Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Από τη σύνταξη των λέξεων

Alex Stoddard

Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Από τη σύνταξη των λέξεων

1. Να σχηματίσετε φράσεις συντάσσοντας τα ρήματα με τις λέξεις ή με τα ονοματικά σύνολα που σας δίνονται.

π.χ.    περιβάλλω  κάποιος – εμπιστοσύνη  → περιβάλλω κάποιον με εμπιστοσύνη

1. ανατρέχω / το παρελθόν → [ανατρέχω + αιτιατική, όταν είναι μεταβατικό – ανατρέχω + σε, όταν είναι αμετάβατο] Είναι μάταιο να ανατρέχεις στο παρελθόν, τη στιγμή που δεν μπορείς να το αλλάξεις.

2. αντεπεξέρχομαι  / οι δυσκολίες της ζωής → [αντεπεξέρχομαι + σε] Αν και είναι πολύ νέος, κατορθώνει να αντεπεξέρχεται μόνος του στις δυσκολίες της ζωής.

3. αποδύομαι / υπεράνθρωπες προσπάθειες → [αποδύομαι + σε] Για να γλιτώσει το παιδί της, αποδύθηκε σε υπεράνθρωπες προσπάθειες.

4. αποφαίνομαι / η ορθότητα μιας κρίσης → [αποφαίνομαι + για] Θα αποφανθεί ο σύλλογος διδασκόντων για την ορθότητα της κρίσης του νέου καθηγητή.

5. αφορώ / η ψυχική ισορροπία των εφήβων → [αφορά + αιτιατική (χωρίς σε)] Το σημερινό μας άρθρο αφορά την ψυχική ισορροπία των εφήβων.

6. εμποτίζομαι / οι ιδέες του χριστιανισμού → [εμποτίζομαι + με] Είχε εμποτισθεί με τις ιδέες του χριστιανισμού.

7. εμφορούμαι  / αγνά αισθήματα → [εμφορούμαι + από] Εμφορούμαι από αγνά αισθήματα.

         

8. ενδίδω / οι προτάσεις του → [ενδίδω + σε] Δεν ενέδωσε στις προτάσεις του τελικά.    

9. ενστερνίζομαι / οι απόψεις του για την ηθική → Ενστερνίζεται τις απόψεις του για την ηθική.

10. επιδαψιλεύω / εξαιρετικές τιμές – κάποιος → Το Υπουργείο Πολιτισμού επιδαψίλευσε εξαιρετικές τιμές στο διάσημο ποιητή.

11. εφιστώ (αόρ.επέστησα) /  η προσοχή μας - κάποια σοβαρά λάθη → Επέστησε την προσοχή μας σε κάποια σοβαρά λάθη.

12. κατατρύχομαι / έμμονες ιδέες → [κατατρύχομαι + από] Κατατρύχεται από έμμονες ιδέες.

         

13. αμφιβάλλω / η επάρκεια των γνώσεων → Αμφιβάλλω για την επάρκεια των γνώσεών του.  

14. περιπίπτω / μεγάλο σφάλμα → Περιέπεσε σε μεγάλο σφάλμα.

15. προσιδιάζω / άνθρωπος με αξίες → [προσιδιάζω + σε] Η απληστία δεν προσιδιάζει σε άνθρωπο με αξίες.

16. σεμνύνομαι / τα κατορθώματα των προγόνων μας → [σεμνύνομαι + για (υπερηφανεύομαι, καμαρώνω)] Η νέα γενιά σεμνύνεται για τα κατορθώματα των προγόνων μας.

17. συγχρωτίζομαι / άνθρωποι πονηροί και κακοί → Συγχρωτίζεται με ανθρώπους πονηρούς και κακούς.

18. συναινώ / η προτεινόμενη λύση → Ο υπουργός δε συναινεί στην προτεινόμενη λύση.

19. συναισθάνομαι / οι υποχρεώσεις μας → Πρέπει να καταστεί σαφές ότι συναισθανόμαστε τις υποχρεώσεις μας.

20. συστοιχώ / οι ανάγκες της κοινωνίας → Το νέο οικονομικό πρόγραμμα συστοιχεί με τις ανάγκες της κοινωνίας.

21. υποκαθιστώ / κάποιος - τα καθήκοντά του → Ο νέος καθηγητής υποκατέστησε το συνάδελφο που συνταξιοδοτήθηκε στα καθήκοντά του.

22. υποπίπτω / η αντίληψη → [υποπίπτω + σε] Η παρανομία του υπέπεσε στην αντίληψη των αρχών.

23. φαλκιδεύω / οι ατομικές ελευθερίες → [φαλκιδεύω: περιορίζω την ισχύ (δικαιωμάτων) χωρίς τυπικά να παρανομώ] Με τις νέες διατάξεις φαλκιδεύονται οι ατομικές ελευθερίες των πολιτών.

         

24. μετέρχομαι / όλες οι μέθοδοι → [μετέρχομαι + αιτιατική] Μετήλθε όλες τις μεθόδους για να μας πείσει.

2. Μερικά ρήματα, επειδή επηρεαζόμαστε από την καθαρεύουσα ή επειδή τα συγχέουμε με άλλα, τα συντάσσουμε λανθασμένα. Να εντοπίσετε τα λάθη και να επαναδιατυπώσετε τις παρακάτω φράσεις κάνοντας τις αλλαγές που απαιτούνται.

1. Το μικρό παιδί διέφυγε της προσοχής μας και έπεσε στο νερό. → [διαφεύγω + αιτιατική] διέφυγε την προσοχή... 

2. Επέβλεψε των εργασιών ο ίδιος προσωπικά, επειδή ήθελε το αποτέλεσμα να είναι αντάξιο του ονόματός του. → [επιβλέπω + αιτιατική] Επέβλεψε τις εργασίες...

2. Μετήλθε κάθε μέσου, για να τον πείσει ότι η συμφωνία που του πρότεινε ήταν συμφέρουσα. [μετέρχομαι + αιτιατική] Μετήλθε κάθε μέσο...

3. Άξιζε καλύτερης ζωής και καλύτερης τύχης. → [αξίζω + αιτιατική] Άξιζε καλύτερη ζωή και καλύτερη τύχη.

4. H συζήτηση αφορά στην αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών. → Η συζήτηση αφορά την αντιμετώπιση... [αφορώ + απρόθετη αιτιατική]

5. O κ. X. στερήθηκε της δυνατότητας να απευθύνεται από το βήμα της Βουλής στους συναδέλφους του. [στερούμαι + αιτιατική] στερήθηκε τη δυνατότητα...

6. Λέγεται ότι τις πληροφορίες για επικείμενο ανασχηματισμό τις διέρρευσε ένας στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού. → [το ρήμα διαρρέω με αυτή τη σημασία είναι κανονικά αμετάβατο (για πληροφορία μυστική, απόρρητη κ.λπ., που δημοσιοποιείται με διοχέτευση σε τρίτους)] Λέγεται ότι οι πληροφορίες για επικείμενο ανασχηματισμό διέρρευσαν από ένα στενό συνεργάτη του πρωθυπουργού.

7. Υποστήριξε με κατηγορηματικό τρόπο ότι το πρόγραμμα επιδέχεται βελτίωσης. → [επιδέχομαι + αιτιατική] επιδέχεται βελτίωση

8. Δε δικαιούται αύξησης. → [δικαιούμαι + αιτιατική] Δε δικαιούται αύξηση.

9. H διεύθυνση στερεί τους εργαζομένους από το δικαίωμα της εργασίας στα ναυπηγεία. [στερώ από κάποιον κάτι] → Η διεύθυνση στερεί από τους εργαζομένους το δικαίωμα της εργασίας στα ναυπηγεία.

10. Τόνισε ότι η χώρα του δεν προμηθεύει τους τρομοκράτες με όπλα. → [προμηθεύω + σε κάποιον + κάτι] δεν προμηθεύει στους τρομοκράτες όπλα.

11. Διαφέρει με τους συναδέλφους του στη νοοτροπία. → [διαφέρω + από] Διαφέρει από τους συναδέλφους του στη νοοτροπία.

12. Περιηγήθηκε σε όλες τις χώρες. [περιηγούμαι + απρόθετη αιτιατική] Περιηγήθηκε όλες τις χώρες.

3. Στα παρακάτω παραδείγματα η σύνταξη είναι λανθασμένη. Από πού προέρχεται το λάθος; Πώς θα εξομαλύνουμε τη σύνταξη και θα αποδώσουμε σωστά το νόημα κάθε φράσης;

1. H παλιά φωτογραφία απεικόνιζε μία μεσόκοπη κυρία κρατώντας ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα. [Η ενεργητική μετοχή έχει μόνο επιρρηματική χρήση και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αναφορική] ... μια μεσόκοπη κυρία που κρατούσε... 

2. Ακούγαμε όλοι εκστασιασμένοι το αηδόνι κελαηδώντας μέσα στις φυλλωσιές. [Η ενεργητική μετοχή χρησιμοποιείται κι εδώ ως αναφορική, ενώ έχει μόνο επιρρηματική χρήση] ... το αηδόνι που κελαηδούσε...

3. O μικρός, χαρούμενος, κυνηγούσε μια πεταλούδα πετώντας από λουλούδι σε λουλούδι. [Κι εδώ γίνεται λανθασμένη χρήση της ενεργητικής μετοχής] ... μια πεταλούδα που πετούσε (ή η οποία πετούσε)...

4. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών αναβαθμίστηκαν οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι τράπεζες. [Για να επιτευχθεί μεγαλύτερη σαφήνεια στο λόγο η μετοχική φράση θα πρέπει να δοθεί περιφραστικά, ώστε να τονιστεί η έννοια του τρόπου ή η έννοια της αιτίας. Συνάμα, η χρήση της ενεργητικής μετοχής δημιουργεί αντίφαση ως προς το ποιόν της ενέργειας, όπως αυτό δηλώνεται από το ρήμα (αξιοποιώντας: ατελές – αναβαθμίστηκαν: τέλειο).] Με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων... ή Επειδή αξιοποιήθηκαν οι δυνατότητες...

4. Στις προτάσεις που ακολουθούν τα αποθετικά ρήματα χρησιμοποιούνται λανθασμένα με διάθεση παθητική, ενώ έχουν μόνο ενεργητική. Αλλάξτε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας στη θέση των αποθετικών ρημάτων ένα συνώνυμο ή μία περίφραση, αν θέλετε να έχετε παθητική σύνταξη, ή αλλάξτε τη σύνταξη ώστε να γίνει ενεργητική.

1. Οι όροι της συνθήκης ειρήνης διαπραγματεύτηκαν από τους εμπολέμους. → Οι εμπόλεμοι διαπραγματεύτηκαν τους όρους της συνθήκης ειρήνης.

2. Όσοι από την τάξη μου είχαν αποτύχει στις εξετάσεις ειρωνεύτηκαν από τους άλλους. → Οι άλλοι ειρωνεύτηκαν όσους από την τάξη μου είχαν αποτύχει στις εξετάσεις.

3. Τα ανθρώπινα δικαιώματα σέβονται μόνο στις πραγματικά δημοκρατικές κοινωνίες. → Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σεβαστά μόνο στις πραγματικά δημοκρατικές κοινωνίες. / Μόνο οι πραγματικά δημοκρατικές κοινωνίες σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

4. H συμφωνία εγγυήθηκε από τους συμβαλλομένους. → Οι συμβαλλόμενοι εγγυήθηκαν τη συμφωνία.

5. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου εκμεταλλεύονται από τις πλούσιες και προηγμένες χώρες. → Οι πλούσιες και προηγμένες χώρες εκμεταλλεύονται τις χώρες του Τρίτου Κόσμου. / Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από τις πλούσιες και προηγμένες χώρες.

6. Τα γεγονότα διηγούνταν από διαφορετικούς ανθρώπους, που τα αντιμετώπιζαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο. → Τα γεγονότα τα διηγούνταν διαφορετικοί άνθρωποι, οι οποίοι τα αντιμετώπιζαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο.

7. Μερικές φορές μικρά παιδιά κακομεταχειρίζονται από τους γονείς τους. → Μερικές φορές μικρά παιδιά πέφτουν θύματα κακομεταχείρισης από τους γονείς τους.

8. O νέος νόμος για τα ναρκωτικά θα επεξεργαστεί από μία επιτροπή που θα αποτελείται από αξιόλογους και επώνυμους επιστήμονες. → Μια επιτροπή που θα αποτελείται από αξιόλογους και επώνυμους επιστήμονες θα επεξεργαστεί το νέο νόμο για τα ναρκωτικά. / Ο νέος νόμος για τα ναρκωτικά θα αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας για μια επιτροπή που θα αποτελείται από αξιόλογους και επώνυμους επιστήμονες.

9. H υπέρμετρη φιλοδοξία του και ο εγωισμός του δεν ανέχονται από κανέναν. → Κανένας δεν ανέχεται την υπέρμετρη φιλοδοξία και τον εγωισμό του.

10. Το καινούριο παιχνίδι περιεργάστηκε από το μικρό γιο του. → Ο μικρός γιος του περιεργάστηκε το καινούριο παιχνίδι.

5. Στη χρήση του άρθρου (οριστικού και αορίστου) μερικές φορές γίνονται τα εξής λάθη:

α) παραλείπουμε το οριστικό, ενώ χρειάζεται

β) χρησιμοποιούμε το αόριστο χωρίς να είναι αναγκαίο

γ) χρησιμοποιούμε το αόριστο στη θέση του οριστικού.

Στις φράσεις που ακολουθούν να βρείτε πού υπάρχουν τέτοιου είδους λάθη και να τα διορθώσετε.

