Jacub Gagnon
Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1η
Ο Πρωταγόρας είχε ορίσει τη διδασκαλία του ως εὐβουλίαν, συμφώνησε όμως με το Σωκράτη ότι εννοεί την «πολιτική τέχνη». Ο Σωκράτης πάλι στο λόγο του φαίνεται να υπονοεί την «πολιτική αρετή» αλλά αναφέρεται στην «αρετή» γενικά.
α) Αφού διαβάσετε την εισαγωγή στο διάλογο (σσ. 53, 55-56), να εξηγήσετε τι νομίζετε ότι θέλει να επιτύχει με τον τρόπο αυτό ο Σωκράτης.
β) Τι μπορούμε να συμπεράνουμε για τις αντιλήψεις του Σωκράτη περί ἀρετῆς;
γ) Ποια σχέση φαίνεται να έχει η έννοια ἀρετή στο κείμενο με τους όρους εὐβουλία, πολιτικὴ τέχνη, πολιτικὴ ἀρετή;
α) Στόχος του είναι να οδηγήσει τη συζήτηση εκεί που θέλει, στην έννοια της αρετής.
β) Φαίνεται ότι θεωρεί την πολιτική αρετή μέρος της έννοιας «αρετή».
β) Φαίνεται ότι θεωρεί την πολιτική αρετή μέρος της έννοιας «αρετή».
γ) Ο όρος «αρετή» φαίνεται ότι είναι ταυτόσημος με τους εὐβουλία, πολιτικὴ τέχνη, πολιτικὴ ἀρετή (και στα επόμενα ἀρετὴ ἀνδρός). Χρησιμοποιούνται ως παραλλαγές του ίδιου όρου.
α) Ο Πρωταγόρας υποστηρίζει ότι το μάθημα που διδάσκει είναι η εὐβουλία, η σύνεση δηλαδή και η ορθή κρίση σε ό,τι αφορά τη λήψη αποφάσεων. Εντούτοις, ο Σωκράτης ερμηνεύει το μάθημα αυτό ως διδασκαλία της πολιτικής αρετής, κατευθύνοντας παράλληλα τη συζήτηση στην ευρύτερη έννοια της αρετής. Με αφορμή, επομένως, τα μαθήματα του Πρωταγόρα που έχουν μια πιο πρακτική εφαρμογή, μιας και οι Σοφιστές στόχευαν σε μια αξιοποίηση της εκπαίδευσης με σκοπό τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, ο Σωκράτης επιχειρεί τη διενέργεια μιας ουσιαστικής συζήτησης για το θέμα της αρετής.
Ο φιλόσοφος δεν θέλει να περιορίσει τη συζήτηση στη συγκεκριμένη περίπτωση του Πρωταγόρα και στα μαθήματα που εκείνος προσφέρει, παρόλο που η διδασκαλία του Πρωταγόρα αποτέλεσε την αφορμή του διαλόγου. Η επιθυμία του Σωκράτη είναι μια εποικοδομητική διερεύνηση του θέματος της αρετής, με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων καθολικής σημασίας. Η διδακτική εμπειρία και οι γνώσεις του Πρωταγόρα, τον καθιστούν αξιόλογο συνομιλητή και δίνουν την ευκαιρία στον φιλόσοφο να καταπιαστεί μ’ ένα θέμα που τον απασχολεί επίμονα.
Βέβαια, οι απόψεις του Πλάτωνα για την αρετή δεν θα βρουν την πλήρη διατύπωσή τους στα πλαίσια αυτού του διαλόγου. Η ολοκληρωμένη αντίληψή του για το θέμα της αρετής θα δοθεί στην Πολιτεία.
β) Η έννοια της αρετής για τον Σωκράτη είναι ευρύτατη και περιλαμβάνει μια σειρά προτερημάτων, που χαρακτηρίζουν τον ενάρετο πολίτη. Ο φιλόσοφος θεωρεί ότι ο ενάρετος δεν μπορεί να διαθέτει μερικές μόνο από τις εκφάνσεις της αρετής, αλλά ότι μετέχει παράλληλα σε όλες τις πτυχές της. Η σοφία, η σωφροσύνη, η ανδρεία, η δικαιοσύνη και η οσιότητα χαρακτηρίζουν ταυτόχρονα τον πολίτη που κρίνεται ενάρετος. Υπό αυτήν την έννοια στα πλαίσια του διαλόγου ο Σωκράτης θεωρεί την πολιτική αρετή αναπόσπαστο κομμάτι της αρετής, στοιχείο που είναι σύμφωνο με τη γενικότερη αντίληψη των Αθηναίων για τον ενάρετο πολίτη. Η πολιτική παρουσία και στάση του ατόμου δεν μπορεί ιδωθεί ανεξάρτητα από την ατομική του δράση και ζωή. Ο αθηναίος πολίτης δρα ως ενεργό μέλος ενός κοινωνικού συνόλου και επιδιώκει τη δικαίωση της ύπαρξής του μέσα από τη συνολική ευημερία της πολιτείας του.
Οποιαδήποτε προσπάθεια, επομένως, γίνεται για τη βελτίωση της προσωπικότητας του ατόμου, λειτουργεί παράλληλα και ως μέσο για την ενίσχυση της πολιτικής του δράσης και το αντίστροφο. Όταν, λοιπόν, ο Πρωταγόρας αποδέχεται ότι τα μαθήματά του αποσκοπούν στην πολιτική αρετή, για τον Σωκράτη αυτό σημαίνει πως αποσκοπούν γενικά στην αρετή, καθώς η πολιτική αρετή δεν μπορεί να νοηθεί αποκομμένη από τη συνολική έννοια της αρετής.
γ) Ο Πλάτωνας, μέσω του Σωκράτη, προσεγγίζει συνολικά την έννοια της αρετής, χωρίς να τη διακρίνει σε επιμέρους χαρακτηριστικά-προτερήματα, γι’ αυτό κι εκλαμβάνει κάθε αναφορά στις επιμέρους πτυχές της, ως αναφορά στην γενικότερη έννοια της αρετής. Έτσι, οι όροι εὐβουλία, πολιτικὴ τέχνη, πολιτικὴ ἀρετή και στην πορεία του διαλόγου η ἀρετὴ ἀνδρός, λειτουργούν ως ταυτόσημοι όροι με την έννοια της αρετής. Με αυτόν τον τρόπο ο Σωκράτης αποφεύγει την επικέντρωση του διαλόγου σε μια μόνο πτυχή της αρετής και τον οδηγεί σ’ αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο, στην εξέταση δηλαδή της αρετής στο σύνολό της. Ο Σωκράτης αναζητά μια αλήθεια γενική, καθολική και απόλυτη, γι’ αυτό και φροντίζει να διατηρεί στο επίκεντρο της συζήτησης την αρετή ως ολότητα, χωρίς να διαχωρίζει την ηθική διάσταση της έννοιας από τη νοητική.
Η πολιτική αρετή, άλλωστε, δεν μπορεί να νοηθεί αποκλειστικά ως ενίσχυση των νοητικών δυνατοτήτων του ατόμου, καθώς ένας πολίτης που έχει την ικανότητα να σκέφτεται και να δρα με αποτελεσματικότητα, δεν μπορεί να κριθεί ως ενάρετος, αν οι πράξεις του δεν διέπονται από την αίσθηση της δικαιοσύνης. Συνεπώς, ο φιλόσοφος θεωρεί δεδομένο πως οι πολιτικές ικανότητες του ατόμου οφείλουν να είναι αλληλένδετες με την ηθικότητά του.
Δείτε επίσης:
Δείτε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου