Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Ερμηνευτικές ερωτήσεις [Διήγηση – Πίστη 4-7]

Leszek Paradowski

Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Ερμηνευτικές ερωτήσεις [Διήγηση – Πίστη 4-7]

1. Η επιχειρηματολογία του Μαντιθέου στηρίζεται στα γεγονότα που συνδέονται με τη ζωή του, αλλά και στη λογική. Ποια είναι αυτά τα επιχειρήματα;

1^ο επιχείρημα:

Ο Μαντίθεος ξεκινά την επιχειρηματολογία του οριοθετώντας χρονολογικά την περίοδο κατά την οποία απουσίαζε από την Αθήνα καθώς και το χρόνο κατά τον οποίο επέστρεψε στην πόλη, προκειμένου να δείξει πόσο απίθανο είναι το να είχε κάποιου είδους εμπλοκή με το τυραννικό καθεστώς. Έτσι, επισημαίνει πως είχε φύγει προτού καν γίνει η ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς και, φυσικά, έλειπε όταν συνέβη η πολιτική μεταβολή. Ως εκ τούτου δεν είχε καμία άμεση γνώση των πολιτικών εξελίξεων και δεν βρισκόταν εδώ την κρίσιμη περίοδο κατά την οποία οι τύραννοι επιχειρούσαν να εδραιώσουν το καθεστώς τους και να επιλέξουν τους συνεργάτες τους. Επιπλέον, τονίζει πως επέστρεψε πέντε μόλις μέρες προτού ο Θρασύβουλος με τους δημοκρατικούς έρθει στον Πειραιά, γεγονός που τοποθετεί την επιστροφή του σε μια πολύ δεινή για τους τυράννους χρονική στιγμή και λίγους μόλις μήνες πριν από την ολοκληρωτική κατάρρευση του ολιγαρχικού καθεστώτος. Είναι, άρα, λογικό πως ο ίδιος δεν θα ήταν τόσο ανόητος ώστε να θελήσει να συνεργαστεί μ’ ένα καθεστώς που είχε πολλαπλώς αποδείξει τη βιαιότητά του, και πολύ περισσότερο μ’ ένα καθεστώς τόσο ισχυρά κλονισμένο. Ενώ, επιπρόσθετα, μήτε οι ίδιοι οι τύραννοι είχαν πια τη διάθεση να στρατολογήσουν νέα μέλη στο καθεστώς τους, αφού οι εσωτερικές τους διαφωνίες και συγκρούσεις είχαν φτάσει σε τέτοιο σημείο που τους εξωθούσαν σε εκκαθαρίσεις ακόμη και ανθρώπων με τη βοήθεια των οποίων είχε επιτευχθεί η κατάλυση της δημοκρατίας.

2^ο επιχείρημα:

Ο Μαντίθεος στη συνέχεια καταρρίπτει την αξιοπιστία του λευκώματος, της ξύλινης πινακίδας, επισημαίνοντας πως σ’ αυτήν δεν ήταν καταγεγραμμένα ονόματα ανθρώπων που είχαν οι ίδιοι παραδεχτεί πως είχαν υπηρετήσει ως ιππείς, ενώ ήταν γραμμένα ονόματα ανθρώπων που απουσίαζαν από την πόλη. Επιπλέον, επρόκειτο για μια εκτεθειμένη πινακίδα, γεγονός που επέτρεπε σε όποιον το ήθελε να σβήσει το όνομά του από αυτήν. Παραλλήλως, αναφέρεται σ’ ένα διαφορετικό τεκμήριο, κατά πολύ πιο αξιόπιστο∙ τους καταλόγους που συνέτασσαν και διατηρούσαν οι φύλαρχοι, που είχαν και την ευθύνη στη συνέχεια να εισπράξουν μέσω αυτών τη χρηματική προκαταβολή που είχε δοθεί στους ιππείς. Είναι, άρα, εύλογο, τονίζει ο Μαντίθεος, πως οι κατάλογοι των φυλάρχων συντάσσονταν με τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή, μιας και σε περίπτωση παράλειψης κάποιου ονόματος θα πλήρωναν οι ίδιοι την προκαταβολή που αναλογούσε. Επομένως, σε αντίθεση με την εκτεθειμένη και εύκολα αλλοιώσιμη ξύλινη πινακίδα, οι κατάλογοι των φυλάρχων, που είχαν σαφώς μεγαλύτερη εγκυρότητα, δεν περιείχαν το όνομά του, και δεν το περιείχαν ακριβώς επειδή ο ίδιος δεν υπηρέτησε ως ιππέας.

3^ο επιχείρημα (8^η παράγραφος):

Το τελευταίο επιχείρημα είναι ίσως και το πιο αποτελεσματικό για ορισμένους από τους βουλευτές, μιας και σ’ αυτό ο Μαντίθεος τονίζει πως η επίμονη άρνησή του σχετικά με το ενδεχόμενο να υπηρέτησε ως ιππέας δεν προκύπτει επειδή θεωρεί αυτό το γεγονός τόσο φοβερό, ιδίως, μάλιστα, αν ληφθεί υπόψη πως αρκετοί από τους τότε ιππείς είναι τώρα βουλευτές ή κι ακόμη περισσότερο έχουν εκλεγεί στρατηγοί και ίππαρχοι, αλλά επειδή αγανακτεί με το θράσος των κατήγορων να πουν κατά τρόπο τόσο φανερό ψέματα εις βάρος του. Υπενθυμίζει, δηλαδή, στους βουλευτές πως έχουν ήδη επικυρώσει την εκλογή στο βουλευτικό αξίωμα άλλων ανθρώπων που υπηρέτησαν τότε ως ιππείς, και πως επιπλέον οι πολίτες έχουν εκλέξει κάποιους αυτούς σε ιδιαιτέρως τιμητικά αξιώματα. Θα ήταν, άρα, άδικο για τον ίδιο να του στερήσουν την ευκαιρία να αναλάβει το βουλευτικό αξίωμα, αφού έχουν ήδη εγκρίνει την εκλογή άλλων που αποδεδειγμένα υπηρέτησαν ως ιππείς.

2. Τι υπαινίσσεται ο Μαντίθεος με τη φράση «ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον»;

Με την επισήμανση πως οι τύραννοι στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα ακόμη κι από εκείνους που μαζί τους κατέλυσαν τη δημοκρατία, ο Μαντίθεος υπαινίσσεται τις εσωτερικές αντιθέσεις και συγκρούσεις που σημειώνονταν στο καθεστώς κατά τους τελευταίους μήνες της κυριαρχίας τους. Σαφές παράδειγμα ως προς αυτό η στάση του Κριτία, ενός από τους σκληρότερους τυράννους, που δε δίστασε, καταγγέλλοντας τον μετριοπαθή τύραννο και φίλο του Θηραμένη ως προδότη του καθεστώτος, να τον οδηγήσει στον θάνατο και να καταδιώξει τους οπαδούς του, επειδή ο Θηραμένης επέκρινε την πολιτική τρομοκρατίας που εφάρμοζε.

Ο Μαντίθεος επιχειρεί μ’ αυτή την αναφορά να τονίσει πως θα ήταν παράδοξο απ’ τη μεριά των τυράννων, τη στιγμή που έχουν χάσει ακόμη και τη μεταξύ τους εμπιστοσύνη και συνοχή, να θέλουν να δώσουν αρμοδιότητες σε νέα άτομα που δεν τα γνώριζαν και ως εκ τούτου δεν τα εμπιστεύονταν καθόλου.

3. Γιατί ο Μαντίθεος θεωρεί ότι η κατηγορία η οποία στηρίζεται στο σανίδιον δεν είναι αξιόπιστη;

[σανίδιον: Μικρή σανίδα που λεγόταν και λεύκωμα, γιατί ήταν αλειμμένη με γύψο. Πάνω σ’ αυτήν έγραφαν τα ονόματα των ιππέων και την εξέθεταν σε κοινή θέα. Η αναγραφή του ονόματος του Μαντιθέου στο σανίδιο αποτελούσε για τους κατηγόρους του τη μοναδική απόδειξη ότι υπηρέτησε ως ιππέας επί των Τριάκοντα και ότι ως ολιγαρχικός ήταν εχθρός του δημοκρατικού πολιτεύματος.]

Ο Μαντίθεος θεωρεί ανόητο το να εξετάζει κανείς το ποιοι υπηρέτησαν στην τάξη των ιππέων βασιζόμενος στην ξύλινη σανίδα (λεύκωμα), μιας και σ’ αυτή δεν ήταν γραμμένα τα ονόματα πολλών από αυτούς που παραδέχονταν ότι υπηρέτησαν ως ιππείς, ενώ ήταν καταγεγραμμένα τα ονόματα ανθρώπων που απουσίαζαν εκείνη την εποχή από την Αθήνα και, άρα, ήταν αδύνατον να έχουν υπηρετήσει ως ιππείς.

4. Γιατί ο Μαντίθεος αλλάζει τη σειρά του κατηγορητηρίου και αρχίζει με την αποδημία του στον βασιλιά του Πόντου;

Ο Μαντίθεος θεωρεί ιδιαιτέρως σημαντικό το να τονιστεί και να αποδειχτεί πως είχε φύγει από την Αθήνα πολύ προτού αναλάβουν την εξουσία οι Τριάκοντα, καθώς έτσι καθίσταται σαφές πως δεν είχε καμία απολύτως εμπλοκή με το καθεστώς κατά την κρίσιμη περίοδο της εγκαθίδρυσής του, όταν δηλαδή οι τύραννοι αναζητούσαν τα εκτελεστικά όργανα και τους συνεργάτες τους.

Όταν τελικά ο Μαντίθεος ήρθε στην Αθήνα ήταν πια μια  εξαιρετικά δύσκολη περίοδος για τους Τριάκοντα λόγω της λαϊκής οργής για τα εγκλήματά τους, των εσωτερικών τους διενέξεων και της αντίδρασης των εκ Πειραιώς (δηλ. των δημοκρατικών υπό τον Θρασύβουλο), γεγονός που καθιστούσε απίθανη μια οποιαδήποτε συνεργασία του μαζί τους.

5. Ποιο είναι, κατά τον Μαντίθεο, το ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο ότι κάποιος πολίτης υπηρέτησε στην τάξη των ιππέων κατά την περίοδο των Τριάκοντα;

Τα γράμματα δηλ. οι κατάλογοι στους οποίους αναγράφονταν τα ονόματα των ιππέων από τους οποίους εισπράχθηκαν τα δοθέντα επιδόματα, ήταν πιο αξιόπιστα από τα εκτεθειμένα σανίδια, διότι ήταν εγκυρότερα. Ο κίνδυνος να παραλειφθούν από τους καταλόγους κάποια ονόματα ιππέων και να πληρώσουν οι φύλαρχοι τα οφειλόμενα από εκείνους χρήματα έκανε προσεκτική και υπεύθυνη τη σύνταξή τους. Επιπλέον, η παράδοση των καταλόγων αυτών ως επισήμων εγγράφων στη Βουλή απέκλειε οποιαδήποτε αλλοίωσή τους.

6. Ποια σημασία έχει για την αναίρεση και των άλλων κατηγοριών, εάν αποδείξει ο Μαντίθεος ότι «πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς» απουσίαζε στον Πόντο;

Αν ο Μαντίθεος αποδείξει με τη βοήθεια των μαρτύρων ότι είχε φύγει από την Αθήνα ήδη προτού πραγματοποιηθεί η ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς, αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι τον τοποθετεί μακριά από την πόλη την περίοδο κατά την οποία συνέβη η μεταβολή του πολιτεύματος. Τη στιγμή, δηλαδή, που οι Τριάκοντα τύραννοι επέλεγαν τα άτομα που θα αποτελέσουν το βασικό πυρήνα του καθεστώτος τους, καθώς και τους άμεσους συνεργάτες τους, ο Μαντίθεος απουσίαζε και ως εκ τούτου δεν είχε εκ των πραγμάτων καμία εμπλοκή με την εδραίωση του αντιδημοκρατικού αυτού καθεστώτος. Ενώ, η μεταγενέστερη επιστροφή του στην πόλη καθιστούσε λιγότερο πιθανή και μάλλον αφελή την όποια συνεργασία του με τους τυράννους.  

7. Γιατί η εγγραφή ή μη στον κατάλογο των φυλάρχων αποτελεί βασικό αποδεικτικό στοιχείο για τη δοκιμασία, κατά τον Μαντίθεο;

Τα γράμματα δηλ. οι κατάλογοι στους οποίους αναγράφονταν τα ονόματα των ιππέων από τους οποίους εισπράχθηκαν τα δοθέντα επιδόματα, ήταν πιο αξιόπιστα από τα εκτεθειμένα σανίδια, διότι ήταν εγκυρότερα. Ο κίνδυνος να παραλειφθούν από τους καταλόγους κάποια ονόματα ιππέων και να πληρώσουν οι φύλαρχοι τα οφειλόμενα από εκείνους χρήματα έκανε προσεκτική και υπεύθυνη τη σύνταξή τους. Επιπλέον, η παράδοση των καταλόγων αυτών ως επισήμων εγγράφων στη Βουλή απέκλειε οποιαδήποτε αλλοίωσή τους.

8. Γιατί συνηγορεί υπέρ του Μαντιθέου η αναφορά στο γεγονός ότι επέστρεψε στην Αθήνα λίγες μέρες πριν από την πτώση των Τριάκοντα;

Η καθυστερημένη επιστροφή του Μαντιθέου στην Αθήνα λειτουργεί ιδιαιτέρως θετικά για την υπεράσπιση της αθωότητάς του, διότι τον τοποθετεί στην πόλη λίγες μόλις μέρες προτού καταρρεύσει το καθεστώς κι όταν όλοι γνώριζαν ήδη τη βαρβαρότητα με την οποία οι Τύραννοι διοικούσαν την πόλη. Έτσι, αφενός ο Μαντίθεος θα διαπίστωνε εύκολα πως το καθεστώς είναι αιμοσταγές -και άρα αποκρουστικό για έναν δημοκρατικό πολίτη-, αλλά και πως βρίσκεται πολύ κοντά στο να καταρρεύσει, μιας κι η αντίσταση των δημοκρατικών είχε ενταθεί σημαντικά, κι αφετέρου οι ίδιοι οι Τύραννοι ήταν όχι μόνο απρόθυμοι να εντάξουν νέα μέλη στο καθεστώς τους, αλλά είχαν αρχίσει κιόλας να κάνουν εσωτερικές εκκαθαρίσεις μεταξύ των υπαρχόντων μελών τους. Όσοι είχαν αποδημήσει και δε μετείχαν σε αντιδημοκρατικές ενέργειες αποκλείονταν από τα αξιώματα.

Προσοχή: Παρά το γεγονός ότι η εξόρμηση των δημοκρατικών υπό την ηγεσία του Θρασύβουλου οδήγησε στο θάνατο του Κριτία και στην κατάρρευση της αρχής των Τριάκοντα λίγες μέρες αφότου επέστρεψε ο Μαντίθεος στην Αθήνα, το γεγονός αυτό δεν οδήγησε στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Τη θέση των Τριάκοντα έλαβαν οι «Δέκα» και το ολιγαρχικό καθεστώς διατήρησε την εξουσία για μερικούς μήνες ακόμη. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η διάλυση του σώματος των ιππέων που υπηρέτησε υπό τους Τριάκοντα έγιναν το Σεπτέμβριο του 403 π.Χ.  

9. Να εντοπίσετε στο κείμενο τα ρητορικά ήθη και πάθη του Μαντιθέου και των κατηγόρων του.

Ήθος κατηγόρων: Ο Μαντίθεος φροντίζει να τονίσει εμφατικά την δολιότητα και την αφερεγγυότητα των κατηγόρων του, οι οποίοι βασιζόμενοι σ’ ένα αναξιόπιστο τεκμήριο και χωρίς καμία άλλη ουσιαστική απόδειξη θέλησαν να σπιλώσουν τη φήμη και την ακεραιότητα ενός αθώου ανθρώπου.

Ήθος Μαντιθέου: Ο Μαντίθεος με μια σειρά από ισχυρά επιχειρήματα καθιστά εμφανές το ανυπόστατο των εις βάρος του κατηγοριών και προβάλλει εκ νέου την ηθική του ακεραιότητα. Φιλεργατικός και πρόθυμος να υπακούσει στις επιθυμίες του πατέρα του μεταβαίνει στον Πόντο για να ασχοληθεί εκεί με το εμπόριο. Ενώ, όταν επιστρέφει στην Αθήνα κι έρχεται σ’ επαφή με την τότε πολιτική κατάσταση αρνείται να συνεργαστεί με το τυραννικό καθεστώς, διατηρώντας αλώβητες τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις.

Ο Μαντίθεος, σχολιάζοντας την αφέλεια των κατηγόρων του και τονίζοντας πόσο ανόητο είναι το να στηρίζουν την κατηγορία τους σ’ ένα αναξιόπιστο τεκμήριο ή να τον υποτιμούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να θεωρούν πως ερχόμενος σε μια περίοδο κατά την οποία το καθεστώς των Τριάκοντα ήταν ήδη κλονισμένο, θα σκεφτόταν ποτέ να συνεργαστεί μαζί τους, προβάλλει για τον εαυτό του την εικόνα του ευφυούς και οξυδερκούς ανθρώπου. Ενώ, συνάμα, φροντίζει να γίνει και πάλι σαφές πως έχει πέσει θύμα της μοχθηρότητας φθονερών και ανήθικων ανθρώπων.

Ρητορικά πάθη: Ο Μαντίθεος επιχειρεί να προκαλέσει αγανάκτηση στους βουλευτές για το ανυπόστατο των κατηγοριών και, άρα, για την προφανέστατη κακεντρέχεια των κατηγόρων του, που χωρίς καμία πραγματική απόδειξη επιδιώκουν τη δυσφήμηση ενός αθώου συμπολίτη τους. Επιπροσθέτως, με την αναφορά στο γεγονός ότι πολλοί από τους τότε υπηρετήσαντες ως ιππείς είναι τώρα βουλευτές ή έχουν άλλα υψηλά αξιώματα, επιχειρεί να τους δεσμεύσει ψυχολογικά υπέρ του.

10. Γιατί ο Μαντίθεος θεωρεί ανοησία να πιστεύει κανείς ότι μόνο η εγγραφή του ονόματος κάποιου στο σανίδιον αποδεικνύει ότι υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων;

Ο Μαντίθεος θεωρεί ανόητο το να εξετάζει κανείς το ποιοι υπηρέτησαν στην τάξη των ιππέων βασιζόμενος στην ξύλινη σανίδα (λεύκωμα), μιας και σ’ αυτή δεν ήταν γραμμένα τα ονόματα πολλών από αυτούς που παραδέχονταν ότι υπηρέτησαν ως ιππείς, ενώ ήταν καταγεγραμμένα τα ονόματα ανθρώπων που απουσίαζαν εκείνη την εποχή από την Αθήνα και, άρα, ήταν αδύνατον να έχουν υπηρετήσει ως ιππείς.

11. Γιατί η συμμετοχή του Μαντιθέου στους κινδύνους που διέτρεχαν οι Τριάκοντα, λίγες μέρες πριν από την πτώση τους, θα ήταν πράξη άστοχη γι’ αυτόν;

Εφόσον ο Μαντίθεος επέστρεψε στην Αθήνα τον Μάιο του 403 π.Χ., όταν, δηλαδή, οι δημοκρατικοί εγκαταστάθηκαν στη Μουνιχία -οχυρό του Πειραιά-, όπου αντιμετώπισαν με επιτυχία τις επιθέσεις των Τριάκοντα και τον Σπαρτιατικό αποκλεισμό, μπορούσε εύκολα να διαπιστώσει πως η κυριαρχία των τυράννων είχε κλονιστεί σημαντικά και πως σύντομα θα έφτανε στο τέλος της. Θα ήταν, επομένως, εντελώς άστοχο απ’ τη μεριά του να επιδιώξει κάποια συνεργασία μαζί τους, αφού αυτό θα σήμαινε προσχώρηση στους κόλπους της ηττημένης παράταξης.

Αν ο Μαντίθεος βρισκόταν στην Αθήνα όταν ξεκινούσε η κυριαρχία των Τριάκοντα, θα ήταν πιο λογικό να παρασυρθεί και να συνεργαστεί μαζί τους, μιας και τότε δεν θα γνώριζε το πόσο σκληρή επρόκειτο να είναι η διακυβέρνησή τους, αλλά ούτε και το πόσο έντονη και δυναμική θα ήταν η αντίδραση των πολιτών εναντίον τους. Από τη στιγμή, όμως, που έφτασε στην Αθήνα όταν όλα αυτά είχαν πλέον διαφανεί κι η πτώση των τυράννων ήταν ήδη ζήτημα λίγων ημερών, θα ήταν μεγάλη ανοησία από μέρους του να προχωρήσει σε μια τέτοια σύμπραξη.

12. Με ποια γεγονότα της προσωπικής του ζωής ο Μαντίθεος προσπαθεί να επηρεάσει τους βουλευτές υπέρ του;

Ο πατέρας του Μαντιθέου ήταν φίλος του φιλέλληνα Σατύρου και του έστειλε τους δύο γιους του, οι οποίοι παρέμειναν εκεί αρκετό χρόνο ασχολούμενοι με το εμπόριο σίτου. Ο Μαντίθεος και ο αδελφός του, οπότε, δεν είχαν καμία σχέση με το τυραννικό καθεστώς, διότι έφυγαν για τον Πόντο πριν από την εγκαθίδρυσή του. Γι’ αυτό κι η συμμετοχή τους στους κινδύνους που δικαιολογημένα οι Τριάκοντα διέτρεχαν θα ήταν πράξη αφύσικη και ανόητη.

Ο Μαντίθεος επικαλείται, λοιπόν, το γεγονός ότι είχε φύγει μαζί με τον αδερφό του από την Αθήνα ήδη προτού γίνει η ατυχής ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς (Απρίλιος 405 π.Χ.) και πως δεν βρισκόταν επομένως στην πόλη όταν συντελέστηκε η μεταβολή του πολιτεύματος (Αύγουστος / Σεπτέμβριος 404 π.Χ.). Ενώ, η επιστροφή των δύο αδελφών τοποθετείται λίγες μόλις μέρες πριν από τη μετακίνηση των δημοκρατικών από τη Φυλή στον Πειραιά (Μάιος 403 π.Χ.), γεγονός που σημαίνει πως ο Μαντίθεος έφτασε σχεδόν 5 μήνες προτού καταρρεύσει το ολιγαρχικό καθεστώς (Σεπτέμβριος 403 π.Χ.).

Ας σημειωθεί, βέβαια, πως παρά το γεγονός ότι ο Μαντίθεος απουσίαζε κατά τους πρώτους και βασικότερους μήνες της διακυβέρνησης του τυραννικού καθεστώτος, οπότε και συντελούνταν η εδραίωσή του, αυτό δεν καθιστά αυτομάτως απίθανη μια μεταγενέστερη εμπλοκή του στη δράση των τυράννων. Γι’ αυτό κι ο Μαντίθεος θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια κι άλλα επιχειρήματα, προκειμένου να καταδείξει πόσο άστοχη θα ήταν από τη μεριά του μια οποιαδήποτε συνεργασία με το τυραννικό καθεστώς. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Η κοινωνία μας ύστερα από τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε όλους τους τομείς της ατομικής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας έχει γίνει ιδιαίτερα πολυποίκιλη. Όχι άδικα γίνεται συχνά λόγος για μια πολυφυλετική και πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία η ομαλή και αρμονική συμβίωση όλων των μελών είναι κάθε άλλο παρά αυτονόητη. Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν.

Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού. Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων. Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.

