«Φάουστ» του Γκαίτε ως παράλληλο για το Αμάρτημα της μητρός μου

Briton Riviere 

«Φάουστ» του Γκαίτε ως παράλληλο για το Αμάρτημα της μητρός μου

Μαργαρίτα:

«Τώρα και γω έχω κάπως την ανάπαψή μου:

είναι στρατιώτης ο αδερφός μου κι η μικρή μου

η αδερφούλα πεθαμένη.

Ω, πέρασα μ’ αυτή ζωή βασανισμένη∙

μα όλα τα βάσανα ξανά θα προτιμούσα,

ναι, τόσο τη μικρή την αγαπούσα.»

Φάουστ:

«Άγγελος πες, αν έμοιαζε με σε.»

Μαργαρίτα:

«Την έθρεψα και πόσο με αγαπούσε!

Μετά απ’ το θάνατο μας ήρθε του πατέρα.

Είχαμε αποφασίσει τη μητέρα,

τόση είχε αδυναμία, που θέλησε καιρό

ως να το πάρει απάνω της και πάλι.

Ε που λοιπόν, μήτε στο νου να βάλει

να το βυζάξει μόνη το άμοιρο μωρό.

Την έθρεψα έτσι τη μικρούλα μοναχή μου

με γάλα και νερό∙ έγινε δική μου.

Στα χέρια, στη δική μου αγκάλη,

γελούσε, χόρευε, έγινε μεγάλη.»

Φάουστ:
«Τις αγνότερες θα ‘νιωσες χαρές.»

Μαργαρίτα:

«Είχα όμως κι ώρες δύσκολες πολλές.

Την κούνια του μωρού τη νύχτα την τραβούσα

πλάι μου∙ ότι έκανε αυτό ν’ αναδευτεί

ευθύς ξυπνούσα.

Πότε έπρεπε να του ‘δινα να πιει

και πότε στο πλευρό μου να το πάρω,

κι αν δε σώπαινε, ορθή να σηκωθώ

στην κάμαρα μ’ αυτό να σουλατσάρω.

Και το πρωί πάλι στη σκάφη να βρεθώ∙

στην αγορά ύστερα, φαγί για τη μητέρα,

κι έτσι τα ίδια πάντα, κάθε μέρα.

Ω ναι, κύριε μου, όχι περίφημη ζωή∙

μόνο πως είναι πιο νόστιμα ύπνος και φαί.»  

(Μετάφραση: Κωνσταντίνος Χατζόπουλος)

Καθώς ο Φάουστ επιχειρεί να πλανέψει τη Μαργαρίτα, μαθαίνουμε κάποια στοιχεία για τη ζωή της κοπέλας. Μετά το θάνατο του πατέρα της γεννιέται η μικρή της αδερφή, την οποία αναλαμβάνει η Μαργαρίτα να φροντίσει, γιατί η μητέρα της έχει καταρρεύσει από τον πόνο που της προκάλεσε η απώλεια του άντρα της.

Η αδερφική αγάπη και ο παραγκωνισμός των αναγκών της Μαργαρίτας προς όφελος της μικρής της αδερφής, μας παραπέμπουν σε θεματικές που συναντάμε και στο Αμάρτημα της μητρός μου του Γεώργιου Βιζυηνού.

Οι ομοιότητες ανάμεσα στα δύο κείμενα:

-          Η μικρή αδερφή των κεντρικών ηρώων που παρά τις φροντίδες και την αγάπη που απολαμβάνει, πεθαίνει τελικά σε πολύ νεαρή ηλικία.

-          Η αγάπη που δείχνουν τα μεγαλύτερα αδέρφια και η διάθεσή τους να προσφέρουν ό,τι μπορούν στη μικρή τους αδερφής, θέτοντας τον εαυτό τους σε δεύτερη μοίρα. Η Μαργαρίτα δουλεύει σκληρά για να φροντίσει την αδερφή και τη μητέρα της, όπως και ο Γιωργής εμφανίζεται πρόθυμος να κάνει καθετί για να βοηθήσει τη μητέρα του και την αδερφή του, έστω κι αν στερείται την προσοχή και την αγάπη της μητέρας του.

-          Ο πόνος της μητέρας για το χαμό του άντρα της, που την αναγκάζει να παραμελήσει τη φροντίδα των παιδιών της, περνώντας αρκετό καιρό ανήμπορη να συνέλθει από το πένθος της.

-          Η γέννηση ενός παιδιού μετά το θάνατο του πατέρα. Στον Φάουστ έχουμε τη γέννηση της μικρότερης αδερφής, ενώ στο Αμάρτημα της μητρός μου, τη γέννηση του μικρότερου αδερφού.

-          Η σκέψη που εκφράζει η Μαργαρίτα ότι η μικρή της αδερφή έγινε δικό της παιδί, εφόσον εκείνη την τάιζε και ξενυχτούσε πλάι της για να τη φροντίζει, είναι παρόμοια με τη θέση που διατυπώνει η μητέρα στο Αμάρτημα, πως το υιοθετημένο της κορίτσι είναι δικό της παιδί: «Δεν εἶναι ξένο τὸ παιδὶ! Εἶναι δικό μου! τὸ ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπὸ πάνω ἀπὸ τὸ λείψανο τῆς μάνας του· καὶ ὁσάκις ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τὸ βυζί μου στὸ στόμα του, γιὰ νὰ τὸ πλανέσω καὶ τὸ ἐτύλιξα μὲσ’ στὰ σπάργανά σας, καὶ τὸ ἐκοίμησα μὲσ’ στὴν κούνια σας. Εἶναι δικό μου τὸ παιδί, καὶ εἶναι ἀδελφή σας!»

Οι διαφορές ανάμεσα στα δύο κείμενα:

-          Η Μαργαρίτα εκφράζει με ειλικρίνεια τα συναισθήματά της για τη μικρή της αδερφή, λέγοντας πως όλα τα βάσανα που πέρασε για να τη φροντίσει και να τη μεγαλώσει είναι διατεθειμένη να τα περάσει ξανά. Ενώ, στο Αμάρτημα της μητρός μου, ο Γιωργής δηλώνει βέβαια πως αγαπούσε πάρα πολύ την αδερφή του, αλλά στην πραγματικότητα ζήλευε που η μητέρα τους αφιέρωνε όλη της την προσοχή σ’ εκείνη.

-          Στο Αμάρτημα της μητρός μου, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο θάνατο του μικρού παιδιού και στις υπέρμετρες προσπάθειες της μητέρας να το σώσει από την ασθένειά του. Ενώ στον Φάουστ ο θάνατος του κοριτσιού αναφέρεται απλώς, χωρίς να δίνονται περισσότερα στοιχεία για το πώς προέκυψε.

-          Στο Αμάρτημα της μητρός μου, κυριαρχεί η μορφή της μητέρας και οι πολλαπλές της προσπάθειες να σώσει το παιδί της, ενώ στον Φάουστ η προσοχή στρέφεται στη Μαργαρίτα και στα βάσανα που πέρασε εκείνη, όσο καιρό είχε αναλάβει τη φροντίδα όλης της οικογένειας.