Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου «Η ποίηση δε μας αλλάζει»

Conni Togel 

Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου «Η ποίηση δε μας αλλάζει»

Η ποίηση δε μας αλλάζει τη ζωή

το ίδιο σφίξιμο, ο κόμπος της βροχής

η καταχνιά της πόλης σα βραδιάζει.

Δε σταματά τη σήψη που προχώρησε

δε θεραπεύει τα παλιά μας λάθη.

Η ποίηση καθυστερεί τη μεταμόρφωση

κάνει πιο δύσκολη την καθημερινή μας πράξη.

(Νοσοκομείο εκστρατείας, 1972)

Ο Ασλάνογλου στο σύντομο αυτό ποίημα παρουσιάζει μια βασική ιδέα του για τη λειτουργία της ποίησης, αλλά και για την ιδιάζουσα κατάσταση που βιώνει ο ίδιος ο ποιητής.

Ο Ασλάνογλου ξεδιπλώνει κλιμακωτά την αντίληψή του για την τέχνη του, φτάνοντας στην τρίτη στροφή για να δώσει την κυριότερη επενέργειά της. Η ποίηση καθυστερεί τη μεταμόρφωση / κάνει πιο δύσκολη την καθημερινή μας πράξη, σχολιάζει ο ποιητής, και αποκαλύπτει ότι επί της ουσίας η ποίηση κρατά την ψυχή του δημιουργού ανυπότακτη στις επιταγές της κοινωνίας για συμβιβασμό με τη φθορά και τη μιζέρια της καθημερινότητας.

Η πορεία των ανθρώπων, σύμφωνα με τον ποιητή, είναι προδιαγεγραμμένη, καθώς με το πέρασμά τους στην ενηλικίωση οφείλουν να ξεχάσουν τα όνειρα και τις ιδεολογίες της πρώτης νεότητάς τους και να υποταχθούν στις πολλαπλές υποχρεώσεις της καθημερινότητάς τους. Η κοινωνία δεν επιτρέπει την ύπαρξη ανθρώπων με όνειρα και ελπίδες για αλλαγή. Ούτε τους επιτρέπει να ξεφύγουν από τους δεσμά τους, ώστε να συνειδητοποιήσουν την πικρή αλήθεια όσων ζουν.

Οι κρατούντες επιχειρούν και κατορθώνουν να κρατούν τον λαό μακριά από οραματισμούς μιας καλύτερης ζωής, με ίσα δικαιώματα για όλους. Υπό το βάρος του βιοπορισμού, όλοι οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ιδέες αυτές και υποτάσσονται στην ανάγκη της καθημερινής επιβίωσης.

Η κατάσταση, όμως, αυτή δεν ισχύει για τους ποιητές, οι οποίοι έχουν μια επώδυνα προνομιακή θέαση της πραγματικότητας. Οι ποιητές αντιλαμβάνονται την υποδούλωση των σύγχρονων ανθρώπων και με δυσκολία υπεισέρχονται κι εκείνοι στην ίδια κατάσταση υποταγής.

Η ποίηση, επομένως, καθυστερεί τη μεταμόρφωση, καθυστερεί δηλαδή το πέρασμα στην κατάσταση του συμβιβασμού με τη μιζέρια που οι κρατούντες έχουν προετοιμάσει για τον πλειονότητα των πολιτών.

«Η ποίηση δε μας αλλάζει τη ζωή

το ίδιο σφίξιμο, ο κόμπος της βροχής

η καταχνιά της πόλης σα βραδιάζει.»

Ο ποιητής μας δίνει στις τρεις στροφές του ποιήματος αντίστοιχες συνειδητοποιήσεις για τη λειτουργία της ποίησης. Η τέχνη αυτή δε μας αλλάζει τη ζωή, προσφέροντάς της απρόσμενη ευδαιμονία. Ο ποιητής συνεχίζει να βιώνει τους ανθρώπινους πόνους που του αναλογούν. Κάθε φορά που βραδιάζει, κάθε φορά που βρέχει η ίδια μελαγχολία κυριεύει την ψυχή του ποιητή, όπως ακριβώς και κάθε άλλου ανθρώπου.

 «Δε σταματά τη σήψη που προχώρησε

δε θεραπεύει τα παλιά μας λάθη.»

Αντιστοίχως, η ποίηση δεν μπορεί να αναστρέψει καταστάσεις που έχουν ήδη πληγώσει την ψυχή του δημιουργού, ούτε να του προσφέρει άφεση για τα λάθη του παρελθόντος. Ο ποιητής ή ο αναγνώστης που έχει αφήσει την ψυχή του απροστάτευτη στα χτυπήματα της ζωής, δεν μπορεί να αναζητήσει θεραπεία στην ποίηση. Τα ανήκεστα τραύματα του παρελθόντος συνεχίζουν τη διαβρωτική τους δράση και η ποίηση δεν μπορεί να κάνει τίποτε γι’ αυτό.

Η ποίηση, επομένως, δεν προσφέρει ούτε αποθέματα χαράς για να ξορκίσει τη θλίψη του ποιητή, ούτε μπορεί να βάλει τέρμα στην ψυχική φθορά που έχει ήδη επέλθει. Η ποίηση, άλλωστε, δεν μπορεί ούτε τα λάθη του παρελθόντος να διορθώσει. Οπότε, αν κάποιος θεωρεί ότι υπάρχουν περιθώρια χρησιμοθηρικής αντιμετώπισης της τέχνης αυτής κάνει λάθος.

Ο Ασλάνογλου καθιστά, λοιπόν, σαφές ότι η ενασχόληση με την ποίηση δεν έχει να δώσει πολύτιμα δώρα, ούτε να βελτιώσει τη ζωή του ποιητή με οποιονδήποτε τρόπο. Το μόνο που μπορεί να κάνει η ποίηση είναι να καθυστερήσει μεταμόρφωση του ποιητή, να λειτουργήσει, δηλαδή, ως φραγμός στην υποταγή του στις ανάγκες της καθημερινότητας. Την ώρα που οι συμπολίτες του κινούνται και σκέφτονται υπό την πίεση της πραγματικότητας που τους έχει επιβληθεί, ο ποιητής συνεχίζει να βλέπει καθαρά και θλίβεται μπροστά στη συνειδητοποίηση των τεχνητών αναγκών που κρατούν δέσμιους τους συνανθρώπους του.

Η αντίσταση, όμως, που προκαλεί η ποίηση στην ενσωμάτωση του ποιητή στο ίδιο κλίμα ηττοπάθειας και μιζέριας, έχει επιπτώσεις στη ζωή του, καθώς αισθάνεται διαρκώς παράταιρος και ανένταχτος στη λογική των άλλων ανθρώπων. Γι’ αυτό και η καθημερινή του πράξη γίνεται δυσκολότερη.

Μας παραπέμπει έτσι η σκέψη του Ασλάνογλου στην Αλληγορία του Σπηλαίου, του Πλάτωνα, με τον ποιητή να έχει τη θέση του ανθρώπου που έχει αντικρίσει το φως του ήλιου κι έχει αντιληφθεί το επίπλαστο της πραγματικότητας που αντικρίζουν οι άλλοι άνθρωποι. Αδυνατεί, όμως, να τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν την αλήθεια για τη ζωή τους, γιατί εκείνοι εύλογα δυσπιστούν.