Jacub Gagnon
Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1η
«Ο Σωκράτης δεν ισχυρίζεται ποτέ ότι διδάσκει, αλλά ότι ελέγχει και εγείρει στη ζήτηση της αρετής». Να εξηγήσετε τη διαφορά.
Η συνεισφορά του Σωκράτη στην παιδεία των συμπολιτών του δεν έγκειται στην παράδοση μαθημάτων με την παραδοσιακή έννοια, αλλά στη διάθεσή του να συζητήσει μαζί τους, απελευθερώνοντας τη σκέψη τους από την κυριαρχία αυθεντιών και προκαθορισμένων συμπερασμάτων. Ο Σωκράτης δεν διδάσκει όπως οι σοφιστές και οι άλλοι δάσκαλοι της εποχής του, προσφέρει όμως πολλαπλά στην εκπαιδευτική διαδικασία με το να αποκαλύπτει σε όσους διαλέγονται μαζί του, τη δύναμη της ελεύθερης σκέψης και του ανεμπόδιστου προβληματισμού.
Ο Σωκράτης, μάλιστα, τείνει να κατευθύνει τις συζητήσεις του στο θέμα της αρετής, αναζητώντας τις αρχές εκείνες που διέπουν και καθορίζουν πέρα από αμφισβητήσεις την έννοια του καλού και της αρετής. Ο φιλόσοφος θέτει υπό έλεγχο πράξεις, συμπεριφορές και παγιωμένες αντιλήψεις, θέλοντας να φτάσει σ’ έναν ορισμό της αρετής που να ξεπερνά τα στενά πλαίσια της εποχής του και τους περιορισμούς που τίθενται στην αντίληψη από την καθιερωμένη αγωγή εκείνων των χρόνων.
Ο Σωκράτης, επομένως, δεν καταφεύγει στη διδασκαλία έτοιμων γνώσεων, ούτε στη διάδοση αποκρυσταλλωμένων απόψεων, αντιθέτως επιχειρεί την πλήρη αποδέσμευση της σκέψης και των συλλογισμών, αποζητώντας μέσα από δημιουργικές συζητήσεις και συνεχή έλεγχο των εκφραζόμενων θέσεων, να ωθήσει τις διαπιστώσεις των συνομιλητών του στο σημείο εκείνο που θα είναι πλέον ασφαλείς και απαλλαγμένες από δογματικές απόψεις. Ο φιλόσοφος με πλήρη σεβασμό για τις νοητικές ικανότητες των συνομιλητών του, αναζητά νέες προοπτικές και καινούριες θεάσεις πάνω στο θέμα της αρετής, συζητώντας με όποιον εξέφραζε αντίστοιχο ενδιαφέρον είτε επρόκειτο για κάποιον καταξιωμένο σοφιστή είτε για οποιονδήποτε από τους συμπολίτες του. Το ζητούμενο για τον Σωκράτη είναι η κατανόηση και η πλήρης πρόσληψη της έννοιας της αρετής και για το λόγο αυτό δε διστάζει να αναζητήσει απαντήσεις συζητώντας με κάθε πιθανό συνομιλητή.
[Έχει λεχθεί για τον Σωκράτη πως «κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη», με την έννοια, ότι χάρη στη δική του προσωπικότητα, οι φιλόσοφοι έπαψαν να ασχολούνται τόσο με τα φυσικά φαινόμενα (που έγιναν έκτοτε αντικείμενο της επιστήμης μάλλον, παρά της φιλοσοφίας), όσο με τον ίδιο τον άνθρωπο και την κοινωνία του. Για να χρησιμοποιήσουμε δηλαδή την πολύ καλύτερη διατύπωση του Αριστοτέλη: «ἐπί Σωκράτους δε..., τό ζητεῖν τά περί φύσεως ἔληξε, περί δέ τήν χρήσιμον ἀρετήν καί πολιτικήν ἀπέκλιναν οἱ φιλοσοφοῦντες» (Περί ζώων μορίων, 642 a 28 κ.εξ.). Η αλήθεια είναι πως με πολιτικά προβλήματα ασχολήθηκαν και οι προγενέστεροι φιλόσοφοι, ενώ ζητήματα ηθικής απασχόλησαν και τον Δημόκριτο και πολλούς σοφιστές. Ο Σωκράτης όμως είναι αυτός που έστρεψε τον φιλοσοφικό στοχασμό κατ’ αποκλειστικότητα σε τέτοια θέματα. Ο λόγος που τα σωκρατικά ενδιαφέροντα σημάδεψαν κατά τέτοιον ανεξίτηλο τρόπο την ιστορία της φιλοσοφίας πρέπει να αναζητηθεί στον σωκρατικό τρόπο σκέψης, στο γεγονός δηλαδή πως ο Σωκράτης δεν ενδιαφερόταν απλώς για τον ορθό τρόπο ζωής και δράσης είτε στο προσωπικό είτε στο κοινωνικό επίπεδο. Αντίθετα από τους σοφιστές, των οποίων το ενδιαφέρον για τα θέματα αυτά ήταν εντελώς χρησιμοθηρικό, ο Σωκράτης αναζήτησε ένα σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο να καθοριστεί αυστηρά και αμετάκλητα κάθε έννοια καλού, αρετής και σοφίας. Όπως οι πρώτοι φιλόσοφοι αναζήτησαν την πρώτη αρχή της δημιουργίας, ο Σωκράτης αναζήτησε την αρχή κάθε ηθικής έννοιας, που δεν επηρεάζεται από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες ούτε από τη δυνατότητα αντίληψης του κάθε ανθρώπου. Αναζήτησε δηλαδή το απόλυτο απορρίπτοντας το σχετικό, την ουσία της ηθικής και όχι τα ηθικά φαινόμενα.
Δείτε επίσης:
Δείτε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου