Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Εκθεση Γ΄ Λυκείου. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Εκθεση Γ΄ Λυκείου. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η οικογένεια των εφήβων (παραγωγή λόγου)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Anna Rose Bain 
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η οικογένεια των εφήβων (παραγωγή λόγου)
 
Κείμενο 1: Η οικογένεια των εφήβων
 
     Ο πυρήνας στη ζωή των εφήβων είναι το οικογενειακό τους περιβάλλον και ως εκ τούτου διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε όλο το φάσμα της σωματικής και ψυχικής τους υγείας.
     Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες σε εφήβους, το κοινωνικοοικονομικό προφίλ της οικογένειας έχει συνδεθεί με τη σχολική επίδοση, την επιθετικότητα και τη σχολική βία, τις διατροφικές συνήθειες και την παχυσαρκία, τη χρήση οινοπνευματωδών, το κάπνισμα, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία (π.χ. ψυχοσωματικά συμπτώματα, κατάθλιψη). Επίσης, στρεσογόνες καταστάσεις στη ζωή της οικογένειας, όπως η μετανάστευση και η ανεργία, επηρεάζουν σημαντικά την υγεία των εφήβων.
     Η υγεία των εφήβων σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το επίπεδο και την ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσονται στην οικογένεια. Η καλή επικοινωνία με τους γονείς αποτελεί προστατευτικό παράγοντα για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και για πολλά ψυχοσωματικά προβλήματα. Επιπλέον, η καλή επικοινωνία των εφήβων, ιδιαίτερα με τη μητέρα, συνδέεται με καλύτερη σωματική υγεία, χαμηλότερη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και τσιγάρων καθώς και την αποφυγή της πρώιμης έναρξης της σεξουαλικής τους ζωής.
     Παρά το γεγονός ότι οι έφηβοι μιλούν λιγότερο με τους γονείς τους από ό,τι στα προηγούμενα χρόνια της ζωής τους, ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ εφήβου-γονιού συνεχίζεται, αν και με διαφορετική μορφή. Η αλλαγή αυτή στις σχέσεις γονιού-εφήβου οδηγεί βαθμιαία στην ανεξαρτησία και την αυτονομία του εφήβου οι οποίες αποτελούν σημαντικές συνιστώσες της διαδικασίας ανάπτυξης.
     Οι γονείς επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους και στρατηγικές για τη διαπαιδαγώγηση των εφήβων, που έχουν να κάνουν με το κατά πόσο τους τιμωρούν, με το εάν συζητούν μαζί τους για λάθη που κάνουν ή με το εάν έχουν αδιάφορη στάση απέναντί τους. Οι έφηβοι που έχουν αυστηρούς/προσηνείς γονείς είναι περισσότερο πιθανόν να αναπτύξουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, να έχουν καλύτερη επίδοση στο σχολείο, να είναι λιγότερο ευάλωτοι σε πιέσεις που δέχονται από τους συνομηλίκους τους και να αποφεύγουν συμπεριφορές κινδύνου όπως η χρήση ουσιών και η πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Από την άλλη, οι έφηβοι με ενδοτικούς/αδιάφορους γονείς είναι πιθανόν να είναι επιρρεπείς σε συμπεριφορές κινδύνου.
 
Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
 
Κείμενο 2: Συνέπειες Παιδικής Κακοποίησης
 
     Τα παιδιά που έχουν βιώσει την εμπειρία της κακοποίησης υφίστανται σοβαρό τραυματισμό και οι επιπτώσεις τα συνοδεύουν συνήθως σε όλη τη ζωή τους. Οι συνέπειες της παιδικής κακοποίησης συνίστανται σε σημαντικές βλάβες στη σωματική και ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι η έκθεση σε κάθε μορφή κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών στη μετέπειτα ζωή του ατόμου. Αυτές περιλαμβάνουν την πρόκληση συμπεριφορών βίας, την έναρξη καπνίσματος, την παχυσαρκία, τις επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές, την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
     Τα κακοποιημένα αλλά και παραμελημένα παιδιά έχουν συνήθως προβλήματα συμπεριφοράς και προσωπικότητας. Γίνονται επιθετικά, αναπτύσσουν άγχος και φοβίες, η σκέψη τους γίνεται παράλογη, έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις και υποφέρουν συχνά από κατάθλιψη. Φυσικά, η αυτοεκτίμησή τους είναι στα χαμηλότερα επίπεδα και δυστυχώς πολύ συχνά καταφεύγουν σε χρήση ουσιών ή δημιουργούν προβλήματα με το νόμο. Σημαντικό να αναφερθεί πως η σωματική κακοποίηση μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί τραύματα που θα το δυσκολεύουν στη καθημερινή του ζωή, καθώς είναι πολύ πιθανόν να εμφανίσει κατάθλιψη, μη επαρκή ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων και αργότερα παραβατική συμπεριφορά. Η σωματική, η νοητική και η συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και η κοινωνική προσαρμογή του επηρεάζονται αρνητικά, καθώς παρουσιάζονται ποικίλα προβλήματα.
     Οι συνέπειες της συναισθηματικής κακοποίησης για το παιδί είναι πολλαπλές, καθώς παρατηρούνται νευρωτικές συμπεριφορές, παλινδρομήσεις, επιθετική και βίαιη συμπεριφορά. Ακόμα, το παιδί καταβάλλεται από συναισθήματα άγχους, θυμού και ανασφάλειας. Επίσης, στις συνέπειες κατατάσσεται και ο αυτοκτονικός ιδεασμός, η ανικανότητα του παιδιού να αναπτύξει βασικές δεξιότητες, η δυσκολία κοινωνικοποίησης, δημιουργία προσωπικών σχέσεων και καχυποψία, αφού δεν εμπιστεύονται εύκολα άτομα.
     Επιπρόσθετα, καθώς η παιδική κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της προσκόλλησης στους γονείς και τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων, τα παιδιά παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωματική εγγύτητα, το άγγιγμα, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη στους άλλους.
 
Καπνίση Αικατερίνη, Μουρκιώτη Αθανασία, «Ενδοοικογενειακή βία», Πτυχιακή Εργασία
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα άρθρο σας για τοπική εφημερίδα του Δήμου σας να αναφερθείτε: α) στο θετικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη ζωή του εφήβου, και β) στις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στην υγεία, στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά των παιδιών η κακοποίησή τους -συναισθηματική ή σωματική- στο πλαίσιο της οικογένειας. (350-400 λέξεις)
 
Γονείς που ωφελούν και γονείς που… βλάπτουν!
 
     Αν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας τα παιδιά εξαρτώνται λιγότερο από τους γονείς τους, αυτό δεν καθιστά μικρότερο τον αντίκτυπο που έχουν εκείνοι στη ζωή τους. Μια οικογένεια με καλής ποιότητας σχέσεις και επικοινωνία μπορεί να ωφελήσει ουσιωδώς τον έφηβο, ενώ αντίθετα μια οικογένεια με προβληματικές σχέσεις και κακοποιητική συμπεριφορά μπορεί να τον βλάψει σημαντικά.
     Βασικό ρόλο στην επωφελή επίδραση των γονιών στη ζωή του έφηβου παιδιού διαδραματίζει η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία. Μέσω της συζήτησης οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να καθοδηγήσουν το παιδί, να κατευνάσουν τις ανησυχίες του και να το προφυλάξουν, έτσι, από επιζήμιες επιλογές και επιβαρυντικές για την ψυχολογία του καταστάσεις. Το ενεργό ενδιαφέρον των γονιών, άλλωστε, ενισχύει την αυτοπεποίθηση του εφήβου και εδραιώνει μέσα του το αίσθημα της υποστήριξης που χρειάζεται προκειμένου να θέσει υψηλούς για τον εαυτό του στόχους και να κρατηθεί μακριά από τις αρνητικές επιρροές.  
     Πιο αποτελεσματικοί, μάλιστα, είναι οι γονείς που υιοθετούν αυστηρότερη στάση, διατηρώντας βέβαια την ευγένεια και την ηρεμία στη συμπεριφορά τους. Σε αντίθεση με τους γονείς που ενδίδουν σε κάθε αίτημα των έφηβων παιδιών, καταλήγοντας να μεταδίδουν έμμεσα μηνύματα αδιαφορίας, οι αυστηροί γονείς έχουν θετικότερο αντίκτυπο στη ζωή του εφήβου. Ο νέος αναγνωρίζει σαφέστερα το ενδιαφέρον τους, με αποτέλεσμα να αποκτά αυτοέλεγχο, να σημειώνει υψηλότερες επιδόσεις στο σχολείο και να οδηγείται εν γένει σε καλύτερες επιλογές.
     Η θετική επίδραση των γονιών, ωστόσο, δεν αποτελεί τη μόνη όψη του νομίσματος, διότι -ατυχώς- υπάρχουν οικογένειες από τις οποίες απουσιάζουν οι υγιείς δεσμοί ενδιαφέροντος και φροντίδας. Στις περιπτώσεις που οι γονείς είναι επιθετικοί και κακοποιούν το έφηβο παιδί είτε συναισθηματικά είτε σωματικά, σημειώνεται επιδείνωση τόσο της ψυχικής όσο και της σωματικής του υγείας. Ο έφηβος βιώνει υψηλά επίπεδα άγχους και συναισθηματικής πίεσης, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε παραβατικές ή και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να εκτονώσει το θυμό και την απόγνωσή του.   
     Μη έχοντας ο έφηβος τη γονική υποστήριξη και το αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας αποδιοργανώνεται σε κάθε επίπεδο της ζωής του. Αδυνατεί να θέσει μακροπρόθεσμους στόχους, χάνει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους και κατ’ επέκταση τη δυνατότητα διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Συχνά, μάλιστα, υιοθετεί την επιθετικότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος και την καθιστά ίδιον της προσωπικότητάς του.
     Οι γονείς επηρεάζουν, άρα, τη συμπεριφορά, την κοινωνικότητα του εφήβου, όπως και πολλές άλλες πτυχές της συναισθηματικής και ψυχολογικής του εικόνας. Έφηβοι με γονείς ανοιχτούς στην επικοινωνία και συναισθηματικά διαθέσιμους έχουν εύλογα σαφώς καλύτερη εικόνα και προοπτικές από εκείνους με γονείς αδιάφορους ή κακοποιητικούς.
[Λέξεις: 408]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τα -ζητούμενα- χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips

Laura Ostrowski 

 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τα -ζητούμενα- χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού
 
Η εύκολη πρόσβαση σε διδακτικό υλικό και πληροφορίες για κάθε μάθημα μέσω του διαδικτύου έχει διαφοροποιήσει σημαντικά τον ρόλο του εκπαιδευτικού, εφόσον δεν αποτελεί πλέον τον αποκλειστικό μεταδότη γνώσεων, όπως στο παρελθόν. Παραλλήλως, βέβαια, νέοι παράγοντες, όπως η μεγαλύτερη έμφαση που δίνεται στην ιδιαίτερη προσωπικότητα κάθε μαθητή -σε αντίθεση με την εξομοιωτική προσέγγιση του παρελθόντος-, σε συνδυασμό τόσο με τις τεχνολογικές εξελίξεις όσο και με τη διευρυμένη ύλη των γνωστικών αντικειμένων, έχουν καταστήσει πιο απαιτητικό το επάγγελμα του εκπαιδευτικού λόγω του πλήθους των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την αρτιότερη επιτέλεσή του.
Ο εκπαιδευτικός σήμερα οφείλει να επιδιώκει την παράλληλη επίτευξη ποικίλων στόχων: τη με σαφήνεια και ουσιαστική μεταδοτικότητα παρουσίαση της διδασκόμενης ύλης∙ την αποτελεσματική οργάνωση του διδακτικού έργου, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα επαρκών επαναλήψεων∙ τη διαμόρφωση κλίματος συνεργασίας, σεβασμού και αποδοχής στο πλαίσιο του κάθε τμήματος∙ την προσωπική επαφή με κάθε μαθητή, προκειμένου να κατανοήσει τις κλίσεις του, τις δυνατότητες, αλλά και τις αδυναμίες του∙ την οργάνωση κάθε διδασκαλίας κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των μαθητών για το εκάστοτε αντικείμενο∙ την καθοδήγηση των μαθητών, προκειμένου να επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις χωρίς να αισθάνονται πίεση ή άγχος∙ τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τους μαθητές, ώστε να μη διστάσουν να καταφύγουν σε εκείνον αν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα.
Η επίτευξη των ειδικότερων αυτών στόχων, καθώς και η ανταπόκριση σε ευρύτερες απαιτήσεις που συνοδεύουν το έργο του εκπαιδευτικού, μπορούν να ευοδωθούν αν ο εκπαιδευτικός συνδυάζει αρκετά επιμέρους στοιχεία. Ειδικότερα:
 
1. Άρτια γνώση του αντικειμένου του. Χάρη στις ποικίλες πηγές πληροφόρησης οι μαθητές της σύγχρονης εποχής είναι περισσότερο ενημερωμένοι και κατ’ επέκταση έχουν υψηλότερες απαιτήσεις για την ποιότητα του μαθήματος. Ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτικός οφείλει να κατέχει σε άριστο βαθμό το αντικείμενό του, προκειμένου να είναι σε θέση να το παρουσιάζει με τη μεγαλύτερη δυνατή πληρότητα και σαφήνεια. Είναι, άλλωστε, διαπιστωμένο πως ακόμη και μαθητές μέτριων -φαινομενικά- επιδόσεων μπορούν να αντιληφθούν γρήγορα το βαθμό επάρκειας του εκπαιδευτικού.
 
2. Συνεχείς επιμορφώσεις. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ανανεώνουν τις γνώσεις τους τόσο σε ό,τι αφορά τα διδακτικά τους αντικείμενα όσο και σε ό,τι αφορά την παιδαγωγική επιστήμη. Κάθε επιστήμη, άλλωστε, όπως και κάθε τομέας του επιστητού, εξελίσσονται πλέον με γοργούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα ακόμη και γνώσεις του άμεσου παρελθόντος να καθίστανται αίφνης παρωχημένες. Χρειάζεται, άρα, συνεχής επαφή με τις νέες εξελίξεις, προκειμένου κάθε εκπαιδευτικός να είναι σε θέση να προσφέρει έγκυρες και επικαιροποιημένες γνώσεις στους μαθητές του.
Στο πλαίσιο της διάθεσης του εκπαιδευτικού για διαρκή βελτίωση εντάσσεται και η αναγνώριση της αξίας των διαδικασιών αξιολόγησης. Ανεξάρτητα από την εμπειρία ή τα τυπικά προσόντα, κάθε εκπαιδευτικός οφείλει να αποδέχεται με προθυμία την αξιολόγησή του, επιζητώντας τις παρατηρήσεις εκείνες που θα του επιτρέψουν να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματικός στο διδακτικό του έργο.
 
3. Προσαρμοστικότητα & ευελιξία. Οι αλλαγές που επέρχονται σε κάθε επάγγελμα λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και της τεχνητής νοημοσύνης επηρεάζουν εύλογα και τον χώρο της εκπαίδευσης. Είναι, επομένως, αναγκαίο να διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί την απαιτούμενη προσαρμοστικότητα, ώστε να υιοθετούν με ευκολία τα νέα διαθέσιμα ψηφιακά εργαλεία στο επάγγελμά τους, να ανανεώνουν συχνά το εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν και να αντιμετωπίζουν με θετικό τρόπο τις όποιες αλλαγές επέρχονται. Ο χώρος της εκπαίδευσης, άλλωστε, οφείλει να είναι δεκτικός απέναντι στην ανανέωση, εφόσον ζητούμενο είναι αφενός να εξοικειώνει τους μαθητές το ταχύτερο δυνατό με κάθε ουσιώδη εξέλιξη και αφετέρου να τους μεταδίδει το μήνυμα της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας απέναντι στην ταχύτατα εξελισσόμενη κοινωνία του μέλλοντος.
 
4. Δεξιότητες διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Για να είναι εφικτή η ομαλή λειτουργία κάθε τμήματος, ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να εδραιώνει θετικό κλίμα εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού. Προκειμένου, ωστόσο, να το επιτύχει αυτό οφείλει να είναι άτομο διαλλακτικό, συναισθηματικά γενναιόδωρο, δημοκρατικό και απαλλαγμένο από ανασφάλειες και συμπλεγματικές συμπεριφορές. Με δεδομένο το γεγονός πως οι συνομιλητές του βρίσκονται στην εφηβική ή προεφηβική ηλικία και η συμπεριφορά τους επηρεάζεται συχνά από τις ψυχικές διακυμάνσεις της περιόδου αυτής απαιτούνται πρόσθετες δεξιότητες από τη μεριά του εκπαιδευτικού, ώστε να αποφεύγει ή να αποφορτίζει τις όποιες εντάσεις. Οι κατά περιπτώσεις ανώριμες συμπεριφορές από τη μεριά των μαθητών είναι αναπόφευκτες, γι’ αυτό η ευθύνη για τη διατήρηση της ισορροπίας στην τάξη βαρύνει τον εκπαιδευτικό, ο οποίος δεν πρέπει ούτε να παρασύρεται σε περιττές εντάσεις ούτε να εκλαμβάνει τις τυχόν ανώριμες συμπεριφορές των μαθητών ως πάγιο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς και της προσωπικότητάς τους.
 
5. Αίσθηση του χιούμορ. Ένα σημαντικό εφόδιο του εκπαιδευτικού στην προσπάθειά του αφενός να αποκλιμακώνει τις στιγμές έντασης και αφετέρου να καθιστά πιο ενδιαφέρουσα την οπτική του απέναντι στα πράγματα και απέναντι στο διδακτικό του αντικείμενο είναι η αίσθηση του χιούμορ. Η ανάγκη των εφήβων να συνδέουν την εκπαιδευτική διαδικασία με μια ευχάριστη διάθεση είναι δεδομένη, γι’ αυτό και ο εκπαιδευτικός οφείλει να αξιοποιεί συχνά το χιούμορ, ώστε να μην αποκτά το μάθημά του έναν διαρκή χαρακτήρα αυστηρής προσήλωσης στο γνωστικό αντικείμενο.
Παραλλήλως, με όχημα το χιούμορ ο εκπαιδευτικός μπορεί να ενισχύσει τις διαπροσωπικές του σχέσεις με τους μαθητές, να παρουσιάσει με πιο παιγνιώδη τρόπο πτυχές του μαθήματος, αλλά και να δώσει ευρύτερα ερεθίσματα στην σκέψη των μαθητών, αφού το χιούμορ συνδέεται με την πρωτοτυπία στη σκέψη.  
 
6. Αποδοχή της διαφορετικότητας και της ετερότητας. Στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών η σύνθεση των τμημάτων από μαθητές διαφόρων εθνικοτήτων συνιστά μια δεδομένη πραγματικότητα. Οφείλει, ως εκ τούτου, ο εκπαιδευτικός να είναι όχι μόνο δεκτικός απέναντι στην ετερότητα, αλλά και πρόθυμος να προσαρμόσει τη διδασκαλία του κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από αυτή ακόμη και μαθητές που αφενός δεν έχουν την ελληνική ως μητρική γλώσσα και αφετέρου προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Η εθνολογική ποικιλία, αν και φαινομενικά θέτει ορισμένες δυσκολίες στην προσέγγιση ορισμένων γνωστικών αντικειμένων, στην πραγματικότητα αποτελεί μια καίρια ευκαιρία, προκειμένου το σύνολο των μαθητών να εξοικειωθεί με το πολυποίκιλο των σύγχρονων κοινωνιών. Κάθε μαθητής, άλλωστε, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κάτι διαφορετικό χάρη στο δικό του ιδιαίτερο πολιτισμικό περιβάλλον, γεγονός που ενισχύει το μαθησιακό αποτέλεσμα, εφόσον οι άλλοι μαθητές έρχονται σε επαφή με μια διαφορετική οπτική απέναντι σε ζητήματα θρησκείας, πολιτισμού και ευρύτερης κοσμοαντίληψης.
Ιδιαίτερη ευαισθησία χρειάζεται απέναντι στους μαθητές διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού, οι οποίοι λόγω του συναισθηματικά ευάλωτου που διακρίνει την εφηβική ηλικία ενδέχεται να πληγωθούν από άστοχα σχόλια ή από την έλλειψη συμπερίληψής τους στην παρουσιαζόμενη από τους εκπαιδευτικούς εικόνα της κοινωνίας.  
 
7. Εργατικότητα και αφοσίωση. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού απαιτεί -προκειμένου να επιτευχθούν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα- πολλές ώρες προετοιμασίας και προεργασίας, εφόσον μια επιτυχημένη διδασκαλία δεν προκύπτει «τυχαία», αλλά είναι το αποτέλεσμα συστηματικής προετοιμασίας. Κάθε εκπαιδευτικός, επομένως, οφείλει να είναι πρόθυμος να αφιερώσει τον αναγκαίο χρόνο για την οργάνωση της διδασκαλίας, την προετοιμασία των ασκήσεων, των τεστ και των διαγωνισμάτων, καθώς και τον απαιτούμενο χρόνο για την προσεκτική διόρθωση των ασκήσεων και των διαγωνισμάτων. Οποιαδήποτε απόπειρα του εκπαιδευτικού να μειώσει το φόρτο εργασίας του μειώνοντας τις εργασίες που αναθέτει στους μαθητές ή τη δική του προετοιμασία για κάθε επιμέρους διδακτική ώρα έχει ως μόνο αποτέλεσμα την υπονόμευση του διδακτικού του έργου και την ελλιπή απόδοση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.   
 
8. Εξοικείωση με την τεχνολογία. Η σύγχρονη τεχνολογία, έκφανση της οποίας είναι πλέον και η τεχνητή νοημοσύνη, φέρνει σημαντικές αλλαγές τόσο στον τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος όσο στον τρόπο υλοποίησης των μαθητικών εργασιών. Υπ’ αυτή την έννοια, παρά το γεγονός ότι αρκετές σχολικές μονάδες δεν έχουν ακόμη όλες τις αναγκαίες υποδομές, αποτελεί ουσιώδη και αναγκαία δεξιότητα για έναν εκπαιδευτικό η εξοικείωσή του με τις διάφορες μορφές της τεχνολογίας που μπορούν να καταστήσουν την παρουσίαση του γνωστικού του αντικειμένου περισσότερο ενδιαφέρουσα, αλλά και πιο αποτελεσματική.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει, επομένως, είτε στο πλαίσιο επίσημων επιμορφώσεων είτε με δική του προσπάθεια να γνωρίσει όσο καλύτερα μπορεί τα νέα τεχνολογικά εργαλεία, ώστε αφενός να ανανεώσει τις διδακτικές του μεθόδους και αφετέρου να προσεγγίσει περισσότερο τους μαθητές του, οι οποίοι εξοικειώνονται από νωρίς με τις νέες τεχνολογίες και τις θεωρούν μέρος της καθημερινότητάς τους.
 
9. Επαφή με τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Λόγω της απουσίας συστηματικού επαγγελματικού προσανατολισμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι σημαντικό να διατηρούν οι εκπαιδευτικοί -ανεξάρτητα από την ειδικότητά τους- επαφή με τις τρέχουσες εξελίξεις στην αγορά εργασίας, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρουν συμβουλές και καθοδήγηση στους μαθητές σχετικά με επαγγέλματα που διατηρούν υψηλά επίπεδα επαγγελματικής αποκατάστασης. Η επαφή με την αγορά εργασίας, άλλωστε, επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να κατανοούν καλύτερα τις επιδιώξεις των επιμέρους μαθητών του και να συνειδητοποιούν πώς μπορούν να τους βοηθήσουν αποτελεσματικότερα στην επίτευξη των ειδικότερων στόχων τους. Ας μη λησμονούμε πως η εκπαιδευτική διαδικασία δεν μπορεί να θεωρείται τελείως αποκομμένη από την πραγματικότητα της εργασιακής αποκατάστασης, η οποία συνιστά μια βασική ανησυχία για τους μαθητές του Λυκείου.
 
10. Διάθεση συνεργασίας. Η ευόδωση των ευρύτερων εκπαιδευτικών στόχων, αλλά και της συνεχούς επιδίωξης των εκπαιδευτικών για τη βελτίωση των διδακτικών τους μεθόδων μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά μέσω της συνεργασίας των εκπαιδευτικών κάθε σχολικής μονάδας. Σε αντίθεση, άλλωστε, με το παρελθόν, σήμερα οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διοργανώνουν συνδιδασκαλίες, καθώς και να αναθέτουν εργασίες που σχετίζονται με διαφορετικά μεταξύ τους γνωστικά αντικείμενα. Πολύ σημαντικότερη, μάλιστα, είναι η διαδικασία της ετεροπαρατήρησης. Στο πλαίσιο, δηλαδή, της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών, ο ένας διδάσκων μπορεί να παρακολουθήσει τη διδασκαλία άλλου συναδέλφου του, ώστε να έρθει σε επαφή με τον ιδιαίτερο τρόπο διδασκαλίας του. Δοθέντος ότι κάθε εκπαιδευτικός έχει τον δικό του τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας, οι εκπαιδευτικοί μιας σχολικής μονάδας μπορούν μέσω της ετεροπαρατήρησης να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη παρακολουθώντας το πώς οι συνάδελφοί τους οργανώνουν τη διδασκαλία τους, διαχειρίζονται τις όποιες δυσαρμονίες στη συμπεριφορά των μαθητών, αλλά και το πώς κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών και πώς επεξηγούν απαιτητικά σημεία της διδακτές ύλης. Η διαδικασία της ετεροπαρατήρησης είναι μια πολύτιμη ευκαιρία βελτίωσης κάθε εκπαιδευτικού, ανεξάρτητα από το πόσο έμπειρος είναι ήδη, εφόσον έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του διδακτικού έργου.
 
11. Επίγνωση των ευθυνών του έργου του. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει συναίσθηση της σημαντικής ευθύνης που αναλαμβάνει απέναντι στους μαθητές του, εφόσον πέρα από τις γνώσεις που καλείται να τους μεταδώσει, λειτουργεί ως παράδειγμα ή ακόμη και πρότυπο με τη συμπεριφορά, το εργασιακό του ήθος και την ποιότητα της προσωπικότητάς του. Χρειάζεται, συνάμα, να αντιλαμβάνεται πως απώτερος στόχος δεν είναι μόνο να «ολοκληρώσει τη διδακτέα ύλη», αλλά πολύ περισσότερο να καθοδηγήσει με ευθύνη και επίγνωση τους μαθητές του στην ουσιαστική κατανόηση του μαθήματος, κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος από αυτό.
 
12. Αναγνώριση της μοναδικότητας των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να έχει πάντοτε επίγνωση του γεγονότος πως κάθε μαθητής αποτελεί μια μοναδική προσωπικότητα με τα δικά του ξεχωριστά προτερήματα. Έτσι, αν και η εκπαιδευτική διαδικασία έχει κατ’ ανάγκη χαρακτηριστικά ομοιογενούς προσέγγισης των μαθητών -σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τη διδασκόμενη ύλη-, ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να εντοπίζει διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας με κάθε μαθητή, αποδεχόμενος το ξεχωριστό τόσο των ενδιαφερόντων του όσο και του τρόπου ανταπόκρισης στα ερεθίσματα που λαμβάνει. Η εξατομικευμένη αυτή επαφή, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα επωφελής και για τον εκπαιδευτικό, καθώς μέσα από τη γνωριμία του με κάθε μαθητή έχει την ευκαιρία να αντικρίσει την πραγματικότητα από μια διαφορετική, νεότερη και ενεργητικότερη οπτική.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παραβατικότητα ανηλίκων (αίτια & τρόποι αντιμετώπισης)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Felipe Caparros
 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παραβατικότητα ανηλίκων (αίτια & τρόποι αντιμετώπισης)
 
Η παραβατική ή αποκλίνουσα συμπεριφορά των ανηλίκων -μέχρι την ηλικία των 18 ετών- συνιστά ένα ιδιαιτέρως ανησυχητικό φαινόμενο, ιδίως όταν η φύση των παραβάσεων αποκτά εγκληματικό χαρακτήρα (πρόκληση σοβαρής σωματικής βλάβης, σεξουαλική επίθεση, ληστεία, απόπειρα ή τέλεση ανθρωποκτονίας). Το πέρασμα από την ήπια παραβατικότητα στην τέλεση εγκληματικών ενεργειών υποδηλώνει σημαντικές ελλείψεις αφενός στη λειτουργία της οικογένειας και αφετέρου στην εκπλήρωση του παιδαγωγικού καθήκοντος της κοινωνίας.
Μεταξύ των επιβαρυντικών παραγόντων μπορούν να καταγραφούν οι αρνητικές επιδράσεις των συνομηλίκων, οι οικονομικές δυσκολίες, ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, το περιεχόμενο προγραμμάτων των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, όπως και υλικού διακινούμενου στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Παραλλήλως, οι ανήλικοι επηρεάζονται από τις επιδόσεις τους στο σχολείο και, σαφώς, από την ατελή οικογενειακή καθοδήγηση.
 
Κύρια αίτια φαινομένου:
 
Οικογένεια
- Το κλίμα που επικρατεί στο πλαίσιο της οικογένειας, οι σχέσεις μεταξύ των γονέων, ο ακολουθούμενος τρόπος διαπαιδαγώγησης, η ηθική ποιότητα των γονέων, ο χρόνος που αφιερώνουν στο παιδί, τα πιθανά τραυματικά βιώματα των γονέων, αλλά και το ενδιαφέρον που εκφράζουν για τη μετάδοση ουσιαστικών αρχών στο παιδί συγκαταλέγονται στους παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά ή θετικά τη συμπεριφορά του παιδιού.
- Αν οι σχέσεις μεταξύ των γονέων είναι συγκρουσιακές, ο αντίκτυπος στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά του παιδιού είναι σημαντικός. Κατά τον ίδιο τρόπο, αν έστω ο ένας γονέας έχει παραβατική συμπεριφορά ή αδιαφορεί για τη μετάδοση ενός υγιούς προτύπου συμπεριφοράς στο παιδί, οι συνέπειες είναι προφανώς εξαιρετικά αρνητικές.
- Γονείς που έχουν βιώσει ως παιδιά κακοποιητική συμπεριφορά από τους δικούς τους γονείς ενδέχεται να αναπαράγουν τη συμπεριφορά αυτή στο δικό τους παιδί, προκαλώντας σημαντική ζημιά στην ψυχολογία του παιδιού. Είναι προφανές, άλλωστε, πως αν ένα παιδί έρχεται αντιμέτωπο με ενδοοικογενειακή βία, είναι πολύ πιθανό να επιδιώξει την εκτόνωση του θυμού και του πόνου που αισθάνεται φερόμενο με βίαιο τρόπο σε πιο αδύναμα από αυτό πρόσωπα.
- Αν οι γονείς αδυνατούν να εκφράσουν συναισθήματα στοργής και ειλικρινούς αγάπης και αποδοχής στο παιδί, εκείνο βιώνει την αίσθηση της απόρριψης ή της αδιαφορίας, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές εκτόνωσης των συναισθημάτων αυτών.  
- Οι γονείς που δεν αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, φέρουν ακέραια την ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Η μέριμνα, μάλιστα, για την ορθή διαπαιδαγώγηση του παιδιού οφείλει να χαρακτηρίζεται από δημοκρατικότητα και να βασίζεται στη λελογισμένη οριοθέτηση των ελευθεριών που παρέχονται στο παιδί. Ένας αυταρχικός γονέας βλάπτει εξίσου το παιδί με έναν γονέα που παρέχει πλήρη ελευθερία στο παιδί, χωρίς να το ελέγχει καθόλου. Τα παιδιά χρειάζεται να λαμβάνουν σταδιακά ελευθερία κινήσεων και μόνο αφού έχουν αποδείξει με τη στάση τους πως μπορούν να τη διαχειρίζονται με σύνεση. Παραλλήλως, οι γονείς οφείλουν να φέρνουν το παιδί αντιμέτωπο με τις συνέπειες των λαθών του, ώστε να αποκτά εκείνο επίγνωση πως δεν μπορεί να αναμένει ότι θα του συγχωρούνται χωρίς κυρώσεις οι όποιες λανθασμένες συμπεριφορές του.
- Γονείς που αντιμετωπίζουν το παιδί τους ως μια «ανεπιθύμητη» υποχρέωση ή που δεν έχουν την αναγκαία ωριμότητα, ώστε να αναγνωρίσουν το εύρος της συνδεόμενης με την ανατροφή ενός παιδιού ευθύνης προκαλούν σημαντική ψυχολογική βλάβη, εφόσον η αδιαφορία τους και η ανώριμη στάση απέναντι στο παιδί συνιστούν σοβαρή μορφή κακοποίησης.
 
Η επίδραση των συνομηλίκων
- Στο πρόσωπο των φίλων το παιδί αναζητά την κάλυψη εκείνων των συναισθηματικών αναγκών που απομένουν ακάλυπτες από το οικογενειακό του περιβάλλον. Τείνει, έτσι, να διαμορφώνει αισθήματα θαυμασμού για τα φιλικά του πρόσωπα, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτο στην επιρροή τους. Αν, επομένως, το παιδί συναναστρέφεται με συνομηλίκους του που έχουν τάσεις παραβατικότητας, είναι πολύ πιθανό πως θα μιμηθεί τη συμπεριφορά τους και θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από αυτούς.
- Η καθημερινή και πολύωρη συνύπαρξη με το φιλικό περιβάλλον διευκολύνει την άσκηση αρνητικής επίδρασης, ιδίως όταν οι ενασχολήσεις που επιλέγουν τα μέλη της παρέας δεν έχει θετικά χαρακτηριστικά. Αν, μάλιστα, οι δραστηριότητες της παρέας πραγματοποιούνται χωρίς την επίβλεψη κάποιου ενήλικα, τότε καθίσταται πιθανότερη η παρέκκλιση σε επιζήμιες επιλογές είτε λόγω ανίας είτε σε μια προσπάθεια να τονιστεί η αρρενωπότητα ή το θάρρος των μελών της παρέας.
- Η κατάσταση επιδεινώνεται δραστικά όταν τα μέλη μιας παρέας σχηματίσουν μια κλειστή ομάδα «φίλων» και της προσδώσουν τον χαρακτήρα οργανωμένης συμμορίας. Υπό την επίδραση της ομαδικότητας και της συλλογικής δράσης η ατομικότητα του παιδιού αφανίζεται και υιοθετεί εντελώς άκριτα οποιαδήποτε -όσο ακραία και αν είναι αυτή- επιλογή προκρίνεται από τη συμμορία.
- Με την ανάγκη του παιδιού να διατηρήσει την αποδοχή των μελών της ομάδας/συμμορίας να υπερτερεί των όποιων αρχών και λογικών του αντιστάσεων, εφόσον αναζητά το συναισθηματικό δέσιμο που απουσιάζει από την οικογένειά του, η καταφυγή σε παράνομες ή και εγκληματικές ενέργειες καθίσταται αναπόφευκτη. Είτε πρόκειται για συγκρούσεις με άλλες συμμορίες είτε για τη διάπραξη ληστειών ή βιασμών, το ανήλικο παιδί δεν θα έχει τη δυνατότητα να φέρει αντίρρηση, αφού θα έχει το φόβο πως θα το απορρίψουν τα άλλα μέλη της ομάδας.
 
Οικονομικά & κοινωνικά αίτια
Παρά το γεγονός ότι -για διαφορετικούς λόγους- η παραβατικότητα μπορεί να εμφανιστεί σε νέους οποιασδήποτε οικονομικής κατάστασης, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί πως οι συνθήκες ανεργίας και φτώχειας επιδεινώνουν το πρόβλημα. Ένας νέος που αισθάνεται πως δεν έχει ουσιαστικές επαγγελματικές προοπτικές ή πως δεν μπορεί -σε ευκαιριακό επίπεδο- να αποκτήσει συγκεκριμένα υλικά αγαθά είναι επιρρεπής σε «εύκολες» λύσεις, όπως είναι οι κλοπές και οι ληστείες. Παραλλήλως, βέβαια, βιώνει συναισθήματα θυμού και απογοήτευσης που επηρεάζουν ευρύτερα τη συμπεριφορά του, αν δεν κατανοήσει εγκαίρως πως μέσω της συνεπούς εργατικότητας μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του, όσο κι αν αυτό μοιάζει δύσκολο ή ανέφικτο.
 
Ηλικιακή ανωριμότητα
Το παιδί λόγω της ηλικίας του αδυνατεί να κατανοήσει πλήρως την προοπτική του χρόνου και κατ’ επέκταση το γεγονός πως οι δυσκολίες που βιώνει θα καταστούν σταδιακά περισσότερο διαχειρίσιμες, ιδίως αν μέσω ορθών επιλογών οδηγηθεί ηπιότερα στην ενηλικίωση. Αδυνατεί, συνάμα, να αντιληφθεί τις συνέπειες που ενδέχεται να έχει η παραβατική συμπεριφορά του στο πώς θα εξελιχθεί το μέλλον του. Με το να καταφεύγει σε βίαιες αντιδράσεις ή σε παράνομες πράξεις αντί να εστιάζει στην προσωπική του βελτίωση μέσω της μελέτης, του αθλητισμού και των υγιών διαπροσωπικών σχέσεων θέτει εν τέλει πρόσθετα εμπόδια στον ίδιο του τον εαυτό. 
 
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης & Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Οι εικόνες και τα μηνύματα που δέχεται το παιδί είτε μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου είτε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν ιδιαίτερη επίδραση στη συναισθηματική του κατάσταση και στη σκέψη του. Μη μπορώντας πάντοτε να αντιληφθεί το επίπλαστο ορισμένων καταστάσεων τείνει να αισθάνεται πως μειονεκτεί έναντι εκείνων που έχουν υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης ή θελκτικότερη εμφάνιση. Μπαίνει, έτσι, σε διαδικασίες σύγκρισης που εντείνουν τα αρνητικά του συναισθήματα και το ωθούν είτε στην αντίδραση είτε στη μίμηση επιζήμιων προτύπων. Δεδομένη θεωρείται, άλλωστε, η έντονα αρνητική επίδραση των σκηνών βίας που περιέχονται σε τηλεοπτικές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες.
 
Παραβατικότητα ανηλίκων & σχολικό περιβάλλον
Το σχολείο αποτελεί τον χώρο όπου είναι πολύ πιθανό να γίνει -ήδη από τα πρώτα της στάδια- αντιληπτή η παραβατική συμπεριφορά ενός ανηλίκου. Η αδιαφορία για τις επιδόσεις στα μαθήματα, η απείθεια απέναντι στους εκπαιδευτικούς, καθώς και φαινόμενα εκφοβισμού εις βάρος άλλων μαθητών αποτελούν σαφείς ενδείξεις πως το παιδί βιώνει κάποια συγκρουσιακή κατάσταση που δεν μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά.
Οι εκπαιδευτικοί, επομένως, έχουν τη δυνατότητα να διαπιστώσουν πολύ νωρίς τις τάσεις διαμόρφωσης παραβατικής συμπεριφοράς ενός παιδιού και, ως εκ τούτου, έχουν την ευθύνη της έγκαιρης παρέμβασης. Στις περιπτώσεις αυτές, βέβαια, τίθενται σε εφαρμογή οι συνήθεις τρόποι συνετισμού του παιδιού μέσω των προβλεπόμενων από το νόμο σχολικών κυρώσεων. Η ορθή εφαρμογή των μέσων αυτών μπορεί να επιφέρει βελτίωση στη συμπεριφορά του παιδιού, αν εκείνο αντιληφθεί πως οι αναποτελεσματικές συμπεριφορές του το καθιστούν επίκεντρο αρνητικής προσοχής.
Πολύ συχνά, ωστόσο, οι συνήθεις αυτές κυρώσεις δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, ιδίως όταν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το παιδί είναι διαρκή και σοβαρά. Η μη ανταπόκριση του παιδιού, άρα, στα μέσα αυτά οφείλει να θέσει σε επαγρύπνηση τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι θα χρειαστεί να το προσεγγίσουν σε προσωπικό επίπεδο προκειμένου να κατανοήσουν τους λόγους της αρνητικής συμπεριφοράς του. Σε αυτή την περίπτωση, αν το παιδί βιώνει κάποια ανησυχητική κατάσταση στο οικογενειακό του περιβάλλον, οφείλουν να επικοινωνήσουν με τις αρμόδιες υπηρεσίες, για να διαφυλαχτεί η ασφάλεια του παιδιού.
 
Τρόποι αντιμετώπισης της παραβατικότητας των ανηλίκων
Η παραβατικότητα των ανηλίκων, όπως και η αντίστοιχη των ενηλίκων, είναι ένα σύνθετο πρόβλημα με πολλά παράλληλα αίτια, γεγονός που καθιστά απαιτητική την αντιμετώπισή της. Η συμπεριφορά, άλλωστε, των ανηλίκων επηρεάζεται άμεσα από το τι συμβαίνει στον κόσμο των ενηλίκων. Αν οι σχέσεις των ενηλίκων χαρακτηρίζονται από ένταση λόγω οικονομικών προβλημάτων, κομματικών αντιπαλοτήτων ή άλλων κοινωνικών ζητημάτων, αυτό θα καθρεφτιστεί και στις σχέσεις των ανηλίκων. Αν, αντιστοίχως, οι ενήλικες έχουν απωλέσει τις αξίες τους, έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην εργατικότητα και στην καρτερία, το ίδιο θα συμβεί και στους ανήλικους.
Προκειμένου να υπάρξουν ουσιαστικά βήματα βελτίωσης της κατάστασης απαιτείται συνεργασία ανάμεσα στην οικογένεια, το σχολείο, το κράτος, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και του κοινωνικού συνόλου ευρύτερα.
 
Ο ρόλος της οικογένειας: Η οικογένεια ως ο πρώτος και βασικότερος φορέας αγωγής καλείται να επιτελέσει τον ουσιαστικότερο ρόλο, εφόσον μέσω αυτής αναμένεται να λάβει το παιδί τις αναγκαίες αξίες και αρχές προκειμένου να κοινωνικοποιηθεί ορθά και να επιδεικνύει σεβασμό στα άλλα μέλη της κοινωνίας.
Αν, ωστόσο, η οικογένεια αντιμετωπίζει προβλήματα που δυσχεραίνουν τη ζητούμενη λειτουργία της απαιτείται συγκροτημένη κρατική αρωγή, ώστε οι γονείς να είναι σε θέση να υπηρετήσουν πληρέστερα την αποστολή τους. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την οικογένεια αξίζει να ληφθούν υπόψη τα εξής:
Με δεδομένο τον ειδικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια σε όλα τα στάδια της μάχης κατά της παραβατικότητας ανηλίκων, απαιτούνται τα κατάλληλα μέτρα στήριξης για τους γονείς∙ απαιτείται ειδικότερα στήριξη σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, με μέτρα, όπως, μεταξύ άλλων, η κάλυψη των ουσιαστικών αναγκών για στέγαση και διατροφή, εξασφάλιση της πρόσβασης όλων των μελών των οικογενειών, ιδίως δε των παιδιών, στη βασική εκπαίδευση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αλλά και δράσεις ισότιμης ένταξης των μελών των οικογενειών αυτών στην αγορά εργασίας και την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα υγιές και δίκαιο οικογενειακό περιβάλλον ανάπτυξης και πρώτης κοινωνικοποίησης των παιδιών. Απαιτείται, επίσης, μια αποτελεσματική υπηρεσία ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης που θα διαθέτει, μεταξύ άλλων, σημεία επαφής για τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα παραβατικότητας ανηλίκων.
 
Ο ρόλος του σχολείου
Ο ρόλος που διαδραματίζει το σχολείο και η σχολική κοινότητα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών και των εφήβων είναι καταλυτικός.  Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του σημερινού σχολείου, ωστόσο, η πολυπολιτισμικότητα και η όξυνση των ταξικών διαφορών, είναι δυνατόν, εάν απουσιάζουν οι κατάλληλες δομές παρέμβασης, υποστήριξης και προσέγγισης των μαθητών από το εκπαιδευτικό σύστημα, να οδηγήσουν σε φαινόμενα ενδοσχολικής βίας και καλλιέργειας εχθρικού περιβάλλοντος μεταξύ επιθετικών μαθητών, που επωμίζονται το ρόλο του θύτη, και των μαθητών θυμάτων.
Είναι, άρα, σημαντικό να δίνονται στις σχολικές αρχές οι κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές για μία σύγχρονη διαδικασία επίλυσης των συγκρούσεων στον χώρο του σχολείου με διαμεσολαβητικούς θεσμούς, στους οποίους θα συμμετέχουν από κοινού μαθητές, γονείς, δάσκαλοι και αρμόδιες υπηρεσίες των τοπικών φορέων.
Απολύτως αναγκαία, παράλληλα, είναι η παροχή κατάλληλης κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να μπορούν να διαχειρίζονται την ετερογένεια της τάξης, να αναπτύσσουν μία παιδαγωγική όχι ηθικολογίας, αλλά πρόληψης και αλληλεγγύης, και να αποτρέπουν το στιγματισμό και την περιθωριοποίηση τόσο των δραστών ανηλίκων όσο και των θυμάτων συμμαθητών τους. Χρειάζεται, επομένως, να ενταχθούν στην εκπαιδευτική πολιτική η παροχή ιδιαίτερης συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης σε παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικοποίησης, η δυνατότητα παροχής ιατρικής περίθαλψης σε κάθε σχολείο, ο διορισμός, ανά μικρό αριθμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κοινωνικού λειτουργού, κοινωνιολόγου-εγκληματολόγου και παιδοψυχολόγου, εξειδικευμένων σε θέματα παιδικής παραβατικότητας, ο αυστηρός έλεγχος σε θέματα χρήσης ναρκωτικών ουσιών από μαθητές και η καταπολέμηση κάθε είδους διάκρισης εις βάρος μελών της σχολικής κοινότητας.
 
Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Τα ΜΜΕ χρειάζεται να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν την ευθύνη που τους αναλογεί στην εμφάνιση του φαινομένου της παραβατικότητας των ανηλίκων λόγω της συχνής -και κάποτε ηρωοποιημένης- παρουσίασης της βίας. Οφείλουν, έτσι, να προχωρήσουν σε εμφατικότερη επισήμανση του περιεχομένου τηλεοπτικών εκπομπών και άλλων προγραμμάτων που ενδέχεται να περιλαμβάνουν ιδιαίτερα βίαιες ή ακατάλληλες για ανηλίκους σκηνές. Έτι περαιτέρω απαιτείται από το κράτος να συμφωνήσει με τους φορείς των ΜΜΕ έναν «οδικό χάρτη» προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, και ειδικότερα των ανήλικων παραβατών, σχετικά με την απαγόρευση τόσο της προβολής ακραίων εικόνων σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας όσο και της αποκάλυψης της ταυτότητας ανηλίκων που εμπλέκονται σε παραβατική συμπεριφορά.
Ένα από τα βασικά στοιχεία, άρα, της πρόληψης και της καταπολέμησης της εγκληματικότητας των ανηλίκων συνίσταται στην ανάπτυξη πολιτικής επικοινωνίας που θα επιτρέπει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στο πρόβλημα αυτό, καθώς και την εκρίζωση της βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ευρύτερα από τις πλατφόρμες τηλεοπτικού περιεχομένου.
Τα ΜΜΕ, άλλωστε, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του φαινομένου της παραβατικότητας των ανηλίκων, μέσω της ανάληψης πρωτοβουλιών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και της παροχής υψηλής ποιότητας εκπομπών, οι οποίες θα προβάλλουν τη θετική συνεισφορά των νέων στην κοινωνία, ενώ αντίθετα θα ελέγχουν την προβολή χρήσης βίας, πορνογραφίας και κατανάλωσης ναρκωτικών ουσιών, βάσει συμφωνιών που θα ενταχθούν στον «οδικό χάρτη» προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών·
 
Ο ρόλος της Δικαιοσύνης
Στο ζήτημα της παραβατικότητας των ανηλίκων, η διεξαγωγή της δικαστικής διαδικασίας και η διάρκειά της, η επιλογή του μέτρου που πρέπει να ληφθεί καθώς και η μετέπειτα εκτέλεσή του πρέπει να υπαγορεύονται από την αρχή του υψίστου συμφέροντος του παιδιού και του σεβασμού του δικονομικού δικαίου. Κάθε μέτρο εγκλεισμού δεν πρέπει παρά να αποτελεί έσχατη λύση και να εκτελείται σε υποδομές ειδικά προσαρμοσμένες για τους ανήλικους παραβάτες.
 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τεχνητή νοημοσύνη (θετικές και αρνητικές όψεις)

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips

Evgeniy Shkolenko

 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τεχνητή νοημοσύνη (θετικές και αρνητικές όψεις)
 
Τεχνητή νοημοσύνη: Η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα.
Η τεχνητή νοημοσύνη καθιστά τις μηχανές ικανές να «κατανοούν» το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα (ήδη έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων, π.χ. κάμερας), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών.
Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, σε ένα ορισμένα βαθμό, αναλύοντας τις συνέπειες προηγούμενων δράσεων και επιλύοντας προβλήματα με αυτονομία.
 
Είδη τεχνητής νοημοσύνης:
Λογισμικά: εικονικοί βοηθοί, λογισμικό ανάλυσης εικόνας, μηχανές αναζήτησης, συστήματα αναγνώρισης προσώπου και ομιλίας
Ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη: ρομπότ, αυτόνομα αυτοκίνητα, τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones), διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things)
 
Οφέλη τεχνητής νοημοσύνης
 
Συνοπτικά τα οφέλη για τους πολίτες: Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να αποφέρει πολλά οφέλη στους πολίτες, όπως καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, ασφαλέστερες και καθαρότερες μεταφορές, εξατομικευμένες, φθηνότερες υπηρεσίες και προϊόντα μεγαλύτερης διάρκειας. Μπορεί, επίσης, να διευκολύνει την πρόσβαση στην ενημέρωση, στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ακόμα συμβάλει στο να γίνει ασφαλέστερος ο χώρος εργασίας, μέσω της χρήσης ρομπότ για την εκτέλεση επικίνδυνων εργασιακών δραστηριοτήτων, αλλά και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
 
Συνοπτικά τα οφέλη για τις επιχειρήσεις: Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς προϊόντων και υπηρεσιών, μεταξύ άλλων σε τομείς όπου οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατέχουν ήδη ισχυρή θέση: πράσινη και κυκλική οικονομία, κατασκευή μηχανημάτων, γεωργία, υγειονομική περίθαλψη, μόδα, τουρισμός. Μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των πωλήσεων, στη συντήρηση μηχανών, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στη βελτίωση της παραγωγής και της ποιότητας προϊόντων αλλά και της εξυπηρέτησης πελατών.
 
Συνοπτικά τα οφέλη για τις δημόσιες υπηρεσίες: Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις δημόσιες υπηρεσίες μπορεί να εξασφαλίσει μείωση κόστους και να προσφέρει νέες δυνατότητες για τις δημόσιες μεταφορές, την εκπαίδευση, την καλύτερη διαχείριση ενέργειας και αποβλήτων και τη βελτίωση της βιωσιμότητας ορισμένων προϊόντων.
 
Συνοπτικά τα οφέλη για τη δημοκρατία: Η πρόληψη της παραπληροφόρησης και των κυβερνοεπιθέσεων και η διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτική ενημέρωση μπορούν να ενισχύσουν τη δημοκρατία. Μπορούν, επίσης, να εξασφαλίσουν διαφάνεια, καθώς και το σεβασμό της διαφορετικότητας μέσω του περιορισμού των προκαταλήψεων κατά τις διαδικασίες προσλήψεων και της χρήσης ανάλυσης δεδομένων.
 
Παραγωγή και μεταποίηση: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει στην ταχύτατη ανάπτυξη του μεταποιητικού κλάδου και τον σχεδιασμό «έξυπνων» εργοστασίων μέσω, μεταξύ άλλων, της αξιοποίησης της ρομποτικής και της έγκαιρης πρόγνωσης βλαβών και συντήρησης μηχανολογικών κατασκευών.
Η παραγωγή ενισχύεται σημαντικά με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς καθίσταται εφικτή η μείωση του κόστους μέσω, για παράδειγμα, του ελέγχου κατανάλωσης ενέργειας, αλλά και η αύξηση της παραγωγικότητας με την απλοποίηση των διαδικασιών, την αποφυγή λαθών, την αυτοματοποίηση μέρους της παραγωγικής διαδικασίας και τη μείωση του μη αξιοποιήσιμου χρόνου.
Με την αύξηση της παραγωγής και της μεταποίησης προκύπτουν σημαντικά οικονομικά οφέλη για τις εταιρείες και, σαφώς, διασφαλίζεται η επάρκεια αγαθών για τους πολίτες.
 
Υγεία: Οι ερευνητές μελετούν πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνητή νοημοσύνη για την ανάλυση δεδομένων υγείας και την ανίχνευση προτύπων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και να βελτιώσουν τους μεμονωμένους διαγνωστικούς ελέγχους. 
Στον τομέα, μάλιστα, των διαγνώσεων τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σημειώνουν ήδη θεαματικά αποτελέσματα, καθώς χάρη στην ικανότητα επεξεργασίας πλήθους δεδομένων είναι σε θέση να κάνουν διαγνώσεις ασθενειών με μεγαλύτερη ακρίβεια ακόμη και από έμπειρους στον τομέα τους γιατρούς.
 
Γεωργική παραγωγή και τρόφιμα: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αξιοποιηθεί για τη συγκρότηση πιο βιώσιμων επισιτιστικών συστημάτων: πιο συγκεκριμένα, μπορεί να διασφαλίσει την παραγωγή πιο υγιεινών τροφίμων μέσω της ελαχιστοποίησης της χρήσης λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων. Με τον έλεγχο, παράλληλα, του απαιτούμενου νερού για την άρδευση μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η χρήση της ρομποτικής μπορεί, επίσης, να συμβάλει στην απομάκρυνση των ζιζανίων και στη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων.
 
Δημόσια διοίκηση και υπηρεσίες: Χάρη σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων και στην ικανότητα αναγνώρισης προτύπων, η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει την έγκαιρη προειδοποίηση για επικείμενες φυσικές καταστροφές, δίνοντας τη δυνατότητα επαρκούς προετοιμασίας και μετριασμού των επιπτώσεων.
Ιδιαίτερα επωφελής είναι η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στη διαχείριση και οργάνωση του μεγάλου όγκου δεδομένων που εμπλέκεται στις επιμέρους καθημερινές συναλλαγές των πολιτών με τους κρατικούς φορείς. Καθίσταται, έτσι, εφικτή η μείωση της επιζήμιας γραφειοκρατίας, με αποτέλεσμα τη διασφάλιση ταχύτερης, ασφαλέστερης και ποιοτικότερης εξυπηρέτησης των πολιτών.
 
Μετακινήσεις: Παρότι τα αυτόνομα οχήματα δεν αποτελούν ακόμα μέρος της καθημερινότητάς μας, τα αυτοκίνητα απαρτίζονται ήδη από ευφυή συστήματα ασφαλείας που κάνουν χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί, συνάμα, να ενισχύσει την ασφάλεια, την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας ελαχιστοποιώντας την τριβή της σιδηροτροχιάς και επιτρέποντας την αυτόνομη οδήγηση.
 
Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης: Ορισμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην ανίχνευση των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του εντοπισμού συγκεκριμένων λέξεων και εκφράσεων. Παραλλήλως, οι εφαρμογές αυτές μπορούν να υποδεικνύουν την ύπαρξη αξιόπιστων πηγών πληροφόρησης.
 
Έξυπνες πόλεις: Οι έξυπνες πόλεις βασίζονται σε ευφυή συστήματα ρύθμισης της κυκλοφορίας για να βελτιώσουν τη συνδεσιμότητα και να μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση.
 
Διαδικτυακές αγορές και διαφήμιση: Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται ευρέως για την παροχή εξατομικευμένων συστάσεων, για παράδειγμα βάσει προηγούμενων αναζητήσεων και αγορών ή άλλων συμπεριφορών. Η τεχνητή νοημοσύνη παίζει, επίσης, εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στον κλάδο του εμπορίου, καθώς χρησιμοποιείται για τη βελτιστοποίηση προϊόντων, τον προγραμματισμό των αποθεμάτων και τον εφοδιαστικό τομέα.
 
Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί: Τα έξυπνα τηλέφωνα (smartphones) χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή βελτιστοποιημένων και εξατομικευμένων ρυθμίσεων στους χρήστες τους. Ο εικονικός βοηθός λειτουργεί ως προσωπικός γραμματέας του χρήστη: απαντά σε ερωτήσεις, παρέχει συστάσεις, υπενθυμίζει συναντήσεις. Είναι επίσης ένας ηλεκτρονικός συνομιλητής που προσαρμόζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον του χρήστη, το εύρος των ενδιαφερόντων του και τις συνήθειες του.
 
Αυτόματες μεταφράσεις: Τα λογισμικά αυτόματης μετάφρασης και υποτιτλισμού, που βασίζονται είτε σε γραπτό είτε σε προφορικό λόγο, χρησιμοποιούν τη τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή και βελτίωση μεταφράσεων.
 
Κυβερνοασφάλεια: Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην αναγνώριση και αντιμετώπιση επιθέσεων και απειλών στον κυβερνοχώρο βάσει της συνεχόμενης εισροής δεδομένων.
 