Το ουσιώδες, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται είναι τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, συνεργατικά, με αλληλοσεβασμό και κατανόηση, για να προλαμβάνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, οι οποίες, σε ακραίες περιπτώσεις, είναι δυνατό να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και για τα άτομα. Αρχικά, οφείλουμε να εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας στην αυτοπειθαρχία, στον αυτοέλεγχο και στον αυτοσεβασμό. Τα παιδιά μιμητικά αναπαράγουν πολλές φορές τις συμπεριφορές μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να είμαστε υγιή και θετικά πρότυπα γι’ αυτά. Έπειτα, αποδεχόμαστε τα παιδιά μας ως ξεχωριστά και μοναδικά και επαινούμε τις προσπάθειές τους. Η καταπίεση άλλων συχνά κάνει μερικούς να αισθάνονται πιο σημαντικοί και ισχυροί. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις.

Επίσης, τα διδάσκουμε -γονείς, δάσκαλοι, καθηγητές- να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων και τα βοηθούμε να αποκτήσουν ενσυναίσθηση. Εξηγούμε την αδικία που υφίσταται κάποιος, ο οποίος υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή προκατάληψης ή ρατσισμού. Ενισχύουμε με τη στάση μας τον σεβασμό και την ανοχή στις διαφορές, προσφέροντας ευκαιρίες για αλληλεπίδραση με άτομα διαφόρων φυλών, εθνικοτήτων και θρησκευτικών απόψεων (για παράδειγμα, συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες, διαθεματικές και διεπιστημονικές δραστηριότητες παντός είδους, καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, συναυλίες κ.ά.). Ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τα μαθαίνουμε να επεμβαίνουν θετικά με τη στάση τους και τα λόγια τους, όταν συναντούν ή παρατηρούν πράξεις ή στάσεις ρατσιστικές.

Τέλος, είναι επιτακτική ανάγκη να κατανοήσουν τα παιδιά ότι μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων υιοθετώντας στάση σύμπνοιας και αλληλοσεβασμού. Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση και στον δημιουργικό συγχρωτισμό ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας.

ενσυναίσθηση: Η ικανότητα να μπούμε στη θέση του άλλου, να ταυτιστούμε συναισθηματικά μαζί του, χωρίς να χάσουμε την ακεραιότητά μας

Σ. Σκλείδα, εφ.  Ο Τύπος,  4.12.2013 (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 -100 λέξεις).

Η ομαλή συμβίωση των πολιτών σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία δυσχεραίνεται λόγω των προκαταλήψεων και του ρατσισμού. Είναι, επομένως, αναγκαίο να προσπαθήσουμε από κοινού ν’ αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο αυτό με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού. Είναι, συνάμα, σημαντικό να δίνουμε με τη στάση μας το σωστό παράδειγμα στα παιδιά και να τους δείχνουμε την αμέριστη αποδοχή μας, ώστε να υιοθετήσουν μια θετική εικόνα τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους. Θα πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά την ευαισθησία απέναντι στα συναισθήματα των άλλων και να ενισχύουμε την ανοχή τους απέναντι στο διαφορετικό μέσα από ευκαιρίες αλληλεπίδρασης κι επαφής με άτομα άλλων φυλών. Ενώ, τέλος, θα πρέπει να τα ενθαρρύνουμε να επεμβαίνουν όπου συναντούν ρατσιστικές συμπεριφορές, τονίζοντας πως με τη θετική τους στάση μπορούν να συνδράμουν στην καταπολέμηση του φαινομένου αυτού.  

Β1. Ποιο είναι, σύμφωνα με την αρθρογράφο, το βασικό ερώτημα που ανακύπτει σε σχέση με την πρόληψη ρατσιστικών συμπεριφορών; (60 –80 λέξεις)

Το καίριο ερώτημα που προκύπτει σε σχέση με την πρόληψη των ρατσιστικών συμπεριφορών είναι το ποια μπορεί να είναι η συνεργατική δράση όλων των πολιτών προς αυτή την κατεύθυνση. Ερώτημα που καθιστά σαφές πως η πρόληψη και η γενικότερη αντιμετώπιση του ρατσισμού δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δράση λίγων ατόμων, αλλά μόνο μέσα από συλλογική προσπάθεια. Κάθε άνθρωπος, λοιπόν, οφείλει με διάθεση κατανόησης και αλληλοσεβασμού να οδηγήσει αρχικά τον εαυτό του στον αναγκαίο αυτοέλεγχο, προκειμένου να είναι σε θέση να απορρίψει τις αναποτελεσματικές συμπεριφορές και να υιοθετήσει μια πιο δεκτική στάση απέναντι στο διαφορετικό.  

Β1. Με ποιους τρόπους πρέπει, σύμφωνα με την αρθρογράφο, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης ρατσιστικών συμπεριφορών; (60 –80 λέξεις)

Τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρρύνονται να υιοθετούν μια ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε πράξεις ή γενικότερα φαινόμενα ρατσισμού. Θα πρέπει, δηλαδή, να μαθαίνουν πως τόσο με τα λόγια τους όσο και με τη στάση τους μπορούν να παρέμβουν θετικά και να αποτρέψουν τέτοιου είδους ρατσιστικές συμπεριφορές, όπου κι αν τις συναντούν. Είναι, άλλωστε, πολύ σημαντικό να κατανοήσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων, με την υιοθέτηση μιας στάσης που να διαπνέεται από αλληλοσεβασμό και διάθεση σύμπνοιας. Στάση που μπορεί να διασφαλίσει την αρμονική συνύπαρξη των ατόμων στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες της σύγχρονης εποχής.   