1. O δήμαρχος Βέροιας εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας στο κατάμεστο δημοτικό θέατρο της πόλης. → Ο δήμαρχος της Βέροιας... (α)

2. Περιμένουμε ότι το νέο εικοσιτετράωρο θα έχουμε έναν άστατο καιρό. → ... θα έχουμε άστατο καιρό. (β)

3. Οι απεργοί ανέστειλαν τις απεργιακές κινητοποιήσεις, για να δώσουν στον υπουργό μια ευκαιρία να επανεξετάσει τα προβλήματά τους. → την ευκαιρία... (γ)

4. H Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει ένα σοβαρό ρόλο στη λύση των προβλημάτων της Βαλκανικής χερσονήσου. → να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο... (β)

5. Πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες συσκέψεις με στόχο μια καλύτερη κατανόηση των απόψεων των αντιπάλων μας. → με στόχο την καλύτερη... (γ)

6. H σύνοδος των υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα γίνει στις δεκαπέντε Μάρτη. → στις δεκαπέντε του Μάρτη. (α)

7. Τα έργα του βρήκαν μια παγκόσμια απήχηση και του χάρισαν μια παγκόσμια δόξα. → Τα έργα του βρήκαν παγκόσμια απήχηση και του χάρισαν παγκόσμια δόξα. (β)

8. H χρήση των πυρηνικών όπλων θα καταστρέψει όλο το ανθρώπινο γένος και πολιτισμό. → και τον πολιτισμό. (α)

9. O πρόεδρός μας ανέλαβε εκστρατεία για μια οριστική λύση του θέματος. → για την οριστική λύση... (γ)

10. Οι κυβερνήσεις συνήθως δε συμμερίζονται τις αγωνίες και ανησυχίες των λαών. → και τις ανησυχίες... (α)

6. Μερικές φορές στο λόγο παρατηρείται συσσώρευση ουσιαστικών σε πτώση γενική, φαινόμενο που δεν ταιριάζει στη δομή της νεοελληνικής γλώσσας. Να αναδομήσετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε να περιοριστεί η χρήση της γενικής και να υπάρχει σαφήνεια.

1. Αναθεωρείται ο τρόπος σύνταξης της κατάστασης επιβίβασης. → Αναθεωρείται ο τρόπος με τον οποίο συντάσσεται η κατάσταση επιβίβασης.

2. Οργανώθηκε εκδήλωση για την κήρυξη της έναρξης εκστρατείας διασώσεως της πανίδας και της χλωρίδας του τόπου μας. → Οργανώθηκε εκδήλωση για να κηρυχθεί η έναρξη εκστρατείας για τη διάσωση της πανίδας και της χλωρίδας του τόπου μας.

3. Παρατηρείται αδυναμία αύξησης της εγχώριας παραγωγής κρέατος. → Παρατηρείται αδυναμία να επιτευχθεί αύξηση (ή στην αύξηση) της εγχώριας παραγωγής κρέατος.

4. O ίδιος ο προϊστάμενος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας επέβλεψε την πρόοδο των εργασιών αποκαταστάσεως των ζημιών των βυζαντινών εκκλησιών της πόλης μας. → Ο ίδιος ο προϊστάμενος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας επέβλεψε την πρόοδο των εργασιών για την αποκατάσταση των ζημιών στις βυζαντινές εκκλησίες της πόλης μας. 

5. O πρωθυπουργός θα ανακοινώσει τα μέτρα εξομάλυνσης της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας. → Ο πρωθυπουργός θα ανακοινώσει τα μέτρα για την εξομάλυνση της κατάστασης στην ελληνική οικονομία.

6. Ανεξαρτήτως της θέλησης της κυβέρνησης η διαφορά βαδίζει προς την οριστική λύση της. → Ανεξάρτητα από τη θέληση της κυβέρνησης η διαφορά βαδίζει προς την οριστική λύση της.

7. Έχουν ληφθεί μέτρα πρόβλεψης επέκτασης των κλάδων γεωργικής παραγωγής. → Έχουν ληφθεί μέτρα που προβλέπουν την επέκταση των κλάδων γεωργικής παραγωγής.

8. H συνέχιση της προσπάθειας άσκησης οικονομικής πίεσης από ξένους παράγοντες θα αποδειχτεί και πάλι ατελέσφορη. → Η συνέχιση της προσπάθειας να ασκηθεί οικονομική πίεση από ξένους παράγοντες θα αποδειχθεί και πάλι ατελέσφορη.

7. Συχνά παρατηρείται στη γλώσσα μας το φαινόμενο να χρησιμοποιείται άστοχα ο πληθυντικός αριθμός κάποιων ουσιαστικών εκεί όπου χρειάζεται ενικός. Στις φράσεις που ακολουθούν να εντοπίσετε πού υπάρχει αυτό το λάθος και να το διορθώσετε.

1. O πρωθυπουργός στην ομιλία του στο συνέδριο του κόμματος εξέφρασε την άρνηση των παλιών πρακτικών και λογικών. → ... την άρνηση της παλιάς πρακτικής και λογικής.

2. Οι συγκρούσεις και οι εντάσεις ανάμεσα στους βουλευτές της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης είναι καθημερινό φαινόμενο στη Βουλή. → Οι συγκρούσεις και η ένταση...

3. O καλός δάσκαλος συντελεί θετικά στη διάπλαση των προσωπικοτήτων των μαθητών του. → ... της προσωπικότητας των μαθητών του.

4. Θα ανακοινωθούν σύντομα οι βαθμολογίες των μαθητών. → ... η βαθμολογία των μαθητών.

5. Τα δύο αδέλφια συμφωνούν σε όλα παρ’ όλες τις διαφορές στις ηλικίες. → ... παρ’ όλη τη διαφορά στην ηλικία.

6. Οι διατυπώσεις για την έκδοση ενός πιστοποιητικού είναι πολλές. [Σωστή]

7. Οι διατυπώσεις των απόψεών τους υπήρξαν σαφείς. → Η διατύπωση των απόψεών τους υπήρξε σαφής.

8. Οι πόλεμοι επηρεάζουν τις ζωές πολλών ανθρώπων. → Οι πόλεμοι επηρεάζουν τη ζωή πολλών ανθρώπων.

9. Από τα μακρινά ταξίδια του απόκτησε πολλές εμπειρίες. [Σωστή]

10. Μερικοί πολιτικοί ακολουθούν ανάλογα με τις περιστάσεις διαφορετικές τακτικές. → ... διαφορετική τακτική.

8. Διαγράψτε το σαν ή το ως στις περιπτώσεις στις οποίες θεωρείτε ότι είναι περιττό και διορθώστε το όπου χρησιμοποιείται λανθασμένα.

ως – σαν. Οι δύο λέξεις διαφέρουν στους προσεκτικούς χρήστες της Ελληνικής. Το ως δηλώνει ιδιότητα ή χαρακτηριστικό που ο ομιλητής πιστεύει ότι αληθεύει. Το σαν, αντιθέτως, χρησιμεύει για παρομοίωση ή ιδιότητα που ο ομιλητής θεωρεί ή εμφανίζει ως ψευδή ή αναληθή.

