Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 1. §16-32 (κείμενο - μετάφραση - ασκήσεις σχολικού)

Rob Woodcox 

Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 1. §16-32 (κείμενο, μετάφραση, ασκήσεις σχολικού)

[16] Oἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν, καὶ ἐπὶ τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλεον, καὶ παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν, καὶ στρατηγοὺς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον.

Μετάφραση: Οι Αθηναίοι έχοντας ως ορμητήριο την Σάμο λεηλατούσαν τη γη του βασιλέα και έπλεαν εναντίον της Χίου και της Εφέσου και προετοιμάζονταν για να ναυμαχήσουν∙ και εξέλεξαν στρατηγούς, επιπλέον αυτών που ήδη είχαν, τον Μένανδρο, τον Τυδέα και τον Κηφισόδοτο. 

 [17] Λύσανδρος δ’ ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν ἐκπλεῖ πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν καὶ ἐπὶ τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις. Ἀνήγοντο δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι· ἡ γὰρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν.

Μετάφραση: Ο Λύσανδρος απέπλευσε από τη Ρόδο και παραπλέοντας τα ιωνικά παράλια, κατευθύνθηκε προς τον Ελλήσποντο, απ’ όπου έφευγαν τα εμπορικά αθηναϊκά πλοία, και προς τις συμμαχικές τους πόλεις που είχαν αποστατήσει. Συγχρόνως και οι Αθηναίοι απέπλευσαν από τη Χίο, αλλά βγήκαν ανοιχτά στο πέλαγος, γιατί η ασιατική ακτή ήταν εχθρική σ’ αυτούς.

[18] Λύσανδρος δ’ ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων· καὶ οἱ Ἀβυδηνοὶ καὶ οἱ ἄλλοι παρῆσαν πεζῇ· ἡγεῖτο δὲ Θώραξ Λακεδαιμόνιος. [19] Προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει αἱροῦσι κατὰ κράτος, καὶ διήρπασαν οἱ στρατιῶται οὖσαν πλουσίαν καὶ οἴνου καὶ σίτου καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη· τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος.

Μετάφραση: Ενώ ο Λύσανδρος από την Άβυδο πλέοντας κοντά στην ακτή έφτασε στη Λάμψακο που ήταν σύμμαχος των Αθηναίων, και οι Αβυδηνοί και οι υπόλοιποι σύμμαχοι έφτασαν δια ξηράς με αρχηγό τους τον Θώρακα τον Λακεδαιμόνιο. Επιτέθηκαν και κατέλαβαν με έφοδο την πόλη που ήταν πλούσια σε κρασί και σιτηρά και γεμάτη με όλα τα εφόδια που χρειάζονταν και οι στρατιώτες τη λεηλάτησαν, αλλά τους ελεύθερους πολίτες δεν τους πείραξε ο Λύσανδρος.

[20] Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι κατὰ πόδας πλέοντες ὡρμίσαντο τῆς Χερρονήσου ἐν Ἐλαιοῦντι ναυσὶν ὀγδοήκοντα καὶ ἑκατόν. Ἐνταῦθα δὴ ἀριστοποιουμένοις αὐτοῖς ἀγγέλλεται τὰ περὶ Λάμψακον, καὶ εὐθὺς ἀνήχθησαν εἰς Σηστόν. [21] Ἐκεῖθεν δ’ εὐθὺς ἐπισιτισάμενοι ἔπλευσαν εἰς Αἰγὸς ποταμοὺς ἀντίον τῆς Λαμψάκου· διεῖχε δ’ ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα. Ἐνταῦθα δὴ ἐδειπνοποιοῦντο.

Μετάφραση: Οι Αθηναίοι, που τους ακολουθούσαν από κοντά, αγκυροβόλησαν στον Ελαιούντα της Χερσονήσου με εκατόν ογδόντα πλοία. Εκεί, λοιπόν, ενώ προγευμάτιζαν, έφτασε σ’ αυτούς η είδηση για όσα έγιναν στη Λάμψακο, και αμέσως ανοίχτηκαν προς τη Σηστό. Από εκεί, μόλις εσπευσμένα εφοδιάστηκαν με τρόφιμα, έπλευσαν στους Αιγός ποταμούς, απέναντι από τη Λάμψακο, όπου ο Ελλήσποντος έχει πλάτος περίπου δεκαπέντε στάδια. Εκεί και δειπνούσαν.

[22] Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐπεὶ ὄρθρος ἦν, ἐσήμηνεν εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους εἰσβαίνειν, πάντα δὲ παρασκευασάμενος ὡς εἰς ναυμαχίαν καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλων, προεῖπεν ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως μηδὲ ἀνάξοιτο. [23] Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξαντο ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος, καὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν, ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς.

Μετάφραση: Ο Λύσανδρος την επόμενη νύχτα, προς τα ξημερώματα έδωσε σήμα να επιβιβαστούν οι ναύτες στα πλοία, αφού προγευματίσουν∙ και αφού έκανε όλες τις προετοιμασίες σαν για να είναι έτοιμος για ναυμαχία και κρέμασε τα παραπετάσματα στα πλάγια των πλοίων, έδωσε εντολή να μην κινηθεί κανείς από την παράταξη, ούτε να ανοιχτεί στο πέλαγος. Οι Αθηναίοι, μόλις βγήκε ο ήλιος, παρατάχτηκαν μπροστά στο λιμάνι κατά μέτωπο με την πρόθεση να ναυμαχήσουν. Επειδή όμως ο Λύσανδρος δεν ανοίχτηκε για να τους αντιμετωπίσει και ήταν πλέον βραδάκι, γύρισαν πίσω τα πλοία στους Αιγός ποταμούς.

[24] Λύσανδρος δὲ τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσεν ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι, κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ αὐτῷ ἐξαγγεῖλαι. Καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νεῶν πρὶν αὗται ἧκον. Ταῦτα δ’ ἐποίει τέτταρας ἡμέρας· καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο.

Μετάφραση: Ο Λύσανδρος εν τω μεταξύ έδωσε διαταγή στα πιο γρήγορα από τα πλοία του να παρακολουθήσουν τους Αθηναίους και αφού παρατηρήσουν τι κάνουν, όταν αποβιβαστούν, να φύγουν και να του δώσουν αναφορά. Και δεν αποβίβασε τους στρατιώτες του προτού γυρίσουν αυτά. Και το ίδιο επαναλάμβανε για τέσσερις μέρες, ενώ οι Αθηναίοι εξακολουθούσαν να ανοίγονται εναντίον του.

[25] Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν τοὺς μὲν Ἀθηναίους ἐν αἰγιαλῷ ὁρμοῦντας καὶ πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει, τὰ δ’ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοῦ μετιόντας πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπὸ τῶν νεῶν, τοὺς δὲ πολεμίους ἐν λιμένι καὶ πρὸς πόλει ἔχοντας πάντα, οὐκ ἐν καλῷ ἔφη αὐτοὺς ὁρμεῖν, ἀλλὰ μεθορμίσαι εἰς Σηστὸν παρῄνει πρός τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν· οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε. [26] Οἱ δὲ στρατηγοί, μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος, ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν· αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον. Καὶ ὁ μὲν ᾤχετο.

Μετάφραση: Ο Αλκιβιάδης παρατηρώντας ψηλά από τα τείχη του ότι οι Αθηναίοι ήταν αγκυροβολημένοι σε ακτή χωρίς λιμάνι και μακριά από κάποια πόλη και ότι προμηθεύονταν τα τρόφιμά τους από τη Σηστό που απείχε δεκαπέντε στάδια από τα πλοία, ενώ οι αντίπαλοί τους ήταν μέσα σε λιμάνι και κοντά σε πόλη και έτσι είχαν ό,τι χρειάζονταν, τους είπε ότι δεν είναι αραγμένοι σε καλό μέρος και τους συμβούλευε να μετασταθμεύσουν στη Σηστό όπου θα ήταν μέσα σε λιμάνι και κοντά σε πόλη∙ εκεί σταθμεύοντας, είπε, θα ναυμαχήσετε, όταν εσείς επιλέξετε. Οι στρατηγοί όμως, και κυρίως ο Τυδέας και ο Μένανδρος, τον διέταξαν να φύγει∙ γιατί τώρα αυτοί είναι στρατηγοί και όχι εκείνος. Και ο Αλκιβιάδης αποχώρησε αμέσως.

[27] Λύσανδρος δ’, ἐπεὶ ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις, εἶπε τοῖς παρ’ αὐτοῦ ἑπομένοις, ἐπὰν κατίδωσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερρόνησον, (ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, τά τε σιτία πόρρωθεν ὠνούμενοι καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου, ὅτι οὐκ ἀντανῆγεν), ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν ἆραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν. Οἱ δὲ ταῦτα ἐποίησαν ὡς ἐκέλευσε.

Μετάφραση: Ο Λύσανδρος, την πέμπτη πια μέρα που οι Αθηναίοι έπλεαν εναντίον του, έδωσε εντολή σ’ αυτούς που κατά διαταγή του τους παρακολουθούσαν, όταν τους δουν να έχουν αποβιβαστεί και διασκορπιστεί σε όλη τη Χερσόνησο (πράγμα που έκαναν κάθε μέρα και περισσότερο, γιατί και τα τρόφιμά τους τα αγόραζαν από μακριά και υποτιμούσαν τον Λύσανδρο, επειδή δεν έβγαινε από το λιμάνι να τους αντιμετωπίσει) να πλεύσουν αμέσως πίσω προς αυτόν και στη μέση της διαδρομής να υψώσουν ασπίδα. Και αυτοί εκτέλεσαν τις εντολές του.

[28] Λύσανδρος δ’ εὐθὺς ἐσήμηνε τὴν ταχίστην πλεῖν, συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ τὸ πεζὸν ἔχων. Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν, ἐσήμηνεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος. Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων, αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν, αἱ δὲ μονόκροτοι, αἱ δὲ παντελῶς κεναί· ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτὸν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος, τὰς δ’ ἄλλας πάσας Λύσανδρος ἔλαβε πρὸς τῇ γῇ. Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξεν· οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια.

Μετάφραση: Ο Λύσανδρος, στη συνέχεια έκανε σήμα να πλεύσει ο στόλος ολοταχώς, ενώ ταυτόχρονα ακολουθούσε από την παραλία ο Θώρακας με το πεζικό. Ο Κόνωνας βλέποντας την επίθεση του εχθρικού στόλου σήμανε να τρέξουν οι άνδρες τάχιστα στα πλοία. Καθώς όμως οι άνδρες ήταν διασκορπισμένοι, άλλα από τα πλοία βρέθηκαν με δυο σειρές κωπηλάτες, άλλα με μία και άλλα εντελώς άδεια. Μόνο το πλοίο του Κόνωνα και άλλα επτά που ήταν γύρω του πλήρως επανδρωμένα και η Πάραλος ανοίχτηκαν όλα μαζί στο πέλαγος. Όλα τα άλλα ο Λύσανδρος τα κατέλαβε κοντά στην ακτή. Ενώ τους περισσότερους άντρες τους μάζεψε από τη στεριά, και κάποιοι μόνον ξέφυγαν στα οχυρώματα.

[29] Κόνων δὲ ταῖς ἐννέα ναυσὶ φεύγων, ἐπεὶ ἔγνω τῶν Ἀθηναίων τὰ πράγματα διεφθαρμένα, κατασχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου ἄκραν ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου νεῶν ἱστία, καὶ αὐτὸς μὲν ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσε παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον, ἡ δὲ Πάραλος εἰς τὰς Ἀθήνας ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα.

[30] Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον. Ἧι δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν εἰς Λακεδαίμονα ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὃς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε.

Μετάφραση: Ο Κόνωνας φεύγοντας με τα εννέα πλοία, επειδή κατάλαβε ότι η υπόθεση είχε χαθεί για τους Αθηναίους, πιάνοντας με τα πλοία στην Αβαρνίδα, το ακρωτήριο της Λαμψάκου πήρε τα μεγάλα ιστία των σπαρτιατικών πλοίων που τα είχε αφήσει εκεί ο Λύσανδρος και ο ίδιος με τα οκτώ πλοία κατευθύνθηκε προς τον Ευαγόρα στην Κύπρο, ενώ η Πάραλος προς την Αθήνα για να αναγγείλει τα γεγονότα.

Ο Λύσανδρος μετέφερε τα πλοία και τους αιχμαλώτους και όλα τα άλλα στη Λάμψακο, είχε συλλάβει μάλιστα και άλλους από τους στρατηγούς και μεταξύ αυτών και τον Φιλοκλή και τον Αδείμαντο. Και την ίδια μέρα της επιτυχίας του έστειλε στη Λακεδαίμονα τον Θεόπομπο τον Μιλήσιο πειρατή για να αναγγείλει τα γεγονότα, ο οποίος έφτασε σε τρεις ημέρες και έφερε την είδηση.

[31] Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων. Ἐνταῦθα δὴ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαὶ τῶν Ἀθηναίων, ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν καὶ ἃ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων, καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν. Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων, ὃς τούτους διέφθειρεν.

[32] Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου, ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος· ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς. Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὃς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε, τί εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν, ἀπέσφαξεν.

Μετάφραση: Μετά από αυτές τις ενέργειες συγκάλεσε συνέλευση των συμμάχων και τους έθεσε ως θέμα να αποφασίσουν για την τύχη των αιχμαλώτων. Στη συγκέντρωση ακούστηκαν πολλές κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων και για όσες παραβιάσεις του πολεμικού δικαίου είχαν ήδη διαπράξει και για όσα είχαν με ψηφοφορία αποφασίσει να κάνουν, αν νικήσουν στη ναυμαχία, να κόψουν δηλαδή το δεξί χέρι όλων όσοι αιχμαλωτίζονταν, και επειδή, όταν κατέλαβαν δύο τριήρεις, μια Κορινθιακή και μια Ανδριώτικη, πέταξαν όλο το πλήρωμά τους στη θάλασσα. Και ήταν ο Φιλοκλής ο στρατηγός των Αθηναίων που διέταξε την εκτέλεσή τους.

Διατυπώθηκαν κι άλλες πολλές κατηγορίες εναντίον τους και τέλος αποφασίστηκε να σκοτώσουν από τους αιχμαλώτους όσους ήταν Αθηναίοι εκτός από τον Αδείμαντο, γιατί ήταν ο μόνος στη συνέλευση που εναντιώθηκε στο ψήφισμα για το κόψιμο των χεριών των αιχμαλώτων∙ όμως κατηγορήθηκε από κάποιους αργότερα ότι πρόδωσε τον στόλο. Και ο Λύσανδρος αφού πρώτα ρώτησε τον Φιλοκλή, (ο οποίος έριξε στη θάλασσα τους Ανδρίους και τους Κορινθίους) τι αξίζει να πάθει αφού ήταν αυτός που ξεκίνησε τα εγκλήματα πολέμου εις βάρος των Ελλήνων, τον κατέσφαξε.

Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 1. §16-32 (ασκήσεις σχολικού) 

[Αρχικοί χρόνοι ρημάτων της αρχαίας ελληνικής] 

Ερωτήσεις - ασκήσεις

1. Αφού ξαναδιαβάσετε το κείμενο των παραγράφων 25 -27 και 30 - 32 να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

-   Τι συμβούλευσε ο Αλκιβιάδης τους Αθηναίους και ποια ήταν η αντίδραση των Αθηναίων στρατηγών;

Ο Αλκιβιάδης έχοντας δει πως οι Αθηναίοι έχουν αγκυροβολήσει στους Αιγός Ποταμούς, σε μια ακτή δηλαδή που δεν είχε λιμάνι, ούτε βρισκόταν κοντά σε πόλη, τους συμβούλευσε να μεταφερθούν στη Σηστό και να αγκυροβολήσουν εκεί. Ο Αλκιβιάδης διαπίστωσε πολύ γρήγορα τη λανθασμένη επιλογή των Αθηναίων, καθώς ως έμπειρος στρατηγός ο ίδιος, γνώριζε πολύ καλά τη σημασία του ανεφοδιασμού για ένα πολυπληθές στράτευμα, που ενδεχομένως να παρέμενε σ’ αυτή τη θέση για αρκετό καιρό. Για τον Αλκιβιάδη, επομένως, ήταν σαφές πως η διαδρομή που έκαναν καθημερινά οι Αθηναίοι ως τη Σηστό -σχεδόν τρία χιλιόμετρα- για να προμηθευτούν τα αναγκαία τρόφιμα, αποτελούσε ένα σημαντικό μειονέκτημα, που έθετε σε κίνδυνο την ασφάλειά τους και υπονόμευε κατά πολύ την ετοιμότητά τους ν’ αναλάβουν δράση.

Εντούτοις, παρά το γεγονός πως η πρόταση του Αλκιβιάδη θα έλυνε ένα σημαντικό πρόβλημα για τους Αθηναίους και θα τους επέτρεπε να έχουν την άνεση να επιλέξουν την κατάλληλη γι’ αυτούς στιγμή να ναυμαχήσουν, οι στρατηγοί τους και κυρίως ο Τυδέας και ο Μένανδρος, αντέδρασαν αρνητικά στην παρέμβασή του. Τον διέταξαν να φύγει, υπενθυμίζοντάς του πως αυτοί ήταν τώρα οι στρατηγοί των Αθηναίων. Η αντίδραση αυτή των στρατηγών φανερώνει τον υπέρμετρο εγωισμό και την υπεροψία που τους διέκρινε, καθώς απέρριψαν μια συμβουλή που θα μπορούσε να σταθεί σωτήρια γι’ αυτούς, μόνο και μόνο επειδή προερχόταν από τον Αλκιβιάδη.  

-  Τι συμβούλευσε ο Λύσανδρος τους κατασκόπους του;

Ο Λύσανδρος τις τέσσερις πρώτες ημέρες που έστειλε τους άνδρες του να κατασκοπεύσουν τους Αθηναίους, ζητούσε μόνο μια πλήρη αναφορά των κινήσεων του αντίπαλου στρατεύματος. Την πέμπτη, ωστόσο, ημέρα κι έχοντας πλέον βεβαιωθεί πως οι Αθηναίοι τον έχουν υποτιμήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να απομακρύνονται εντελώς απερίσκεπτα από τα πλοία τους, αποφάσισε πως ήταν η κατάλληλη στιγμή να πραγματοποιήσει την επίθεσή του. Έτσι, συμβούλευσε τους κατασκόπους του, μόλις δουν ότι οι Αθηναίοι έχουν απομακρυνθεί και πάλι από τα πλοία τους, να επιστρέψουν το ταχύτερο δυνατό προς αυτόν και να υψώσουν, μάλιστα, ήδη από το μέσο της διαδρομής μιαν ασπίδα, ως σημάδι πως πράγματι οι Αθηναίοι έχουν εγκαταλείψει τα πλοία τους.

-  Πώς μεταχειρίστηκε ο Λύσανδρος τους αιχμαλώτους;

Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δίνει ο Ξενοφώντας, ο Λύσανδρος μαζί με τους συμμάχους του, αποφάσισε να σκοτώσει όλους τους Αθηναίους αιχμαλώτους (τουλάχιστον τρεις χιλιάδες), ακολουθώντας έτσι το παράδειγμα των ίδιων των Αθηναίων, οι οποίοι όταν συνέλαβαν δύο εχθρικά τους πλοία, έριξαν όλο το πλήρωμα στη θάλασσα. Φρόντισε, μάλιστα, να σκοτώσει ο ίδιος προσωπικά τον Φιλοκλή, τον στρατηγό των Αθηναίων που είχε λάβει την απάνθρωπη απόφαση να εξολοθρεύσει τους άντρες των δύο αυτών πλοίων.

Επιείκεια έδειξε μόνο απέναντι στον Αδείμαντο, καθώς ήταν ο μόνος από τους Αθηναίους στρατηγούς που είχε αντιταχθεί στην απόφαση του αθηναϊκού στρατού να κόψει τα χέρια όλων των πιθανών αιχμαλώτων.

2. Υπογραμμίστε τη σωστή σημασία:

η λέξη επιπλέω (§16) σημαίνει:

πλέω στο πέλαγος,

αποπλέω,

πλέω εναντίον,

πλέω στην επιφάνεια.

3.  Υπογραμμίστε την ορθή απάντηση ως προς το συντακτικό ρόλο της λέξης αὐτῶν (§17) είναι:

γεν. κτητική του πόλεις

αντικείμενο του ἀφεστηκυίας

γεν. αντικειμενική του ἔκπλουν

κατηγ. προσδ. του πλοίων

4.  Να γραφεί το κείμενο (§ 16-22) με τις εξής αλλαγές:

Οἱ Ἀθηναῖοι = ὁ Ἀθηναῖος στρατηγός, Λύσανδρος = Λακεδαιμόνιοι, οἱ Ἀβυδηνοὶ καὶ οἱ ἄλλοι = ἡ στρατιά (ο ρηματικός τύπος ἀφῆκε (§19) θα γίνει ἀφεῖσαν).

[16] Ὁ δ’ Ἀθηναῖος στρατηγός ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενος τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίει, καὶ ἐπὶ τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλει, καὶ παρεσκευάζετο πρὸς ναυμαχίαν, καὶ στρατηγοὺς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι προσείλετο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον. [17] Λακεδαιμόνιοι δ’ ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν ἐκπλέουσι πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν καὶ ἐπὶ τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις. Ἀνήγετο δὲ καὶ ὁ Ἀθηναῖος στρατηγός ἐκ τῆς Χίου πελάγιος· ἡ γὰρ Ἀσία πολεμία αὐτῷ ἦν. [18] Λακεδαιμόνιοι δ’ ἐξ Ἀβύδου παρέπλεον εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων· καὶ ἡ στρατιά παρῆν πεζῇ· ἡγεῖτο δὲ Θώραξ Λακεδαιμόνιος. [19] Προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει αἱροῦσι κατὰ κράτος, καὶ διήρπασαν οἱ στρατιῶται οὖσαν πλουσίαν καὶ οἴνου καὶ σίτου καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη· τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφεῖσαν Λακεδαιμόνιοι. [20] Ὁ δ’ Ἀθηναῖος στρατηγός κατὰ πόδας πλέων ὡρμίσατο τῆς Χερρονήσου ἐν Ἐλαιοῦντι ναυσὶν ὀγδοήκοντα καὶ ἑκατόν. Ἐνταῦθα δὴ ἀριστοποιουμένῳ αὐτῷ ἀγγέλλεται τὰ περὶ Λάμψακον, καὶ εὐθὺς ἀνήχθη εἰς Σηστόν. [21] Ἐκεῖθεν δ’ εὐθὺς ἐπισιτισάμενος ἔπλευσεν εἰς Αἰγὸς ποταμοὺς ἀντίον τῆς Λαμψάκου· διεῖχε δ’ ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα. Ἐνταῦθα δὴ ἐδειπνοποιεῖτο. 22] Λακεδαιμόνιοι δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐπεὶ ὄρθρος ἦν, ἐσήμηναν εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους εἰσβαίνειν, πάντα δὲ παρασκευασάμενοι ὡς εἰς ναυμαχίαν καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλοντες, προεῖπον ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως μηδὲ ἀνάξοιτο.

5.  Να καταγραφούν οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί των §§16-17 κατά το είδος της επιρρηματικής σχέσης, π.χ. του τόπου: ὁρμώμενοι ἐκ τῆς Σάμου...

Τόπος

ἐκ τῆς Σάμου → κίνηση από τόπο

ἐπὶ τὴν Χίον καὶ (ἐπὶ) τὴν Ἔφεσον → εχθρική κατεύθυνση

ἐκ τῆς Ῥόδου → κίνηση από τόπο

παρὰ τὴν Ἰωνίαν → το πλησίον

πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον → κίνηση σε τόπο

ἐπὶ τὰς πόλεις → εχθρική διάθεση / κατεύθυνση

Σκοπός

πρὸς ναυμαχίαν → σκοπού

πρός τὸν ἔκπλουν → σκοπού

Προσθήκης

πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι

6. Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση:

ο ρημ. τύπος ἀνήχθησαν (§20) σημαίνει:

βγήκαν στο πέλαγος

ανοίχτηκαν

πορεύθηκαν

επέστρεψαν

7. Να γραφεί το κείμενο των §§ 23-24 με τις εξής αλλαγές: οἱ Ἀθηναῖοι = ἡ στρατιὰ τῶν Ἀθηναίων. Λύσανδρος = Λακεδαιμόνιοι

[23] Ἡ δε στρατιὰ τῶν Ἀθηναίων ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξατο ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγον Λακεδαιμόνιοι, καὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν, ἀπέπλευσεν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. [24] Λακεδαιμόνιοι δὲ τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσαν ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι, κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ αὐτοῖς ἐξαγγεῖλαι. Καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασαν ἐκ τῶν νεῶν πρὶν αὗται ἧκον. Ταῦτα δ’ ἐποίουν τέτταρας ἡμέρας· καὶ ἡ στρατιὰ τῶν Ἀθηναίων ἐπανήγετο.

8. Ποιο ήταν το σχέδιο μάχης που διαμόρφωσε ο Λύσανδρος από τη στιγμή που οι Αθηναίοι «ἔπλευσαν εἰς Αἰγός ποταμούς». Κάτω από ποιες συνθήκες και με ποιες σκέψεις διαμόρφωσε το σχέδιο του;

Ο Λύσανδρος γνωρίζοντας πως μια απευθείας αναμέτρηση με τον πολυπληθή στόλο των Αθηναίων θα είχε αμφίβολο γι’ αυτόν αποτέλεσμα, επέλεξε να τηρήσει στάση αναμονής εωσότου εντοπίσει τις αδυναμίες των αντιπάλων του. Φρόντισε, έτσι, να παρακολουθήσει τις κινήσεις τους και να μάθει ποια τακτική ακολουθούσαν από τη στιγμή που απομακρύνονταν από τη Λάμψακο. Μόλις, λοιπόν, διαπίστωσε πως οι Αθηναίοι συνήθιζαν να εγκαταλείπουν τα πλοία τους και να βαδίζουν προς τη Σηστό, για να αγοράζουν τα τρόφιμα που χρειάζονταν, συνειδητοποίησε πως μπορούσε να καταφέρει εναντίον τους ένα αποφασιστικό χτύπημα. Ό,τι δεν μπορούσε να επιτύχει στη θάλασσα, θα το κατόρθωνε στη στεριά, αρκεί να πραγματοποιούσε την επίθεσή του την κατάλληλη στιγμή και με μεγάλη ταχύτητα, ώστε να μην προλάβουν οι αντίπαλοί του να επιστρέψουν στα πλοία τους.

9. Να γραφεί σύντομο κείμενο στα αρχαία ελληνικά, όπου ο ίδιος ο Λύσανδρος να καταγράφει τις ενέργειες του (με λέξεις-φράσεις του κειμένου) π.χ. Ἐξέπλευσα ἐκ Ῥόδου πρὸς Ἑλλήσποντον (§16-24).

Ἐξέπλευσα ἐκ Ῥόδου πρὸς Ἑλλήσποντον. Παρέπλευσα δ’ ἐξ Ἀβύδου εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων. Προσβαλών δὲ τῇ πόλει εἷλον κατὰ κράτος· τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκα. Τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐπεὶ ὄρθρος ἦν, ἐσήμηνα εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους εἰσβαίνειν, πάντα δὲ παρασκευασάμενος ὡς εἰς ναυμαχίαν καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλων, προεῖπον ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως μηδὲ ἀνάξοιτο. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγον, καὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν,  οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. Τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσα ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις, ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι, κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν ἀποπλεῖν καὶ ἐμοί ἐξαγγεῖλαι. Καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασα ἐκ τῶν νεῶν πρὶν αὗται ἧκον. Ταῦτα δ’ ἐποίουν τέτταρας ἡμέρας.

10. Οι λέξεις/φράσεις της στήλης Α (§ 25-26) να συνδεθούν με το συντακτικό χαρακτηρισμό τους της στήλης Β και με τη λέξη που συμπληρώνουν/προσδιορίζουν της στήλης Γ (σύμφωνα με το υπόδειγμα):

Α                                        Β                          Γ

η λέξη/φράση                είναι                     προσδιορίζει/συμπληρώνει

τοὺς Ἀθηναίους              υποκείμενο           τούς πολεμίους

ἔχοντας                          υποκείμενο           κατιδὼν

μεθορμίσαι                     κατηγ. μετοχή       ἐκέλευσαν

ὄντες                              αντικείμενο           παρῄνει

οἱ στρατηγοί                   υποθ. μετοχή        στρατηγεῖν

ἐκεῖνον                          αντικείμενο           ναυμαχήσετε

τοὺς Ἀθηναίους → αντικείμενο → κατιδὼν

ἔχοντας → κατηγ. μετοχή → τούς πολεμίους

μεθορμίσαι → αντικείμενο → παρῄνει

ὄντες → υποθ. μετοχή → ναυμαχήσετε

οἱ στρατηγοί → υποκείμενο → ἐκέλευσαν

ἐκεῖνον → υποκείμενο → στρατηγεῖν

11. Ποια συμβουλή έδωσε ο Αλκιβιάδης στους Αθηναίους στρατηγούς και σε ποια δεδομένα την στήριξε;

Ο Αλκιβιάδης έχοντας δει πως οι Αθηναίοι έχουν αγκυροβολήσει στους Αιγός Ποταμούς, σε μια ακτή δηλαδή που δεν είχε λιμάνι, ούτε βρισκόταν κοντά σε πόλη, τους συμβούλευσε να μεταφερθούν στη Σηστό και να αγκυροβολήσουν εκεί. Ο Αλκιβιάδης διαπίστωσε πολύ γρήγορα τη λανθασμένη επιλογή των Αθηναίων, καθώς ως έμπειρος στρατηγός ο ίδιος, γνώριζε πολύ καλά τη σημασία του ανεφοδιασμού για ένα πολυπληθές στράτευμα, που ενδεχομένως να παρέμενε σ’ αυτή τη θέση για αρκετό καιρό. Για τον Αλκιβιάδη, επομένως, ήταν σαφές πως η διαδρομή που έκαναν καθημερινά οι Αθηναίοι ως τη Σηστό -σχεδόν τρία χιλιόμετρα- για να προμηθευτούν τα αναγκαία τρόφιμα, αποτελούσε ένα σημαντικό μειονέκτημα, που έθετε σε κίνδυνο την ασφάλειά τους και υπονόμευε κατά πολύ την ετοιμότητά τους ν’ αναλάβουν δράση.

12. Ποια εντολή έδωσε ο Λύσανδρος στους άνδρες που κατασκόπευαν τους Αθηναίους και ποια η σκοπιμότητά της;

Ο Λύσανδρος διέταξε τους άνδρες που κατασκόπευαν τους Αθηναίους, μόλις δουν ότι εκείνοι έχουν αποβιβαστεί από τα πλοία τους κι έχουν διασκορπιστεί στη Χερσόνησο, να σπεύσουν προς αυτόν, υψώνοντας ως σημάδι μιαν ασπίδα ήδη από το μέσο της διαδρομής. Το σημάδι αυτό, δηλωτικό της αναμενόμενης αποδιοργάνωσης του αθηναϊκού στόλου, θα επέτρεπε στον Λύσανδρο να διενεργήσει μια εντελώς αιφνιδιαστική επίθεση, και να εκμεταλλευτεί πλήρως την απρονοησία των αντιπάλων του.

13. Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση:

Η μετοχή διασκεδασμένων (§28) είναι:

επιθετική

αιτιολογική

εναντιωματική

τροπική

14. Τα υποκείμενα της στήλης Α (§ 28-29) να συνδεθούν με τους ρηματ. τύπους της στήλης Β που ανήκουν:

Α                          Β

Θώραξ                  βοηθεῖν

Κόνων                  συνέλεξεν

τὰς ναῦς                ἀπέπλευσε

Λύσανδρος           διεφθαρμένα

Πάραλος               ἐσήμανεν

τά πράγματα         συμπαρῄει

Θώραξ → συμπαρῄει

Κόνων → ἐσήμανεν

τὰς ναῦς → βοηθεῖν

Λύσανδρος → συνέλεξεν

Πάραλος → ἀπέπλευσε

τά πράγματα → διεφθαρμένα

15. Να γραφεί το κείμενο με τις εξής αλλαγές: (§ 28-29)

Λύσανδρος = Λακεδαιμόνιοι, Κόνων = Κόνων καὶ Τιμόθεος.

[28] Λακεδαιμόνιοι δ’ εὐθὺς ἐσήμηναν τὴν ταχίστην πλεῖν, συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ τὸ πεζὸν ἔχων. Κόνων καί Τιμόθεος δὲ ἰδόντες τὸν ἐπίπλουν, ἐσήμηναν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος. Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων, αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν, αἱ δὲ μονόκροτοι, αἱ δὲ παντελῶς κεναί· ἡ δὲ Κόνωνος και Τιμοθέου καὶ ἄλλαι περὶ αὐτὸν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος, τὰς δ’ ἄλλας πάσας Λακεδαιμόνιοι ἔλαβον πρὸς τῇ γῇ. Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξαν· οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια.

[29] Κόνων και Τιμόθεος δὲ ταῖς ἐννέα ναυσὶ φεύγοντες, ἐπεὶ ἔγνωσαν τῶν Ἀθηναίων τὰ πράγματα διεφθαρμένα, κατασχόντες ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου ἄκραν ἔλαβον αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λακεδαιμονίων νεῶν ἱστία, καὶ αὐτοί μὲν ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσαν παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον, ἡ δὲ Πάραλος εἰς τὰς Ἀθήνας ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα.

16. Πού οφείλεται η πλήρης επιτυχία του σχεδίου του Λυσάνδρου;

Το σχέδιο του Λυσάνδρου πέτυχε πλήρως καθώς ο Σπαρτιάτης στρατηγός φάνηκε υπομονετικός και συνετός, και δεν βιάστηκε να αντιμετωπίσει τους Αθηναίους, αφήνοντάς τους μάλιστα να πιστεύουν πως διστάζει να αναμετρηθεί μαζί τους. Μελέτησε τις κινήσεις τους με προσοχή, εξέτασε τα μειονεκτήματά τους και επέλεξε την κατάλληλη στιγμή για να τους επιτεθεί∙ έχοντας προφανώς κατά νου, όχι μια απλή νίκη, αλλά την απόλυτη καταστροφή του αντίπαλου στρατού. Τα στοιχεία, άλλωστε, που του προσέφεραν μια τόσο λαμπρή νίκη ήταν ότι έκανε την επίθεσή του αιφνιδιαστικά και μάλιστα σε χρονική στιγμή που ο αθηναϊκός στρατός ήταν διασκορπισμένος.

Ο αιφνιδιασμός, που ούτως ή άλλως προσφέρει στον επιτιθέμενο ένα σημαντικό πλεονέκτημα, συνδυάστηκε με την ακριβή γνώση των κινήσεων του εχθρικού στρατεύματος, και κυρίως με την εκμετάλλευση των αδυναμιών του. Ο Λύσανδρος αξιοποίησε απόλυτα το λάθος των Αθηναίων να στρατοπεδεύσουν σ’ ένα σημείο που δεν τους παρείχε τη δυνατότητα εύκολου ανεφοδιασμού.

17. Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση:

ο ρηματ. τύπος ἀπήγαγεν (§30) σημαίνει:

έκλεψε

οδήγησε

τιμώρησε

εξαφάνισε

18. α) Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι οι πρώην σύμμαχοι των Αθηναίων και τώρα των Λακεδαιμονίων είναι και οι σκληρότεροι κριτές των αιχμαλώτων;

Οι πρώην σύμμαχοι των Αθηναίων είχαν γνωρίσει καλά το σκληρό πρόσωπο της ηγετικής αυτής δύναμης κι είχαν αντιληφθεί τον ακόρεστο επεκτατισμό τους. Αν και ήταν ισότιμα μέλη της συμμαχίας τους, οι Αθηναίοι τους αντιμετώπιζαν επί της ουσίας ως υποτελείς∙ λάμβαναν από αυτούς τις επιβεβλημένες εισφορές και δε δίσταζαν να ασκήσουν ακραία βία σε περίπτωση που διέκριναν κάποια τάση αποσκίρτησης από τον έλεγχό τους. Οι Αθηναίοι συμπεριφέρονταν με αυταρχισμό και χρησιμοποιούσαν τις συμμαχικές τους πόλεις για να αυξάνουν τα έσοδά τους και να ενισχύουν τη στρατιωτική τους δύναμη. Ήταν, επομένως, αναμενόμενο οι πόλεις που απομακρύνθηκαν από τους δεσποτικούς Αθηναίους να επιδιώξουν την σκληρότερη δυνατή τιμωρία τους.

