Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5η: Ποια άποψη υποστηρίζει ο Πρωταγόρας για τα χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι έχουν από τη φύση ή από τυχαίο γεγονός;

Joni Mcpherson

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 5^η

Ποια άποψη υποστηρίζει ο Πρωταγόρας για τα χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι έχουν από τη φύση ή από τυχαίο γεγονός και ποια στάση τηρούν οι άλλοι άνθρωποι (της εποχής) απέναντι σ’ αυτά; Πώς κρίνετε τις απόψεις αυτές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Ο Πρωταγόρας αναφερόμενος στα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που είναι έμφυτα ή προκύπτουν σ’ αυτούς από κάποιο τυχαίο γεγονός, δεν ασχολείται με τις θετικές τους εκφάνσεις (σωματικός κάλλος και αρτιμέλεια), καθώς αυτές γίνονταν ευνοϊκά δεκτές, αλλά στις αρνητικές (ασχήμια, έλλειψη ύψους, καχεκτικότητα), μιας και αυτές ήταν δυσκολότερο να γίνουν αποδεκτές.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Πρωταγόρα οι Αθηναίοι αντιμετώπιζαν με συμπόνια τις αρνητικές αυτές περιπτώσεις και δεν οργίζονταν, ούτε επιχειρούσαν με τιμωρίες ή νουθεσίες να αλλάξουν τους ανθρώπους αυτούς, καθώς γνώριζαν πως μια τέτοια προσπάθεια θα ήταν μάταιη, αν όχι ανόητη.

Οι Αθηναίοι μέσα από αυτή την παρουσίαση εμφανίζονται ώριμοι και με πλήρη επίγνωση πως η φύση κάθε ανθρώπου έχει καθοριστική επίδραση για την τελική  διαμόρφωση κάποιων χαρακτηριστικών του, γεγονός που καθιστά ανώφελη οποιαδήποτε απόπειρα για βελτίωση ή αλλαγή τους.

Η διάθεση αποδοχής και κατανόησης που παρουσιάζουν οι Αθηναίοι, όπως την καταγράφει εδώ ο Πρωταγόρας, έρχεται σε αντίθεση με τη στάση που κρατούσε γενικά ο αρχαίος κόσμος απέναντι στα φυσικά ελαττώματα και ιδίως οι Σπαρτιάτες, που είχαν θεσμοθετημένο έλεγχο των νεογέννητων παιδιών, ώστε να κρατούν μόνο τα αρτιμελή. Πληροφορίες για την τακτική αυτή των Σπαρτιατών λαμβάνουμε από το κείμενο του Πλούταρχου που αναφέρεται στο έργο του Λυκούργου. (Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος, παράγραφος 16)

«Τὸ δὲ γεννηθὲν οὐκ ἦν κύριος ὁ γεννήσας τρέφειν, ἀλλ’ ἔφερε λαβὼν εἰς τόπον τινὰ λέσχην καλούμενον, ἐν ᾧ καθήμενοι τῶν φυλετῶν οἱ πρεσβύτατοι καταμαθόντες τὸ παιδάριον, εἰ μὲν εὐπαγὲς εἴη καὶ ῥωμαλέον, τρέφειν ἐκέλευον, κλῆρον αὐτῷ τῶν ἐνακισχιλίων προσνείμαντες· εἰ δ’ ἀγεννὲς καὶ ἄμορφον, ἀπέπεμπον εἰς τὰς λεγομένας ᾿Αποθέτας, παρὰ Ταΰγετον βαραθρώδη τόπον, ὡς οὔτε αὐτῷ ζῆν ἄμεινον ὂν οὔτε τῇ πόλει τὸ μὴ καλῶς εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς πρὸς εὐεξίαν καὶ ῥώμην πεφυκός.»

[Εκείνο που γεννιόταν δεν ήταν υπεύθυνος ο γονιός να το αναθρέψει, αλλά παίρνοντάς το, το έφερνε σε κάποιον τόπο που ονομαζόταν λέσχη, όπου συνεδρίαζαν οι γεροντότεροι της φυλής του, οι οποίοι αφού εξέταζαν το μικρό παιδί, εάν ήταν καλοφτιαγμένο και δυνατό, διέταζαν να το αναθρέψει, εκχωρώντας του έναν από τους 9.000 κλήρους∙ εάν ήταν ατελές και δύσμορφο, το έστελναν στους λεγόμενους αποθέτες,  σ’ έναν τόπο γεμάτο χαράδρες κοντά στον Ταΰγετο, γιατί θεωρούσαν πως ούτε για το ίδιο ήταν προτιμότερο να ζήσει ούτε για την πόλη, όποιο εξαρχής δεν είχε γεννηθεί για να έχει καλή υγεία και δύναμη.]

Η επιλογή αυτή που έκαναν οι Σπαρτιάτες έβρισκε την αιτιολογία της στο γεγονός ότι κάθε παιδί που γεννιόταν ανήκε στην πόλη και η πόλη είχε κάθε δικαίωμα να επιλέγει τους καλύτερους δυνατούς μελλοντικούς πολίτες, ώστε η συνέχειά της να μην υπονομεύεται από ασθενικά και ατελή άτομα.

Είναι προφανές, βέβαια, πως μια δημοκρατική κοινωνία αποδεικνύει το ήθος της με τον τρόπο που αντιμετωπίζει εκείνους τους πολίτες που χρειάζονται περισσότερο τη φροντίδα και την προστασία της. Επομένως, η αποδοχή και η συμπόνια που επιδεικνύουν οι Αθηναίοι απέναντι στους συμπολίτες τους που δεν έχουν την καλύτερη δυνατή διάπλαση, αποτελεί την ιδανική αντιμετώπιση.

Εντούτοις, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως η έκθεση/απόθεση των βρεφών που δεν είχαν την επιθυμητή αρτιμέλεια ήταν διαδεδομένη -όχι βέβαια θεσμοθετημένη- και στην Αθήνα, όπως και στις περισσότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου, ενώ η συμπεριφορά των πολιτών απέναντι σε όσους είχαν σωματικές ατέλειες ήταν πολύ συχνά χλευαστική. Μια τέτοια αναφορά, όμως, δε θα εξυπηρετούσε το επιχείρημα που διατυπώνει ο Πρωταγόρας, γι’ αυτό και επιλέγει να παρουσιάσει τη συμπεριφορά εκείνων που αντιλαμβάνονται το ακούσιο των σωματικών ελλείψεων.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 3η: Τι συμβολίζουν η Βία και το Κράτος, κατά τη γνώμη σας, σε συνδυασμό με την όλη παρουσία των θεών στο μύθο του Πρωταγόρα;