Μίλτος Σαχτούρης «Τα Δώρα», παράλληλο για Εγγονόπουλο – Αναγνωστάκη

Laura Pierre-Louis 

Μίλτος Σαχτούρης «Τα Δώρα», παράλληλο για Εγγονόπουλο – Αναγνωστάκη

Σήμερα φόρεσα ένα
ζεστό κόκκινο αίμα
σήμερα οι άνθρωποι μ’ αγαπούν
μια γυναίκα μου χαμογέλασε
ένα κορίτσι μου χάρισε ένα κοχύλι
ένα παιδί μου χάρισε ένα σφυρί

Σήμερα γονατίζω στο πεζοδρόμιο
καρφώνω πάνω στις πλάκες
τα γυμνά άσπρα ποδάρια των περαστικών
είναι όλοι τους δακρυσμένοι
όμως κανείς δεν τρομάζει
όλοι μείναν στις θέσεις που πρόφτασα
είναι όλοι τους δακρυσμένοι
όμως κοιτάζουν τις ουράνιες ρεκλάμες
και μια ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια
στον ουρανό

Δύο άνθρωποι ψιθυρίζουν
τι κάνει την καρδιά μας καρφώνει;
ναι την καρδιά μας καρφώνει
ώστε λοιπόν είναι ποιητής

Στο ποίημα «Τα δώρα» ο Μίλτος Σαχτούρης παρουσιάζει το ρόλο που επιτελεί ο ποιητής στην κοινωνία, από την οποία άλλωστε αντλεί την απαιτούμενη ενίσχυση, και για την οποία παράλληλα ασκεί το δύσκολο έργο του. Το ποίημα αυτό ανήκει στη συλλογή «Παραλογαίς» που εκδόθηκε το 1948, στα χρόνια δηλαδή του εμφυλίου πολέμου.
Αναλυτικότερα:
Το ποίημα αρχίζει με τη δήλωση του ποιητή ότι σήμερα φόρεσε ένα ζεστό κόκκινο αίμα, ότι σήμερα, δηλαδή, κάνει ένα νέο ξεκίνημα – το ζωοδόχο ζεστό αίμα, σύμβολο ζωής κι ενέργειας -, αναλαμβάνει το καθήκον του με νέο ενθουσιασμό και ζωτικότητα καθώς μάλιστα η αποδοχή του κόσμου μοιάζει καθολική. Ο ποιητής λαμβάνει από τους γύρω του δώρα (ένα χαμόγελο, ένα κοχύλι, κι ένα σφυρί), εννοώντας ότι ο κόσμος αποτελεί τη βασική πηγή ενθάρρυνσης του ποιητή, αλλά και την πηγή από την οποία αντλεί εν τέλει τα ποιήματά του. Τα δώρα που του προσφέρονται είναι κατά σειρά ένα χαμόγελο, ένδειξη αποδοχής κι ενθάρρυνσης, ένα κοχύλι, το οποίο μας παραπέμπει στην αθωότητα των ειρηνικών εποχών που οι άνθρωποι περνούν αμέριμνοι το χρόνο τους στην παραλία, και τέλος ένα σφυρί, σύμβολο της απαιτούμενης σκληρότητας που οφείλει να έχει ο ποιητής στην προσπάθειά του να μιλήσει με ειλικρίνεια. Εδώ, είναι σαφής η αντίθεση ανάμεσα στο κοχύλι που προσφέρει το κορίτσι και στο σφυρί που προσφέρει το αγόρι.
Το σφυρί λειτουργεί ως ο συνεκτικός αρμός με την επόμενη στροφή στην οποία ο ποιητής μας δηλώνει την προσπάθειά του να καθηλώσει τους περαστικούς, να τους καρφώσει στο έδαφος, ώστε έτσι ακινητοποιημένοι να μπορέσουν να δώσουν προσοχή στα λόγια του, στο έργο του. Οι περαστικοί παρουσιάζονται από τον ποιητή δακρυσμένοι, δίνοντας έτσι το κλίμα της δύσκολης εκείνης εποχής που είχε γεμίσει πίκρα τους ανθρώπους. Παρά τη θλίψη τους, βέβαια, η παρουσία του ποιητή και η φαινομενικά βίαιη πράξη του δεν τους τρομάζει, κι αυτό γιατί οι περαστικοί – οι άνθρωποι εν γένει – έχουν ανάγκη από τη σκληρή μεσολάβηση του ποιητή. Το έργο που επιτελεί ο ποιητής είναι σημαντικό καθώς επιχειρεί να αποδώσει την επικρατούσα κατάσταση, να αφυπνίσει τις συνειδήσεις και να στρέψει την προσοχή των ατόμων στα ουσιαστικά ζητήματα, κι αυτές οι λειτουργίες δεν μπορούν να επιτευχθούν με πιο ήπια προσέγγιση. Οι άνθρωποι, λοιπόν, είναι δακρυσμένοι, βρίσκονται μέσα σε μια κατάσταση έντονου ψυχικού πόνου και η μόνη τους διέξοδος είναι η ενατένιση ψηλά προς τον ουρανό των διαφημίσεων, - πιθανώς κυριολεκτική αναφορά σε διαφημίσεις που τοποθετούνται σε ψηλά κτίρια -, αλλά και μιας ζητιάνας που περιφέρεται στον ουρανό και πουλάει τσουρέκια, ενός οράματος δηλαδή που θυμίζει ιδέες μελλοντικής επιβράβευσης για όλες τις στερήσεις και τον πόνο που οι άνθρωποι βιώνουν στην καθημερινή τους ζωή. Η ενατένιση στον ουρανό λειτουργεί σαν μια καταφυγή στην ελπίδα μιας αποκατάστασης όλων των ταλαιπωριών στη μετά θάνατο ζωή, κι αποτελεί παράλληλα εμφατική έκφραση της απελπισίας που έχει καταλάβει τους ανθρώπους, που έχουν χάσει πια την πίστη τους ότι θα μπορέσει ποτέ να αλλάξει η φρικτή πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά. Μια χώρα που μετά τη συμμετοχή της στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο βρέθηκε μπλεγμένη σ’ έναν φονικότατο εμφύλιο πόλεμο, έχει επιφέρει τρομερό πλήγμα στις ψυχές των ανθρώπων της.
Ο σύντομος διάλογος που κλείνει το ποίημα φέρνει τη δράση του ποιητή στο προσκήνιο και μαρτυρά το βάθος στο οποίο φτάνουν οι στίχοι του. Τα λόγια του ποιητή καρφώνουν τις καρδιές των ανθρώπων, φτάνουν στην ουσία των πραγμάτων κι αναμοχλεύουν τις πλέον μύχιες ανησυχίες και σκέψεις των ανθρώπων, προκαλώντας τους συχνά πόνο.
Ο ποιητής έχει ένα δύσκολο χρέος, ειδικά σε εποχές τόσο δύσκολες, οφείλει να πει τις δύσκολες αλήθειες, έστω κι αν φτάσει η πίκρα της αλήθειας των λόγων του μέχρι την καρδιά των ανθρώπων. Έχει ένα δύσκολο χρέος, μα έχει και τη συμπαράσταση των ίδιων των ανθρώπων που τον ενθαρρύνουν, του προσφέρουν το υλικό για να εργαστεί κι αναγνωρίζουν κι αποδέχονται την αναγκαιότητα του έργου του.