Ερωτήσεις Κ.Ε.Ε. Μίλτος Σαχτούρης «Ο Ελεγκτής» [Τι συμβολίζει ο ουρανός στο ποίημα]

Καρακόλιθος, Ν. Βοιωτίας

Ερωτήσεις Κ.Ε.Ε. Μίλτος Σαχτούρης «Ο Ελεγκτής»

Τι νομίζετε ότι συμβολίζει ο ουρανός στο ποίημα;

Ο ουρανός ήδη με την απόσταση που έχει από τον γήινο χώρο αποκτά το ρόλο ενός ανώτερου επιπέδου ύπαρξης που λειτουργεί ως ο φορέας ενός σταθερού προσανατολισμού για τους ανθρώπους. Τα αστέρια του ουρανού είναι καθοδηγητές στην πορεία των ανθρώπων∙ αποτελούν με το φως τους πηγές ελπίδας, είναι διαρκείς σύντροφοι στους αγώνες και τις δυσκολίες∙ συνιστούν με τη διαχρονικότητά τους σύμβολα για την αξία της απαντοχής. Ο ουρανός, επομένως, ως ο χώρος που περιέχει τα αστέρια, είναι συνάμα κι ο χώρος που περιέχει κάθε ιδανικό, κάθε άριστη σκέψη για το πώς της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι ένας χώρος θεϊκός που αντανακλά βέβαια και καθρεφτίζει τον πόνο των ανθρώπων, παρέχει ωστόσο παράλληλα και την εικόνα ενός ουσιαστικότερου και καθαρότερου τρόπου ζωής. Ο ουρανός συμβολίζει έτσι την ελπίδα, καθώς και την ύπαρξη μιας πιο πνευματικής ύπαρξης απαλλαγμένης από τα εγγενή ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης. Είναι το σύμβολο της αγνότητας, αλλά και το σύμβολο ενός σταθερού κελεύσματος για τη δυνατότητα που έχουν οι άνθρωποι να αλλάξουν ριζικά τους όρους διαβίωσής τους, να αποβάλουν την εχθρότητα και τη βιαιότητα, και να οδηγηθούν έτσι σε μια πορεία λύτρωσης.

Ο ποιητής για να φέρει τον ουρανό στα ανθρώπινα μέτρα, για να τον καταστήσει πιο προσιτό στην αντίληψη των ανθρώπων τον παρομοιάζει μ’ έναν κήπο, στον οποίο μπορεί κανείς να δει άφθονο αίμα και λίγο χιόνι. Ο ουρανός άρα τοποθετημένος απέναντι απ’ το χώρο των ανθρώπων καθρεφτίζει τα δεινά τους, καθρεφτίζει το αίμα των νεκρών, αλλά και το χιόνι της αγνότητας. Τους δείχνει με τον τρόπο αυτό πως παρά τα πλείστα εγκλήματα, παρά τις τεράστιες απώλειες που έχουν βιώσει, υπάρχει ωστόσο η ελπίδα να επαναφέρουν στη ζωή τους την τραυματισμένη αθωότητα. Συνάμα, στον κήπο του ουρανού συναντά κανείς και τα αστέρια, τους λαμπρούς αυτούς συνοδοιπόρους των ανθρώπων, οι οποίοι είναι εκεί πάντοτε όλα τα χρόνια της ανθρώπινης παρουσίας για να τους δείχνουν το δρόμο και να τους θυμίζουν έτσι αξίες και πρότυπα, λησμονημένα και παραγνωρισμένα ίσως, τα οποία αποτελούν όμως ικανούς ρυθμιστές για μια καίρια αναμόρφωση στην κοινωνία των ανθρώπων.

Στον ουρανό εγγράφονται όχι μόνο τα δεινά του παρόντος, αλλά και οι στιγμές αρμονικότερης διαβίωσης του παρελθόντος. Είναι ο χώρος που εμπεριέχει όλη την ιστορία της ανθρώπινης παρουσίας κι είναι έτσι ικανός να υπενθυμίζει και να παραπέμπει σε τρόπους σκέψης και δράσης που ενείχαν μια αρτιότερη ηθική. Στον ουρανό, ο οποίος για τους πιστούς αποτελεί το χώρο της θεϊκής ύπαρξης, απευθύνονται οι ικεσίες των ανθρώπων∙ στον ουρανό σχηματίζονται για τους ονειροπόλους οι εικόνες του προσδοκώμενου μέλλοντος∙ στον ουρανό τοποθετείται ό,τι άφθαρτο κι ό,τι άρτιο και ιδανικό. Λειτουργεί έτσι ως σύμβολο του θεϊκού, του επιθυμητού, αλλά και της τελειότητας που παραμένει ανέγγιχτη από τη φθορά των γήινων πραγμάτων. Αν μπορεί να υπάρξει κάτι που δεν περιέχει λάθη κι ελαττώματα, κάτι που δεν έχει φθαρεί ή υπονομευτεί από την ανθρώπινη μικροπρέπεια, απληστία και σκληρότητα, κάτι που τίθεται υψηλότερα από τη μετριότητα που χαρακτηρίζει καθετί ανθρώπινο, αυτό μπορεί να βρεθεί μόνο στην ασφαλή περιοχή του ουρανού.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως στην ποίηση του Σαχτούρη οι αναφορές στον ουρανό είναι πολύ συχνές. Ο ποιητής αξιοποιεί τον ουρανό ως ένα πολυδύναμο σύμβολο, δίνοντάς του τις περισσότερες φορές θετική έκφανση. Χαρακτηριστικό για την ιδιαίτερη αξία που κατέχει ο ουρανός για τους ανθρώπους είναι το ποίημα «Το ψωμί», στο οποίο ο ποιητής τον αντικρίζει ως μια αστείρευτη πηγή δύναμης, ελπίδας και ιδανικών.

«Ένα τεράστιο καρβέλι, μια πελώρια φρατζόλα ζεστό

ψωμί είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό

ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι και με μαχαίρι

έκοβε και μοίραζε στον κόσμο γύρω

όμως και μία μικρή, ένας μικρός άσπρος άγγελος κι αυτή

μ’ ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε

κομμάτια γνήσιο ο υ ρ α ν ό

κι όλοι τώρα τρέχαν σ’ αυτή, λίγοι πήγαιναν στο ψωμί,

όλοι τρέχανε στον μικρόν άγγελο που μοίραζε ο υ ρ α ν ό

Ας μη το κρύβουμε

διψάμε για ουρανό!»