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου ότι είναι σημαντικό να διδάσκουμε τα παιδιά « …να είναι ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων». (60 –80 λέξεις)

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να διδάσκονται τα παιδιά από νωρίς την αξία της ενσυναίσθησης∙ την αξία της κατανόησης και του σεβασμού απέναντι στα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Αν ο άλλος άνθρωπος γίνεται αντιληπτός ως ένα πρόσωπο που βιώνει με πόνο τις αδικίες και τις διακρίσεις που σημειώνονται εις βάρος του, είναι ευκολότερο να γίνει κατανοητό γιατί πρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευαισθησία απέναντι στα άτομα που έρχονται διαρκώς αντιμέτωπα με τον ρατσισμό. Είναι ευκολότερο ν’ αντιληφθούν τα παιδιά τον αντίκτυπο που έχουν οι αρνητικές συμπεριφορές στα συναισθήματα και στην ψυχή των άλλων ανθρώπων.

Β1. Να εξηγήσετε τη θέση της αρθρογράφου ότι «τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις». (60 –80 λέξεις)

Τα παιδιά που αισθάνονται πως γίνονται πλήρως αποδεκτά από τους γονείς τους, αλλά και από τον κοινωνικό τους περίγυρο, γι’ αυτό ακριβώς που είναι, αποκτούν θετική εικόνα τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους. Δεν βιώνουν τα αρνητικά εκείνα συναισθήματα που είναι τόσο συνηθισμένα σε ανθρώπους που έχουν καταπιεστεί ή έχουν βιώσει την απόρριψη, και τα οποία τους εξωθούν στη συνέχεια ν’ αντιμετωπίσουν με αντίστοιχα αρνητικό τρόπο τους άλλους. Βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό τους κι είναι, έτσι, πιο πιθανό να έχουν μια θετική στάση αποδοχής απέναντι στο διαφορετικό.

Β2. Να γράψετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.

1^η παράγραφος: Η συμβίωση στην πολυπολιτισμική κοινωνία του σήμερα δυσχεραίνεται λόγω του ρατσισμού.

2^η παράγραφος: Πώς ορίζονται οι έννοιες: προκατάληψη, στερεότυπα και ρατσισμός.

3^η παράγραφος: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε από κοινού τον ρατσισμό.

4^η παράγραφος: Η ενίσχυση της ενσυναίσθησης των παιδιών ως αποτρεπτικό μέσο για τον ρατσισμό.

5^η παράγραφος: Η σύμπνοια και ο αλληλοσεβασμός ως ενεργητική στάση αντίδρασης απέναντι σε φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς.  

Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τρίτη (Το ουσιώδες… προκαταλήψεις) και την τέταρτη παράγραφο (…ρατσιστικές) του κειμένου;

Η συνοχή μεταξύ των παραγράφων αυτών επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «επίσης».

Β2β. Να εντοπίσετε τη σχέση συνοχής.

Το επίρρημα «επίσης» υποδηλώνει προσθήκη∙ καταγραφή, δηλαδή, συμπληρωματικών σκέψεων σε σχέση με όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην προηγούμενη παράγραφο.

Β2α. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη (Σήμερα… ρατσισμό) και την τρίτη παράγραφο (Το… προκαταλήψεις) του κειμένου;

Η συνοχή μεταξύ των δύο παραγράφων επιτυγχάνεται με τη χρήση του επιρρήματος «λοιπόν», καθώς και με τη φράση «τέτοιου είδους συμπεριφορές».

Β2β. Να αναφέρετε τη σχέση συνοχής που επιτυγχάνεται.

Το επίρρημα «λοιπόν» δηλώνει την καταγραφή συμπεράσματος, ενώ με τη φράση «τέτοιου είδους συμπεριφορές» δηλώνεται πως γίνεται λόγος για τις στάσεις και τις συμπεριφορές που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, σε σχέση με τις οποίες προκύπτει και το συμπέρασμα αυτής της παραγράφου.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Σήμερα… ρατσισμό.) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Σήμερα υπάρχει μια ασάφεια ως προς την κατανόηση της σημασίας των εννοιών της προκατάληψης, των στερεοτύπων και του ρατσισμού.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η προκατάληψη σχετίζεται με στάσεις και γνώμες για άτομα που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη θρησκεία, φυλή, εθνικότητα ή άλλη πληθυσμιακή ομάδα. Η προκατάληψη αυτή περιέχει δυνατά συναισθήματα που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Τα στερεότυπα είναι απλοϊκές γενικεύσεις για μια ομάδα ανθρώπων.

Κατακλείδα: Όταν ενεργούμε με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, τότε φτάνουμε στον ρατσισμό.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: γίνεται συχνά λόγος, προκατάληψη, αρνητικές συνέπειες, καταπολέμηση, στάση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

Γίνεται συχνά λόγος για τις προκαταλήψεις και τις αρνητικές συνέπειες που έχουν στη διαμόρφωση ρατσιστικών συμπεριφορών, χωρίς εντούτοις να υπάρχει κάποια σχετική μέριμνα για τη συστηματική καταπολέμησή τους. Είναι όμως απαραίτητο, αν θέλουμε πραγματικά ν’ απαλλαγούμε από τον στερεοτυπικό τρόπο θέασης του κόσμου, όπως αυτός προβάλλει μέσα από τις ποικίλες προκαταλήψεις, να επιχειρήσουμε την εκ βάθρων εκρίζωση αυτών των αναχρονιστικών και επιζήμιων αντιλήψεων και απόψεων.    

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: αλλαγές, σχετίζεται με, πληθυσμιακή ομάδα, αρνητικές συνέπειες, κοινωνία. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

Οι προκαταλήψεις, οι εκ των προτέρων δηλαδή διαμορφωμένες απόψεις για ό,τι σχετίζεται μια ορισμένη πληθυσμιακή ομάδα, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστική μελέτη και διερεύνηση των πραγμάτων, επιφέρουν ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα της κοινωνικής συμβίωσης. Οδηγούν, μεταξύ άλλων, στη διαμόρφωση δυσμενούς προδιάθεσης απέναντι στα άτομα αυτά και, άρα, αυξάνουν το ενδεχόμενο άδικων ή και βίαιων συμπεριφορών εις βάρος τους. Αποτελεί, επομένως, αδήριτη ανάγκη το αίτημα για δραστική αντιμετώπιση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, προκειμένου να υπάρξει μια ουσιαστική αλλαγή στο πώς γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητα από τους πολίτες.   

Γ1. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: συμβίωση, γενικεύσεις, αναπαράγουν, ενισχύουμε, καταπολέμηση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.)

- Είναι πολύ κουραστική η συμβίωση μ’ έναν τόσο παράξενο άνθρωπο.

- Το να λες ότι όλοι οι άντρες είναι ίδιοι κρίνοντας από μια-δυο περιπτώσεις αποτελεί αφελή γενίκευση.

- Η κοινωνία αναπαράγει τα ίδια στερεότυπα για τα δύο φύλα.

- Τα πρόσφατα γεγονότα ενισχύουν τους φόβους μου.

- Ο αγώνας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στη χώρα μας παρεμποδίζεται από την έλλειψη αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: έχουν συντελεστεί, πολυπολιτισμική κοινωνία, αλληλοσεβασμό, επιτακτική ανάγκη, παιδιά. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.).

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη σύνθεση των περισσότερων σύγχρονων κοινωνιών με τη συνύπαρξη πλέον σε αυτές ποικίλων εθνοτήτων, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την εδραίωση ενός κλίματος αλληλοσεβασμού και αποδοχής, προκειμένου η συμβίωση των ανθρώπων να είναι αρμονική. Είναι, μάλιστα, ιδιαιτέρως σημαντικό να υπάρξει σχετική μέριμνα, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν από νωρίς τη σημασία της αποδοχής των άλλων ανθρώπων ανεξάρτητα από τις πιθανές διαφοροποιήσεις στην εθνικότητα ή τη θρησκεία, προκειμένου να περιοριστούν στο μέλλον δραστικά τα φαινόμενα ρατσιστικών συμπεριφορών.

Γ2. «Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αποκτήσουν προκαταλήψεις».

Γ2α. Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους».

Γ2β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (τα παιδιά) και γι’ αυτό δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2α. «…Παλιές και νέες προκαταλήψεις, αναπαραγωγή στερεοτύπων, ακόμα και ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μειονοτικών ομάδων επιβιώνουν και αναβιώνουν. …»

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική, καθώς η λέξη βάρος, στη φράση «σε βάρος» υποδηλώνει πως κάτι συμβαίνει εναντίον κάποιου.

Γ2β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη βάρος. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά/δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

- Έπεσε πάνω του με όλο του το βάρος και τον έριξε κάτω.

- Υπό το βάρος των νέων εξελίξεων, ο υπουργός αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Γ2α. «Αυτή η στάση παράλληλα θα οδηγήσει στη μακροχρόνια αρμονική σύμπλευση… ατόμων και ομάδων των πολυφυλετικών κοινωνιών μας».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Η χρήση της γλώσσας είναι μεταφορική.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η λέξη «στάση» που σε κυριολεκτικό επίπεδο δηλώνει τη θέση του σώματος, σε μεταφορικό επίπεδο, όπως συμβαίνει εδώ, σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται κανείς. Συνάμα, η λέξη «σύμπλευση» κυριολεκτικά σημαίνει την πλεύση προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ σε μεταφορική χρήση, όπως στη συγκεκριμένη πρόταση, σημαίνει ταύτιση στον τρόπο σκέψης και δράσης των ατόμων.

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων (Κείμενα: 6 & 7)

Veselin Atanasov

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων (Κείμενα: 6 & 7)

Κείμενο 6

Ουσιαστικά

Α΄ κλίση

Ενικ: sententia, sententiae, sententiae, sententiam, sententia, sententia (θηλ. = κρίση)

Πληθ: sententiae, sententiarum, sententiis, sententias, sententiae, sententiis

Β΄ κλίση

Ενικ: animus, animi, animo, animum, anime, animo (αρσ. = ψυχή)

Πληθ: animi, animorum, animis, animos, animi, animis  

Ενικ: servus, servi, servo, servum, serve, servo (αρσ. = δούλος)

Πληθ: servi, servorum, servis, servos, servi, servis  

Ενικ: minister, ministri, ministro, ministrum, minister, ministro (αρσ. = θεράποντας, υπηρέτης)

Πληθ: ministri, ministrorum, ministris, ministros, ministri, ministris  

Ενικ: vir, viri, viro, virum, vir, viro (αρσ. = άνδρας)

Πληθ: viri, virorum, viris, viros, viri, viris  

Ενικ: fundamentum, fundamenti, fundamento, fundamentum, fundamentum, fundamento (θεμέλιο)

Πληθ: fundamenta, fundamentorum, fundamentis, fundamenta, fundamenta, fundamentis  

Ενικ: consilium, consilii / i, consilio, consilium, consilium, consilio (ουδ. = σκέψη, σχέδιο)

Πληθ: consilia, consiliorum, consiliis, consilia, consilia, consiliis  

Γ΄ κλίση

Ενικ: iudex, iudicis, iudici, iudicem, iudex, iudice (αρσ. = δικαστής)

Πληθ: iudices, iudicum, iudicibus, iudices, iudices, iudicibus  

Ενικ: libertas, libertatis, libertati, libertatem, libertas, libertate (θηλ. = ελευθερία)

Πληθ: libertates, libertatum (ium), libertatibus, libertates, libertates, libertatibus  

Ενικ: lex, legis, legi, legem, lex, lege (θηλ. = νόμος)

Πληθ: leges, legum, legibus, leges, leges, legibus   

Ενικ: interpres, interpretis, interpreti, interpretem, interpres, interprete  (αρ. & θηλ. = ερμηνευτής)

Πληθ: interpretes, interpretum, interpretibus, interpretes, interpretes, interpretibus

Ενικ: corpus, corporis, corpori, corpus, corpus, corpore (ουδ. = σώμα)

Πληθ: corpora, corporum, corporibus, corpora, corpora, corporibus

Ενικ: aequitas, aequitatis, aequitati, aequitatem, aeguitas, aeguitate (θηλ. = ισότητα, δικαιοσύνη)

Πληθ: [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]

Ενικ: mens, mentis, menti, mentem, mens, mente (θηλ. = νους)

Πληθ: mentes, mentium, mentibus, mentes / mentis, mentibus

Ενικ: fons, fontis, fonti, fontem, fons, fonte (αρσ. = πηγή)

Πληθ: fontes, fontium, fontibus, fontes / fontis, fontibus

Ενικ: civitas, civitatis, civitati, civitatem, civitas, civitate (θηλ. = πολιτεία)

Πληθ: civitates, civitatum / civitatium, civitatibus, civitates, civitates, civitatibus

Δ΄ κλίση

Ενικ: magistratus, magistratus, magistratui, magistratum, magistratus, magistratu (αρ. οι αρχές, οι άρχοντες)

Πληθ: magistratus, magistratuum, magistratibus, magistratus, magistratus, magistratibus

Επίθετα (Β΄ κλίση)

Ενικός

bonus, boni, bono, bonum, bone, bono (καλός)

bona, bonae, bonae, bonam, bona, bona

bonum, boni, bono, bonum, bonum, bono

Πληθυντικός

boni, bonorum, bonis, bonos, boni, bonis

bonae, bonarum, bonis, bonas, bonae, bonis

bona, bonorum, bonis, bona, bona, bonis

Ενικός

liber, liberi, libero, liberum, liber, libero (ελεύθερος)

libera, liberae, liberae, liberam, libera, libera

liberum, liberi, libero, liberum, liberum, libero 

Πληθυντικός

liberi, liberorum, liberis, liberos, liberi, liberis

liberae, liberarum, liberis, liberas, liberae, liberis

libera, liberorum, liberis, libera, libera, liberis 

Γ΄ κλίση

Ενικός  

omnis, omnis, omni, omnem, omnis, omni

omnis, omnis, omni, omnem, omnis, omni

omne, omnis, omni, omne, omne, omni

Πληθυντικός

omnes, omnium, omnibus, omnes, omnes, omnibus

omnes, omnium, omnibus, omnes, omnes, omnibus

omnia, omnium, omnibus, omnia, omnia, omnibus

Κείμενο 7

Ουσιαστικά

Α΄ κλίση

Ενικ: inopia, inopiae, inopiae, inopiam, inopia, inopia (θηλ. = έλλειψη)

Πληθ: [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]

Ενικ: [Δεν σχηματίζει ενικό]

Πληθ: Belgae, Belgarum, Belgis, Belgas, Belgae, Belgis

Β΄ κλίση

Ενικ: legatus, legati, legato, legatum, legate, legato (αρσ. = διοικητής λεγεώνας)

Πληθ: legati, legatorum, legatis, legatos, legati, legatis

Ενικ: verbum, verbi, verbo, verbum, verbum, verbo (ουδ. = λόγος)

Πληθ: verba, verborum, verbis, verba, verba, verbis  

Ενικ: frumentum, frumenti, frumento, freumentum, frumentum, frumento

Πληθ: frumenta, frumentorum, frumentis, frumenta, frumenta, frumentis

[ετερόσημο (frumentum -i = δημητριακά, στάρι, frumenta -orum = τα γεννήματα)]

Ενικ: [Δεν σχηματίζει ενικό] (ουδ. = χειμερινό στρατόπεδο)

Πληθ: hiberna, hibernorum, hibernis, hiberna, hiberna, hibernis

Ενικ: castrum, castri, castro, castrum, castrum, castro

Πληθ: castra, castrorum, castris, castra, castra, castris

[(castrum -i = φρούριο, οχυρό, castra -orum = στρατόπεδο)]

Ενικ: [Δεν σχηματίζει ενικό] (αρ. = οι Νερβίοι, η χώρα των Νερβίων)

Πληθ: Nervii, Nerviorum, Nerviis, Nervios, Nervii, Nerviis

Γ΄ κλίση

Ενικ: speculator, speculatoris, speculatori, speculatorem, speculator, speculatore (αρσ. = ανιχνευτής, κατάσκοπος)

Πληθ: speculatores, speculatorum, speculatoribus, speculatores, speculatores, speculatoribus  

Ενικ: miles, militis, militi, militem, miles, milite (αρσ. = στρατιώτης)

Πληθ: milites, militum, militibus, milites, milites, militibus  

Ενικ: legio, legionis, legioni, legionem, legio, legione (θηλ. = λεγεώνα)

Πληθ: legiones, legionum, legionibus, legiones, legiones, legionibus  

Ενικ: Caesar, Caesaris, Caesari, Caesarem, Caesar, Caesare

Πληθ: [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]

Ενικ: hostis, hostis, hosti, hostem, hostis, hoste (αρ. = εχθρός, αντίπαλος)

Πληθ: hostes, hostium, hostibus, hostes / hostis, hostes, hostibus

Ενικ: vis, ---, ----, vim, ---, vi (θηλ. = δύναμη)

Πληθ: vires, virium, viribus, vires / viris, viribus

Ενικ: collis, collis, colli, collem, collis, colle / colli (αρσ. = λόφος)

Πληθ: colles, collium, collibus, colles / collis, colles, collibus  

Ενικ: caedes, caedis, caedi, caedem, caedes, caede (θηλ. = σφαγή)

Πληθ: caedes, caedium, caedibus, caedes / caedis, caedes, caedibus  

Επίθετα (Β΄ κλίση)

multi, -ae, -a (εύχρηστο στον πληθυντικό)

Πληθυντικός

multi, multorum, multis, multos, multi, multis

multae, multarum, multis, multas, multae, multis

multa, multorum, multis, multa, multa, multis

Γ΄ κλίση

Ενικός  

omnis, omnis, omni, omnem, omnis, omni

omnis, omnis, omni, omnem, omnis, omni

omne, omnis, omni, omne, omne, omni

Πληθυντικός

omnes, omnium, omnibus, omnes, omnes, omnibus

omnes, omnium, omnibus, omnes, omnes, omnibus

omnia, omnium, omnibus, omnia, omnia, omnibus

tres, tres, tria (απόλυτο αριθμητικό (επίθετο)) = κλίνεται σαν γ’ κλιτο επίθετο χωρίς κλητική

tres, trium, tribus, tres, ---, tribus

tres, trium, tribus, tres, ---, tribus

tria, trium, tribus, tria, ---, tribus