Από εσφαλμένη αντίληψη ότι το σαν είναι τύπος της δημοτικής και το ως της καθαρεύουσας, ορισμένοι ομιλητές χρησιμοποιούν το σαν αντί του ως σε όλες τις περιπτώσεις. (Μίλησε για το θέμα σαν ειδικός.) Αυτή η χρήση του σαν οδηγεί σε παρανοήσεις, αφού το Μίλησε... σαν ειδικός, μπορεί να εκληφθεί «σαν να ήταν ειδικός» (ενν. ενώ δεν είναι)!

1. Τελικά η απόφαση που είχε ληφθεί αποδείχθηκε ως λανθασμένη. → Τελικά η απόφαση που είχε ληφθεί αποδείχθηκε λανθασμένη.

2. Δουλεύει μέρα νύχτα σαν σκλάβος. [Σωστή]

3. Διορίστηκε ως διευθυντής σε μια μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση. → Διορίστηκε διευθυντής σε μια μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση.

4. Πρωτοπαρουσιάστηκε στα γράμματα σαν διηγηματογράφος, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός ως ποιητής. → Πρωτοπαρουσιάστηκε στα γράμματα ως διηγηματογράφος, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός ως ποιητής.

5. Έχει πολλές υποχρεώσεις σαν υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων που είναι. → [Το σαν χρησιμοποιείται εδώ για να δηλώσει αιτιολογία.]

[Καταχρηστικά με ουσιαστικό ή επίθετο, που επέχει στην πρόταση θέση κατηγορηματικού προσδιορισμού και δηλώνει σχέση αιτιολογίας ως προς το υπόλοιπο περιεχόμενο της πρότασης. Σημαίνει: με την ιδιότητα του... (σαν πρωθυπουργός της χώρας, οφείλω να λάβω αυστηρά μέτρα για την πάταξη του οικονομικού εγκλήματος).] 

6. Αυτό το νεοκλασικό κτίριο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο. → Αυτό το νεοκλασικό κτίριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο.

7. Ο κ. Χ. δικαιούται επίδομα ως πολύτεκνος. [Σωστή]

8. Μερικοί μαθητές έχουν σαν πρότυπο το δάσκαλό τους. → [Το σαν είναι περιττό ή μπορεί να αντικατασταθεί από το ως] → Μερικοί μαθητές έχουν ως πρότυπο το δάσκαλό τους.

9. Έχει ως στόχο να προσφέρει άριστες υπηρεσίες στον πολίτη. → Έχει στόχο να προσφέρει άριστες υπηρεσίες στον πολίτη.

10. Παρόλο που αυτός δείχνει ότι δε μας αγαπά, εμείς τον θεωρούμε σαν δικό μας άνθρωπο. → Παρόλο που αυτός δείχνει ότι δε μας αγαπά, εμείς τον θεωρούμε δικό μας άνθρωπο.

11. O πατέρας μου σαν διευθυντής του εργοστασίου είναι πολύ απασχολημένος. [Το σαν χρησιμοποιείται εδώ για να δηλώσει αιτιολογία.]

12. Ο κ. Π. ως δήμαρχος πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον τόπο του. [Σωστή]

Προσοχή: Το προθετικό σύνολο που εισάγεται με το ως είναι:

1. κατηγορούμενο υποκειμένου ή αντικειμένου: Παρουσιάστηκε ως νοικοκύρης του κτήματος. (χωρίς πράγματι να είναι). Στη χρήση του αυτή το ως μπορεί να το αντικαθιστά η πρόθεση για (Περνά για σοφός). Όταν όμως δηλώνεται πραγματική ιδιότητα ή κατάσταση, το ως μπορεί να παραλείπεται. Έτσι, δε χρειάζεται να πούμε: Αναγνωρίστηκε η Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος, αλλά Αναγνωρίστηκε η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος. Έτσι πρέπει να λέμε επίσης: Διορίστηκε καθηγητής.

2. κατηγορηματικός προσδιορισμός ουσιαστικού ή αντωνυμίας προσωπικής ή δεικτικής. Στην περίπτωση αυτή το ως χρειάζεται, γιατί αποδίδει στο ουσιαστικό ή στην αντωνυμία που προσδιορίζει μια πραγματική ιδιότητα ή κατάσταση, κάτω όμως από ορισμένους περιορισμούς (αιτία, χρόνος, προϋπόθεση) (περιοριστικό ως): Δεν πληρώνει φόρους ως ξένος υπήκοος (= επειδή είναι... πράγματι). Ως δήμαρχος έκαμε πολλά καλά (= τότε που ήταν -πράγματι- δήμαρχος).

Αν το ουσιαστικό ή αντωνυμία που προσδιορίζεται είναι σε γενική, τότε και το ουσιαστικό που συνοδεύει το ως πρέπει να μπαίνει σε πτώση γενική:  Οι ευθύνες του Πέτρου ως διευθυντή είναι πολύ μεγάλες (και όχι: ως διευθυντής(!)).

Σημείωση: Σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν πρέπει να λέγονται και προπαντός να γράφονται φράσεις, όπως οι παρακάτω:

Διορίστηκε σαν δάσκαλος. Υπηρέτησε σαν καθηγητής. Σας δεχόμαστε σαν Υπουργό κ.τ.ό., γιατί μπορούν να σημαίνουν: δεν είναι πράγματι δάσκαλος!

9. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ουσιαστικών, ώστε να βρίσκονται στη σωστή πτώση.

1. Ήταν αξιέπαινη η προσπάθειά της ως συζύγου και μητέρας.

2. Αποδείχτηκε πως άξιζες τον έπαινό μας ως σύζυγος και μητέρα.

3. H αγωνία μας ως καθηγητών σας είναι να γίνετε υπεύθυνοι και σωστοί πολίτες.

4. Το πρώτο χρέος για μένα ως υπουργό είναι να πατάξω την εγκληματικότητα.

5. Έκανα το καθήκον μου ως καθηγητής.

6. Το καθήκον μου ως καθηγητή είναι να μορφώνω και να διαπαιδαγωγώ τους νέους.

7. H χρησιμοποίηση της δύναμης ως μέσου καταπίεσης καταδικάζεται από όλους.

8. Το κύριο έργο μας ως μαθητών είναι η μελέτη.

9. H αποστολή σας ως εκπροσώπων του σχολείου μας ήταν πολύ επιτυχημένη.

10. H αξία του ως επιστήμονα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

11. Μας αντιμετώπισαν σαν εχθρούς της πατρίδας.

12. Θα δείξει τις ικανότητές του ως μεσολαβητής.

10. Να διαγράψετε το για σε όσες φράσεις χρησιμοποιείται λανθασμένα ή δε χρειάζεται και να το αντικαταστήσετε με άλλη λέξη, όπου αυτό είναι απαραίτητο.

1. H προσφορά θα ισχύσει για τέσσερις μήνες ακόμη. → Η προσφορά θα ισχύσει τέσσερις μήνες ακόμη.

2. Για μια ακόμα φορά θα σε συγχωρήσω και θα παραβλέψω τις συνέπειες της πράξης σου. → Μια ακόμα φορά...

