Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κείμενο 5 (V) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις) | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κείμενο 5 (V) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Gerard de Lairesse

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κείμενο 5 (V) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO QUINTA
ΕΝΑΣ ‘ΛΑΤΡΗΣ’ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ

Ο Σίλιος Ιταλικός (Silius Italicus, 26-101 μ.Χ.) ήταν επικός ποιητής. Συνέθεσε το μεγαλύτερο σωζόμενο ρωμαϊκό έπος με τον τίτλο «Punica» και με θέμα τον Β' Καρχηδονιακό πόλεμο. Η ποιότητα του έργου όμως δε συμβαδίζει με την έκτασή του. Υπήρξε φανατικός θαυμαστής του Βιργιλίου, τον οποίο λάτρεψε κυριολεκτικά: συγκέντρωνε εικόνες του· αγόρασε και ανακαίνισε το μνημείο του ποιητή στη Νεάπολη και το επισκεπτόταν όπως ένα ναό· τιμούσε, τέλος, τα γενέθλιά του με θρησκευτική κατάνυξη.

Silius Italicus, poēta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbat. Multos in illis locis agros possidēbat. Silius animum tenerum habēbat. Gloriae Vergili studēbat ingeniumque eius fovēbat. Eum ut puer magistrum honorābat. Monumentum eius, quod Neapoli iacēbat, pro templo habēbat.

Μετάφραση: Ο Σίλιος Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν άνδρας δοξασμένος. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία. Στα μέρη εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή. Επιδίωκε τη δόξα του Βιργιλίου και περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη. Τον τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Το μνημείο του, που βρισκόταν στη Νεάπολη, το θεωρούσε σαν ναό.

Συντακτική ανάλυση:

Silius Italicuspoēta epicusvir clarus erat: Κύρια πρόταση
erat: Ρήμα. Silius Italicus: Υποκείμενο. poēta: Παράθεση στο υποκείμενο. epicus: Επιθετικός προσδιορισμός στο poeta. vir: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. clarus: Επιθετικός προσδιορισμός στο vir.

XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri suntΚύρια πρόταση
sunt: Ρήμα. libri: Υποκείμενο. pulchri: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. XVII (septendecim): Επιθετικός προσδιορισμός στο librieius: Γενική του δημιουργού (genetivus auctoris) ή κτητική στη λέξη libri. de bello: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.  Ισοδυναμεί προς το περί + γενική της αρχαίας ελληνικής. Punico: Επιθετικός προσδιορισμός στο bellosecundo: Επιθετικός προσδιορισμός στο Punico bello.

Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbatΚύρια πρόταση
tenēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. se: Αντικείμενο ρήματος. Η αντωνυμία se αναφέρεται στο υποκείμενο (Silius) του ρήματος (tenebat) και επομένως έχουμε ευθεία αυτοπάθεια. in Campaniā: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. annis: Αφαιρετική τοπική του χρόνου (χρονικός εντοπισμός) στο tenebat. Ultimis: Επιθετικός προσδιορισμός στο annisvitae: Γενική διαιρετική στο annis. suae: Επιθετικός προσδιορισμός στο vitae. Η αντωνυμία suae αναφέρεται στο υποκείμενο (Silius) του ρήματος (tenebat) και επομένως έχουμε ευθεία αυτοπάθεια (κτήση με αυτοπάθεια).

Multos in illis locis agros possidēbatΚύρια πρόταση
possidēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. agros: Αντικείμενο ρήματος. Multos: Επιθετικός προσδιορισμός στο agrosin locis: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο. illis: Επιθετικός προσδιορισμός στο locis.

Silius animum tenerum habēbatΚύρια πρόταση.
habēbat: Ρήμα. Silius Italicus: Υποκείμενο. animum: Αντικείμενο. tenerum: Επιθετικός προσδιορισμός στο animum.

Gloriae Vergili studēbat: Κύρια πρόταση.
studēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. Gloriae: Αντικείμενο. Το ρήμα studebat συντάσσεται με δοτική. Vergili: Γενική κτητική στο gloriae.

ingeniumque eius fovēbat: Κύρια πρόταση.
fovēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. ingenium: Αντικείμενο. eius: Γενική κτητική στο ingenium (κτήση χωρίς αυτοπάθεια, δηλ. Vergili).

