Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 6 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις) | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 6 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Nikki Smith

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 6 (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Η μουσική εξημερώνει

Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-120 π.Χ.) καταγράφει στο έργο του στορίαι (μετά από μια σύντομη επισκόπηση της περιόδου 264-220 π.Χ.) τα γεγονότα από το 220 έως το 146 π.Χ., επιχειρώντας να δείξει πώς η Ρώμη μπόρεσε να κατακτήσει σημαντικό μέρος του τότε γνωστού κόσμου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Αναφερόμενος στο τέταρτο βιβλίο των στοριν στους Αρκάδες Κυναιθείς, παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους, καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι, τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων.

Mουσικν [...] πσι μν νθρώποις φελος σκεν, ρκάσι δ κα ναγκαον. [...] Παρ μόνοις γρ ρκάσι πρτον μν ο παδες κ νηπίων δειν θίζονται κατ νόμους τος μνους κα παινας, ος καστοι κατ τ πάτρια τος πιχωρίους ρωας κα θεος μνοσι· μετ δ τατα [...] πολλ φιλοτιμί χορεύουσι κατ’ νιαυτν τος Διονυσιακος αλητας ν τος θεάτροις [...]. Κα τν μν λλων μαθημάτων ρνηθναί τι μ γινώσκειν οδν ασχρν γονται, τήν γε μν δν οτ’ ρνηθναι δύνανται δι τ κατ᾿ νάγκην πάντας μανθάνειν, οθ’ μολογοντες ποτρίβεσθαι δι τ τν ασχρν παρ’ ατος νομίζεσθαι τοτο. [...] Τατά τέ μοι δοκοσιν ο πάλαι παρεισαγαγεν ο τρυφς κα περιουσίας χάριν, λλ θεωροντες μν τν κάστων ατουργίαν κα συλλήβδην τ τν βίων πίπονον κα σκληρόν, θεωροντες δ τν τν θν αστηρίαν, τις ατος παρέπεται δι τν το περιέχοντος ψυχρότητα κα στυγνότητα τν κατ τ πλεστον ν τος τόποις πάρχουσαν.

Πολύβιος, στορίαι 4.20.4-21.1

Μετάφραση: Σε όλους τους ανθρώπους είναι ωφέλιμο να μαθαίνουν μουσική, για τους Αρκάδες αναγκαίο. Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς τους ύμνους και τους παιάνες, με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα υμνεί τους τοπικούς ήρωες και θεούς· έπειτα με μεγάλο συναγωνισμό παίρνουν μέρος σε χορούς κάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα. Και από τα άλλα μαθήματα δεν θεωρούν ντροπή να παραδεχτούν ότι δεν γνωρίζουν κάτι, για το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να το παραδεχτούν αφού το μαθαίνουν όλοι υποχρεωτικά, ούτε, εάν το παραδεχτούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτό, επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους. Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλιοί όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου, αλλά επειδή παρατηρούσαν τον μόχθο του καθένα χωριστά και με λίγα λόγια την επίπονη και σκληρή ζωή, και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών, που ερχόταν ως συνέπεια του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίον ζουν και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος των τόπων αυτών.

Σχόλια
κατ νόμους: Ο νόμος ήταν μουσικό είδος προς τιμήν του Απόλλωνα με τυπικά καθορισμένη μορφή, ένα πρότυπο σύνθεσης και εκτέλεσης μεγάλου αισθητικού κύρους, το οποίο όφειλε να ακολουθεί απαρέγκλιτα ο αοιδός, ο κιθαριστής ή ο αυλητής. Συνδύαζε μελωδία, τρόπο, είδος, κλίμακες, ρυθμό και πολλά άλλα μουσικά στοιχεία σε ενιαία αντίληψη και σύστημα κανόνων.

τος μνους: Λατρευτικά άσματα προς τιμήν θεών ή ηρώων που ψάλλονταν από χορό με τη συνοδεία κιθάρας. Ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης και ο Σιμωνίδης συνέθεσαν ύμνους προς τιμήν κορυφαίων αθλητών αλλά και για τη συνοδεία πανηγυρικών εορτών. Σύμφωνα με τον Παυσανία, αγώνας ύμνων θεσπίστηκε για πρώτη φορά προς τιμήν του Απόλλωνα στους Δελφούς.

παινας: Ο παιάνας ήταν χορικό (δηλ. χορωδιακό και συνοδευόμενο από ρυθμικές κινήσεις) άσμα αρχικά προς τιμήν του Απόλλωνα και στη συνέχεια προς τιμήν άλλων θεών. Περιείχε συνήθως ευχαριστίες για τη λύτρωση από κάποιο κακό· αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως θριαμβευτικό επινίκιο άσμα και ως πολεμικό εμβατήριο.

χορεύουσι κατ’ νιαυτν τος Διονυσιακος αλητας ν τος θεάτροις: Ιερό τραγούδι του Διονύσου ήταν ο διθύραμβος. Περί το 600 π.Χ. ο τύραννος της Κορίνθου Περίανδρος ανέθεσε στον Αρίωνα τον Μηθυμναίο να του δώσει τεχνική μορφή. Τελικά ο διθύραμβος παρουσιαζόταν από χορό πενήντα ανδρών που σχημάτιζαν κύκλο· τα μέλη του χορού εμφανίζονταν μεταμφιεσμένα σε τραγόμορφους Σατύρους (συνήθεις ακολούθους του Διονύσου) και τα θέματα του άσματος ήταν σχετικά με τις περιπέτειες και το μεγαλείο του θεού. Καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στις δωρικές περιοχές και αποτέλεσε το υπόβαθρο στο οποίο βασίστηκε το λυρικό στοιχείο της αττικής τραγωδίας.

θεωροντες μν τν κάστων ατουργίαν κα συλλήβδην τ τν βίων πίπονον κα σκληρόν, θεωροντες δ τν τν θν αστηρίαν: Ο Πολύβιος πιστεύει ότι η μουσική ξεκουράζει τον άνθρωπο από την καθημερινή σκληρή εργασία, ενώ το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει τον χαρακτήρα του. Πρόκειται για αντιλήψεις οι οποίες και σήμερα είναι αποδεκτές.

Ερωτήσεις

1. Ποιες συνήθειες των Αρκάδων αποδεικνύουν κατά τον Πολύβιο τη στενή σχέση τους με τη μουσική και με το τραγούδι;

Οι Αρκάδες θεωρούσαν αναγκαία την ενασχόληση με τη μουσική γι’ αυτό και συνήθιζαν τα παιδιά τους απ’ τη νηπιακή κιόλας ηλικία να τραγουδούν ύμνους και παιάνες σύμφωνα με τους καθορισμένους μουσικούς ρυθμούς. Τα λατρευτικά αυτά άσματα τιμούσαν θεούς και τοπικούς ήρωες, γεγονός που συνέδεε τη μουσική τόσο με τη θρησκευτική διάσταση της κοινωνικής ζωής όσο και με την διαχρονική ανάγκη να υμνούνται τα ηρωικά πρόσωπα, και άρα η ιδιαίτερη ιστορία κάθε τόπου. Επίσης, οι Αρκάδες συνήθιζαν να διοργανώνουν κάθε χρόνο χορούς αφιερωμένους στο θεό Διόνυσο, όπου η συμμετοχή των παιδιών γινόταν με μεγάλη προθυμία.
Ενδεικτικό, άλλωστε, του πόσο στενή ήταν η σχέση των Αρκάδων με τη μουσική αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ δεν θεωρούσαν ντροπή να παραδεχτεί κάποιος μαθητής ότι δεν γνωρίζει κάτι από τα άλλα μαθήματα, το θεωρούσαν απαράδεκτο να ειπωθεί κάτι τέτοιο για το τραγούδι, καθώς αυτό αποτελούσε υποχρεωτικό μέρος της εκπαίδευσής τους και πολύ περισσότερο επειδή το θεωρούσαν ντροπή να μη γνωρίζει κάποιος να τραγουδά.   

2. Τι ήθελαν να πετύχουν οι Αρκάδες καθιερώνοντας την καλλιέργεια της μουσικής και του τραγουδιού;

Η καλλιέργεια της μουσικής και του τραγουδιού ήταν για τους Αρκάδες ένας τρόπος να εξισορροπήσουν την επίδραση που τους ασκούσε το ψυχρό κλίμα και η τραχύτητα του περιβάλλοντος. Είχαν, δηλαδή, διαπιστώσει πως η αυστηρότητα των ηθών τους ήταν συνέπεια του χώρου στον οποίο ζούσαν, γι’ αυτό και ήθελαν μέσω της μουσικής να διασφαλίσουν μια πιο ήπια εξέλιξη του χαρακτήρα τους.
Συνάμα, θεωρούσαν πως η μουσική τους προσέφερε τη δυνατότητα να ξεκουράζονται και να ηρεμούν από την ένταση του σκληρού καθημερινού μόχθου. Λόγω και πάλι του ιδιαίτερου γεωγραφικού τους χώρου οι Αρκάδες ήταν αναγκασμένοι να αντιμετωπίζουν μια επίπονη καθημερινότητα με ποικίλες δυσκολίες, που έπρεπε με κάποιο τρόπο να βρίσκει εκτόνωση, προκειμένου να διασφαλιστεί η ψυχική εκείνη γαλήνη και ηρεμία που χρειάζονται για την άρτια διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας.  

3. Ο Πολύβιος αναγνωρίζει στο κείμενο στενή σχέση ανάμεσα στη γεωγραφική θέση και το κλίμα ενός τόπου και στις συνήθειες των κατοίκων του. Πώς επηρεάζει τη σχέση αυτή ο σύγχρονος τεχνικός πολιτισμός;

Η αντίληψη αυτή είναι γενικά αποδεκτή από παλιά. Ο Θουκυδίδης (1.2) εξηγεί κάποιες ιστορικές εξελίξεις βάσει του περιβάλλοντος, ενώ γίνεται δεκτό ότι ακόμη και ο χαρακτήρας μπορεί να επηρεαστεί, τουλάχιστον όσον αφορά τα επίκτητα στοιχεία του. Στην εποχή μας ο αναπτυγμένος τεχνικός πολιτισμός περιορίζει την έμμεση επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στην ανθρώπινη ζωή (διατροφή, ενδυμασία, συμπεριφορά, διασκέδαση και άλλες εκδηλώσεις), ωστόσο είναι δύσκολο να αναιρεθεί πλήρως η επίδραση αυτή. Π.χ. οι διατροφικές συνήθειες ενός λαού σχετίζονται κατά μεγάλο μέρος με τα προϊόντα που ευδοκιμούν στη συγκεκριμένη χώρα και με το κλίμα που επικρατεί σε αυτή.
Διαπιστώνουμε, δηλαδή, πως παρά το γεγονός ότι ο τεχνικός πολιτισμός έχει κατορθώσει να μειώσει τον αντίκτυπο που έχει η γεωγραφική θέση και το κλίμα ενός τόπου στις συνήθειες των ανθρώπων, εντούτοις υπάρχουν ακόμη αρκετές πτυχές του ανθρώπινου βίου που βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τους φυσικούς αυτούς παράγοντες.

Συντακτική ανάλυση

Mουσικν [...] πσι μν νθρώποις φελος (στί) σκεν: Κύρια πρόταση
φελος (στί): Απρόσωπη έκφραση. σκεν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται σε αιτιατική το νθρώπους από τη δοτική προσωπική νθρώποις. πσι: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο νθρώποις. Mουσικν: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.

ρκάσι δ κα ναγκαον (στί): Κύρια πρόταση
ναγκαον (στί): Απρόσωπη έκφραση. Ως υποκείμενό της εννοείται το τελικό απαρέμφατο σκεν. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται σε αιτιατική το ρκάδας, από τη δοτική προσωπική ρκάσι.

Παρ μόνοις γρ ρκάσι πρτον μν ο παδες κ νηπίων δειν θίζονται κατ νόμους τος μνους κα παινας: Κύρια πρόταση
θίζονται: Ρήμα. ο παδες: Υποκείμενο. δειν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ο παδες (ταυτοπροσωπία). τος μνους κα παινας: Αντικείμενα του απαρεμφάτου. Παρ ρκάσι: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. μόνοις: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ρκάσι. πρτον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. κ νηπίων: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου (χρονική αφετηρία). κατ νόμους: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συμφωνίας.

ος καστοι κατ τ πάτρια τος πιχωρίους ρωας κα θεος μνοσι: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στις λέξεις τος μνους κα παινας της προηγούμενης πρόταση.
μνοσι: Ρήμα. καστοι: Υποκείμενο. τος ρωας κα θεος: Αντικείμενα του ρήματος. τος πιχωρίους: Εμπρόθετος προσδιορισμός στο ρωας. κατ τ πάτρια: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συμφωνίας. ος: Δοτική του μέσου.

μετ δ τατα [...] πολλ φιλοτιμί χορεύουσι κατ’ νιαυτν τος Διονυσιακος αλητας ν τος θεάτροις: Κύρια πρόταση
χορεύουσι: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το ο παδες. μετ τατα: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου. φιλοτιμί: Δοτική του τρόπου. πολλ: Επιθετικός προσδιορισμός στο φιλοτιμί. κατ’ νιαυτν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου. τος αλητας: Δοτική της συνοδείας. τος Διονυσιακος: Επιθετικός προσδιορισμός στο αλητας. ν τος θεάτροις: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου.

Κα τν μν λλων μαθημάτων ρνηθναί τι μ γινώσκειν οδν ασχρν (εναι) γονται: Κύρια πρόταση
γονται: Ρήμα με υποκείμενο το εννοούμενο οτοι (ο ρκάδες). ασχρν (εναι): Ειδικό απαρέμφατο -απρόσωπη έκφραση- ως αντικείμενο του ρήματος. ρνηθναί: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης ασχρν (εναι). Ως υποκείμενο εννοείται σε αιτιατική το ατούς (ετεροπροσωπία). μή γινώσκειν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του απαρεμφάτου ρνηθναί. τι: Αντικείμενο του απαρεμφάτου μή γινώσκειν. τν μαθημάτων: Γενική διαιρετική. τν λλων: Επιθετικός προσδιορισμός στο μαθημάτων. οδν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.

τήν γε μν δν οτ’ ρνηθναι δύνανται δι τ κατ᾿ νάγκην πάντας μανθάνειν: Κύρια πρόταση
δύνανται: Ρήμα με υποκείμενο το εννοούμενο οτοι (ο ρκάδες). ρνηθναι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται επίσης το οτοι (ταυτοπροσωπία). τήν δν: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. δι τ μανθάνειν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. πάντας: Υποκείμενο του έναρθρου απαρεμφάτου μανθάνειν. κατ᾿ νάγκην: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τρόπου.

οθ’ μολογοντες ποτρίβεσθαι δι τ τν ασχρν παρ’ ατος νομίζεσθαι τοτο: Κύρια πρόταση
δύνανται: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης, με υποκείμενο το εννοούμενο οτοι (ο ρκάδες). ποτρίβεσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται επίσης το οτοι (ταυτοπροσωπία). δι τ νομίζεσθαι: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. τοτο: Υποκείμενο του έναρθρου απαρεμφάτου νομίζεσθαι. τν ασχρν: Γενική κατηγορηματική διαιρετική. παρ’ ατος: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου.

Τατά τέ μοι δοκοσιν ο πάλαι παρεισαγαγεν ο τρυφς κα περιουσίας χάριν, λλ θεωροντες μν τν κάστων ατουργίαν κα συλλήβδην τ τν βίων πίπονον κα σκληρόν, θεωροντες δ τν τν θν αστηρίαν: Κύρια πρόταση
δοκοσιν: Ρήμα. ο πάλαι: Υποκείμενο ρήματος. παρεισαγαγεν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ο πάλαι (ταυτοπροσωπία). Τατά: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. μοι: Δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου. τρυφς κα περιουσίας χάριν: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί του σκοπού (παρατηρείται αναστροφή της προθέσεως, που θα έπρεπε να προτάσσεται). θεωροντες / θεωροντες: Αιτιολογικές μετοχές συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος. ατουργίαν / τ πίπονον κα σκληρόν: Αντικείμενα της 1ης μετοχής θεωροντες. τν κάστων: Επιθετικός προσδιορισμός στο ατουργίαν. κάστων: Γενική υποκειμενική. συλλήβδην: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. τν αστηρίαν: Αντικείμενο της 2ης μετοχής θεωροντες. τν τν θν: Επιθετικός προσδιορισμός στο αστηρίαν. τν θν: Γενική κτητική.

τις ατος παρέπεται δι τν το περιέχοντος ψυχρότητα κα στυγνότητα τν κατ τ πλεστον ν τος τόποις πάρχουσαν: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στη λέξη τν αστηρίαν της προηγούμενης πρότασης.
παρέπεται: Ρήμα. τις: Υποκείμενο του ρήματος. ατος: Αντικείμενο ρήματος. δι τν ψυχρότητα κα (δι τν) στυγνότητα: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της αιτίας. τν το περιέχοντος: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στις λέξεις ψυχρότητα – στυγνότητα. το περιέχοντος: Επιθετική μετοχή ως γενική κτητική. κατ τ πλεστον: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποσού. ν τος τόποις: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. τήν πάρχουσαν: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στις λέξεις ψυχρότητα – στυγνότητα.

Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

- Να συμπληρώσετε την τρίτη στήλη του πίνακα που ακολουθεί, συνδυάζοντας κάθε πρωτότυπη λέξη της πρώτης στήλης με την κατάλληλη παραγωγική κατάληξη από τη δεύτερη στήλη:

Παραγωγή ρημάτων

πρωτότυπη λέξη  παραγωγική κατάληξη   παράγωγο ρήμα
                                        
νάγκη                       -εύω                                             ναγκάζω
βίος                             -άζω                                             βιόω, -βι
νόμος                          -ίζω                                             νομίζω
παιάν                         -άω, -                                       παιανίζω
πας (γεν. παιδ-ός)    -έω, -                                     παιδεύω
τρυφή                          -ίζομαι                                      τρυφάω, -τρυφ
μνος                           -όω, -                                      μνέω, -μν
χάρις                           -ίζω                                             χαρίζομαι

Ασκήσεις

1. Να γράψετε από ποιο ουσιαστικό ή επίθετο παράγεται καθένα από τα παρακάτω ρήματα και να σημειώσετε την παραγωγική κατάληξή του:

παράγωγο ρήμα    πρωτότυπη λέξη         παραγωγική κατάληξη

θίζω                                θος                                     -ίζω  
δικάζω                             δίκη                                     -άζω
χορεύω                            χορός                                  -εύω
τιμάω, τιμ                     τιμή                                     -άω,
θεωρέω, θεωρ             θεωρός                                -έω,          
πονέω, πον                  πόνος                                    -έω,
μαθητεύω                      μαθητής                                -εύω

2. Χρησιμοποιώντας το ρήμα μανθάνω:
α. να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις της α.ε. που να δηλώνουν:

το πρόσωπο που ενεργεί: μαθητής

την ενέργεια / κατάσταση: μάθησις, μαθητεία

το αποτέλεσμα της ενέργειας: τ μάθημα.

β. να γράψετε δύο ομόρριζα επίθετα: μαθητικός, μαθητός

3. Με ποιους τύπους του κειμένου της Ενότητας έχουν ετυμολογική συγγένεια τα επίθετα γνωστός, σχετικός, νομιστέον, στυγερός;

γνωστός: γιγνώσκειν
σχετικός: περιέχοντος
νομιστέον: νομίζεσθαι
στυγερός: στυγνότητα

Γ. Γραμματική

1. Αόριστος β΄ ενεργητικής και μέσης φωνής

Ο τύπος παρεισαγαγεν του κειμένου είναι τύπος απαρεμφάτου αορίστου β΄ ενεργητικής φωνής.

Μερικά ρήματα δε σχηματίζουν τον αόριστο κατά το ρ. λύω με τις γνωστές καταλήξεις -(σ)α, -(σ)άμην. Στον σχηματισμό των χρόνων εμφανίζουν τύπο αορίστου που ονομάζεται «αόριστος β΄» και παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:

α. διαφορετικό θέμα από εκείνο του ενεστώτα,
β. καταλήξεις οριστικής παρατατικού στην οριστική έγκλιση και
γ. καταλήξεις ενεστώτα στις υπόλοιπες εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους.

Σχηματισμός Οριστικής Αορίστου Β΄

       αύξηση         θέμα β΄ αορίστου          καταλήξεις παρατατικού
ε.φ.                -          βαλ     -                    ον
μ.φ.               -           βαλ     -                    όμην

Σχηματισμός άλλων εγκλίσεων Αορίστου Β΄

                         θέμα β΄ αορίστου  καταλήξεις αντίστοιχων εγκλίσεων ενεστώτα
υποτακτική   ε.φ.     βάλ     -           ω
                         μ.φ.    βάλ     -           ωμαι
ευκτική          ε.φ.     βάλ     -           οιμι
                         μ.φ.    βαλ     -           οίμην
προστακτική ε.φ.     βάλ     -           ε (β΄εν.)
                         μ.φ.    βαλ     -           ο (β΄ εν.)
απαρέμφατο ε.φ.     βαλ     -           εν
                         μ.φ.    βαλ     -           έσθαι
μετοχή            ε.φ.     βαλ     -           ών
                                     βαλ    -           οσα
                                     βαλ    -           όν
                        μ.φ.     βαλ     -           όμενος
                                     βαλ    -           ομένη
                                     βαλ    -           όμενον

Παρατηρήσεις
- Το απαρέμφατο ε.φ. τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. επεν, βαλεν, λθεν.

- Η μετοχή ε.φ. τονίζεται στη λήγουσα στο αρσενικό και στο ουδέτερο γένος, π.χ. επών, επόν, και στην παραλήγουσα στο θηλυκό γένος, π.χ. εποσα.

- Το απαρέμφατο μ.φ. τονίζεται στην παραλήγουσα, π.χ. φικέσθαι, βαλέσθαι.
- Το β΄ εν. προστακτικής μ.φ. τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. φικο, βαλο. Τονίζεται στην παραλήγουσα, όταν ο τύπος της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με δισύλλαβη πρόθεση, π.χ. παράσχου (ρ. παρέχομαι), αλλά ντιλαβο (ρ. ντιλαμβάνομαι).

- Το β΄εν. προστακτικής αορίστου β΄ ε.φ. των ρ. ρχομαι, ερίσκω, λαμβάνω, λέγω και ράω, - τονίζεται στη λήγουσα, όταν το ρήμα δεν είναι σύνθετο: λθέ, ερέ, λαβέ, επέ, δέ, αλλά πελθε, παράλαβε.

- Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις στους ακόλουθους πίνακες και να τονίσετε τους τύπους:

Κλίση αορίστου β΄

Ενεργητική φωνή (ρ. μανθάνω)

                      οριστική        υποτακτική  ευκτική     προστακτική
α΄εν.              -μαθ-ον         μάθ-ω             μάθ-οιμι         —
β΄εν.              μαθες             μάθς             μάθοις            μάθ-ε
γ΄εν.              μαθε               μάθ               μάθοι              μαθέτω
α΄πληθ.        μάθομεν        μάθωμεν        μάθοιμεν       —
β΄πληθ.        μάθετε           μάθητε           μάθοιτε          μάθετε
γ΄πληθ.        μαθον            μάθωσιν          μάθοιεν          μαθόντων

απαρέμφατο: μαθεν,
μετοχή: μαθ-ών, μαθοσα, μαθόν

Μέση φωνή (ρ. γίγνομαι)

                     οριστική       υποτακτική  ευκτική       προστακτική
α΄εν.             -γεν-όμην       γέν-ωμαι        γεν-οίμην       —
β΄εν.             γένου               γέν                γένοιο           γεν-ο
γ΄εν.             γένετο            γένηται          γένοιτο           γενέσθω
α΄πληθ.       γενόμεθα        γενώμεθα      γενοίμεθα      —
β΄πληθ.       γένεσθε           γένησθε         γένοισθε        γένεσθε
γ΄πληθ.       γένοντο           γένωνται        γένοιντο         γενέσθων

απαρέμφατο: γεν-έσθαι,
μετοχή: γενόμενος, γενομένη, γενόμενον

Πίνακας συνηθέστερων ρημάτων με αόριστο β΄

ρήμα                   β΄ αόριστος οριστικής   β΄ αόριστος υποτακτικής
γω                      γαγον                                           γάγω
αρ                     ελον                                               λω
ασθάνομαι         σθόμην                                        ασθωμαι
μαρτάνω            μαρτον                                        μάρτω
ποθνσκω         πέθανον                                       ποθάνω
φικνομαι         φικόμην                                       φίκωμαι
βάλλω                 βαλον                                            βάλω
γίγνομαι, εμί    γενόμην                                        γένωμαι
ρχομαι               λθον                                              λθω
ερίσκω              ερον, ηρον                                  ερω
χω                     σχον                                                σχ
λαγχάνω             λαχον                                            λάχω
λαμβάνω             λαβον                                           λάβω
λανθάνω             λαθον                                           λάθω
λέγω                   επον                                               επω
λείπω                 λιπον                                              λίπω
μανθάνω             μαθον                                           μάθω
ρ                     εδον                                                δω
πάσχω               παθον                                            πάθω
πίπτω                πεσον                                            πέσω
τυγχάνω             τυχον                                            τύχω
τρέχω                δραμον                                          δράμω
φέρω                 νεγκον                                           νέγκω
φεύγω               φυγον                                            φύγω

2. Η κλίση των ουσιαστικών γυνή, / πας

- Mε τις καταλήξεις της γ΄κλίσης ουσιαστικών να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί και να τονίσετε τους άτονους τύπους:

            ενικός αριθμός            πληθυντικός αριθμός
ονομ.  γυνή                                  α γυνακ-ες
γεν.     τς γυναικ-ός                    τν γυναικ-ν
δοτ.     τ γυναικ-ί                         τας γυναιξί(ν) (<γυναικ-σί)
αιτ.      τν γυνακ-α                      τς γυνακ-ας
κλητ.   () γύν-αι                           () γυνακ-ες

Το ουσιαστικό πας κλίνεται και στους δύο αριθμούς σύμφωνα με τα οδοντικόληκτα της γ΄κλίσης, παρουσιάζει όμως ανωμαλίες στην κλητική ενικού και στον τονισμό της γενικής πληθυντικού.

- Mε τις καταλήξεις της γ΄ κλίσης ουσιαστικών να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί και να τονίσετε τους άτονους τύπους:

            ενικός αριθμός          πληθυντικός αριθμός
ονομ.  πας                                ο παδ-ες
γεν.     το παιδ-ός                      τν παίδ-ων
δοτ.     τ παιδ-ί                          τος παισί(ν) (< παιδ-σί)
αιτ.      τν παδ-α                        τος παδ-ας
κλητ.   () πα                             () παδ-ες

3. Η οριστική αντωνυμία ατός, ατή, ατό

- Ο τύπος ατος του κειμένου είναι τύπος της αντωνυμίας ατός, ατή, ατό, η οποία άλλοτε είναι οριστική και άλλοτε επαναληπτική.

- Οριστική είναι, όταν χρησιμοποιείται για να ορίσει κάτι, δηλαδή για να το ξεχωρίσει από άλλα, π.χ. Ατς δ τ πεζν πγεν ες τν Μήθυμναν τ στρατόπεδον μπρήσας.

- Επαναληπτική είναι, όταν επαναλαμβάνει κάτι για το οποίο έχει ήδη γίνει λόγος. Με τη σημασία αυτή χρησιμοποιείται στις πλάγιες πτώσεις και αντικαθιστά τύπους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου, π.χ. Παραλαβοσα γρ τος λληνας νόμως ζντας κα σποράδην οκοντας, κα τος μν π δυναστειν βριζομένους, τος δ δι’ ναρχίαν πολλυμένους, τούτων τν κακν ατος πήλλαξεν.

- Η αντωνυμία αυτή κλίνεται σαν τρικατάληκτο επίθετο β΄ κλίσης σε -ος, -η, -ον χωρίς το τελικό -ν στους τύπους του ενικού στο ουδέτερο γένος.

Ασκήσεις

1. Nα γράψετε τους τύπους αορίστου β΄ των ρημάτων λαμβάνω και ερίσκομαι που ζητούνται στην πρώτη στήλη:

                                       λαμβάνω                      ερίσκομαι
γ΄εν. υποτ.                     λάβ                             ερηται  
β΄ πληθ. ευκτ.                 λάβοιτε                        εροισθε
β΄εν. προστ.                   λαβέ                             ερο
γ΄πληθ. προστ.               λαβόντων                    ερέσθων
απαρέμφατο                  λαβεν                          ερέσθαι
ονομ. εν. αρσ. μτχ.        λαβών                          ερόμενος  

2. Στις ακόλουθες προτάσεις να συμπληρώσετε τους τύπους αορίστου β΄ και τις πτώσεις των ουσιαστικών που ζητούνται:

α. Πολλο δ δι τατα χάριτός τε ξιώθησαν κα τιμν καλλίστων τυχον (γ΄πληθ. οριστ. ε.φ. ρ. τυγχάνω) κα τος αυτν παισί (δοτ. πληθ. ουσ. πας ) καλλίους φορμς ες τν βίον κατέλιπον (γ΄ πληθ. οριστ. ε.φ. ρ. καταλείπω).

β. Α τε γυνακες (ονομ. πληθ. ουσ. γυνή) ατος τολμηρς ξυνεπελάβοντο (γ΄ πληθ. οριστ. μ.φ. ρ. ξυνεπιλαμβάνομαι = υποστηρίζω) βάλλουσαι π τν οκιν τ κεράμ.

γ. Φημ χρναι τος μν γονέας τος μετέρους ατν κα τος παδας (αιτ. πληθ. ουσ. πας) κα τς γυνακας (αιτ. πληθ. ουσ. γυνή) κα τν χλον τν λλον κ τς πόλεως πελθεν (απαρ. ε.φ.ρ. πέρχομαι).

3. Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους αορίστου β΄ και να μεταφράσετε τις φράσεις:

α. Περ τούτων οδες ν τολμήσειεν ντειπεν ς ο τν μν μπειρίαν μλλον τν λλων χομεν, πολιτεία  δ’ ρίστη παρ μόνοις μν στιν. [Μτφρ: Σχετικά με αυτά, κανείς δεν θα τολμούσε να αντικρούσει ότι από τη μια μεριά δεν έχουμε περισσότερη εμπειρία από τους υπόλοιπους, από την άλλη ότι εμείς έχουμε το καλύτερο πολίτευμα.]
ντειπεν: απαρέμφατο αορίστου β΄ ενεργητικής φωνής του ρήματος ντιλέγω

β. Τ γαθν τυχν (= το τυχαίο καλό) ν λάβοι μεταβολήν, τ δ δι’ μς ατος γενόμενον βεβαιοτέρως ν χοι (= θα ήταν πιο σταθερό). [Μτφρ: Το τυχαίο καλό θα μπορούσε να μεταβληθεί, αλλά αυτό που θα γινόταν από εμάς τους ίδιους θα ήταν πιο σταθερό.]
τό τυχόν: ονομαστική ενικού αριθμού, ουδετέρου γένους, μετοχής ενεργητικής φωνής αορίστου β΄ του ρήματος τυγχάνω
λάβοι: γ΄ ενικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου β΄ ενεργητικής φωνής του ρήματος λαμβάνω
τό γενόμενον: ονομαστική ενικού αριθμού, ουδετέρου γένους, μετοχής μέσης φωνής αορίστου β΄ του ρήματος γίγνομαι

γ. πε δ οκ ντανήγαγε (= δεν έβγαινε στο πέλαγος, για να τους αντιμετωπίσει) Λύσανδρος, κα τς μέρας ψ ν (= ήταν αργά), πέπλευσαν πάλιν ες τος Αγς ποταμούς. [Μτφρ: Αλλά επειδή ο Λύσανδρος δεν έβγαλε τα πλοία του στα ανοικτά για να τους αντιμετωπίσει, και ήταν αργά, απέπλευσαν πίσω στους Αιγός ποταμούς.]
ντανήγαγε: γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ ενεργητικής φωνής του ρήματος ντανάγω

δ. γ δ’ μν παρέξομαι μάρτυρας τος ξ ρχς παραγενομένους ς οκ πελαβόμην (= δεν πήρα στην κατοχή μου) τν χρημάτων. [Μτφρ: Εγώ όμως θα σας παρουσιάσω ως μάρτυρες εκείνους που παρευρίσκονταν από την αρχή για το ότι δεν πήρα τα χρήματα.]
πελαβόμην: α΄ ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ μέσης φωνής του ρήματος πιλαμβάνομαι

4. Να αναγνωρίσετε τη χρήση της αντωνυμίας ατός, ατή, ατ στις παρακάτω φράσεις:

α. Σοφοκλς φη ατς μν οους δε (= τέτοιους που πρέπει) ποιεν, Εριπίδην δ οοί εσιν.
= Οριστική

β. Ατο δ’ στ μάλιστα μποδν τ ατονομί.
= Οριστική

γ. Κα γρ ατς Μένων βούλετο έναι (= να πάει).
= Οριστική

δ. ρίστιππος ρχεται πρς Κρον κα ατε ατν ες δισχιλίους ξένους.

= Επαναληπτική, χρησιμοποιείται στη θέση του ονόματος Κρον

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...