3. Σε συγχωρούμε για πρώτη φορά. [Σωστή]

4. Οι θεατές συνέχιζαν να καταφθάνουν για αρκετή ώρα μετά την έναρξη της θεατρικής παράστασης. → Οι θεατές συνέχιζαν να καταφθάνουν  αρκετή ώρα μετά την έναρξη της θεατρικής παράστασης.

5. Το βιβλίο έχει για θέμα τους κινδύνους που διατρέχουν οι νέοι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. → Το βιβλίο έχει θέμα... (ή ως θέμα)

6. H αρμόδια επιτροπή της Βουλής ανέλαβε να διεξαγάγει έρευνα για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. [Σωστή]

7. Πήγε για λίγες μέρες και τον καθυστέρησαν ένα μήνα. [Σωστή]

8. Τον πέρασαν για κλέφτη και γι’ αυτό τον συνέλαβαν. [Σωστή]

9. Θα δοκιμάσω για να σας εξηγήσω την κατάσταση. → Θα δοκιμάσω να σας εξηγήσω την κατάσταση.

10. Ήρθα για να διαμαρτυρηθώ. [Σωστή]

11. Αναφέρθηκαν στην ανελλιπή για δέκα χρόνια γόνιμη παρουσία του στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου. → Αναφέρθηκαν στην ανελλιπή επί δέκα χρόνια...

11. Πολλοί κάνουν λάθος στη χρήση της δεικτικής αντωνυμίας τόσος, τόση, τόσο και του επιρρήματος τόσο. Εντοπίστε τα λάθη στις προτάσεις που ακολουθούν και διορθώστε τα.

1. Δεν αλλάζουν εύκολα συνήθειες τόσο πολλών χρόνων. [Σωστή]

2. Αντιμετωπίζω τόσα πολλά προβλήματα τελευταία στη δουλειά μου, ώστε κυριεύτηκα από άγχος. → Αντιμετωπίζω τόσο πολλά προβλήματα...

3. Ήταν τόσο καλός άνθρωπος, που πολλοί τον εκμεταλλεύονταν. [Σωστή]

4. Μου δόθηκαν τόσες πολλές ευκαιρίες στη ζωή μου, αλλά δεν εκμεταλλεύτηκα καμία. → Μου δόθηκαν τόσο πολλές ευκαιρίες...

5. Μου σύστησε τόσους πολλούς ανθρώπους στη γιορτή της, που δε θυμάμαι πια σχεδόν κανέναν. → Μου σύστησε τόσο πολλούς ανθρώπους...

6. Απογοητεύτηκα γιατί τόσους καλούς γιατρούς επισκέφτηκα και γιατρειά δε βρήκα. [Σωστή]

7. Το ξέρετε όλοι σας ότι έχω διαπράξει στη ζωή μου τόσα σοβαρά λάθη. [Σωστή]

8. Τόσες λίγες ήταν οι δυνάμεις μας στην Επανάσταση του 1821, που πολλοί υποστήριζαν ότι δε θα πετύχουμε τίποτε. → Τόσο λίγες ήταν...

Προσοχή: Μπροστά από τα επίθετα «λίγος, πολύς» χρησιμοποιούμε το άκλιτο επίρρημα «τόσο». Ενώ μπροστά από τα άλλα επίθετα χρησιμοποιούμε τη δεικτική αντωνυμία «τόσος» με ποσοτική έννοια. Για παράδειγμα η φράση «τόσους καλούς γιατρούς» σημαίνει: πολλούς και καλούς γιατρούς. Αν όμως διατυπωθεί «τόσο καλούς γιατρούς» θα εκληφθεί ως ποιοτικός προσδιορισμός και θα σημαίνει: πολύ καλούς γιατρούς. 

12. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της αντωνυμίας όσος ή εκείνος.

1. Ευχαριστούμε όλους όσοι μας συμπαραστάθηκαν. [Η αντωνυμία «όσοι» λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος συμπαραστάθηκαν, γι’ αυτό και τίθεται σε ονομαστική.]

2. Ευχαριστούμε όσους μας βοήθησαν τη δύσκολη στιγμή. [Η αντωνυμία «όσους» λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος ευχαριστούμε, γι’ αυτό και τίθεται σε αιτιατική.]

3. Να επιβληθούν αυστηρές ποινές εναντίον όλων όσοι παραβαίνουν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. [Η αντωνυμία «όσοι» λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος παραβαίνουν, γι’ αυτό και τίθεται σε ονομαστική.]

4. Δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όλους όσους βλέπει να πάσχουν και να υποφέρουν. [Η αντωνυμία «όσους» λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος βλέπει, γι’ αυτό και τίθεται σε αιτιατική.]

5. H αγανάκτηση όλων εκείνων που ταλαιπωρούνται από τη γραφειοκρατία είναι μεγάλη. [Η αντωνυμία «εκείνων» λειτουργεί ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός του επιθέτου όλων.]

6. Το συνέδριο αφορά εκείνους που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας. [Η αντωνυμία «εκείνους» λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος αφορά, γι’ αυτό και τίθεται σε αιτιατική.]

7. Θυμάται με συγκίνηση όλους όσοι τη βοήθησαν ηθικά και οικονομικά. [Η αντωνυμία «όση» λειτουργεί ως υποκείμενο του ρήματος βοήθησαν, γι’ αυτό και τίθεται σε ονομαστική.]

13. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις παραλείποντας τη μια φορά την αναφορική αντωνυμία όσος και την άλλη το επίθετο όλος.

π.χ. H δίωξη θα γίνει εναντίον όλων όσοι παραβιάζουν τις διατάξεις του νόμου.

α) Η δίωξη θα γίνει εναντίον όλων εκείνων που παραβιάζουν της διατάξεις του νόμου.

β) Η δίωξη θα γίνει εναντίον όσων παραβιάζουν τις διατάξεις του νόμου.

1. Είναι χρέος όλων όσοι είναι ευκατάστατοι να συνδράμουν τους σεισμοπαθείς. → Είναι χρέος όσων είναι ευκατάστατοι να συνδράμουν τους σεισμοπαθείς. → Είναι χρέος όλων εκείνων που είναι ευκατάστατοι να συνδράμουν τους σεισμοπαθείς.

2. Ευγνωμονούμε όλους όσοι ασχολήθηκαν με το πρόβλημα και πρότειναν λύσεις. → Ευγνωμονούμε όσους ασχολήθηκαν με το πρόβλημα και πρότειναν λύσεις. → Ευγνωμονούμε όλους εκείνους που ασχολήθηκαν με το πρόβλημα και πρότειναν λύσεις.

3. H πολιτεία πρέπει να τιμωρεί παραδειγματικά όλους όσοι είναι έμποροι ναρκωτικών και όχι μόνον απλοί χρήστες. → H πολιτεία πρέπει να τιμωρεί παραδειγματικά όσους είναι έμποροι ναρκωτικών και όχι μόνον απλοί χρήστες. → H πολιτεία πρέπει να τιμωρεί παραδειγματικά όλους εκείνους που είναι έμποροι ναρκωτικών και όχι μόνον απλοί χρήστες.

4. O υπουργός υποσχέθηκε ότι θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα προβλήματα όλων όσοι υπέστησαν ζημιές από την πρόσφατη θεομηνία. → O υπουργός υποσχέθηκε ότι θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα προβλήματα όσων υπέστησαν ζημιές από την πρόσφατη θεομηνία. → O υπουργός υποσχέθηκε ότι θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα προβλήματα όλων εκείνων που υπέστησαν ζημιές από την πρόσφατη θεομηνία.

5. Αυτό συμβαίνει δυστυχώς σε όλους όσοι δεν έχουν αρκετή υπομονή. → Αυτό συμβαίνει δυστυχώς σε όσους δεν έχουν αρκετή υπομονή. → Αυτό συμβαίνει δυστυχώς σε όλους εκείνους που δεν έχουν αρκετή υπομονή.

14. Να αντικαταστήσετε την άκλιτη αναφορική αντωνυμία που με το όπου ή με προθετικό σύνολο στις περιπτώσεις στις οποίες χρησιμοποιείται λανθασμένα.

1. Στην πρώτη γραμμή της συνειδητής κριτικής που ασκούν οι έφηβοι στις οικογένειές τους βρίσκεται στις περισσότερες περιπτώσεις η μομφή ότι δεν τους παρέχεται αρκετή ελευθερία. [Σωστή]

2. Το οικογενειακά οργανωμένο «σπίτι» ήταν επί αιώνες το κέντρο που ικανοποιούνταν οι βασικές ανάγκες της ζωής του ανθρώπου. → ... το κέντρο όπου ικανοποιούνταν...

3. Την εποχή που το εργατικό κίνημα ήταν στα πρώτα του βήματα, οι συνθήκες δουλειάς ήταν σκληρές, σχεδόν απάνθρωπες. → Την εποχή κατά την οποία το εργατικό κίνημα...

4. Μομφή καταλογίζεται στο δημοσιογράφο που αδιαφορεί για την ευθύνη και το κύρος της εφημερίδας που εργάζεται και δε φροντίζει να είναι βάσιμες και ακριβείς οι ειδήσεις που συγκεντρώνει. → Μομφή καταλογίζεται στο δημοσιογράφο που αδιαφορεί για την ευθύνη και το κύρος της εφημερίδας στην οποία εργάζεται και δε φροντίζει να είναι βάσιμες και ακριβείς οι ειδήσεις που συγκεντρώνει.

5. Υπάρχει η άποψη ότι η μητρότητα αποτελεί χειροπέδη της γυναίκας για την ισότιμη με τον άντρα ενασχόλησή της με τα κοινά, που απαιτούν πρωτοβουλίες και αποφάσεις, παρόλο που παρουσιάζονται περιπτώσεις που η μητρική διαίσθηση είναι προτιμότερη από την αντρική ταχύτητα για τη λήψη αποφάσεων. → Υπάρχει η άποψη ότι η μητρότητα αποτελεί χειροπέδη της γυναίκας για την ισότιμη με τον άντρα ενασχόλησή της με τα κοινά, που απαιτούν πρωτοβουλίες και αποφάσεις, παρόλο που παρουσιάζονται περιπτώσεις κατά τις οποίες (ή στις οποίες) η μητρική διαίσθηση είναι προτιμότερη από την αντρική ταχύτητα για τη λήψη αποφάσεων.

15. Σε ποιες περιπτώσεις το που χρησιμοποιείται λανθασμένα; Με τι θα έπρεπε να αντικατασταθεί, για να έχουμε σωστή διατύπωση;

1. Είναι από τους ανθρώπους που τιμούν την πατρίδα μας. [Σωστή]

2. Τα μειονεκτήματα που παρουσιάζει η πρότασή σας θα φανούν αργότερα. [Σωστή]

3. Πρόκειται για ασήμαντο άνθρωπο που κανένας δε δίνει σημασία. → Πρόκειται για ασήμαντο άνθρωπο στον οποίο κανένας δε δίνει σημασία.

4. Είναι η μόνη γυναίκα που μπορώ να συζητήσω σοβαρά. → Είναι η μόνη γυναίκα με την οποία μπορώ να συζητήσω σοβαρά.

5. H περιοχή που κατάγεστε θεωρείται μία από τις πλουσιότερες της Ελλάδας. → Η περιοχή από την οποία κατάγεστε θεωρείται μία από τις πλουσιότερες της Ελλάδας.

6. Το χωριό που ζούσαν οι παππούδες μου καταστράφηκε εντελώς από τους σεισμούς. → Το χωριό στο οποίο ζούσαν οι παππούδες μου καταστράφηκε εντελώς από τους σεισμούς.

7. Πέρασε ένας χρόνος που συνεδρίασε η επιτροπή και καμιά απόφαση δεν υλοποιήθηκε. → Πέρασε ένας χρόνος από τότε που συνεδρίασε η επιτροπή και καμιά απόφαση δεν υλοποιήθηκε.

16. Να αλλάξετε τη διατύπωση στις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε οι αναφορικές προτάσεις να εισάγονται με την άκλιτη αναφορική αντωνυμία που.

π.χ. Με το θάνατό του έχασαν τον άνθρωπο στον οποίο στηρίζονταν.

Με το θάνατό του έχασαν τον άνθρωπο που τους στήριζε.

1. Πρόκειται για θέσεις τις οποίες δεν μπορώ να προσεγγίσω με την κοινή λογική. → Πρόκειται για θέσεις που δεν μπορώ να προσεγγίσω με την κοινή λογική.

2. Είναι ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο ανταλλάσσω σκέψεις και ιδέες. → Είναι ο μόνος άνθρωπος που ανταλλάσσω σκέψεις και ιδέες.

3. Μου σύστησε τη γυναίκα στην οποία αφιέρωσε το τελευταίο του βιβλίο. → Μου σύστησε τη γυναίκα που της αφιέρωσε το τελευταίο του βιβλίο.

4. Υπάρχουν μέτρα με τα οποία μπορούμε να δώσουμε λύσεις στο πρόβλημα. → Υπάρχουν μέτρα που μπορούν να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα.

5. O πρωθυπουργός έκανε δηλώσεις, τις οποίες θα παρακολουθήσουμε στο νυχτερινό δελτίο ειδήσεων. → Τις δηλώσεις που έκανε ο πρωθυπουργός, θα τις παρακολουθήσουμε στο νυχτερινό δελτίο ειδήσεων.

6. Πρόκειται για άποψη την οποία θεωρώ απαράδεκτη. → Πρόκειται για άποψη που τη θεωρώ απαράδεκτη.

7. Έχει τέτοια διπλωματική ικανότητα, την οποία θα ζήλευαν και πολλοί διπλωμάτες. → Έχει τέτοια διπλωματική ικανότητα, που θα τη ζήλευαν και πολλοί διπλωμάτες.

8. Ψάχνουν να βρουν την αιτία από την οποία προκλήθηκε η έκρηξη στο εργοστάσιο. → Ψάχνουν να βρουν την αιτία που προκάλεσε την έκρηξη στο εργοστάσιο.