β) Να γράψετε στα αρχαία τη φράση: «αν νικήσουμε στη ναυμαχία, θα κόψουμε το δεξί χέρι όλων των αιχμαλώτων».

Ἐάν κρατήσωμεν τῇ ναυμαχίᾳ, ἀποκόψομεν τήν δεξιάν χεῖραν πάντων τῶν ζωγρηθέντων

19. Να καταγράψετε τις λέξεις που έχουν στρατιωτική σημασία και εξακολουθούν και σήμερα να έχουν την ίδια ή διαφορετική σημασία.

ὁρμώμενοι: αρχαία = ξεκινώ από κάποιον τόπο, τον οποίο χρησιμοποιώ ως βάση των επιχειρήσεών μου

νέα = ξεκινώ από κάτι, παρακινούμαι από κάτι

ἐπέπλεον: αρχαία = πλέω εναντίον

ναυμαχίαν

στρατηγοὺς

σύμμαχον

πεζῇ: αρχαία = με τα πόδια, δια της ξηράς (αναφέρεται στο πεζικό τμήμα του στρατού)

ἡγεῖτο: αρχαία = διοικώ το στρατό, τίθεμαι επί κεφαλής (ίδια σημασία και στα νέα ελληνικά)

προσβαλόντες (προσβάλλω): αρχαία = επιτίθεμαι

νέα = θίγω την τιμή, την υπόληψη κάποιου, μιλώντας με άσχημα λόγια

κατά κράτος: αρχαία = με έφοδο

νέα = καθ’ ολοκληρίαν, εντελώς  

διήρπασαν: αρχαία = λεηλατώ (αντίστοιχη σημασία και στα νέα)

στρατιῶται

παρετάξαντο: αρχαία = παρατάσσω τους άνδρες ή τα πλοία σε θέση μάχης (αντίστοιχη σημασία και στα νέα)

μετώπῳ: αρχαία = το μέτωπο του στρατού δηλαδή η κατά μέτωπο γραμμή του (αντίστοιχη σημασία και στα νέα)

τειχῶν: αρχαία = ψηλό οχυρωματικό κτίσμα (αντίστοιχη σημασία και στα νέα)

ναυμαχήσετε

ἀσπίδα

ἱστία: αρχαία και νέα = τα πανιά των ιστιοφόρων πλοίων

αἰχμαλώτους

τριήρεις: αρχαία = ταχύπλοο πολεμικό πλοίο, με τρεις σειρές κουπιών σε κάθε πλευρά

20. Να συμπληρωθούν τα κενά με σύνθετους τύπους του ρ. πλέω.

Ο στόλος των Λακεδαιμονίων με ναύαρχο τον Λύσανδρο αποπλέει από τη Ρόδο, παραπλέει τις ακτές της Ιωνίας, εισπλέει στον Ελλήσποντο και καταπλέει στη Λάμψακο. Μετά από πέντε ημέρες διαπλέει  με ταχύτητα τον πορθμό από τη Λάμψακο ως τους Αιγός ποταμούς και επιπλέει εναντίον των αθηναϊκών πλοίων.

21. Ποιες από τις παρακάτω λέξεις της ΝΕ έχουν ετυμολογική συγγένεια με τις λέξεις α) ὁρμή, ὁρμῶ και β) ὅρμος: αφορμή, εξορμώ, ορμητήριο, ορμητικός, ορμίσκος, ορμόνη, παρόρμηση, προσορμίζομαι.

ὁρμή, ὁρμῶ = αφορμή, εξορμώ, ορμητήριο, ορμητικός, ορμόνη, παρόρμηση

ὅρμος = ορμίσκος, προσορμίζομαι

22. Συνδέστε τις λέξεις της στήλης Α (§ 16-19) με τις σημασίες τους στη στήλη Β.

Α                 Β

εἰσπλέω       πλησιάζω με το πλοίο

ἐκπλέω        πλέω μαζί με...

προσπλέω   βγαίνω από το λιμάνι με το πλοίο

συμπλέω     πλέω ανάμεσα

ἀναπλέω     φεύγω με το πλοίο

διαπλέω      πλέω γύρω από...

καταπλέω    φτάνω με το πλοίο στο λιμάνι

παραπλέω   πλέω εναντίον

ἐπιπλέω       μπαίνω με το πλοίο

περιπλέω     πλέω πάνω

ἀποπλέω     πλέω παράλληλα

εἰσπλέω = μπαίνω με το πλοίο

ἐκπλέω = βγαίνω από το λιμάνι με το πλοίο

προσπλέω = πλησιάζω με το πλοίο

συμπλέω = πλέω μαζί με...

ἀναπλέω = πλέω πάνω

διαπλέω = πλέω ανάμεσα

καταπλέω = φτάνω με το πλοίο στο λιμάνι

παραπλέω = πλέω παράλληλα

ἐπιπλέω = πλέω εναντίον

περιπλέω = πλέω γύρω από...

ἀποπλέω = φεύγω με το πλοίο

23. Γιατί νικήθηκαν οι Αθηναίοι στους Αιγός ποταμούς παρά την παράδοση που είχαν ως έμπειροι ναυτικοί;

Οι Αθηναίοι, παρά τη γενικότερη εμπειρία τους σε ναυτικές αναμετρήσεις, υπέπεσαν σε ορισμένα βασικά λάθη, τα οποία και τους οδήγησαν στην πλήρη συντριβή. Αφενός, θεωρώντας ίσως πως η σύγκρουση με το Λύσανδρο θα πραγματοποιηθεί άμεσα, δεν επέλεξαν το κατάλληλο σημείο για την αγκυροβόληση του στόλου τους∙ εκείνο δηλαδή που θα τους παρείχε τη δυνατότητα εύκολου ανεφοδιασμού, και θα τους επέτρεπε να παρατείνουν για όσο χρειαζόταν την εκεί παραμονή τους. Έδειξαν, άλλωστε, οι στρατηγοί τους μιαν ακατανόητη υπεροψία απέναντι στις ορθές υποδείξεις του Αλκιβιάδη, ο οποίος πολύ γρήγορα αντιλήφθηκε πόσο καταστροφικό μπορούσε να αποβεί για τους Αθηναίους το γεγονός ότι διένυαν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις για να προμηθευτούν τα αναγκαία τρόφιμα. Αφετέρου, βλέποντας πως ο Λύσανδρος απέφευγε ν’ αναμετρηθεί μαζί τους, αντί να τεθούν σε επιφυλακή και να αναμένουν κάποιο στρατήγημά του, εκείνοι επέδειξαν ολέθρια απρονοησία, υποτιμώντας τον έμπειρο αντίπαλό τους. Έτσι, ενώ βρίσκονταν σε αναμονή μιας σύγκρουσης που θα μπορούσε να κρίνει το αποτέλεσμα όλου του πολέμου, επέτρεπαν την απομάκρυνση του στρατεύματος από τα πλοία, αφήνοντας ανεπανόρθωτα εκτεθειμένο το στόλο τους.

24. Ποια προτερήματα είχε ο Λύσανδρος ως στρατηγός;

Ο Λύσανδρος ως στρατηγός διακρίθηκε για τη σύνεση και την υπομονή του, για την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται και να εκμεταλλεύεται προς όφελός του τα μειονεκτήματα του αντιπάλου, καθώς και για τη μεθοδικότητα με την οποία έφερε εις πέρας το σχέδιό του για την εξόντωση του εχθρικού στόλου. Παρέμεινε ψύχραιμος απέναντι στις προκλήσεις των Αθηναίων, που προτιμούσαν μια άμεση αναμέτρηση∙ μελέτησε προσεκτικά τις κινήσεις των αντιπάλων του και διέγνωσε με ακρίβεια τις αδυναμίες τους, επιλέγοντας έτσι την κατάλληλη στιγμή για να διενεργήσει την επίθεσή του. Αξιοποίησε το στοιχείο του αιφνιδιασμού και χτύπησε τους εχθρούς του με τέτοια ταχύτητα που δεν τους άφηνε κανένα περιθώριο αντίδρασης. 

25. Πώς αξιολογείτε την απόφαση του Κόνωνα να απομακρυνθεί από τους Αιγός ποταμούς όταν εκδηλώνεται η επίθεση του Λυσάνδρου;

 

Ο Κόνωνας όταν εκδηλώνεται η αιφνιδιαστική επίθεση του Λυσάνδρου δίνει εντολή στους Αθηναίους στρατιώτες να επιστρέψουν στα πλοία. Οι περισσότεροι, όμως, από αυτούς είναι διασκορπισμένοι και βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από την ακτή, εφόσον είχαν κινήσει για να αγοράσουν τρόφιμα από τη Σηστό. Ο Κόνωνας, επομένως, συνειδητοποιεί πως δεν υπάρχει χρόνος έγκαιρης αντίδρασης και αποφασίζει να απομακρυνθεί από τους Αιγός ποταμούς με το δικό του πλοίο και άλλα οκτώ που έτυχε να είναι πλήρως επανδρωμένα. Φροντίζει, μάλιστα, αποχωρώντας να περάσει από την Αβαρνίδα, το ακρωτήρι της Λαμψάκου, προκειμένου να πάρει από εκεί τα μεγάλα ιστία των σπαρτιατικών πλοίων, ώστε να τους είναι αδύνατο να τον καταδιώξουν. Προορισμός του Κόνωνα είναι η Κύπρος, ο βασιλιάς της οποίας, Ευαγόρας, ήταν σύμμαχος των Αθηναίων.

Η γοργή στάθμιση της κατάστασης από τον Κόνωνα, όπως και η ευφυής κίνησή του να διασφαλίσει πως τα σπαρτιατικά πλοία δεν θα μπορούν να τον καταδιώξουν, αφού δεν θα έχουν τα μεγάλα ιστία για να πλεύσουν στην ανοιχτή θέληση, φανερώνουν το ισχυρό ένστικτο επιβίωσης που τον διακρίνει, καθώς και την αποφασιστικότητά του. Κατορθώνει με την απόφασή του αυτή να διασώσει μικρό μέρος του ελληνικού στόλου, αποφεύγει όμως, ως στρατηγός των Αθηναίων, να αντιμετωπίσει κατά πρόσωπο τον Λύσανδρο, έστω και στο πλαίσιο μιας μάταιης αντίστασης. Ο Κόνωνας δεν διακρίνεται από το πνεύμα αυτοθυσίας που ωθούσε κατά το παρελθόν άλλους στρατηγούς να παραμένουν μέχρι τέλους στο πεδίο της μάχης. Αποφεύγει, επίσης, να υποστεί τις συνέπειες της λανθασμένης επιλογής να παραμείνει ο αθηναϊκός στόλος σε μακρινή απόσταση από τη Σηστό, για την οποία είχε ο ίδιος, ως στρατηγός, σημαντικό μερίδιο ευθύνης. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ο Κόνωνας δίνει την εντύπωση δειλού ανθρώπου, ο οποίος προτιμά να διαφυλάξει τη δική του ζωή και να αφήσει πλήθος άλλων να χαθούν, χωρίς να επηρεάζεται από το γεγονός πως φέρει ευθύνη για την επικείμενη απώλειά τους.

Προφανώς, βέβαια, ακόμη κι αν παρέμενε ο Κόνωνας στους Αιγός ποταμούς δεν θα κατόρθωνε να αλλάξει την έκβαση της μάχης, εφόσον ο Λύσανδρος είχε βρει τους Αθηναίους εντελώς απροετοίμαστους. Θα συνέδεε, όμως, το όνομά του με μια γενναία πράξη αυτοθυσίας και θα φαινόταν, έτσι, πως αποδεχόταν την ευθύνη του για τη συντριπτική αυτή ήττα του αθηναϊκού στόλου.

Ας σημειωθεί πως εννέα χρόνια μετά ο Κόνωνας θα ηγηθεί ναυτικής δύναμης των Περσών και θα νικήσει τους Σπαρτιάτες (394 π.Χ.), προσφέροντας στις μικρασιατικές πόλεις την αποδέσμευσή τους από τον έλεγχο της Σπάρτης.