Eum honorābat: Κύρια πρόταση
honorābat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. Eum: Αντικείμενο.

ut puer magistrum: Δευτερεύουσα απλή παραβολική-συγκριτική, ελλειπτική του τρόπου ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με οριστική (εννοούμενο ρήμα honorat), καθώς η σύγκριση αφορά δύο πράξεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα. Η παραβολική πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης. Ως α΄ όρος σύγκρισης θεωρείται η κύρια πρόταση «(Silius Italicus) eum (sic) honorabat».
honorat: Ρήμα (εννοείται). puer: Υποκείμενο. magistrum: Αντικείμενο.

Monumentum eius pro templo habēbatΚύρια πρόταση
habēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius Italicus. Monumentum: Αντικείμενο. eius: Γενική κτητική στο monumentum (κτήση χωρίς αυτοπάθεια, δηλ. Vergili). pro templo: Εμπρόθετος προσδιορισμός της παραβολής ως κατηγορούμενο στο monumentum.

quod Neapoli iacēbat: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο monumentum. Εισάγεται με τον αναφορικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό· χρόνου παρατατικού, διότι αναφέρεται στο παρελθόν.
iacēbat: Ρήμα. quod: Υποκείμενο. Neapoli: Απρόθετη αφαιρετική (επειδή είναι όνομα πόλεως) που δηλώνει τη στάση σε τόπο.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

Ουσιαστικά
Α΄ κλίση
poeta – poetae (αρσε. = ποιητής)
vita – vitae (θηλ. ζωή)
gloria – gloriae (θηλ. = δόξα)
Campania – Campaniae (θηλ. = Καμπανία) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]

Β΄ κλίση
animus - animi (αρσ. = ψυχή)
annus - anni (αρσ. = έτος)
liber - libri (αρσ. = βιβλίο)
ager - agri (αρ. = αγρός)  
puer - pueri (αρσ. = παιδί)
magister - magistri (αρ. = δάσκαλος)
vir - viri (αρσ. = άνδρας)
templum - templi (ουδ. = ναός)
bellum - belli (ουδ. = πόλεμος) 
monumentum - monumenti (μνημείοτάφος)
ingenium - ingenii (i) (ουδ. = πνεύμα)
Italicus - Italici (αρ. = Ιταλικός) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Sillius - Sillii / Silli (αρ. = Σίλιος) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό] (Η κλητική ενικού σχηματίζεται σε -i, με συναίρεση του -ie σε-i (Sili)
Vergilius - Vergilii / Vergili (αρ. = Βιργίλιος) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό] (Η κλητική ενικού σχηματίζεται σε -i, με συναίρεση του -ie σε-i (Vergili)
locus -i (αρσ. = τόπος) Στον πληθυντικό ως ουδέτερο σημαίνει: τόποι ενώ ως αρσενικό σημαίνει: χωρία βιβλίων

Γ΄ κλίση
Neapolis - Neapolis (θηλ. = η Νεάπολη)

Neapolis
Neapolis
Neapoli
Neapolim
Neapolis
Neaopoli

Ρήματα
1η συζυγία
honoro - honoravi - honoratum - honorare (τιμώ)

2η συζυγία
foveo - fovi - fotum - fovere (θάλπωπεριβάλλω με αγάπη)
habeo - habui - habitum - habere (έχωθεωρώ)
iaceo - iacui - iacitum - iacere (κείμαιβρίσκομαι)
possideo - possedi - possessum - possidere (κατέχω)
teneo - tenui - tentum - tenere (κρατώ, me teneo = παραμένω)
studeo - studui - ----- - studere (σπουδάζωασχολούμαι)

Επίθετα

Β΄ κλίση
Punicus –a –um (Καρχηδονιακός)
epicus –a –um (επικός)
clarus –a –um (καθαρόςδυνατός) clarior –ior –ius / clarissimus –a –um
pulcher, pulchra, pulchrum (όμορφος) pulchrior -ior -ius / pulcherrimus -a -um
ultimus –a –um (τελευταίος) [υπερθετικός του ultra] ulterior –ior –ius
tener, tenera, tenerum (τρυφερόςευαίσθητος) tenerior –ior –ius / tenerrimus –a –um
secundus –a –um (δεύτερος) [τακτικό αριθμητικό]
multi, multae, multa (Συγκριτικός βαθμός: plures, plures, plura, υπερθετικός βαθμός: plurimi, plurimae, plurima)

Αντωνυμίες
qui, quae, quod (ο οποίος, η οποία, το οποίο) αναφορική
is, ea, id (αυτός, αυτή, αυτό) οριστική
ille, illa, illud (εκείνος, εκείνη, εκείνο) δεικτική
suus, sua, suum (δικός του, δική του, δικό του) κτητική
se  (τον εαυτό του) προσωπική

Προθέσεις
de + αφαιρετική
in + αιτιατική ή αφαιρετική (εδώ τοπική αφαιρετική)
pro + αφαιρετική

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

est, erat, erit, fuit, fuerat, fuerit
sunt, erant, erunt, fuerunt (fuere), fuerant, fuerint
tenet, tenebat, tenebit, tenuit, tenuerat, tenuerit
possidet, possidebat, possidebit, pessedit, possederat, possederit
habet, habebat, habebit, habuit, habuerat, habuerit
studet, studebat, studebit, studuit, studuerat, studuerit
fovet, fovebat, fovebit, fovit, foverat, foverit
honorat, honorabat, honorabit, honoravit, honoraverat, honoraverit
iacet, iacebat, iacebit, iacuit, iacuerat, iacuerit

Τροπή παράθεσης σε αναφορική πρόταση:
Silius Italicus, poeta epicus
= qui poeta epicus erat

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:
Multos in illis locis agros possidēbat:
= Multi in illis locis agri -a Silio- possidebantur.

Silius animum tenerum habēbat:
= Animus tener a Silio habebatur.

Silius Italicus monumentum eius pro templo habebat
= Μonumentum eius a Silio Italico pro templo habebatur

Διατύπωση ισοδύναμης έκφρασης:

pro templo habēbat = quasi templum / tamquam templum 

Μετατροπή πρότασης σε μετοχή
Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat
= Monumentum eius Neapoli iacens pro templo habebat

Ετυμολογική συσχέτιση λατινικών και ελληνικών λέξεων
epicus = επικός
magister = μαέστρος
Campania = σαμπάνια
septendecim = επτά
templum = τέμπλο
animus = άνεμος

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον παρατατικό. Να προσέξετε τον τονισμό!

Ego pulchros (πληθ.) libros habebam. 
Nos epistulam poētae tenebamus.
Illi magnum  (εν.) agrum possidebant.
Vos pulchrum (εν.) librum habēbatis.
Tu litteris pulchris studēbas (litterae, πληθ., γράμματαγραμματεία)
Nos templa sacra honorabamus.

2Η πρόταση ultimis... tenēbat να ξαναγραφτεί με το ρήμα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής του παρατατικού και με τις απαραίτητες μετατροπές του suae και se π.χ.
Ultimis annis vitae meae in Campaniā me tenēbam

Ultimis annis vitae tuae in Campaniā te tenēbas
Ultimis annis vitae nostrae in Campaniā nos tenēbamus
Ultimis annis vitae vestrae in Campaniā vos tenēbatis
Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbant

3Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις:
Valeri (γεντου Valĕrius), Aristides, philosophia

4Ingenium eius fovēbat: να αντικατασταθεί το eius με τον κατάλληλο τύπο της αντων. suus -a -um. Ποια η διαφορά στη σημασία;

Ingenium suum fovebat. Το suum αναφέρεται στο υποκείμενο, δηλαδή στο Σίλιο Ιταλικό (αυτοπάθεια), ενώ το eius στο Βιργίλιο.

Επαναληπτικές Ασκήσεις Μαθημάτων I-V

1Να μεταφερθούν τα ρήματα των μαθήματος III στους αντίστοιχους τύπους οριστικής του παρατατικού και τα ρήματα του μαθ. V στους αντίστοιχους τύπους της οριστικής του ενεστώτα. Να ξαναδιαβαστούν τα κείμενα στη νέα τους μορφή. Προσοχή στον τονισμό!

Μάθημα 3: habebant, se comparabat, urgebat, nocebat, respondebat, placebat, adligabat, se movebat, advolabat, videbat, stupebat, delebat, liberabat, gaudebant.             

Μάθημα 5: est, (sunt), se tenet, possidet, habet, studet, fovet, honorat, iacet, habet.      

