Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας: Υποθετικοί λόγοι (3ο & 4ο είδος)

Alexis Birkill

Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας: Υποθετικοί λόγοι (3^ο & 4^ο είδος)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ ΚΑΙ Η ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ

Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Να μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα:

I. Προσδοκώμενο       

Ἐάν τι κακὸν ἐπιτηδεύσωσιν (= κάνουν), οὔθ’ οἱ δυνατοὶ οὔθ’ οἱ ἀσθενεῖς, ἐν ἀγαθῇ πολιτείᾳ, ἀπολυθήσονται τῆς τιμωρίας. [Εάν κάνουν κάτι κακό, ούτε οι ισχυροί ούτε οι αδύναμοι, σε μια καλή πολιτεία, γλιτώνουν την τιμωρία]

Οἱ ἡγεμόνες (= οι οδηγοί) τῆς ὁδοῦ, ἤν τι περί ἡμᾶς ἁμάρτωσιν (= αν κάνουν κάποιο σφάλμα εις βάρος μας), εἴσονται (= θα γνωρίζουν) ὅτι περὶ τὰ ἑαυτῶν σώματα (= για τη δική τους ζωή) ἁμαρτήσονται.

[Οι οδηγοί του δρόμου, αν κάνουν κάποιο σφάλμα εις βάρος μας, θα γνωρίζουν ότι κάνουν σφάλμα και για τη δική τους τη ζωή]

Ἤν φύγῃ Ἀβροκόμας, ἕλεσθε (= να εκλέξετε) ἄλλον ἡγεμόνα (= αρχηγό).

[Αν φύγει ο Αβροκόμας, να εκλέξετε άλλον αρχηγό]

Ἄν θεὸς ἐθέλῃ, ῥᾳδίως κρατήσομεν τῶν πολεμίων.

[Αν θέλει ο θεός, εύκολα θα επικρατήσουμε των εχθρών]

II. Αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον     

Ἐὰν τὰ ἀδύνατα θηρεύῃς (= επιδιώκεις), δυστυχίαν τῷ σῷ βίῳ παρέχεις.

[Αν επιδιώκεις τα αδύνατα, παρέχεις στη ζωή σου δυστυχία]

Ἐὰν οἱ ἄνθρωποι τὴν δίκην (= τη δικαιοσύνη) καταλύωσιν, ἀσφάλειαν οὐκ ἔχουσι.

[Αν οι άνθρωποι καταλύσουν τη δικαιοσύνη, δεν έχουν ασφάλεια]

Ἤν τις τούτων τι παραβαίνῃ (= κάνει κάποια παράβαση) ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν (= τους τιμωρούν).

[Αν κάποιος από αυτούς κάνει κάποια παράβαση, τους τιμωρούν]

Ἐὰν οἱ πολῖται τοῖς ἄρχουσι πείθωνται, ἄριστα αἱ πόλεις οἰκοῦνται (= διοικούνται).

[Αν οι πολίτες υπακούουν στους άρχοντες, οι πόλεις διοικούνται άριστα]

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τα παραπάνω παραδείγματα είναι υποθετικοί λόγοι που δηλώνουν:

I.  Το προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που κατά την κρίση του ομιλητή αναμένεται ότι θα επακολουθήσει, εφόσον τεθεί μια προϋπόθεση. Στο προσδοκώμενο η υπόθεση εισάγεται με ἐάν, ἄν, ἢν και εκφέρεται με υποτακτική, ενώ η απόδοση εκφέρεται με οριστική μέλλοντα ή με κάποια ισοδύναμη έκφραση (όπως π.χ. προστακτική, δυνητική ευκτική κ.ά.).

II. Την αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον, δηλαδή κάτι που ο ομιλητής θεωρεί ότι θα επαναλαμβάνεται αόριστα στο παρόν και το μέλλον. Στο είδος αυτό η υπόθεση εισάγεται με ἐάν, ἄν, ἢν και εκφέρεται με υποτακτική και η απόδοση εκφέρεται με οριστική ενεστώτα ή με ισοδύναμη έκφραση (συνήθως με γνωμικό αόριστο).

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που είναι σε παρένθεση:

Ἐὰν τοῦτον ἀποκτείνητε, βλάψετε (βλάπτω) ὑμᾶς αὐτούς (= τους εαυτούς σας).

Προσδοκώμενο [Αν σκοτώσετε αυτόν, θα βλάψετε τους εαυτούς σας]

Ἢν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται (βούλομαι) θνῄσκειν.

Αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον [Αν πλησιάσει ο θάνατος, κανείς δε θέλει να πεθάνει]

Ἐὰν τὰ ἀγαθὰ πράττωμεν (πράττω), χαρὰν μεγάλην τῇ μητρὶ καὶ τῷ πατρὶ παρέχομεν.

 Αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον [Αν κάνουμε τα σωστά πράγματα, δίνουμε μεγάλη χαρά στη μητέρα και τον πατέρα]

Ἀπολούμεθα (= θα καταστραφούμε), ἐὰν μίαν ἔτι τοιαύτην νίκην νικήσωμεν (νικῶ).

Προσδοκώμενο [Θα καταστραφούμε, αν νικήσουμε ακόμη μια τέτοια νίκη]

Ἐὰν τὰ ὅπλα παραδῶτε, σπονδαὶ έσονται (εἰμί).

Προσδοκώμενο [Αν παραδώσετε τα όπλα, θα γίνουν επίσημες συνθήκες]

Ἐάν τις, παῖς ὤν, καλῶς παιδεύηται (παιδεύομαι), ἀνὴρ ὤν, τὰ καλὰ ἐπιτηδεύει (= με τα καλά ασχολείται).

Αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον [Εάν κάποιος, όσο είναι παιδί, εκπαιδεύεται σωστά, όταν γίνει άνδρας, θα ασχολείται με τα καλά]

Να σχηματίσετε υποθετικούς λόγους συνδυάζοντας κατάλληλα την υπόθεση της πρώτης στήλης με την αντίστοιχη απόδοση που υπάρχει στη δεύτερη στήλη (όπως στο παράδειγμα):

1. Νέος ἂν πονήσῃς (= αν κοπιάσεις),

2. Ἐάν τις τὸν ἥλιον ἀναιδῶς ἐγχειρῇ θεάσασθαι (= προσπαθεί να    κοιτάξει κατά πρόσωπο),

3. Ἐὰν πάντα ἀκούσητε,

4. Ἢν βασιλεὺς ἀποθάνῃ,

5. Ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ,

6. Ἐὰν ἀντέχῃ τὰ τῶν Ὀλυνθίων (= αν αντέχουν οι Ολύνθιοι),

         

α)   τὴν ὄψιν ἀφαιρεῖται (= χάνει το φως του).

β)    δικαίως οὗτος τιμωρηθήσεται.

γ)    γῆρας ἕξεις εὐτυχές.

δ)    ὑμεῖς ἐκεῖ πολεμήσετε.

ε)    κρίνατε.

στ) τότε βουλευσόμεθα (= θα αποφασίσουμε) περὶ τοῦ μέλλοντος)

         

1. — γ → προσδοκώμενο

2. — α → αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον

3. — ε → προσδοκώμενο                   

4. — στ → προσδοκώμενο

5. — β → προσδοκώμενο

6. — δ → προσδοκώμενο

1. Αν κοπιάσεις νέος, θα έχεις ευτυχισμένα γεράματα.

2. Αν κάποιος προσπαθεί να κοιτάξει κατά πρόσωπο τον ήλιο, χάνει το φως του.

3. Αν τα ακούσετε όλα, κρίνετε.

4. Αν πεθάνει ο βασιλιάς, τότε θα αποφασίσουμε για το μέλλον.

5. Αν θέλει ο θεός, αυτός θα τιμωρηθεί δίκαι.

6. Αν αντέχουν οι Ολύνθιοι, εσείς θα πολεμήσετε εκεί.

Να αποδώσετε τα κείμενα στην κοινή νεοελληνική γλώσσα, αφού πρώτα αναγνωρίσετε τους υποθετικούς λόγους που υπάρχουν σ’ αυτά:

Λύκος ὑπὸ κυνῶν δηχθεὶς καὶ κακῶς διατεθεὶς ἐβέβλητο τροφὴν ἑαυτῷ περιποιεῖσθαι μὴ δυνάμενος· καὶ δὴ θεασάμενος πρόβατον, τούτου ἐδεήθη ὕδωρ αὐτῷ κομίσαι ἐκ τοῦ παραρρέοντος ποταμοῦ, «ἐάν γὰρ σύ μοι ὕδωρ δῶς, ἐγὼ τὴν τροφὴν ἐμαυτῷ εὑρήσω». Τὸ δὲ πρόβατον ἔφη· «ἐὰν ὕδωρ σοι κομίσω ἐγὼ, σὺ καὶ τροφῇ μοι χρήσῃ».

λύκος... ἐβέβλητο: λύκος δαγκωμένος από σκυλιά και όντας σε κακή κατάσταση είχε πέσει καταγής

τούτου ἐδεήθη (δέομαι): του ζήτησε

σὺ καὶ τροφῇ μοι χρήσῃ: θα σου χρησιμεύσω και για τροφή / θα με χρησιμοποιήσεις και ως τροφή

ἐάν γὰρ σύ μοι ὕδωρ δῶς, ἐγὼ τὴν τροφὴν ἐμαυτῷ εὑρήσω → εάν + υποτακτική → οριστική μέλλοντα = Προσδοκώμενο

ἐὰν ὕδωρ σοι κομίσω ἐγὼ, σὺ καὶ τροφῇ μοι χρήσῃ → εάν + υποτακτική → οριστική μέλλοντα = Προσδοκώμενο

Ένας λύκος δαγκωμένος από σκυλιά και όντας σε κακή κατάσταση είχε πέσει καταγής, μη μπορώντας να φροντίσει για την τροφή του∙ και μόλις είδε ένα πρόβατο, του ζήτησε να του φέρει νερό από το ποτάμι που κυλούσε εκεί κοντά, «εάν εσύ μου φέρεις νερό, εγώ θα μπορέσω να βρω τροφή για μένα». Το πρόβατο του είπε: «εάν σου φέρω νερό, θα με χρησιμοποιήσεις και ως τροφή».  

Ἀλώπηξ εἰς ἀγέλην προβάτων εἰσελθοῦσα καὶ ἀναλαβοῦσα ἓν τῶν θηλαζόντων ἀρνίων, προσεποιεῖτο καταφιλεῖν. Ἐρωτηθεῖσα δὲ ὑπὸ κυνὸς τί τοῦτο ποιεῖ· «τιθηνοῦμαι αὐτό, ἔφη, καὶ προσπαίζω». Καὶ ὁ κύων ἔφη· «καὶ νῦν, ἐὰν μὴ ἀφῇς τὸ ἀρνίον ἀφ’ ἑαυτῆς, τὰ κυνῶν σοι προσοίσω».

τιθηνοῦμαι αὐτὸ: το νταντεύω, το περιποιούμαι

ἀφ’ ἑαυτῆς: από μόνη σου

τὰ  κυνῶν σοι  προσοίσω  (προσφέρω): θα σου προσφέρω (την περιποίηση) των σκυλιών, θα σου δείξω πώς χαϊδεύουν τα σκυλιά

ἐὰν μὴ ἀφῇς τὸ ἀρνίον ἀφ’ ἑαυτῆς, τὰ κυνῶν σοι προσοίσω → εάν + υποτακτική → οριστική μέλλοντα = Προσδοκώμενο

Μια αλεπού, αφού μπήκε σ’ ένα κοπάδι προβάτων και πήρε ένα από τα αρνάκια που θήλαζαν, έκανε πως το φιλούσε. Όταν ρωτήθηκε από τον σκύλο τι κάνει σε αυτό∙ «το νταντεύω», είπε, «και το περιποιούμαι». Κι ο σκύλος είπε: «και τώρα, αν δεν αφήσεις το αρνάκι από μόνη σου, θα σου προσφέρω (την περιποίηση) των σκύλων».

Αἰσώπου Μῦθοι, (διασκευές)