Αρνητικές όψεις και προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης
 
Μείωση των θέσεων εργασίας: Η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στο χώρο εργασίας αναμένεται να επιφέρει την εξαφάνιση ενός μεγάλο αριθμού επαγγελμάτων. Παρότι η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται επίσης να δημιουργήσει και να βελτιώσει υπάρχουσες θέσεις εργασίας, η διασφάλιση σωστής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα παίξει κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη της μακράς ανεργίας και την ανάπτυξη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
 
Άνιση αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης: Τα κράτη που δεν θα αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης θα έρθουν αντιμέτωπα με την απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι άλλων περιοχών, την οικονομική στασιμότητα, αλλά και περιορισμένες δυνατότητες για τους πολίτες. Η ελλιπής αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προκύψει από την έλλειψη εμπιστοσύνης του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στην τεχνητή νοημοσύνη, τις φτωχές υποδομές, την έλλειψη πρωτοβουλιών, τις χαμηλές επενδύσεις ή τις κατακερματισμένες ψηφιακές αγορές, δεδομένης της εξάρτησης της μηχανικής μάθησης της τεχνητής νοημοσύνης από τα δεδομένα.
 
Η τεχνητή νοημοσύνη ως απειλή για τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα: Τα αποτελέσματα που παράγουν οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης εξαρτώνται από τον τρόπο σχεδιασμού τους και τα δεδομένα που χρησιμοποιούν. Τόσο ο σχεδιασμός όσο και οι βάσεις δεδομένων μπορούν να περιέχουν προγραμματισμένες ή μη προκαταλήψεις. Για παράδειγμα, σημαντικές πτυχές ενός ζητήματος ενδέχεται να μην έχουν ενσωματωθεί στον αλγόριθμο ή μπορεί να έχουν προγραμματιστεί με τρόπο που να αντανακλούν και αναπαράγουν συγκεκριμένες προκαταλήψεις. Επιπλέον, η χρήση αριθμών για την επεξήγηση πολύπλοκων κοινωνικών πραγματικοτήτων μπορεί να δίνει την λάθος εντύπωση ότι οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης παρέχουν τεκμηριωμένες και ακριβείς πληροφορίες ("mathwashing").
- Η κακή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει στη λήψη μεροληπτικών αποφάσεων (με βάση το φύλο και την εθνότητα, την ηλικία) κατά τη πρόσληψη ή απόλυση εργαζομένων, τη χορήγηση δανείων ή τη άσκηση ποινικών διώξεων.
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας των δεδομένων. Μπορεί, για παράδειγμα, να χρησιμοποιηθεί από τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου ή για τον εντοπισμό και την ανάλυση προφίλ ατόμων στο διαδίκτυο. Ακόμη, η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει τη συγκέντρωση μεμονωμένων πληροφοριών που έχει παράσχει ένας χρήστης και το συνδυασμό τους με νέους τρόπους για την παραγωγή ενός άγνωστου για τον χρήστη αποτελέσματος.
- Μπορεί να αποτελέσει, επίσης, απειλή για τη δημοκρατία: η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη κατηγορηθεί για τη δημιουργία διαδικτυακών «θαλάμων αντήχησης» (echo chambers) βάσει προγενέστερης διαδικτυακής συμπεριφοράς, την εμφάνιση, δηλαδή, περιεχομένου που αντιστοιχεί μόνο στις προτιμήσεις του χρήστη αντί για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που να ενθαρρύνει τον πλουραλιστικό και ανοικτό δημόσιο διάλογο. Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ρεαλιστικών αλλά παραποιημένων βίντεο, ήχων και εικόνων, γνωστών ως "deepfakes", που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομία, να βλάψουν τη φήμη ορισμένων ανθρώπων και να θέσουν εμπόδια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ενώ μπορούν να προκαλέσουν πόλωση στη δημόσια σφαίρα και χειραγώγηση εκλογών.
 
Απόδοση ευθύνης σε περίπτωση δυσλειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης: Η απόδοση ευθυνών σε περίπτωση δυσλειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί σημαντική πρόκληση: ποιος φέρει την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος με αυτοκίνητο χωρίς οδηγό; Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου, ο κατασκευαστής ή ο προγραμματιστής του;
Εάν ο παραγωγός ήταν απαλλαγμένος από κάθε ευθύνη, δεν θα υπήρχε κίνητρο παροχής καλού προϊόντος ή υπηρεσίας, κάτι που θα μπορούσε να βλάψει την εμπιστοσύνη του κόσμου στην τεχνολογία. Από την άλλη, η ύπαρξη αυστηρών κανονισμών θα μπορούσε να καταστείλει την καινοτομία.
 
Προκλήσεις διαφάνειας: Η άνιση πρόσβαση στην πληροφορία μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης. Για παράδειγμα, ένας διαδικτυακός πωλητής θα μπορούσε, βάσει της διαδικτυακής συμπεριφοράς ενός ατόμου ή άλλων δεδομένων (και εν αγνοία του), να κάνει χρήση τεχνητής νοημοσύνης για να προβλέψει πόσα χρήματα σκοπεύει να ξοδέψει. Παρομοίως, μια πολιτική εκστρατεία μπορεί να προσαρμόσει το μήνυμά της για να ταιριάξει στο προφίλ του συγκεκριμένου ατόμου.
 
Εμπορικός ανταγωνισμός: Η μαζική συγκέντρωση πληροφοριών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε στρέβλωση του ανταγωνισμού καθώς οι κάτοχοι περισσότερων πληροφοριών θα μπορούν να αποκτήσουν πλεονέκτημα και να εξαλείψουν τους ανταγωνιστές τους από την αγορά.
 
Παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων: Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για την αυτόματη παραγωγή κειμένων βασίζονται αφενός για την εκμάθηση της εκάστοτε γλώσσας σε ήδη υπάρχοντα κείμενα στο διαδίκτυο και αφετέρου αντλούν από αυτό πληροφορίες για τη σύνθεση των κειμένων τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ωστόσο, γίνεται αξιοποίηση του πνευματικού έργου συγγραφέων και πολιτών χωρίς να έχει ζητηθεί η άδειά τους και χωρίς να τους δίνεται κάποια χρηματική αποζημίωση για τη χρήση του έργου τους.
Παραλλήλως, η χρήση ανάλογων εφαρμογών για την αυτόματη σύνθεση κειμένων από μαθητές και φοιτητές, τούς δημιουργεί τη λανθασμένη εντύπωση πως μπορούν να αντλούν πληροφορίες από διάφορες πηγές χωρίς να τις καταγράφουν στην εργασία τους (λογοκλοπή). Τούς ωθεί, επίσης, στην υιοθέτηση της επιζήμιας λογικής πως μπορούν άκοπα και δίχως προσωπική έρευνα να συνθέτουν «πρωτότυπες» εργασίες, εκμεταλλευόμενοι, ωστόσο, τον πνευματικό κόπο άλλων ανθρώπων.
 
Πηγή: Οι πληροφορίες έχουν αντληθεί από την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου https://www.europarl.europa.eu/news/el

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα»

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Carol Leigh
 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα»
 
Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα
Εισαγωγικό σημείωμα
H Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι συγγραφέας και καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στο συγκεκριμένο έργο αποτυπώνει την ιδιαίτερη σχέση μητέρας και κόρης, και ταυτόχρονα τη σχέση δυο κορυφαίων εκπροσώπων της ελληνικής πεζογραφίας, μέσα από τα γράμματα που έστελνε η μια στην άλλη τη δεκαετία 1960-1970. Πρόκειται, ειδικότερα, για την αλληλογραφία ανάμεσα στη Μαργαρίτα Λυμπεράκη και την κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου. 
Το κείμενο με τίτλο «Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα» είναι διασκευασμένο απόσπασμα τμήματος της εισαγωγής του βιβλίου «Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς. Τα παράξενα της μητρικής αγάπης». Προσφέρεται για μια σπουδή πάνω στα ζητήματα της κατασκευής του Εαυτού και της επικοινωνίας με τον Άλλο μέσα από την έντυπη αλληλογραφία.
 
Κείμενο
Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα.
Ποιος αλληλογραφεί σήμερα; Από τα βάθη των αιώνων, τα ιδιωτικά γράμματα έριχναν ασταμάτητα γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο απουσίες. Εδώ και αιώνες, «γράφω ένα γράμμα» σήμαινε «παρεμβαίνω σε αυτό που λείπει». Εδώ και αιώνες, το γράμμα ήταν ένας μονόλογος που ονειρευόταν το διάλογο. «Στέλνω μια επιστολή» σήμαινε «υποδύομαι μια «δια ζώσης» συνομιλία που λανθάνει». Ο άλλος που λείπει κάνει το γράμμα να υπάρχει. Όμως, δεν υπάρχει η φωνή μέσα σε αυτό, δεν υπάρχει το βλέμμα, το δέρμα, η μυρωδιά, δεν υπάρχει το άγγιγμα. Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά, λείπει η βλεμματική επαφή που μπορεί να κάνει τον αποδέκτη του γράμματος να νιώσει ζωντανός ή νεκρός. Κι όμως η απόσταση πληγώνει, αλλά και προστατεύει. Το κάθε γράμμα ένας περιφρουρημένος τόπος. Ο επιστολογράφος, δίχως να εκτίθεται στην αμεσότητα του βλέμματος και της παρουσίας του άλλου, διαχειρίζεται κατά βούληση την εικόνα του εαυτού του. Για αιώνες, τα γράμματα λειτουργούσαν σαν ένας επιλεκτικός καθρέπτης του εαυτού.[…]
Ποιος αλληλογραφεί σήμερα; Τα νέα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, η δυνατότητα μιας «εδώ και τώρα, αυτή-τούτη-τη-στιγμή» επικοινωνίας αχρήστεψαν και έθεσαν εκτός τόπου και χρόνου το λόγο ύπαρξης των γραμμάτων. […] Ποιος αντέχει σήμερα να περιμένει τρεις, τέσσερις, πέντε μέρες για την παραλαβή ενός γράμματος; Οι πιο ανυπόμονοι, με τα εξπρες τότε γράμματα, σήμερα θα πέθαιναν από αδημονία. Κι όμως, αυτή η μη απαντοχή στην αναμονή, αυτή η βουλιμία του εφήμερου και της στιγμής υπονομεύει αυτό που υποτίθεται ότι αναζητά: την επαφή με τον άλλο.
 
Τσαλίκογλου, Φ. (2008). Δε μ’ αγαπάς. Μ’ αγαπάς. Τα παράξενα της μητρικής αγάπης. Τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη στην κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου.
Αθήνα: Καστανιώτης. 48-49.
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) τις θέσεις της συγγραφέως σχετικά με την ιδιωτική αλληλογραφία μέσω επιστολών.
 
Σύμφωνα με τη συγγραφέα η ιδιωτική αλληλογραφία, αν και δε συνηθίζεται σήμερα, αποτελούσε για αιώνες διαρκή επιλογή επικοινωνίας και αντιμετώπισης της απουσίας. Αποτελούσε την απόπειρα υποκατάστασης μιας κανονικής συνομιλίας, έστω κι αν από το γράμμα λείπει η ανθρώπινη παρουσία που δίνει πραγματική υπόσταση σε έναν διάλογο. Η έλλειψη, ωστόσο, της άμεσης επαφής επέτρεπε στον αποστολέα του γράμματος να διαμορφώνει, όπως επιθυμούσε, τη δική του εικόνα, παρουσιάζοντας επιλεκτικά τα στοιχεία που ήθελε.
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Αν ο σκοπός της συγγραφέως είναι να ευαισθητοποιήσει τον/την αναγνώστη/τριά του για το πρόβλημα, πώς το επιτυγχάνειΓια την απάντησή σας να παρατηρήσετε τα σημεία στίξης και τα σχήματα λογού στη σημασία των λέξεων που επιλεγεί η συγγραφέαςΓια να τεκμηριώσετε την απάντησή σας να αναφερθείτε με δύο (2) παραδείγματα από το κείμενο στα σημεία στίξης και με τρία (3) παραδείγματα στα σχήματα λογού που υποστηρίζουν τον σκοπό της συγγραφέως.
 
Η συγγραφέας επιχειρεί να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες σχετικά με τον δραστικό περιορισμό της παραδοσιακής αλληλογραφίας που άλλοτε αποτελούσε τον βασικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που βρίσκονταν σε απόσταση. Για να το επιτύχει αυτό αξιοποιεί τόσο τις σημειολογικές δυνατότητες των σημείων στίξης, όσο και τη συγκινησιακή, αλλά και νοηματική βάθυνση που προσφέρουν τα σχήματα λόγου.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τα σημεία στίξης, εντοπίζουμε: α)  τη χρήση του ερωτηματικού για να διαμορφωθεί το ερώτημα εκείνο που εμπεριέχει το υπό διερεύνηση θέμα (Ποιος αλληλογραφεί σήμερα;), β) τη χρήση εισαγωγικών προκειμένου να δοθεί έμφαση στις φράσεις εκείνες που φανερώνουν την ιδιαίτερη σημασία που είχε κάποτε η αλληλογραφία («παρεμβαίνω σε αυτό που λείπει»), γ) το ασύνδετο σχήμα -αλλεπάλληλα κόμματα- με το οποίο αναδεικνύεται η ένταση της απουσίας του άλλου ατόμου (δεν υπάρχει η φωνή μέσα σε αυτό, δεν υπάρχει το βλέμμα, το δέρμα, η μυρωδιά, δεν υπάρχει το άγγιγμα).
Σε ό,τι αφορά τα σχήματα λόγου, εντοπίζουμε: α) μεταφορές, όπως για παράδειγμα η ακόλουθη: «ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά» μέσω της οποίας τονίζεται η ιδιαίτερη εκείνη επίδραση που ασκεί η άμεση επαφή, στο πλαίσιο της οποίας ο ήχος και μόνο της φωνής του άλλου ατόμου μπορεί είτε να προκαλέσει θετικά συναισθήματα είτε να αποθαρρύνει τον αποδέκτη των λόγων του, β) προσωποποίηση: «γράμμα ήταν ένας μονόλογος που ονειρευόταν το διάλογο», μέσω της οποίας διαφαίνεται ότι το παραδοσιακό γράμμα, αν και αποτελούσε στην ουσία του έναν μονόλογο, δεν έπαυε να αποτελεί μια έμπρακτη εκδήλωση της επιθυμίας του αποστολέα να συνομιλήσει με τον αποδέκτη του γράμματος, γ) επαναφορά/επανάληψη: «Εδώ και αιώνες…», «Εδώ και αιώνες…», με τη χρήση της οποίας η συγγραφέας επισημαίνει εμφατικά πως η αποστολή ιδιωτικών γραμμάτων κυριαρχούσε για μια μακρά περίοδο στη ζωή των ανθρώπων.
 
Β2. Τι επιτυγχάνει η συγγραφέας με τη χρήση -του ίδιου- ερωτήματος στην αρχή δύο παραγράφων ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;
 
Το ρητορικό ερώτημα «Ποιος αλληλογραφεί σήμερα;» τίθεται στο ξεκίνημα δύο παραγράφων του κειμένου προκειμένου να αποδοθεί με έμφαση η απογοήτευση της γράφουσας για το γεγονός πως έχει πια διακοπεί μια πολύτιμη μέθοδος επικοινωνίας που συντρόφευε για αιώνες τους ανθρώπους.
Την πρώτη φορά που χρησιμοποιείται το ερώτημα αυτό ό,τι ακολουθεί είναι μια αναδρομή στο παρελθόν που δημιουργεί σχήμα αντίθεσης ανάμεσα στο τι συμβαίνει σήμερα και στο τι συνέβαινε για αιώνες. Η αναμενόμενη αντίδραση και απάντηση του αναγνώστη στο ερώτημα αυτό είναι πως η έντυπη αλληλογραφία αποτελεί κάτι το ξεπερασμένο. Επιχειρεί, επομένως, η συγγραφέας να ορίσει και να παρουσιάσει τις ειδικές ποιότητες της έντυπης αλληλογραφίας προκειμένου να αποκαταστήσει στη σκέψη του αναγνώστη την ιδιαίτερη αξία αυτής της «ξεχασμένης» πια μεθόδου επικοινωνίας.
Τη δεύτερη φορά που χρησιμοποιείται το ερώτημα, οπότε γίνεται αντιληπτή η επανάληψή του, ο αναγνώστης κατανοεί πληρέστερα την πρόθεση της συγγραφέως να αναδείξει τη σημασία της έντυπης αλληλογραφίας, καθώς και τη συναισθηματική της τοποθέτηση απέναντι στο θέμα αυτό. Ό,τι ακολουθεί τη δεύτερη χρήση του ερωτήματος είναι η παρουσίαση του σύγχρονου τρόπου επικοινωνίας και του λόγου εγκατάλειψης της έντυπης αλληλογραφίας, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διαφανεί η αρνητική διάσταση της άμεσης και ανυπόμονης επικοινωνίας των ημερών μας.
Διαπιστώνουμε, επομένως, πως η συγγραφέας θέτοντας το ερώτημα αυτό, αρχικά τονίζει και αναδεικνύει την αξία της έντυπης αλληλογραφίας και ακολούθως, στην επόμενη παράγραφο, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ο πολυχρησιμοποιημένος αυτός τρόπος επικοινωνίας του παρελθόντος έχει τεθεί πλέον στο περιθώριο.
 
Β3. Τι εννοεί με τη φράση «Για αιώνες, τα γράμματα λειτουργούσαν σαν ένας επιλεκτικός καθρέπτης του εαυτού» η συγγραφέας; Να αναπτύξετε τη σκέψη της σε 50-60 λέξεις.
 
Σε αντίθεση με τη δια ζώσης επικοινωνία που λόγω της άμεσης επαφής των προσώπων καθιστά δύσκολη την απόκρυψη ορισμένων στοιχείων, η σύνταξη ενός γράμματος αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια στο άτομο να επιλέξει το πώς θα παρουσιάσει τον εαυτό του και τη συναισθηματική του κατάσταση. Κατ’ αυτό τον τρόπο σ’ ένα γράμμα καθρεφτιζόταν επιλεκτικά και κατά την επιθυμία του συντάκτη μέρος της αλήθειας για τη ζωή και τον εαυτό του.
 
Β4. Τι εννοεί με τη φράση «λείπει η βλεμματική επαφή που μπορεί να κάνει τον αποδέκτη του γράμματος να νιώσει ζωντανός ή νεκρός» η συγγραφέας; Να αναπτύξετε τη σκέψη της σε 50-60 λέξεις.
 
Μια βασική έλλειψη της έντυπης αλληλογραφίας είναι η άμεση οπτική επαφή με τον συνομιλητή/αποστολέα, μέσω της οποίας ο αποδέκτης θα μπορούσε να αντιληφθεί πολλά από το βλέμμα και μόνο του άλλου. Μια ψυχρή ματιά ή ένα ένθερμο κοίταγμα θα μπορούσαν να μεταδώσουν από μόνα τους πλήθος αρνητικών ή θετικών συναισθημάτων, κάνοντας τον αποδέκτη είτε να νιώσει ανεπιθύμητος είτε να αισθανθεί αποδοχή και αγάπη.
 
Β5. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του κειμένου, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας.
 
Κυριολεκτικός τίτλος: Το τέλος της έντυπης αλληλογραφίας
 
Μεταφορικός τίτλος: Γράμματα: γέφυρες επικοινωνίας του παρελθόντος
 
Β6. Να εντοπίσετε τρεις διαφορετικές λέξεις ή φράσεις που επαναλαμβάνονται στο κείμενο και να αιτιολογήσετε το επικοινωνιακό αποτέλεσμα κάθε επανάληψης.
 
Εδώ και αιώνες / Εδώ και αιώνες: Η επανάληψη του χρονικού αυτού προσδιορισμού αποσκοπεί στην εμφατική παρουσίαση της μακράς παράδοσης που έχει η έντυπη αλληλογραφία. Η συγγραφέας, άρα, αξιοποιεί το γεγονός της μακραίωνης χρήσης της έντυπης αλληλογραφίας για να φανερώσει τη βαθιά επίδραση που έχει ασκήσει αυτή η μορφή επικοινωνίας, όπως και τη διαχρονική εμπιστοσύνη των ανθρώπων σε αυτή.
δεν υπάρχει η φωνή / δεν υπάρχει το βλέμμα / δεν υπάρχει το άγγιγμα: Η επανάληψη του ρήματος «δεν υπάρχει» αξιοποιείται για να επισημανθούν τα προφανή μειονεκτήματα της έντυπης αλληλογραφίας. Η συγγραφέας δεν επιδιώκει, άλλωστε, να εξιδανικεύσει την αλληλογραφία, εφόσον είναι σαφές πως τίποτε δεν μπορεί να υποκαταστήσει την άμεση και δια ζώσης επικοινωνία. Προκύπτει, έτσι, μια διάθεση αντικειμενικότητας στην προσέγγισή της.
Λείπει ο ήχος της φωνής / λείπει η βλεμματική επαφή: Κατά τρόπο παρόμοιο, η επανάληψη του ρήματος «λείπει», το οποίο επίσης εκφράζει την έννοια της απουσίας όπως και το προηγούμενο (δεν υπάρχει), αποσκοπεί στη δραστικότερη απόδοση των ελλείψεων της έντυπης αλληλογραφίας, ώστε να καταστεί πληρέστερα εμφανής η επίγνωση της γράφουσας πως η έντυπη αλληλογραφία, αν και σημαντική, δεν έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει συνθήκες αντίστοιχες με εκείνες της άμεσης και εκ του σύνεγγυς επικοινωνίας.
 
Β7. Για ποιους λόγους η συγγραφέας αντιμετωπίζει αρνητικά την άμεση επικοινωνία μέσω της τεχνολογίας;
 
Η συγγραφέας θεωρεί πως η αμεσότητα της επικοινωνίας μέσω της τεχνολογίας υπονομεύει την επαφή με τον άλλον, καθώς ενισχύει την αδημονία των ανθρώπων για μια «εδώ και τώρα, αυτή-τούτη-τη-στιγμή» επικοινωνία, αφαιρώντας από αυτή τον χαρακτήρα του πραγματικού ενδιαφέροντος. Η αναμονή για την παραλαβή του γράμματος, που κρατούσε μέρες, όπως και ο χρόνος που δινόταν στον αποστολέα να γράψει τα όσα ήθελε και να διαμορφώσει την εικόνα του εαυτού του όπως επιθυμούσε, έχουν δώσει τη θέση τους σε μια βιαστική επικοινωνία, που βασίζεται στη «βουλιμία του εφήμερου και της στιγμής». Ο άλλος δεν έχει πια το χρόνο να επιλέξει τα όσα θέλει να μεταφέρει από τη ζωή του, καλείται να μεταδίδει στιγμιαίες και αποσπασματικές εικόνες από την καθημερινότητά του, κατά τρόπο άμεσο και επείγοντα. Ο αποδέκτης δεν είναι πρόθυμος να περιμένει, χάνοντας έτσι τη γοητεία της αναμονής, όπως και τον ενθουσιασμό που προκαλεί ο ερχομός του γράμματος. Βιάζεται, είναι ανυπόμονος και μοιάζει, έτσι, να μην επενδύει στην επαφή του με τον άλλον, αφού στερεί από αυτή το πολυτιμότερο, τον χρόνο που επιτρέπει στα συναισθήματα να ωριμάζουν και να θεμελιώνονται σταθερότερα. Πιέζει για μια επικοινωνία της στιγμής, ώστε να καταλαγιάσει πρόσκαιρα την αδημονία του, αφαιρώντας όμως από την επαφή του με τον άλλον τον χαρακτήρα της αφοσίωσης, της υπομονής και της προσμονής.
 
Β8. Ποια κοινά θεωρείτε ότι υπάρχουν στη διαδικασία της «κατασκευής του Εαυτού» μέσω την έντυπης αλληλογραφίας και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης;  
 
Όπως επισημαίνει η συγγραφέας, η απόσταση που υπάρχει μεταξύ των προσώπων που επικοινωνούν μέσω της αλληλογραφίας, αν και αποτελεί αιτία στεναχώριας («πληγώνει»), λειτουργεί παράλληλα και προστατευτικά, εφόσον επιτρέπει στο άτομο να διαμορφώσει την εικόνα του εαυτού του όπως το ίδιο επιθυμεί. Τα στοιχεία αυτά -η απόσταση και η προφύλαξη- συνιστούν χαρακτηριστικά και της επικοινωνίας με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, εφόσον μέσω αυτών καθίσταται αφενός εφικτή η άμεση επικοινωνία μεταξύ ατόμων που ενδέχεται να βρίσκονται ακόμη και σε διαφορετικές ηπείρους, κι αφετέρου προσφέρεται σε κάθε χρήστη η δυνατότητα να διαμορφώσει την εικόνα του προσωπικού του προφίλ όπως ο ίδιος θέλει, δημοσιοποιώντας όποια και όσα στοιχεία για τον εαυτό του επιθυμεί. Υπ’ αυτή την έννοια, και πέρα από το βασικό χαρακτηριστικό της άμεσης επικοινωνίας που ξεχωρίζει τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, η διαδικασία κατασκευής του επιθυμητού -κάποτε ιδεατού ή ακόμη και πλασματικού- «Εαυτού» είναι και εδώ εμφανής -και συχνά κυρίαρχη. Το άτομο έχει τη δυνατότητα -και το δικαίωμα- να επιλέξει προς δημοσιοποίηση κυρίως ή μόνο θετικά στοιχεία για τον εαυτό του, όπως και τις «καλύτερες» στιγμές της ζωής ή της καθημερινότητάς του. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όποιος παρακολουθεί το προφίλ του αντικρίζει μια «κατασκευασμένη» εικόνα, η οποία έχει συντεθεί αποκλειστικά με τα στοιχεία που έχει επιλέξει το ίδιο το άτομο, προκειμένου η εικόνα αυτή να είναι όσο γίνεται καλύτερη.
Όπως, επομένως, ο συντάκτης ενός γράμματος έχει τη δυνατότητα να εντάσσει σε αυτό μόνο τις πληροφορίες εκείνες που διαμορφώνουν μια θετική εικόνα για τον εαυτό του και τη ζωή του, έτσι και ο χρήστης των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης μπορεί να χτίζει τη δική του εικόνα με τα στοιχεία που ο ίδιος επιλέγει και προτιμά. Προκύπτει, έτσι, και στις δύο περιπτώσεις, η δυνατότητα για την παρουσίαση είτε μιας όσο γίνεται ειλικρινέστερης παρουσίασης του Εαυτού είτε μιας πιο ωραιοποιημένης εικόνας του.  
 
Γλωσσικές επιλογές και εκφραστικά μέσα για την ευαισθητοποίηση του αναγνώστη:
 
Η ευαισθητοποίηση του αναγνώστη απέναντι σε οποιοδήποτε ζήτημα μπορεί να επιτευχθεί με την αξιοποίηση εκείνων των γλωσσικών επιλογών που στοχεύουν κυρίως στη διέγερση των συναισθημάτων του. Η επιδίωξη της ευαισθητοποίησης δεν αποκλείει την καταγραφή δεδομένων -τεκμηρίων- και την εν γένει αντικειμενική και λογική προσέγγιση ενός ζητήματος, επιτυγχάνεται, ωστόσο, δραστικότερα όταν ο γράφων στοχεύει περισσότερο στο συναίσθημα παρά στη λογική του αποδέκτη. Κατ’ αυτό τον τρόπο, συνήθεις επιλογές είναι οι ακόλουθες:
- Χρήση μεταφορικού λόγου, ώστε το νόημα του κειμένου αφενός να διευρύνεται και αφετέρου να αποδίδεται με πιο παραστατικό τρόπο, και καθώς, μάλιστα, μέσω αυτού επιδιώκεται η συγκίνηση του αναγνώστη, επιλέγονται μεταφορές που είτε αναφέρονται σε συναισθήματα ή σε καταστάσεις που εύλογα επηρεάζουν σε συναισθηματικό επίπεδο τον αναγνώστη.
Π.χ. «Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά».  
- Χρήση σχημάτων λόγου, όπως είναι, για παράδειγμα, οι προσωποποιήσεις, προκειμένου το κείμενο να κινείται πλησιέστερα στη λογοτεχνική γραφή και να κερδίζει, έτσι, σε ζωντάνια, αλλά και σε επιμέρους ποιότητες, όπως είναι η νοηματική του βάθυνση μέσω των συνυποδηλώσεων που προκύπτουν στη σκέψη του αναγνώστη.
Π.χ. «Το γράμμα ήταν ένας μονόλογος που ονειρευόταν το διάλογο».
- Χρήση επαναλήψεων, ώστε ορισμένες καίριες κατά τον γράφοντα ιδέες ή συναισθηματικές καταστάσεις να αποδίδονται με έμφαση και να προκαλούν, έτσι, διαρκέστερη εντύπωση στον αναγνώστη.
Π.χ. «Λείπει ο ήχος της φωνής που μπορεί να ζεστάνει ή να παγώσει την καρδιά, λείπει η βλεμματική επαφή που μπορεί να κάνει τον αποδέκτη του γράμματος να νιώσει ζωντανός ή νεκρός».
- Χρήση συναισθηματικά φορτισμένων λέξεων, μέσω των οποίων υποβάλλεται έμμεσα στον αναγνώστη μια συναισθηματική κατάσταση ή αντίδραση. Πρόκειται για μια συνηθισμένη γλωσσική επιλογή, η οποία υπαγορεύει -υπό μία έννοια- στον αναγνώστη το πώς οφείλει να αντικρίσει το παρουσιαζόμενο θέμα και πώς να αισθανθεί απέναντι σε συγκεκριμένες πτυχές αυτού.
Π.χ. «αυτή η βουλιμία του εφήμερου και της στιγμής».
- Χρήση ρητορικών ερωτημάτων, μέσω των οποίων ο γράφων επιδιώκει να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, κατευθύνοντάς το, συνάμα, σε κατάλληλες πτυχές του θέματος. Η αξιοποίηση ανάλογων ερωτημάτων καθιστά, επίσης, εμφανή τη διάθεση του γράφοντος να εμπλέξει τον αναγνώστη σε μια περισσότερο ενεργή επαφή με το κείμενο και να τον οδηγήσει σ’ έναν γόνιμο εσωτερικό προβληματισμό.
Π.χ. «Ποιος αντέχει σήμερα να περιμένει τρεις, τέσσερις, πέντε μέρες για την παραλαβή ενός γράμματος;»
- Χρήση σημείων στίξης, μέσω των οποίων είτε υποδηλώνεται η διαφορετική σημασιολογική λειτουργία μιας λέξης ή φράσης («»), είτε καθοδηγείται ο ρυθμός ανάγνωσης (ασύνδετο σχήμα), είτε γίνεται εμφανής η διάθεση του γράφοντος να σχολιάσει (! …) να αποσιωπήσει ή να υπονοήσει κάτι (…), κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλείται συναισθηματική αντίδραση ή επίδραση στον αναγνώστη.
Π.χ. «Όμως, δεν υπάρχει η φωνή μέσα σε αυτό, δεν υπάρχει το βλέμμα, το δέρμα, η μυρωδιά, δεν υπάρχει το άγγιγμα.»
- Χρήση υποτακτικής έγκλισης, μέσω της οποίας γίνεται εφικτή η δήλωση ποικίλων νοηματικών διαβαθμίσεων, όπως, μεταξύ άλλων, ευχή, επιθυμία, προτροπή, παραχώρηση, υποχρέωση, κ.λπ., και τονίζεται, έτσι, εναργέστερα η συναισθηματική διάσταση του υπό διερεύνηση ζητήματος.
Π.χ. «Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα.» [Με την προτρεπτική υποτακτική γίνεται εμφανής η θέση της γράφουσας σχετικά με την έντυπη αλληλογραφία, την οποία θεωρεί πολύτιμη και, ως ένα βαθμό, αναγκαία.]
- Χρήση ειρωνείας, μέσω της οποίας άλλοτε στηλιτεύεται η στάση ορισμένων ανθρώπων και άλλοτε φανερώνονται αρνητικές πτυχές συγκεκριμένων φαινομένων. Η λεκτική ειρωνεία επηρεάζει συναισθηματικά τον αποδέκτη, εφόσον καθοδηγεί δραστικά την προσοχή του σε στάσεις ή καταστάσεις που οφείλει να λάβει υπόψη του.
Π.χ. «Οι πιο ανυπόμονοι, με τα εξπρες τότε γράμματα, σήμερα θα πέθαιναν από αδημονία».
- Χρήση μικροπερίοδου λόγου, όταν ο γράφων επιθυμεί να προσδώσει γοργότερο ρυθμό στην ανάγνωση και να μεταφέρει εναργέστερα μια συναισθηματική κατάσταση ή μια ιδέα στον αναγνώστη.
Π.χ. «Κι όμως η απόσταση πληγώνει, αλλά και προστατεύει. Το κάθε γράμμα ένας περιφρουρημένος τόπος.»
- Χρήση α΄ ρηματικού προσώπου, όταν ο γράφων επιδιώκει να τονίσει την προσωπική του εμπλοκή στο ζήτημα ή όταν θέλει να διαμορφώσει ένα πιο οικείο ύφος γραφής, καθώς και β΄ ρηματικού προσώπου, όταν ο γράφων επιδιώκει να δημιουργήσει μια αίσθηση αλληλεπίδρασης/επικοινωνίας με τον αποδέκτη, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον του.
Π.χ. «Να γράφεις γράμματα. Να επικοινωνείς με τον απόντα.»
- Αξιοποίηση περιγραφής, εικόνων και αφήγησης, ώστε ο γράφων να έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει με την αναγκαία παραστατικότητα εικόνες και στιγμιότυπα μιας κατάστασης που αναπόφευκτα θα συγκινήσει τον αποδέκτη (π.χ. η περιγραφή μικρών παιδιών που λιμοκτονούν ή έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω κάποιου πολέμου). Αντιστοίχως, με τη συνδρομή της αφήγησης έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει γεγονότα με έντονο συναισθηματικό αντίκτυπο, τα οποία δεν είναι απλώς στατικές εικόνες, αλλά μια κατάσταση που συνεχώς προχωρά και πιθανώς κλιμακώνεται.
- Αξιοποίηση του χιούμορ, όταν ο γράφων επιθυμεί να επηρεάσει τον αποδέκτη με ηπιότερο τρόπο και προσεγγίζοντας το υπό διερεύνηση θέμα με πιο ανάλαφρη διάθεση. Συχνά, άλλωστε, το χιούμορ αποδεικνύεται περισσότερο αποτελεσματικό απ’ οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση, εφόσον επιτρέπει στον αναγνώστη να αντικρίσει ένα θέμα από μια πιο αισιόδοξη οπτική και να αποκτήσει, έτσι, την αναγκαία αποστασιοποίηση, ώστε να δει καθαρότερα τις πραγματικές του διαστάσεις.
 
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...