Τάκης Βαρβιτσιώτης «Όταν ο ποιητής…»

Elise Palmigiani

Τάκης Βαρβιτσιώτης «Όταν ο ποιητής…»

Όταν ο ποιητής
Ανοίγει τα μάτια του
Στο καθημερινό θαύμα
Εμφανίζονται σιγά - σιγά
Όλα τα πένθιμα φαντάσματα
Όλα τα όνειρα τα λυπητερά
Σαν κεριά που καπνίζουν

Τότε με το χλωμό του δάκτυλο
Χαράζει τ’ αρχικά της αστραπής
Πάνω στη στιβαγμένη σκόνη
Πάνω στο πρόσωπο της χρονιάς
Που γέρνει

Μαστιγωμένο απ’ όλους τους ανέμους
Αλλάζει τη λάσπη
Σε κρουνούς από φωτεινό αίμα
Μεταμορφώνει το θάνατο
Σ’ ερωτικό τραγούδι

Ω ποίηση αναμάρτητη
Εμπιστευμένη στη δροσιά της θύελλας
Ω ποίηση ατελεύτητη
Φτεροκόπημα χελιδονιών.

Ποια άποψη εκφράζει ο Τάκης Βαρβιτσιώτης για την ποίηση και σε τι διαφοροποιείται από τον Εγγονόπουλο;

Ο Εγγονόπουλος στο Ποίηση 1948, μιλώντας για την εποχή του εμφυλίου, για την απάνθρωπη εποχή του εμφύλιου σπαραγμού, δηλώνει πως δεν είναι κατάλληλη εποχή για ποίηση. Τη στιγμή που οι Έλληνες σκοτώνονται μεταξύ τους, ο ποιητής θεωρεί πως μια ενασχόληση τόσο θεωρητική, όπως είναι η ποίηση, μοιάζει το λιγότερο περιττή. Στα χρόνια του εμφυλίου και ιδίως όταν η αναμέτρηση όδευε σταδιακά προς την κορύφωσή της, ο θάνατος κυριαρχούσε παντού και τα θύματα διαρκώς αυξάνονταν, γεγονός που αποθάρρυνε τον ποιητή και του δημιουργούσε την αίσθηση πως η ποίηση, η θεωρητική ενασχόληση, η εκ του ασφαλούς θέαση της κατάστασης ήταν μάλλον αταίριαστη, γι’ αυτό και η ποιητική του παραγωγή μειώνεται και γεμίζει με ακόμη περισσότερη θλίψη και απόγνωση.
Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, στο ποίημα «Όταν ο ποιητής...», διατυπώνει μια διαφορετική άποψη, καθώς θεωρεί πως η ποίηση μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίζει και τις πλέον δύσκολες καταστάσεις, προσφέροντας μια νέα δυναμική και αποκαλύπτοντας μια αισιόδοξη ματιά στα δεδομένα της πραγματικότητας.
Όταν ο ποιητής αντικρίζει το καθημερινό θαύμα -κάθε νέα ημέρα είναι κι ένα νέο θαύμα, εμφανής εδώ η αισιόδοξη στάση του ποιητή-, βλέπει παράλληλα και όλες τις δυσκολίες που υπάρχουν. Ο ποιητής δεν είναι αποστασιοποιημένος από την πραγματικότητα, συνειδητοποιεί πόσο άσχημες καταστάσεις υπάρχουν, και δεν μπορεί να μένει αμέτοχος, οφείλει να προσφέρει τη βοήθειά του. Με το χλωμό του δάχτυλο -χλωμό, υπό την έννοια πως οι ποιητές βρίσκονται στην εκούσια απομόνωση του γραφείου και της μελέτης-, χαράζει τα αρχικά της αστραπής πάνω στη σκόνη. Ο ποιητής πρέπει να ωθεί σε δράση τους ανθρώπους, εκεί που τα πράγματα έχουν αδρανοποιηθεί. Η σκόνη, ως σύμβολο της αδράνειας και της στασιμότητας, αποτελεί ένδειξη πως σε κάποια ουσιώδη ζητήματα οι άνθρωποι παραμένουν κάποτε άτολμοι και αναποφάσιστοι. Ο ποιητής επομένως οφείλει να τους δώσει το κίνητρο να δραστηριοποιηθούν, όπως ακριβώς, οφείλει να δώσει το παράγγελμα για μια εναργή αντιμετώπιση των προβλημάτων όταν συνειδητοποιεί πως «το πρόσωπο της χρονιάς γέρνει» υπό το βάρος των δυσκολιών. Όταν, δηλαδή, η κοινωνία μοιάζει να υποχωρεί μπροστά στις αντίξοες συνθήκες και στα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, ο ποιητής πρέπει να καλεί τους ανθρώπους σε δράση, ή καλύτερα σε αντίδραση.
Ο ποιητής είναι αυτός που πρέπει να αλλάζει τη λάσπη, το προϊόν της αποτελμάτωσης και της φθοράς, σε φωτεινό αίμα, σε ζωοποιό δύναμη που μέσα από τις δυσκολίες θα φέρει την αναγέννηση. Ο ποιητής θα πρέπει να παίρνει το θάνατο, τη θυσία των συνανθρώπων του και να την κάνει ερωτικό τραγούδι, έκφραση ευγνωμοσύνης και κίνητρο για μια εντονότερη προσπάθεια. Ο ποιητής δεν μπορεί να πτοείται από το θάνατο ή τη στασιμότητα, ο ποιητής πρέπει να αξιοποιεί τις θυσίες και να αντιστέκεται στο συμβιβασμό και την υποχώρηση. Η ζωή δεν κερδίζεται με την απάθεια και την αδράνεια, η ζωή θέλει τη θυσία, θέλει το θάνατο για να συνεχίσει ακόμη ισχυρότερη.
Το μέσο για την επίτευξη του πολύτιμου έργου του ποιητή είναι φυσικά η ποίηση, την οποία ο Βαρβιτσιώτης εξυμνεί στο κλείσιμο του ποιήματός του. Η ποίηση είναι αναμάρτητη, -αναφορά που έμμεσα της αποδίδει θεϊκές ιδιότητες-. Η ποίηση αντλεί τη δροσιά της από τη θύελλα, από ένα φαινόμενο τόσο ισχυρό που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα, η ποίηση, η θεϊκή αυτή τέχνη παίρνει απλώς τη δροσιά της. Η ποίηση είναι ατελεύτητη, κάτι που μπορεί να σημαίνει πως είτε είναι χωρίς τέλος είτε πως δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Σε κάθε περίπτωση, η τέχνη αυτή που έχει να προσφέρει πολλά είναι σαν φτεροκόπημα χελιδονιών, είναι ο ερχομός της άνοιξης που φέρνει μαζί του την αναγέννηση, την αλλαγή και την προοπτική μιας νέας αρχής.