2Να συμπληρωθούν τα κενά με τη σωστή κατάληξη του ουσιαστικού ή του επιθέτου.

Andromeda fiiia Cephei et Cassiopes est.
Perseus Andromedam amat.
Scopulus in ora Aethiopiae est.
Incolae deo regiam hostiam dant.
Concordia Rōmanorum (γεν. πληθ.) maxima erat.
Rōmāni amīcos (αρσ. πληθ.) honorābant.
(In) illo loco monumentum Vergili est.
Silius monumentum Vergili, poētae epici, pro templo habēbat.
Bellum Troiae clarum est.
Poēta ingenio valido contra iniuriam repugnat.
Aenēas pericula (πληθ.) ponti non timet (timeo, 2 φοβάμαι)
Incolae Aethiopiae Perseo dona portant.
Silius Vergilium, virum clarum, honorābat.
Silius in agris suis se tenēbat.
Silius Vergilium pro magistro habēbat.
Silio (δοτ.) animus tener erat.

3Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο της λέξης που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση:

Neptūnus beluam suam ad oram Aethiopiae urget (suus-a-um).
Perseus beluam videt; eam hastā delet (is, ea, id).
Perseus et Andromeda inter se amant (nos, vos, se).
Regīna Aenēan rogat (rogo, 1 ρωτώ) et Aenēas reginae respondet (regina).
Poeatae (δοτ.) exilium non placet (poēta).
Neptūnus ventis (αφαιρ.) pontum turbat (ventus, πληθ.).
Apud Graecos poētae multi erant (Graeci).
Dido novam patriam in Africa fundat (Africa).
Graeci in Asiam navigant (Asia-ae η Ασία).
Vergilius narrat de dolis Graecōrum (dolus, πληθ.).
Bellum plēnum periculorum est (periculum, πληθ.).
Cepheus et Cassiope cum incolis valde gaudent (incola, πληθ.).

4Να μπει το σημάδι της μακρόχρονης ή βραχύχρονης συλλαβής πάνω από την παραλήγουσα των παρακάτω λέξεων, κι έπειτα να τονιστούν οι λέξεις αυτές:

epistulārumdeplorāmuspropulsabāmusnocētisdesidĕrantHomērus (Όμηρος), NeapŏlisAspasĭa (Ασπασία).

Σημεία Θεωρίας:

Μάθημα 4ο

1. Τα ουδέτερα ουσιαστικά της β΄ κλίσης (και το ουδ. των δευτερόκλιτων επιθέτων και των κτητικών αντωνυμιών) κλίνονται ως εξής:

Ενικός
don-um
don-i
don-ō
don-um
don-um
don-ō

Πληθυντικός
don-a
don-ōrum
don-is
don-a
don-a
don-is

Σημ.: Τα ουδέτερα σε -ium (beneficiumingenium κτλ.) συναιρούν συνήθως το -ii της γενικής σε -ī.

2Η οριστική του ενεργητικού παρατατικού της α΄ συζυγίας σχηματίζεται ως εξής: ενεστωτικό θέμα + πρόσφυμα -bā + βασικές καταλήξεις

amo

amābam
amābas
amābat
amabāmus
amabātis
amābant

sum

eram
eras
erat
erāmus
erātis
erant

3. Στα λατινικά λείπει η αλληλοπαθής αντωνυμία. Ένας τρόπος για να εκφραστεί η αλληλοπάθεια είναι με τις φράσεις inter nos (inter vosinter se) και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήματος π.χ.

αγαπιόμαστε = inter nos amāmus,
αγαπιέστε = inter vos amātis,
αγαπιώνται = inter se amant.

4. Η δεικτική αντωνυμία iseaid χρησιμοποιείται συνήθως ως επαναληπτική, στη θέση δηλ. προηγούμενου ουσιαστικού (πρβ.ατός). Κλίνεται ως εξής:

is          ea         id                  ei – ii – i           eae                   ea
eius     eius     eius               eorum               earum              eorum
ei         ei         ei                    eis – iis – is     eis – iis –is      eis – iis – is
eum    eam      id                  eos                    eas                     ea
eo        ea         eo                  eis – iis – is    eis –iis – is       eis – iis – is

5. Η αφαιρετική εκφράζει την αναφορά (iustitiā certābant). Η αφαιρετική με την in εκφράζει χρόνο, τόπο και κατάσταση (in suppliciisin bello· πρβ. ν τ πολέμ).

6. Η παράλειψη του ρήματος όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα είναι συνηθισμένο φαινόμενο.

Μάθημα 5ο

1. Τα αρσενικά δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε -er κλίνονται όπως τα ουσιαστικά σε -us, με τη διαφορά ότι δεν εμφανίζουν κατάληξη στην ονομαστική και στην κλητική τον ενικού. Αρχικά ήταν ονόματα σε *-ros (= -rus) που έχασαν το -ο- και εξελίχθηκαν σύμφωνα με τους φωνητικούς νόμους της λατινικής: *pueros > puer· *agros > ager (πρβ. γρός). Όμοια κλίνεται και το μοναδικό ουσιαστικό vir, viri· επίσης, τα επίθετα όπως το tener -era -erum και pulcher -chra -chrum και οι κτητ. αντων. noster -tra - trum (μέτερος, δικός μας), vester -tra -trum (μέτερος, δικός σας).

ager        agri                    puer          pueri
agri         agrorum           pueri         puerorum
agro        agris                  puero        pueris
agrum     agros                puerum    pueros
ager        agri                    puer          pueri
agro        agris                  puero        pueris

vir                    viri                             
viri                   virorum                      
viro                  viris                           
virum              viros                          
vir                    viri                             
viro                  viris    

2. Η οριστική του παρατατικού της β΄ συζυγίας σχηματίζεται με την προσθήκη της κατάληξης ba-m στο ενεστωτικό θέμα (habē-):

habēbam
habēbas
habēbat
habebāmus
habebātis
habēbant

3To ουσ. locus ανήκει στα ετερογενή, δηλ. σχηματίζει τον πληθ. κατά τα αρσ. (loci χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδ. (loca τόποι).

4. Τονίζουμε Vergĭli, αν και η παραλήγουσα είναι βραχύχρονη, γιατί έχει προηγηθεί συναίρεση στη λήγουσα (<Vergĭlii) και η παραλήγουσα -gi- εξακολουθεί να κρατεί τον τόνο, όπως και πρώτα. Προσοχή στον τονισμό των λέξεων όπως: Campánia, Itália κτλ., που δε συμβαδίζει με τα ελληνικά. Λέξεις με ελληνική προέλευση διατηρούν την αρχική ποσότητα της παραλήγουσας: Neápolis, Cleobūlus (<Κλεόβουλος), Euripĭdes (<Ευριπίδης), theológia (<θεολογία), Aenēas (<Αινείας) κτλ.

5. Η κτητική αντωνυμία suus -a -um και η προσωπική se (γ΄ προσ., ενικού και πληθυντικού) εκφράζουν κανονικά αυτοπάθειαΑναφέρονται δηλαδή είτε στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκονται (ευθεία αυτοπάθεια, π.χ. ultimis annis vitae suae in Campania se   tenēbat), είτε στο υποκείμενο της κύριας πρότασης ενώ βρίσκονται σε δευτερεύουσα (πλάγια αυτοπάθεια).

Για να εκφράσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια στο γ΄ προσ., χρησιμοποιούμε τις πλάγιες πτώσεις της αντωνυμίας is, ea, id π.χ.

pater suus =  αυτο πατήρ = ο πατέρας του (του ίδιου)
pater eius =  πατήρ ατο = ο πατέρας του (κάποιου άλλου)

6. Στα λατινικά δεν υπάρχει αυτοπαθής αντωνυμία για το α΄ και το β΄ πρόσωπο. Στη θέση της χρησιμοποιούμε τις πλάγιες πτώσεις της προσ. αντων. του α΄ και β΄ προσώπου, π.χ.

amo te = γαπ σε = σε αγαπώ
amas te = γαπς σεαυτόν = αγαπάς τον εαυτό σου

7. Η απλή αφαιρετική των λέξεων που δηλώνουν χρόνο δηλώνει το πότε έγινε μια πράξη (ultimis annis· πρβ. ταύτ τ μέρ).



8. Η παράθεση-επεξήγηση δε διαφέρει από τα ελληνικά (Silius Italicus, poēta epicus).

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...