Μύκονος
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011, Λογοτεχνία Κατεύθυνσης
Γιώργης Παυλόπουλος
Τά Ἀντικλείδια
Ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή.
Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς νά βλέπουν
τίποτα καί προσπερνοῦνε. Ὅμως μερικοί
κάτι βλέπουν, τό μάτι τους ἁρπάζει κάτι
καί μαγεμένοι πηγαίνουνε νά μποῦν.
Ἡ πόρτα τότε κλείνει. Χτυπᾶνε μά κανείς
δέν τούς ἀνοίγει. Ψάχνουνε γιά τό κλειδί.
Κανείς δέν ξέρει ποιός τό ἔχει. Ἀκόμη
καί τή ζωή τους κάποτε χαλᾶνε μάταια
γυρεύοντας τό μυστικό νά τήν ἀνοίξουν.
Φτιάχνουν ἀντικλείδια. Προσπαθοῦν.
Ἡ πόρτα δέν ἀνοίγει πιά. Δέν ἄνοιξε ποτέ
γιά ὅσους μπόρεσαν νά ἰδοῦν στό βάθος.
Ἴσως τά ποιήματα πού γράφτηκαν
ἀπό τότε πού ὑπάρχει ὁ κόσμος
εἶναι μιά ἀτέλειωτη ἀρμαθιά ἀντικλείδια
γιά ν’ ἀνοίξουμε τήν πόρτα τῆς Ποίησης.
Μά ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή.
(Τά Ἀντικλείδια, 1988)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Κύρια γνωρίσματα της ποίησης του Γιώργη Παυλόπουλου είναι η χρήση καθημερινού λεξιλογίου, ο παρατακτικός λόγος και η συμβολιστική γραφή. Για καθένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από το ποίημα που σας δόθηκε.
Μονάδες 15
- Ο ποιητικός λόγος του Γιώργη Παυλόπουλου συντίθεται με τη χρήση καθημερινού λεξιλογίου, γεγονός που τον καθιστά οικείο και εύληπτο. «Όμως μερικοί κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι...», «Ψάχνουνε για το κλειδί»: Με φράσεις και λέξεις που παραπέμπουν σε μια απλή, καθημερινή συνομιλία, ο ποιητής επιχειρεί να μεταφέρει στους αναγνώστες τον προβληματισμό του για τη φύση της ποίησης.
- Η χρήση παρατακτικού λόγου, με συνεχείς κύριες προτάσεις, προσδίδει στο λόγο του ποιητή σαφήνεια και καθιστά την έκφρασή του λιτή. «Φτιάχνουν αντικλείδια. Προσπαθούν. Η πόρτα δεν ανοίγει πια.»
- Η συμβολιστική γραφή του ποιητή είναι εμφανής σ’ αυτό το ποίημα, όπου οι ποιητικές δημιουργίες που έχουν συντεθεί ανά τα χρόνια, παρουσιάζονται ως αντικλείδια, ως προσπάθειες δηλαδή να ανοιχθεί η πόρτα της Ποίησης. «Ἴσως τά ποιήματα πού γράφτηκαν / ἀπό τότε πού ὑπάρχει ὁ κόσμος / εἶναι μιά ἀτέλειωτη ἀρμαθιά ἀντικλείδια...»
Β1. Σύμφωνα με την Τασούλα Καραγεωργίου: «Tο ποίημα του Παυλόπουλου τελειώνει όπως άρχισε. Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοικτή˙ η πρόσκληση ανανεώνεται˙ η περιπέτεια δεν έχει τέλος». Σε ποιο σχήμα λόγου αναφέρεται η Τ. Καραγεωργίου; (μονάδες 5)
Να σχολιάσετε τη συγκεκριμένη επιλογή του σχήματος αυτού από τον ποιητή. (μονάδες 15)
Μονάδες 20
Στο κλείσιμο του ποιήματος ο Παυλόπουλος επαναλαμβάνει τον αρχικό στίχο δημιουργώντας σχήμα κύκλου «Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή».
Ο αρχικός στίχος επαναλαμβάνεται με την προσθήκη του συνδέσμου «μα», ώστε να δηλωθεί αντίθεση με όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως για την αδυναμία των ποιητών να δημιουργήσουν το κατάλληλο αντικλείδι για να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης.
Το σχήμα κύκλου δημιουργεί την αίσθηση της αέναης συνέχειας των προσπαθειών που καταβάλλονται από τους ποιητές για την προσέγγιση της ιδιαίτερης αυτής Τέχνης. Η πόρτα είναι κλειστή, υπό την έννοια πως κανείς δεν μπορεί πραγματικά να κατακτήσει την ποιητική τέχνη, αλλά η πόρτα της Ποίησης είναι πάντοτε ανοιχτή για όποιον ενδιαφέρεται για την ποίηση και θέλει να γνωρίσει την ομορφιά της δημιουργικής διαδρομής που συνοδεύει κάθε νέα ποιητική απόπειρα.
Ο ποιητής δεν θέλει να αποτρέψει τους νέους ποιητές, ούτε να δημιουργήσει την αίσθηση πως κάθε ποιητική προσπάθεια είναι μάταιη, μιας και η Ποίηση παρέχει εξαιρετική πνευματική απόλαυση στους θεράποντές της έστω κι αν δεν προδίδει τα μυστικά της. Οι δοκιμές για τη δημιουργία Ποίησης συνεχίζονται αδιάκοπα, προσφέροντας διαρκώς νέα ποιητικά έργα και διατηρώντας έτσι μια ακατάλυτη συνέχεια στο ταξίδι της Ποίησης.
Β2.α) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο ποιητής χρησιμοποιεί στα «Ἀντικλείδια» το α΄ και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο για την εξιστόρηση και ερμηνεία του ποιητικού του μύθου; (μονάδες 10)
Η παρουσίαση του ποιητικού μύθου δίνεται κατά κύριο λόγο σε γ΄ πρόσωπο δημιουργώντας την εντύπωση πως ο αφηγητής έχει μια πλήρη χρονική και τοπική εποπτεία της πορείας όσων αναφέρει. Εμφανίζεται ως παντογνώστης αφηγητής, παρέχοντας στα λεγόμενά του αντικειμενικότητα, αλλά και εγκυρότητα. Η αλήθεια, μάλιστα, του ποιητικού μύθου αποκτά ουσιαστικότερη υπόσταση με το πέρασμα της εξιστόρησης σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο «για ν’ ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης», καθώς ο αφηγητής εντάσσει τον εαυτό του στους ποιητές και αποκαλύπτει έτσι πως η αδιάκοπη αυτή ποιητική προσπάθεια είναι παράλληλα και προσωπικό του βίωμα.
β) Να περιγράψετε δύο εικόνες με τις οποίες ο ποιητής δημιουργεί μια ατμόσφαιρα μυστηριακή. (μονάδες 10)
Μονάδες 20
Ἡ πόρτα τότε κλείνει. Χτυπᾶνε μά κανείς / δέν τούς ἀνοίγει.
Η ανοιχτή πόρτα της Ποίησης που έδινε την εντύπωση μιας θελκτικής πρόσκλησης για όσους ενδιαφέρονται πραγματικά για την ποιητική τέχνη, κλείνει ξαφνικά, δημιουργώντας ένα απρόβλεπτο εμπόδιο για τους θεράποντές της. Η επαφή με την ποιητική τέχνη διακόπτεται, μεταδίδοντας έτσι την αίσθηση πως η πρόσβαση στη βαθύτερη ουσία της είναι αδύνατη. Το μαγευτικό κάλεσμα των «θησαυρών» που βρίσκονται μέσα από την πόρτα της ποίησης, φέρνει κοντά όσους αγαπούν την ποίηση, μόνο και μόνο για να τους απαγορέψει την είσοδο, καθιστώντας σαφές πως η ποιητική τέχνη δεν αποκαλύπτει τα ιδιαίτερα μυστικά της σε κανέναν.
Ἡ πόρτα δέν ἀνοίγει πιά. Δέν ἄνοιξε ποτέ
γιά ὅσους μπόρεσαν νά ἰδοῦν στό βάθος.
Το νοητικό παιχνίδι του ποιήματος συνεχίζεται μέσα από την εικόνα αυτή, όπου ο ποιητής διευκρινίζει πως η πόρτα της Ποίησης που φαινόταν ανοιχτή, στην πραγματικότητα δεν άνοιξε ποτέ για όσους είχαν τη δυνατότητα να δουν μέσα της. Εκείνοι, δηλαδή, που κατόρθωσαν να δουν τα υπέροχα δώρα της ποίησης, κατανοούν πως επί της ουσίας η πόρτα της Ποίησης δε θα μπορούσε ποτέ να είναι ανοιχτή, μιας και η ποιητική τέχνη δε γίνεται να κατακτηθεί πλήρως, όσο κι αν κάποιος προσπαθεί. Η πόρτα της Ποίησης δίνει την εντύπωση πως είναι ανοιχτή, καθώς η εμπειρία της ποιητικής δημιουργίας είναι προσιτή σε όποιον πραγματικά ενδιαφέρεται, αλλά στην πραγματικότητα δεν ανοίγει ποτέ, μιας και δεν είναι εφικτό να γνωρίσει κάποιος τη βαθύτερη ουσία της τέχνης αυτής.
Γ1. Να σχολιάσετε τους παρακάτω στίχους:
α) Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς νά βλέπουν
τίποτα καί προσπερνοῦνε.
(σε μία παράγραφο περίπου 60-80 λέξεων)
(μονάδες 10)
Η ποίηση δεν είναι προσιτή σε όλους, υπό την έννοια ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο σ’ έναν αμύητο αναγνώστη να κατανοήσει και να αισθανθεί πλήρως την ομορφιά του ποιητικού λόγου αλλά και τις πνευματικές ανησυχίες που επιχειρεί να εκφράσει ο ποιητής. Είναι άλλωστε σύνηθες για κάποιους ποιητές να διατυπώνουν κεκαλυμμένα τα μηνύματα του ποιητικού τους λόγου, γεγονός που δυσχεραίνει την κατανόηση του έργου τους και αποθαρρύνει τους αναγνώστες που δεν είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν χρόνο στην πρόσληψη της ποίησης. Επομένως, εκείνοι που προσπερνούν χωρίς να δουν κάτι είναι οι άνθρωποι που δεν εκτιμούν τη μαγεία της ποιητικής τέχνης, καθώς δεν έχουν τη διάθεση ή τη δυνατότητα να ασχοληθούν σε βάθος με μια τέχνη που συχνά αντιστέκεται στην επιφανειακή προσέγγιση και δε χαρίζει εύκολα τα μυστικά της δώρα.
β) Ἀκόμη
καί τή ζωή τους κάποτε χαλᾶνε μάταια
γυρεύοντας τό μυστικό νά τήν ἀνοίξουν.
Φτιάχνουν ἀντικλείδια.
(σε μία παράγραφο περίπου 80-100 λέξεων)
(μονάδες 15)
Μονάδες 25
Η προσπάθεια των επίδοξων ποιητών να δημιουργήσουν το αντικλείδι που θα ανοίξει την πόρτα της ποίησης, μπορεί να κρατήσει μια ολόκληρη ζωή και να μη φτάσει ποτέ στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Παρά την αφοσίωση κάποιων ανθρώπων στην τέχνη της ποιήσεως και παρά το γεγονός ότι έχουν τις καλύτερες των προθέσεων, είναι πιθανό να μην μπορέσουν ποτέ να δημιουργήσουν αξιόλογα ποιήματα. Παρόλο που η ποιητική τέχνη απαιτεί αφοσίωση και συχνά άφθονο χρόνο για να οδηγηθεί σε αξιοθαύμαστα επίπεδα, αυτό δε σημαίνει ότι όποιος είναι διατεθειμένος να αφιερώσει χρόνο από τη ζωή του θα φτάσει την τέχνη του σε ικανοποιητικά επίπεδα. Είναι πολλοί οι ποιητές που παρά τις προσπάθειές τους δεν μπόρεσαν ποτέ να γράψουν κάποιο αξιόλογο ποίημα και δεν κατόρθωσαν ποτέ να ξεφύγουν από τη μετριότητα, γεγονός που ωθεί τον Παυλόπουλο να σχολιάσει ότι κάποτε κάποιοι χαλάνε μάταια τη ζωή τους γυρεύοντας το μυστικό που θα τους επιτρέψει να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης.
Δ1. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το ποίημα του Γ. Παυλόπουλου «Τά Ἀντικλείδια» με το ποίημα του Γ. Στογιαννίδη «Ἡ ποίηση».
Μονάδες 20
Ἡ ποίηση
Ἡ ποίηση εἶναι σκληρὴ
δὲν τὴν κερδίζεις μὲ ψέματα,
δὲν τὴν ἀλλάζεις ξεκοιλιάζοντας τράπουλες
ἢ θυμιατίζοντας τὸν ἔξω ἀποδῶ.
Φωτιὰ
ποὺ βαστάει ἀπ’ τὴν κόλαση
καὶ ποὺ μελτέμια Αὐγουστιάτικα
λουτρὰ ἰαματικὰ
ποὺ οἱ δυστυχισμένοι ὀνειρεύονται.
Ἡ ποίηση σοῦ ἀφαιρεῖ τὴν πραγματικότητα
ἀφήνοντάς σε στὶς προσβάσεις τοῦ ὕπνου
νὰ μηρυκάζεις λέξεις.
Κάποτε ἄγγελος Κυρίου ἔρχεται
νὰ σοῦ ἀλλάξει τὸ μουσκεμένο προσκέφαλο.
Ἡ ποίηση εἶναι ἡ πιὸ σκληρὴ μοναξιά.
(Από τη συλλογή του Γιώργου Στογιαννίδη, Στίς προσβάσεις τοῦ ὕπνου, 1976)
Ο Γιώργος Στογιαννίδης συνθέτει ένα ποίημα ποιητικής στο οποίο παρουσιάζει τις εξαιρετικές δυσκολίες της ποιητικής δημιουργίας. Με εικόνες φαινομενικά αταίριαστες μεταξύ τους, ο ποιητής επιχειρεί να αναδείξει το δυσεπίτευκτο της κατάκτησης της ποιητικής τέχνης, πλησιάζοντας νοηματικά τα Αντικλείδια του Γιώργου Παυλόπουλου, όπου επίσης η κατάκτηση της ποίησης παρουσιάζεται σχεδόν ανέφικτη.
Οι ομοιότητες μεταξύ των δύο ποιημάτων προκύπτουν αφενός από το γεγονός ότι και οι δυο ποιητές κατανοούν πως η τέχνη τους απαιτεί προσπάθειες και θυσίες από μέρους των δημιουργών κι αφετέρου από την κοινή τους άποψη πως η τέχνη τους αντιστέκεται στις απόπειρες των ποιητών να τη γνωρίσουν σε βάθος.
Ο Παυλόπουλος σχολιάζει πως η πόρτα της Ποίησης κλείνει για όσους μπόρεσαν να δουν στο βάθος και δεν ανοίγει ξανά όσο κι αν οι ποιητές χτυπούν και αναζητούν το κλειδί, παρομοίως ο Στογιαννίδης χαρακτηρίζει την ποίηση σκληρή και δηλώνει πως κανείς δεν μπορεί να την κερδίσει με ψέματα ή με προσπάθειες που δεν αφορούν άμεσα την αμιγή ποιητική δημιουργία. Δεν μπορεί κάποιος να κατακτήσει την ποίηση ξορκίζοντας το κακό ή ξοδεύοντας το χρόνο του άσκοπα.
Η διαδικασία της ποιητικής δημιουργίας είναι κατά τον Στογιαννίδη πάρα πολύ δύσκολη, είναι σαν μια φωτιά από την κόλαση ή σαν μια παραμυθία που επιδιώκεται μα δεν επέρχεται. Οι ποιητές οφείλουν, επομένως, να ταλαιπωρηθούν σε νοητικό αλλά και συναισθηματικό επίπεδο, αν θέλουν να προσεγγίσουν την τέχνη τους. Μια σκέψη που μας παραπέμπει στο σχόλιο του Παυλόπουλου ότι κάποιοι ακόμη και τη ζωή τους χαλάνε μάταια, γυρεύοντας το μυστικό για να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης.
Ο Στογιαννίδης μας λέει πως η ποίηση αφαιρεί από τον ποιητή την πραγματικότητα, αφήνοντάς τον εξαντλημένο να επαναλαμβάνει λέξεις, εικόνα που τονίζει την εξαιρετικά απαιτητική προσπάθεια που οφείλει να καταβάλει ο ποιητής. Προσπάθεια που εύκολα μπορεί να τον απορροφήσει πλήρως, αποκόβοντάς τον από την πραγματικότητα και ωθώντας τον σε μια συνεχή, ψυχοφθόρα και συχνά αδικαίωτη πάλη με τις λέξεις. Η δίχως όρια αφοσίωση του ποιητή στην εναγώνια προσπάθειά του να οδηγηθεί στην ποιητική δημιουργία, δίνεται και από τον Παυλόπουλο τόσο με την αναφορά σ’ εκείνους που χαλούν μάταια την ίδια τους τη ζωή, προσπαθώντας να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης, όσο και με τη σκέψη πως όλα τα ποιήματα που έχουν γραφτεί από τότε που υπάρχει ο κόσμος, ίσως να είναι ανάλογες προσπάθειες των ποιητών να κατακτήσουν την ποιητική τέχνη. Μια πορεία χιλιάδων ετών που συνεχίζεται αδιάκοπα, με τον ίδιο αντικειμενικό σκοπό, χωρίς όμως να οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ο Στογιαννίδης κλείνει το ποίημά του αναφέροντας πως η ποίηση είναι η πιο σκληρή μοναξιά, δημιουργώντας σχήμα κύκλου με τον αρχικό στίχο, όπου ο ποιητής δήλωνε πως η ποίηση είναι σκληρή. Με σχήμα κύκλου κλείνει και ο Παυλόπουλος το δικό του ποίημα, δηλώνοντας πως η πόρτα της Ποίησης είναι ανοιχτή και ανανεώνοντας έτσι την πρόσκληση προς κάθε πιθανό θεράποντα της ποιητικής τέχνης.
Ο Στογιαννίδης, βέβαια, με τον τελευταίο στίχο επικεντρώνεται περισσότερο στο μοναχικό χαρακτήρα της ποιητικής δημιουργίας, και αποκαλεί την ποίηση σκληρή μοναξιά υπό την έννοια πως ο ποιητής αναγκάζεται να αποκλειστεί από τον περίγυρό του και να αφιερωθεί στην τέχνη του, προκειμένου να συνθέσει ποίηση. Ο Παυλόπουλος, από την άλλη, κλείνοντας το ποίημά του επαναφέρει την αρχική του εικόνα με την ανοιχτή πόρτα της Ποίησης να προσμένει, όποιον ενδιαφέρεται για την τέχνη αυτή, και μεταδίδοντας έτσι το μήνυμα πως η ποίηση παρά τις προφανείς δυσκολίες της, είναι έτοιμη να λειτουργήσει ως μέσο έκφρασης κι αισθητικής απόλαυσης για όσους είναι διατεθειμένοι να την υπηρετήσουν.
Δείτε επίσης:
Δείτε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου