Κωνσταντίνος Μάντης, Η «σχολή» των Annales και νέα αντικείμενα ιστορικής μελέτης

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Sd Smart  

Κωνσταντίνος Μάντης, Η «σχολή» των Annales και νέα αντικείμενα ιστορικής μελέτης
 
     Η «σχολή» των Annales με κύριο μέσο έκφρασης το περιοδικό «Annales d’histoire économique et sociale», που άρχισε να εκδίδεται το 1929 από δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, τους Lucien Febvre και Marc Bloch, ανανέωσε δραστικά την προσέγγιση της ιστορίας. Η επίγνωση πως η αφηγηματική ιστορία με επίκεντρο τα πολιτικά γεγονότα ήταν πια παρωχημένη και πως απαιτούνταν μια συνολικότερη θέαση της ιστορίας με τη συνδρομή της διεπιστημονικής συνεργασίας διεύρυνε τα εξεταζόμενα αντικείμενα και οδήγησε στην υιοθέτηση νέων μεθόδων μελέτης του «ιστορικού» υλικού. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η ιστορία των νοοτροπιών, η ιστορία του πολιτισμού, η εξέταση του γεωγραφικού παράγοντα, η κοινωνική διαστρωμάτωση, η οικονομική δραστηριότητα, οι ποικίλες τελετουργίες, η στάση απέναντι στην παιδική ηλικία και πολλές ακόμη πτυχές της ανθρώπινης δράσης αποτέλεσαν νέα αντικείμενα ενδιαφέροντος για τους ιστορικούς. Αντικείμενα που προσεγγίζονταν πλέον με νέες μεθόδους, όπως ήταν η ανάλυση ποσοτικών και στατιστικών δεδομένων, η σύγκριση του ίδιου φαινομένου σε διαφορετικές περιοχές ή σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, η αναδρομική μέθοδος με αρκτικό σημείο εξέτασης το παρόν και σταδιακή μετάθεση προς το παρελθόν, η αξιοποίηση πηγών που παλαιότερα έμεναν αναξιοποίητες, καθώς και με διαφοροποιημένη αντίληψη της έννοιας του χρόνου (Campbell, 1999: 2-18).
 
Οικονομική και κοινωνική ιστορία
     Όπως φανερώνει ο αρχικός τίτλος του περιοδικού των Annales πρόθεση των ιδρυτών του ήταν μια γόνιμη συνεργασία με τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες προκειμένου να φωτιστεί πιο αποτελεσματικά η ανθρώπινη δράση τόσο του παρόντος όσο και του παρελθόντος. Η χρονική συγκυρία, άλλωστε, της σημαντικής οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε κατά το πρώτο έτος κυκλοφορίας του περιοδικού έστρεψε το ενδιαφέρον των πολιτών στον οικονομικό τομέα, επιτρέποντας στους συνεργάτες του περιοδικού να αναδείξουν τρέχοντα θέματα της εποχής, όπως ήταν η κρίση του τραπεζικού συστήματος, η επισιτιστική κρίση και αγροτικά προβλήματα (Βόγλη, 2015: 180-183). Στο 9ο τεύχος του περιοδικού, για παράδειγμα, που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1931, μεταξύ των άρθρων του εντοπίζει κανείς εκείνο του Jacques Houdaille για τα χρηματιστήρια και τις τράπεζες της Αμερικής (Questions américaines: bourses et banques), όπως κι εκείνο του κοινωνιολόγου Paul Descamps για την εξέλιξη των κοινωνικών ομάδων στην Αυστραλία (L'évolution des types sociaux en Australie), αλλά κι εκείνο του Lucien Febvre στην ενότητα «Ιδιωτικά αρχεία και ιστορία», που αναφέρεται στα λογιστικά βιβλία και τα εμπορικά αρχεία που τηρούνταν στο Βέλγιο (Livres de comptes et papiers commerciaux conservés en Belgique). Άρθρα ενδεικτικά τόσο του διεπιστημονικού χαρακτήρα του περιοδικού όσο και της επιδίωξης των συντακτών του για τον εντοπισμό νέων πηγών προς όφελος της ιστορικής μελέτης.
 
Annales και νέα αντικείμενα μελέτης
     Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν οι ιστορικοί των Annales για αντικείμενα που δεν είχαν θέση στην πολιτική ιστορία του παρελθόντος. Ένα από αυτά ήταν η ιστορία των νοοτροπιών, μέσω της οποίας επιχειρούνταν η διερεύνηση των αντιλήψεων και των ιδεολογιών που επέτρεπαν στους ανθρώπους μιας δεδομένης ιστορικής εποχής να ερμηνεύουν και να κατανοούν την πραγματικότητα. Επιχειρούνταν, έτσι, η μελέτη συλλογικών αντιλήψεων, ώστε να γίνει εφικτή η κατανόηση κυρίαρχων συμπεριφορών και δράσεων που χαρακτήριζαν κοινωνικά σύνολα του παρελθόντος. Ενδεικτικό έργο του αντικειμένου αυτού είναι το «The Problem of Unbelief in the Sixteenth Century: The Religion of Rabelais» του Lucien Febvre, στο πλαίσιο του οποίου ο ιστορικός διερευνά τις αντιλήψεις και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων του 16ου αιώνα προκειμένου να απορρίψει την άποψη πως ο Rabelais ήταν αθεϊστής (Campbell, 1999: 2-18, Βόγλη, 2015: 184-185).
     Θεματικά πρωτότυπη υπήρξε η σύλληψη ενός ακόμη εμβληματικού έργου της «σχολής» των Annales. Πρόκειται για το «The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II» του Fernand Braudel στο πλαίσιο του οποίου διερευνάται, μεταξύ άλλων, η έννοια του χρόνου, εφόσον σε αντίθεση με την παραδοσιακή αντίληψη πως η πάροδός του οδηγεί σε συνεχή εξέλιξη προβάλλονται τρεις διαφορετικές κινήσεις του χρόνου. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου που παρουσιάζεται το μεσογειακό περιβάλλον και η γεωγραφία της περιοχής ο χρόνος μοιάζει σχεδόν να ακινητοποιείται. Στο δεύτερο μέρος που σχετίζεται με τις τοπικές κοινωνίες και την εξέλιξη του πολιτισμού τους η κίνηση του χρόνου γίνεται με πιο αργούς ρυθμούς και σταδιακά με γοργότερους. Στο τρίτο μέρος, όμως, όπου και γίνεται η καταγραφή γεγονότων πολιτικής και στρατιωτικής σημασίας, ο χρόνος αποκτά ένταση, συντομία και εμφανή ταχύτητα (Campbell, 1999: 2-18, Βόγλη, 2015: 185-187).
 
Νέες μέθοδοι
     Υπό την επίδραση των Annales έγινε αντιληπτή η δυναμική νέων μεθόδων αναζήτησης και αξιοποίησης πηγών. Η σειραϊκή προσέγγιση της ιστορίας, για παράδειγμα, που αποσκοπεί στη μελέτη ομοιογενών στοιχείων και την εξέλιξη αυτών στο πέρασμα του χρόνου βασίστηκε στην ύπαρξη μετρήσιμων -συχνά ανά έτος- δεδομένων, όπως είναι αυτά που σχετίζονται με τη δημογραφία ή την αγροτική παραγωγή. Προσέγγιση, μάλιστα, η οποία αν και ξεκίνησε από την οικονομική ιστορία βρήκε σταδιακά εφαρμογή και σε άλλες πτυχές της ιστορικής μελέτης (Βόγλη, 2015: 188-189, Dosse, 1993: 199-202).  
 
Συμπεράσματα
     Η «σχολή» των Annales θέτοντας ως στόχο της την ανανέωση της ιστοριογραφίας μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης κατόρθωσε να δώσει εξαίρετα παραδείγματα νέων προσανατολισμών και αναζητήσεων, επηρεάζοντας σημαντικά τον τρόπο θέασης της ιστορίας παγκοσμίως. Η ιστορία απομακρύνθηκε από την απλή αφηγηματική παράθεση γεγονότων και κινήθηκε προς μια πιο επιστημονική κατεύθυνση με την αξιοποίηση νέων πηγών και μεθόδων μελέτης τους.
    
Βιβλιογραφία
 
Βόγλη, Ελ., 2015. Τι πρέπει να γνωρίζει ο ιστορικός για την επιστήμη και το επάγγελμά του;. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Ανακτήθηκε από Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις, http://hdl.handle.net/11419/3821
 
Campbell, P., 1999. The New History: the Annales School of History and Modern Historiography. Ανακτήθηκε από academia.edu  
https://www.academia.edu/5008858/_The_Annales_School_and_Modern_Historiography_in_W_Lamont_ed_Historical_controversies_and_Historians_UCL_Press_London_1999_8_000_wds
 
Descamps P., L'évolution des types sociaux en Australie. In: Annales d'histoire économique et sociale. 3 année, N. 9, 1931. pp. 47-67.
DOI : https://doi.org/10.3406/ahess.1931.1299
 
Dosse, F., 1993. Η Ιστορία σε Ψίχουλα. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
 
Febvre L., Livres de comptes et papiers commerciaux conservés en Belgique. In: Annales d'histoire économique et sociale. 3 année, N. 9, 1931. pp. 68-69.
DOI : https://doi.org/10.3406/ahess.1931.1302
 
Houdaille J., Questions américaines: bourses et banques. In: Annales d'histoire économique et sociale. 3 année, N. 9, 1931. pp. 88-94.
DOI: https://doi.org/10.3406/ahess.1931.1315

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...