην αναφορικοϋποθετική πρόταση: ε τινά μ μεμάθηκας)

ἐὰν μ προσμένς / λλά βοηθες χρήσειπροσδοκώμενο (σύνθετος υποθετικός λόγος)

- Κάνε τις σχετικές με το σώμα ασκήσεις, όχι όμως εκείνες που είναι για τη σωματική δύναμη, αλλά εκείνες για την υγεία∙ αυτό θα το πετύχεις αν σταματάς τις ασκήσεις, όταν ακόμη μπορείς να κοπιάσεις.

- Αν είσαι φιλομαθής, θα γίνεις πολυμαθής∙ όσα τυχόν γνωρίζεις, διαφύλαξέ τα με τη μελέτη, κι όσα τυχόν δεν έχεις μάθει ακόμη, να τα αποκτάς με τα διαβάσματα.


- Δοκίμαζε τους φίλους και από τις αποτυχίες στη ζωή και από τη συμμετοχή τους στους κινδύνους∙ γιατί το χρυσάφι το δοκιμάζουμε στη φωτιά, ενώ τους φίλους τους κρίνουμε στις ατυχίες. Με αυτό τον τρόπο θα φερθείς άριστα στους φίλους, αν δεν περιμένεις τις δικές τους εκκλήσεις, αλλά με δική σου πρωτοβουλία τους βοηθάς στις κατάλληλες περιστάσεις. 

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...