17. Ότι ή ό,τι; Γράψτε το σωστά στα παρακάτω παραδείγματα:

α) Ότι καιρό κι αν κάνει, θα πάμε εκδρομή. → ό,τι (αναφορική αντωνυμία)

β) Έλεγε ότι τον ενδιαφέρει ο αθλητισμός. → ότι (ειδικός σύνδεσμος, εισάγει ειδική πρόταση που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος έλεγε)

γ) Ότι ακούσει, το πιστεύει. → ό,τι (αναφορική αντωνυμία)

δ) – Mέσα είναι ο Πέτρος;

    – Όχι, ότι βγήκε.  → ό,τι (χρονικός σύνδεσμος = μόλις)

ε) Ήρθε ότι ετοιμαζόμουν να φύγω. → ό,τι (χρονικός σύνδεσμος = μόλις, ακριβώς τη στιγμή που...)

στ) Αντιλήφθηκε ότι προσπαθούν να τον εξαπατήσουν. → ότι (ειδικός σύνδεσμος, εισάγει ειδική πρόταση που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος αντιλήφθηκε)

18. Στα παραδείγματα που ακολουθούν να αντικατασταθούν κάποιες από τις αναφορικές προτάσεις με μετοχές, για να αποφευχθεί η επανάληψη της αναφορικής αντωνυμίας «που» ή για να αποκτήσει ο λόγος συνοπτικότερη μορφή.

1. Έχουν ληφθεί όλα τα μέτρα που ενδείκνυνται για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, που θα γίνουν σε μία εβδομάδα. → Έχουν ληφθεί όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, που θα γίνουν σε μία εβδομάδα.

2. Πολλοί εργαζόμενοι αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά στις ανάγκες που διαρκώς αυξάνονται. → Πολλοί εργαζόμενοι αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά στις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες.

3. Οι προτάσεις που υποβλήθηκαν για τη βελτίωση του νομοσχεδίου ήταν λιγότερες από αυτές που αναμένονταν. → Οι υποβληθείσες προτάσεις για τη βελτίωση του νομοσχεδίου ήταν λιγότερες από τις αναμενόμενες.

4. Οι μαθητές που προάγονται είναι σχεδόν πάντοτε πολύ περισσότεροι από αυτούς που απορρίπτονται. → Οι προαχθέντες μαθητές είναι σχεδόν πάντοτε πολύ περισσότεροι από τους απορριφθέντες.

5. Αυτοί που αρνούνται να αποδεχτούν τις αντιλήψεις που επιβάλλονται από το κοινωνικοπολιτικό σύστημα συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα. → Οι αρνούμενοι να αποδεχτούν τις επιβαλλόμενες από το κοινωνικοπολιτικό σύστημα αντιλήψεις συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα.

19. Οι ακόλουθες φράσεις έχουν κάποια λάθη που συχνά γίνονται στο λόγο. Να τα εντοπίσετε και να τα διορθώσετε.

1. Kαθένα παιδί πρέπει να έχει ίσες δυνατότητες για μόρφωση. → Κάθε παιδί...

2. Δε θα το αγοράσω το παντελόνι· εκτός το ότι είναι ακριβό, είναι και πολύ στενό. → εκτός του ότι... (εκτός + γενική ή εκτός + από + αιτιατική)

3. Τόσα πολλά άτομα πώς χώρεσαν σ’ ένα μικρό δωμάτιο! → Τόσο πολλά άτομα... (μπροστά από το επίθετο πολύς χρησιμοποιούμε το άκλιτο επίρρημα «τόσο», και όχι την κλιτή αντωνυμία τόσος-η-ο. Μπροστά από ουσιαστικό, όμως, χρησιμοποιούμε την αντωνυμία: Τόσα άτομα...)

4. Οι άνθρωποι σήμερα δείχνουν τόση λίγη ανθρωπιά προς το συνάνθρωπό τους! → τόσο λίγη ανθρωπιά (εφόσον ακολουθεί το επίθετο λίγος χρησιμοποιούμε το άκλιτο επίρρημα «τόσο») 

5. Έκανε τόσα σοβαρά λάθη, που δεν μπορούμε δυστυχώς να τα παραβλέψουμε. → [Αν διατυπωθεί «τόσα σοβαρά λάθη» θα σημαίνει πολλά σοβαρά λάθη. Αν η φράση διατυπωθεί «τόσο σοβαρά λάθη» σημαίνει πολύ σοβαρά λάθη.]

6. Μετά από τις εξετάσεις έφυγε για διακοπές. → Μετά τις εξετάσεις... (μετά + αιτιατική, όταν έχουμε άρθρο και ουσιαστικό ή μετά από + αιτιατική, όταν έχουμε ουσιαστικό χωρίς προσδιορισμό, χωρίς δηλαδή άρθρο, επίθετο ή αριθμητικό)

7. Θα έρθει πριν το τέλος του χρόνου. → πριν από το τέλος... (πριν + από, για να δηλωθεί το προτερόχρονο)

8. Μετά από συνεννόηση των αντιμαχόμενων πλευρών επικράτησε ηρεμία. → Ύστερα από συνεννόηση...

9. Θέλω να ζω σ’ έναν κόσμο που δε θα γίνονται πόλεμοι. → όπου δε θα γίνονται... (ή στον οποίο δε θα γίνονται) [με το αναφορικό επίρρημα όπου εισάγεται αναφορική πρόταση, το περιεχόμενο της οποίας αφορά σε τόπο που δηλώνεται προηγουμένως]

10. Χάρη στην έλλειψη προγραμματισμού ναυάγησε η προσπάθεια. → Εξαιτίας της έλλειψης... (εξαιτίας + γενική: δηλώνει την αιτία δυσάρεστης εξέλιξης / χάρη, χάρις + σε (κάποιον, κάτι): για να δηλωθεί θετική εξέλιξη)

11. Πολλά χρήματα συγκεντρώνονται από τις διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις χάρη στους πρόσφυγες. → για χάρη των προσφύγων... (για χάρη ή προς χάριν + γενική: για να ικανοποιηθεί κάποιος ή για να βοηθηθεί κάποιος)

12. Το πλοίο θα αναχωρήσει στις μία ή στις μιάμιση; → στη μία ή στη μιάμιση

13. O νέος διευθυντής είναι ευπαρουσίαστος, καλλιεργημένος και μόλις σαράντα ενός έτους. → σαράντα ενός ετών

14. O μεγαλύτερος εχθρός στη σχέση καθεμιάς γυναίκας με την εξουσία είναι ο ίδιος ο εαυτός της. → κάθε γυναίκας

20. Να διαβάσεις προσεκτικά το παρακάτω κείμενο και να εντοπίσεις σε ποια σημεία του κειμένου υπάρχει παθητική σύνταξη και σε ποια ενεργητική. Για ποιο λόγο νομίζεις ότι ο συγγραφέας προτίμησε να χρησιμοποιήσει τη μία σύνταξη ή την άλλη στα συγκεκριμένα σημεία;

H λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς

Απογυμνωμένες πατρίδες ζητούν  (ενεργητική σύνταξη, εξαίρεται το υποκείμενο) πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους που έχουν κλαπεί (παθητική σύνταξη, εξαίρεται η δράση)

Το μουσείο Γκέτι του Λος Άντζελες επέστρεψε πρόσφατα στην Ιταλία τρία σημαντικά αρχαία έργα (ενεργητική σύνταξη, για να δοθεί έμφαση στο υποκείμενο της πρότασης), όταν αποδείχθηκε ότι αυτά είναι προϊόντα κλοπής (παθητική σύνταξη, για να δοθεί έμφαση στο αντικείμενο της πρότασης). Πρόκειται για δύο ρωμαϊκά γλυπτά του 2ου μ.X. αιώνα και ένα ελληνικό αγγείο του 5ου π.X. αιώνα με την υπογραφή του κεραμέα και αγγειογράφου Eυφρονίου. Αντίθετα, τέσσερις εικόνες του 15ου αι. με μορφές Αποστόλων, οι οποίες έχουν κλαπεί από τη Δέηση της Εκκλησίας του Αντιφωνητή (παθητική σύνταξη, διότι ο συντάκτης δεν γνωρίζει το υποκείμενο), που βρίσκεται στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, και πουλήθηκαν σε Ολλανδό συλλέκτη (παθητική σύνταξη, διότι δεν είναι γνωστό το υποκείμενο της πρότασης, ποιος δηλαδή έκλεψε και πούλησε τις εικόνες), δεν επιστρέφονται στην Εκκλησία της Κύπρου (παθητική σύνταξη, για να δοθεί έμφαση στην πράξη), σύμφωνα με απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου του Ρότερνταμ, παρά το ότι στη Σύμβαση της Χάγης (1954) προβλέπεται η επιστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης (παθητική σύνταξη, υφολογική επιλογή μιας και πρόκειται για τυπική διατύπωση μιας σύμβασης). Αν και στις δύο περιπτώσεις το δικαστήριο δέχθηκε ότι πρόκειται για προϊόντα κλοπής (ενεργητική σύνταξη, για να τονιστεί το υποκείμενο της ενέργειας), και μάλιστα για την Κύπρο ότι προέρχονται από κατεχόμενα εδάφη, οι αποφάσεις ήταν τελείως διαφορετικές.

Στην περίπτωση του αμερικανικού μουσείου το ένα ρωμαϊκό γλυπτό είχε κλαπεί από αρχαιολογικό χώρο (παθητική σύνταξη, γιατί δεν μας ενδιαφέρει το υποκείμενο της ενέργειας), το άλλο από ιδιωτική συλλογή και το ελληνικό αγγείο, που είχε εξαχθεί κατά την αρχαιότητα στην Eτρουρία (παθητική σύνταξη, διότι το υποκείμενο είναι άγνωστο), κλάπηκε από το χώρο της ανασκαφής, η οποία συνεχίζεται ακόμη.

Σε ό,τι αφορά τώρα τις τέσσερις κλεμμένες εικόνες από την Eκκλησία του Aντιφωνητή της κατεχόμενης Kύπρου, πρέπει να σημειωθεί (παθητική σύνταξη, τυπικότητα ύφους) ότι είναι η πρώτη φορά που τέτοια υπόθεση εκδικάζεται (παθητική σύνταξη, για να τονιστεί η δηλούμενη ενέργεια) σε ευρωπαϊκό έδαφος και πρόκειται να συζητηθεί (παθητική σύνταξη, για να τονιστεί η δηλούμενη ενέργεια) εκ νέου σε περίπου τρεις μήνες ύστερα από έφεση που υπέβαλε η Εκκλησία της Κύπρου (ενεργητική σύνταξη, για να δοθεί έμφαση στο υποκείμενο). Ανάλογη με τις εικόνες του Aντιφωνητή είναι και η περίπτωση των βάρβαρα αποτοιχισμένων μωσαϊκών από την Eκκλησία της Kανακαριάς, που βρίσκεται επίσης στην  κατεχόμενη  Kύπρο.

Τα μωσαϊκά μετάλλια με τις μορφές Aποστόλων, που χρονολογούνται στον 6ο αιώνα και θεωρούνται από τα λίγα δείγματα ψηφιδωτών και γενικά βυζαντινής ζωγραφικής της προεικονομαχικής περιόδου, εντοπίστηκαν το 1988 σε έμπορο έργων τέχνης στην Iνδιανάπολη και ύστερα από δικαστικό αγώνα της Eκκλησίας και της κυβέρνησης της Kυπριακής Δημοκρατίας αποδόθηκαν στον νόμιμο κύριό τους, δηλαδή στην Eκκλησία της Kύπρου (παθητική σύνταξη στα ρήματα της περιόδου, για να τονιστούν οι δηλούμενες ενέργειες). Σήμερα εκτίθενται στο Bυζαντινό Mουσείο του Iδρύματος του Aρχιεπισκόπου Mακαρίου στη Λευκωσία. Tο ίδιο συνέβη και με μια δεσποτική εικόνα Παναγίας Bρεφοκρατούσας, επίσης από τον Aντιφωνητή, που είχε αγοραστεί στο εξωτερικό από Έλληνα εφοπλιστή (παθητική σύνταξη, για να δοθεί έμφαση στην ενέργεια) χωρίς να γνωρίζει την προέλευσή της (ενεργητική σύνταξη, για να τονιστεί το υποκείμενο). H εικόνα ταυτίστηκε στην Aθήνα από την τέως διευθύντρια του Bυζαντινού Mουσείου κυρία M. Π. και επιστράφηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Kύπρο (παθητική σύνταξη, εξαίρεται η δράση).

Σε διαμαρτυρία της Eπιτροπής Προστασίας Πολιτιστικής Kληρονομιάς Kύπρου για την απόφαση του δικαστηρίου του Pότερνταμ αναφέρεται (παθητική σύνταξη, εξαίρεται η δράση) ότι το ολλανδικό δικαστήριο αρνήθηκε στην προκειμένη περίπτωση να εφαρμόσει το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση της Xάγης του 1954 για την «προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης», το οποίο είχε υπογράψει και επικυρώσει η Ολλανδία (ενεργητική σύνταξη, εξαίρεται το υποκείμενο των ρημάτων). Σε αυτό ρητά αναφέρεται ότι κάθε τρίτο κράτος –και στην περίπτωση αυτή η Ολλανδία– έχει υποχρέωση να επιστρέψει (ενεργητική σύνταξη, τονίζεται το υποκείμενο) στις αρμόδιες αρχές του καταληφθέντος κράτους τα πολιτιστικά αγαθά τα οποία βρίσκονταν (ενεργητική σύνταξη, εξαίρεται το υποκείμενο) στο έδαφός του και εξήχθησαν (παθητική σύνταξη, εξαίρεται η δράση) παράνομα από τα κατεχόμενα εδάφη.

(από εφημερίδα)

Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλη Τριανταφυλλίδη

Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρη – Γ. Μπαμπινιώτη

Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη