Γιώργος Σεφέρης «Θερινό Ηλιοστάσι»
Β΄
Όλοι βλέπουν οράματα
κανείς ωστόσο δεν τ’ ομολογεί∙
πηγαίνουν και θαρρούν πως είναι μόνοι.
Το μεγάλο τριαντάφυλλο
ήτανε πάντα εδώ
στο πλευρό σου βαθιά μέσα στον ύπνο
δικό σου και άγνωστο.
Αλλά μονάχα τώρα που τα χείλια σου τ’ άγγιξαν
στ’ απώτατα φύλλα
ένιωσες το πυκνό βάρος του χορευτή
να πέφτει στο ποτάμι του καιρού –
το φοβερό παφλασμό.
Μη σπαταλάς την πνοή που σου χάρισε
τούτη η ανάσα.
Για να γίνει αντιληπτό το νόημα του δεύτερου ποιήματος από το Θερινό Ηλιοστάσι του Σεφέρη ο αναγνώστης πρέπει να έχει υπόψη του αφενός τον πίνακα «Η πτώση του Ικάρου», ο οποίος παλιότερα αποδίδονταν στον Peter Breughel, και αφετέρου το ποίημα “Musee des Beaux-Arts” που έγραψε ο W. H. Auden εμπνευσμένος από τον πίνακα του Breughel.
About suffering they were never wrong, The Old Masters; how well, they understood Its human position; how it takes place While someone else is eating or opening a window or just walking dully along; How, when the aged are reverently, passionately waiting For the miraculous birth, there always must be Children who did not specially want it to happen, skating On a pond at the edge of the wood: They never forgot That even the dreadful martyrdom must run its course Anyhow in a corner, some untidy spot Where the dogs go on with their doggy life and the torturer's horse Scratches its innocent behind on a tree. In Breughel's Icarus, for instance: how everything turns away Quite leisurely from the disaster; the ploughman may Have heard the splash, the forsaken cry, But for him it was not an important failure; the sun shone As it had to on the white legs disappearing into the green Water; and the expensive delicate ship that must have seen Something amazing, a boy falling out of the sky, had somewhere to get to and sailed calmly on.
Ο Σεφέρης βασιζόμενος στην ιδέα του Auden ότι οι άνθρωποι περνούν τον καιρό τους απαθείς χωρίς να δίνουν σημασία στα σημαντικά περιστατικά που συμβαίνουν γύρω τους, μας χάρισε τους υπέροχους στίχους του στους οποίους μετουσιώνει, με το δικό του τρόπο, αυτή ακριβώς τη σκέψη, ότι οι άνθρωποι ζουν και πεθαίνουν χωρίς να αντιλαμβάνονται όσα γίνονται γύρω τους και κυρίως χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι η ζωή είναι κάτι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή είτε οι ίδιοι συμμετέχουν σε αυτή είτε όχι.
Αναλυτικότερα:
Όλοι οι άνθρωποι έχουν όνειρα, όλοι έχουν ελπίδες και σκέψεις που στη βάση τους είναι κοινές για όλους μας, καθώς οι άνθρωποι κινούνται πάνω στα ίδια μονοπάτια, πάνω στις ίδιες βασικές επιθυμίες κι επιδιώξεις. Εντούτοις, αντί να παραδεχτούν ο ένας στον άλλο τις κοινές τους σκέψεις, οι άνθρωποι συνεχίζουν την πορεία τους νιώθοντας ότι είναι μόνοι και ότι δεν μπορούν να βρουν κατανόηση από τους συνανθρώπους τους.
Η αδυναμία αυτή των ανθρώπων να αντιληφθούν το αυτονόητο δημιουργεί στον ποιητή την ανάγκη να αφυπνίσει τους αποδέκτες του λόγου του και με μια πιο προσωπική αποστροφή σε δεύτερο πρόσωπο ο ποιητής απευθύνει το ποίημα του προς κάθε αναγνώστη χωριστά, μιας και το μήνυμά του είναι κοινό για όλους. Το μεγάλο τριαντάφυλλο, η ζωή δηλαδή, υπήρχε πάντοτε εδώ, έστω κι αν εσύ την προσπερνούσες ως δεδομένη, έστω κι αν ποτέ δεν σκέφτηκες πόση αξία έχει αυτό το δώρο που σου έχει προσφερθεί. Η ζωή, η πολυσήμαντη αυτή δύναμη βρίσκεται στη διάθεση κάθε ανθρώπου, ακόμη κι όταν ο άνθρωπος κοιμάται, πρόθυμη να του αποκαλύψει τις πολλαπλές της δυνατότητες ακόμη και μέσω των ονείρων. Αλλά, για πολλούς ανθρώπους η δύναμη και η αξία της ζωής παραμένει κάτι άγνωστο ή καλύτερα κάτι που οι άνθρωποι παίρνουν ως δεδομένο και δεν το αξιοποιούν.
Μόνο όταν ο άνθρωπος αγγίξει τα απώτατα φύλλα του ρόδου, μόνο όταν φτάσει κοντά στο τέλος, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο ποιητής, μόνο τότε αφυπνίζεται και συνειδητοποιεί την αξία της ζωής και πόσο λίγο την εκμεταλλεύτηκε όσο είχε την ευκαιρία.
Κι όταν ο άνθρωπος αφυπνιστεί, όταν δηλαδή συνειδητοποιήσει ότι η ζωή του, το σημαντικότερο απόκτημα που είχε ποτέ, φτάνει στο τέλος της, τότε αρχίζει να προσέχει όσα γίνονται γύρω του. Μόνο τότε ακούει τον παφλασμό από την πτώση του χορευτή μέσα στο ποτάμι, μόνο τότε καταλαβαίνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφεύγει για καιρό από το πέρασμα του χρόνου που φθείρει και παρασέρνει τα πάντα. Η εικόνα του ανθρώπου που επιτέλους ακούει και δίνει προσοχή στον παφλασμό είναι παρμένη από τον πίνακα του Breughel, στον οποίο βλέπουμε τους εργάτες να συνεχίζουν αμέριμνοι τις εργασίες τους ενώ στο βάθος από την ταραχή των νερών καταλαβαίνουμε ότι μόλις έχει πέσει στη θάλασσα ο Ίκαρος. Οι άνθρωποι όπως του είδε ο ζωγράφος και όπως το επισήμανε και ο Auden ακόμη και όταν συμβαίνει κάτι το εκπληκτικό, όπως όταν ένα αγόρι πέφτει από τον ουρανό, δεν δίνουν σημασία και συνεχίζουν με απάθεια τη ζωή τους. Ο Σεφέρης, λοιπόν, θεωρεί ότι οι άνθρωποι δίνουν τελικά σημασία στα όσα συμβαίνουν γύρω τους, αποκτούν συνείδηση του θαύματος της ζωής όταν είναι πια αργά, όταν έχουν φτάσει κοντά στο τέλος.
Μη σπαταλάς την πνοή που σου χάρισε
τούτη η ανάσα.
Ο Σεφέρης κλείνει το ποίημα του με μια συγκλονιστική συμβουλή, που δίνεται από έναν άνθρωπο κοντά στο τέλος της ζωής του. Δεν πρέπει οι άνθρωποι να ξοδεύουν αλόγιστα, να χαραμίζουν, τη δημιουργική δύναμη, τη ζωοδόχο δύναμη που τους χαρίζει η κάθε τους ανάσα. Κάθε λεπτό, κάθε στιγμή της ζωής αξίζει όσο τίποτε άλλο και γι’ αυτό οι άνθρωποι θα πρέπει, όσο έχουν ακόμη τη δυνατότητα, να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τη ζωή τους.
Β΄
Όλοι βλέπουν οράματα
κανείς ωστόσο δεν τ’ ομολογεί∙
πηγαίνουν και θαρρούν πως είναι μόνοι.
Το μεγάλο τριαντάφυλλο
ήτανε πάντα εδώ
στο πλευρό σου βαθιά μέσα στον ύπνο
δικό σου και άγνωστο.
Αλλά μονάχα τώρα που τα χείλια σου τ’ άγγιξαν
στ’ απώτατα φύλλα
ένιωσες το πυκνό βάρος του χορευτή
να πέφτει στο ποτάμι του καιρού –
το φοβερό παφλασμό.
Μη σπαταλάς την πνοή που σου χάρισε
τούτη η ανάσα.
Για να γίνει αντιληπτό το νόημα του δεύτερου ποιήματος από το Θερινό Ηλιοστάσι του Σεφέρη ο αναγνώστης πρέπει να έχει υπόψη του αφενός τον πίνακα «Η πτώση του Ικάρου», ο οποίος παλιότερα αποδίδονταν στον Peter Breughel, και αφετέρου το ποίημα “Musee des Beaux-Arts” που έγραψε ο W. H. Auden εμπνευσμένος από τον πίνακα του Breughel.
About suffering they were never wrong, The Old Masters; how well, they understood Its human position; how it takes place While someone else is eating or opening a window or just walking dully along; How, when the aged are reverently, passionately waiting For the miraculous birth, there always must be Children who did not specially want it to happen, skating On a pond at the edge of the wood: They never forgot That even the dreadful martyrdom must run its course Anyhow in a corner, some untidy spot Where the dogs go on with their doggy life and the torturer's horse Scratches its innocent behind on a tree. In Breughel's Icarus, for instance: how everything turns away Quite leisurely from the disaster; the ploughman may Have heard the splash, the forsaken cry, But for him it was not an important failure; the sun shone As it had to on the white legs disappearing into the green Water; and the expensive delicate ship that must have seen Something amazing, a boy falling out of the sky, had somewhere to get to and sailed calmly on.
Ο Σεφέρης βασιζόμενος στην ιδέα του Auden ότι οι άνθρωποι περνούν τον καιρό τους απαθείς χωρίς να δίνουν σημασία στα σημαντικά περιστατικά που συμβαίνουν γύρω τους, μας χάρισε τους υπέροχους στίχους του στους οποίους μετουσιώνει, με το δικό του τρόπο, αυτή ακριβώς τη σκέψη, ότι οι άνθρωποι ζουν και πεθαίνουν χωρίς να αντιλαμβάνονται όσα γίνονται γύρω τους και κυρίως χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι η ζωή είναι κάτι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή είτε οι ίδιοι συμμετέχουν σε αυτή είτε όχι.
Αναλυτικότερα:
Όλοι οι άνθρωποι έχουν όνειρα, όλοι έχουν ελπίδες και σκέψεις που στη βάση τους είναι κοινές για όλους μας, καθώς οι άνθρωποι κινούνται πάνω στα ίδια μονοπάτια, πάνω στις ίδιες βασικές επιθυμίες κι επιδιώξεις. Εντούτοις, αντί να παραδεχτούν ο ένας στον άλλο τις κοινές τους σκέψεις, οι άνθρωποι συνεχίζουν την πορεία τους νιώθοντας ότι είναι μόνοι και ότι δεν μπορούν να βρουν κατανόηση από τους συνανθρώπους τους.
Η αδυναμία αυτή των ανθρώπων να αντιληφθούν το αυτονόητο δημιουργεί στον ποιητή την ανάγκη να αφυπνίσει τους αποδέκτες του λόγου του και με μια πιο προσωπική αποστροφή σε δεύτερο πρόσωπο ο ποιητής απευθύνει το ποίημα του προς κάθε αναγνώστη χωριστά, μιας και το μήνυμά του είναι κοινό για όλους. Το μεγάλο τριαντάφυλλο, η ζωή δηλαδή, υπήρχε πάντοτε εδώ, έστω κι αν εσύ την προσπερνούσες ως δεδομένη, έστω κι αν ποτέ δεν σκέφτηκες πόση αξία έχει αυτό το δώρο που σου έχει προσφερθεί. Η ζωή, η πολυσήμαντη αυτή δύναμη βρίσκεται στη διάθεση κάθε ανθρώπου, ακόμη κι όταν ο άνθρωπος κοιμάται, πρόθυμη να του αποκαλύψει τις πολλαπλές της δυνατότητες ακόμη και μέσω των ονείρων. Αλλά, για πολλούς ανθρώπους η δύναμη και η αξία της ζωής παραμένει κάτι άγνωστο ή καλύτερα κάτι που οι άνθρωποι παίρνουν ως δεδομένο και δεν το αξιοποιούν.
Μόνο όταν ο άνθρωπος αγγίξει τα απώτατα φύλλα του ρόδου, μόνο όταν φτάσει κοντά στο τέλος, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο ποιητής, μόνο τότε αφυπνίζεται και συνειδητοποιεί την αξία της ζωής και πόσο λίγο την εκμεταλλεύτηκε όσο είχε την ευκαιρία.
Κι όταν ο άνθρωπος αφυπνιστεί, όταν δηλαδή συνειδητοποιήσει ότι η ζωή του, το σημαντικότερο απόκτημα που είχε ποτέ, φτάνει στο τέλος της, τότε αρχίζει να προσέχει όσα γίνονται γύρω του. Μόνο τότε ακούει τον παφλασμό από την πτώση του χορευτή μέσα στο ποτάμι, μόνο τότε καταλαβαίνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφεύγει για καιρό από το πέρασμα του χρόνου που φθείρει και παρασέρνει τα πάντα. Η εικόνα του ανθρώπου που επιτέλους ακούει και δίνει προσοχή στον παφλασμό είναι παρμένη από τον πίνακα του Breughel, στον οποίο βλέπουμε τους εργάτες να συνεχίζουν αμέριμνοι τις εργασίες τους ενώ στο βάθος από την ταραχή των νερών καταλαβαίνουμε ότι μόλις έχει πέσει στη θάλασσα ο Ίκαρος. Οι άνθρωποι όπως του είδε ο ζωγράφος και όπως το επισήμανε και ο Auden ακόμη και όταν συμβαίνει κάτι το εκπληκτικό, όπως όταν ένα αγόρι πέφτει από τον ουρανό, δεν δίνουν σημασία και συνεχίζουν με απάθεια τη ζωή τους. Ο Σεφέρης, λοιπόν, θεωρεί ότι οι άνθρωποι δίνουν τελικά σημασία στα όσα συμβαίνουν γύρω τους, αποκτούν συνείδηση του θαύματος της ζωής όταν είναι πια αργά, όταν έχουν φτάσει κοντά στο τέλος.
Μη σπαταλάς την πνοή που σου χάρισε
τούτη η ανάσα.
Ο Σεφέρης κλείνει το ποίημα του με μια συγκλονιστική συμβουλή, που δίνεται από έναν άνθρωπο κοντά στο τέλος της ζωής του. Δεν πρέπει οι άνθρωποι να ξοδεύουν αλόγιστα, να χαραμίζουν, τη δημιουργική δύναμη, τη ζωοδόχο δύναμη που τους χαρίζει η κάθε τους ανάσα. Κάθε λεπτό, κάθε στιγμή της ζωής αξίζει όσο τίποτε άλλο και γι’ αυτό οι άνθρωποι θα πρέπει, όσο έχουν ακόμη τη δυνατότητα, να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τη ζωή τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου