Ερωτήσεις σχολικού για το "Μες στους Προσφυγικούς Συνοικισμούς": Τι νόημα προσδίδει ο αφηγητής στους όρους «πρόσφυγες», «ράτσα», «πατρίδα»;

Προτομή της Μαντώς Μαυρογένους στη Μύκονο 

Τι νόημα προσδίδει ο αφηγητής στους όρους «πρόσφυγες», «ράτσα», «πατρίδα»; Πιστεύετε πως το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο υφίσταται στις μέρες μας ή έχει τροποποιηθεί;

Πρόσφυγες, κατά τον αφηγητή, δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που εγκατέλειψαν δια της βίας τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, αλλά και τα παιδιά τους, τα οποία μπορεί να έχουν γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη, αλλά δεν παύουν να αισθάνονται ότι ανήκουν στον τόπο καταγωγή τους. Η προσφυγιά, πάντως, για τους Έλληνες είναι μια ξεχωριστή έννοια, καθώς συνδέεται με τραγικά ιστορικά γεγονότα, όπως είναι φυσικά η καταστροφή της Σμύρνης και η εξαναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών, που ξερίζωσε χιλιάδες ανθρώπους από τα πατρογονικά εδάφη τους.

Παρόλο που οι μετακινήσεις των προσφύγων έγιναν από εδάφη με μακραίωνη ελληνική παράδοση σε εδάφη που ανήκουν στο ελληνικό κράτος, ο πόνος που βίωσαν υπήρξε τρομερός, καθώς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους, τον τόπο στον οποίο είχαν γεννηθεί κι εξαναγκάστηκαν να ξεκινήσουν τη ζωή τους από την αρχή, χωρίς να έχουν τίποτε δικό τους, παρά μόνο την ανάγκη τους να επιβιώσουν.

Ο όρος πρόσφυγας διατηρεί και σήμερα το ίδιο περιεχόμενο, αν και στα πλαίσια της ελληνικής κοινωνίας, χαρακτηρίζουμε όλους τους ξένους μετανάστες -λέξη που διατηρεί το στοιχείο της οικειοθελούς μετακίνησης- έστω κι αν κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους ενδέχεται να έχουν εκδιωχθεί από τον τόπο τους.

Η λέξη ράτσα, παρόλο που σήμερα μπορεί να λαμβάνει μια αρνητική διάσταση λόγω της συσχέτισής της με την έννοια του ρατσισμού, χρησιμοποιείται από τον αφηγητή για να μιλήσει για ανθρώπους κοινής καταγωγής από διάφορα μέρη του ελληνικού χώρου ή τόπων με έντονη ελληνική παράδοση. Όταν, για παράδειγμα, ο αφηγητής αναφέρεται με συγκίνηση στους ανθρώπους που ανήκουν στη δική του ράτσα, μιλά για εκείνους που έχουν καταγωγή από την Ανατολική Θράκη και με τους οποίους αισθάνεται πως έχει κοινά χαρακτηριστικά και το κυριότερο έναν αδιάσπαστο δεσμό που διατρέχει το αίμα τους, χάρη στη σειρά των κοινών προγόνων.

Η λέξη πατρίδα με τη σημερινή έννοια αναφέρεται στη χώρα καταγωγής ενός ανθρώπου, κι ως εκ τούτου η Ελλάδα είναι η πατρίδα όλων των Ελλήνων. Στο κείμενο, όμως, η λέξη αυτή έχει μια πιο ειδική διάσταση, καθώς αναφέρεται στον συγκεκριμένο τόπο καταγωγής ενός ανθρώπου. Η πατρίδα του αφηγητή, υπό αυτή την έννοια, είναι η Ανατολική Θράκη, μιας και από εκεί κατάγονται οι γονείς του. Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτή η διάκριση είναι το γεγονός ότι οι πρόσφυγες προέρχονται από περιοχές που δεν ανήκουν πλέον στο ελληνικό κράτος. Οι άνθρωποι, όμως, αυτοί δεν μπορούν παρά να θεωρούν πατρίδα τους τον τόπο στον οποίο γεννήθηκαν, έστω κι αν ανήκει πλέον σε κάποιο άλλο κράτος. Η Ανατολική Θράκη, για παράδειγμα, η ιδιαίτερη πατρίδα του αφηγητή, ανήκει στο τουρκικό κράτος, όταν, επομένως, ο αφηγητής αναφέρεται στην πατρίδα του, δεν εννοεί φυσικά την Τουρκία, αλλά τον συγκεκριμένο τόπο από τον οποίο κατάγεται και ο οποίος για αιώνες είχε ισχυρή ελληνική παρουσία.