Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

Cynthia Decker

Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου 

[Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου: Θεωρία & Παραδείγματα] 

Με ποιους τρόπους αναπτύσσονται οι παράγραφοι που ακολουθούν;

1) Τα τελευταία είκοσι χρόνια η αυτοματοποίηση έδειξε πως είναι ικανή να επιτελέσει κάθε παραγωγικό έργο. Όχι μόνο κάνει σχετικά απλές δουλειές, όπως η κατασκευή τμημάτων αυτοκινήτων ή ψυγείων, αλλά στοιχειοθετεί εφημερίδες, οδηγεί αυτόματα τα τρένα σύμφωνα με προκαθορισμένο πρόγραμμα και εξορύσσει το κάρβουνο που μας χρειάζεται. Άρχισε μάλιστα τελευταία να μας οργώνει τα χωράφια και να θερίζει τις σοδειές. Μπορεί να μην απέχει πολύ η μέρα που ουσιαστικά όλα τα αγαθά που χρειαζόμαστε θα κατασκευάζονται σε αυτόματα εργοστάσια χωρίς βοήθεια χειριστών μηχανημάτων και που οι άνθρωποι θα είναι αναγκαίοι –όσον αφορά την παραγωγή– μόνο για τη λήψη διευθυντικών αποφάσεων και για το σχεδιασμό και τη συντήρηση των αυτόματων μηχανών.

[N. Γρηγοριάδης]

Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, τα οποία στηρίζουν την άποψη της θεματική περιόδου πως η αυτοματοποίηση μπορεί να επιτελέσει κάθε παραγωγικό έργο.

2) Αποτέλεσμα της ανισοτιμίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα είναι η σύγκρουση του αντρόγυνου, η οποία φέρνει την κρίση στο γάμο και τη δυσαρμονία στις προσωπικές σχέσεις των μελών της οικογένειας. Οι διαμάχες και οι ανταγωνισμοί που ακολουθούν αποξενώνουν τους συζύγους μεταξύ τους και διαμορφώνουν τα παιδιά τους σε αντικοινωνικά άτομα και ανήλικους επαναστάτες. Όταν η σχέση στην οικογένεια είναι ανταγωνιστική και όχι συνεργατική, ο στόχος είναι όχι η σύνθεση των αντίθετων απόψεων για τη συνοχή της οικογένειας, αλλά η επιβολή της μιας και μόνης άποψης και η προσπάθεια να υποκύψει ο άλλος.

[Γ. Σκληρός]

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αίτια και αποτελέσματα, όπως προκύπτει ήδη από την πρώτη λέξη της παραγράφου (αποτέλεσμα). Έχουμε, δηλαδή, καταγραφή των αποτελεσμάτων της ανισοτιμίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα.

3) H βία δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της εποχής μας, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν τα μέσα πληροφόρησης, οι ειδήμονες και οι πολιτικοί. Υπήρχε πάντα και με διάφορες μορφές, εκδηλώσεις και αιτιολογίες. Το κύριο στοιχείο της είναι η επιθετικότητα, που εξασφαλίζει στον άνθρωπο τη δύναμη για επιβίωση, ενώ σημαντικότερος φορέας της ήταν ανέκαθεν το κράτος, που στήριζε και στηρίζει την ύπαρξή του και στο φόβο και τον καταναγκασμό. Από την άλλη μεριά, στο παρελθόν οι πράξεις βίας δε γίνονταν ευρύτερα γνωστές, ενώ σήμερα, που υπάρχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταβιβάζονται ταχύτατα απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη πρώτα σαν είδηση και ύστερα σαν μίμηση· πολύ συχνά μάλιστα διογκώνονται, διαστρέφονται ή ακόμη εξιδανικεύονται χάρη στις τηλεοπτικές σειρές και τις ταινίες, με τις γνωστές επιπτώσεις, κυρίως στα παιδιά.

[Γ. Mανωλίδης]

Η παράγραφος αναπτύσσεται με σύγκριση – αντίθεση, καθώς προκειμένου να αιτιολογηθεί η διαπίστωση της θεματικής περιόδου πως η βία δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της εποχής μας, ακολουθεί σύγκριση με το παρελθόν.

4) Με τον όρο εργασία ονομάζουμε τη σκόπιμη σωματική και πνευματική απασχόληση του ανθρώπου που αποβλέπει σε παραγωγικό σκοπό. Όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι προϊόντα της φύσεως και της εργασίας του ανθρώπου. H εργασία ανάλογα με το πολιτιστικό επίπεδο και το κοινωνικό – οικονομικό σύστημα που επικρατεί έχει διάφορες μορφές. Στις πρωτόγονες κοινωνίες εργασία ήταν η άμεση εξεύρεση των απαραίτητων για τη διατήρηση στη ζωή, ενώ στην κλειστή οικονομία καθένας κάνει όλες τις εργασίες μόνος του ή με τη βοήθεια της οικογένειάς του. Ακόμα και σήμερα η αγροτική οικογένεια μπορεί να έχει αυτή τη μορφή.

(KEME, οδηγίες για την εφαρμογή του ΣEΠ)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού, καθώς ορίζει την έννοια της εργασίας και παρουσιάζει τα γνωρίσματά της.

5) Πρώτα απ’ όλα ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το Διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό (Web) με μια αναλογία. Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση. O κάθε «εκθέτης» δημιουργεί το δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μία διεύθυνση (www.address). O χρήστης του διαδικτύου, μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η σύζευξη τηλεφώνου–υπολογιστή, επισκέπτεται αυτήν την άυλη, διαρκή και παγκόσμια ψηφιακή έκθεση. Περνά από διάφορα sites, επικοινωνεί με τον «εκθέτη», και βεβαίως μπορεί να πάρει («κατεβάσει») πληροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του μέσω ενός προμηθευτή (provider) σύνδεσης στο Διαδίκτυο.

(Le Monde diplomatique)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία, παρουσιάζοντας τις ομοιότητες του παγκόσμιου ιστού με μια τεράστια έκθεση.

6) Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Κληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Μα τότε θα ’πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… H εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Τότε; Πρέπει να παραδεχτούμε πως ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Είναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Και εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το «βάζουν στα πόδια»! Κακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση. Εκπαίδευση που βασίζεται στη μηχανική πρόσληψη γνώσεων, στην ψυχρή χρησιμοθηρία, στη «δια παντός μέσου» βαθμοθηρία, στη στείρα αποστήθιση, δημιουργεί στη συνέχεια απέχθεια για το βιβλίο, το σχολείο, τη μάθηση. Το «πρόβλημα του μαθήματος της έκθεσης» δεν είναι άσχετο με όλη αυτήν την κακή εκπαίδευση. Κακές επιδόσεις στην έκθεση δε σημαίνουν τίποτε άλλο από κακές σχέσεις με το βιβλίο γενικά.

(από τον ημερήσιο Τύπο)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Η διαπίστωση της θεματικής περιόδου πως ο Έλληνας δεν διαβάζει και πως δεν αγαπά το βιβλίο, προκαλεί εύλογα την απορία «γιατί;», η οποία και βρίσκει την αιτιολόγησή της στα σχόλια που ακολουθούν. 

7) Αυτή τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο μαθαίνει και υιοθετεί τα σχήματα συμπεριφοράς και τους κανόνες που θεωρούνται κατάλληλοι για το κοινωνικό του περιβάλλον την ονομάζουμε κοινωνικοποίηση. Από την άποψη της κοινωνίας, η κοινωνικοποίηση είναι ένας τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται η κουλτούρα και το άτομο προσαρμόζεται σ’ έναν οργανωμένο τρόπο ζωής. Από την άποψη του ατόμου, η κοινωνικοποίηση είναι μια πραγματοποίηση των δυνατοτήτων του, ένας τρόπος που «ανθρωποποιεί» το βιολογικό οργανισμό του και τον μεταμορφώνει σε ένα «εγώ» με μια αίσθηση ταυτότητας. Έτσι, η κοινωνικοποίηση καθορίζει τη συμπεριφορά του ατόμου, είναι ένα μέσο με το οποίο η κοινωνία ασκεί έλεγχο στο άτομο, αλλά αποτελεί και την απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξη της ατομικότητας.

(Γ. Mανωλίδης)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό, καθώς στο πλαίσιό της ορίζεται η έννοια της κοινωνικοποίησης.

8) H διαφήμιση επιδρά αρνητικά και στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή. Οδηγεί στην άμβλυνση της επίγνωσης της θέσης που αυτός κατέχει στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής. Αναπτύσσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός τεχνητού κλίματος ευφορίας, μικρής διάρκειας, αλλά επαναλαμβανόμενου, μέσα από την ατέλειωτη ποικιλία των διαφημιζόμενων προϊόντων, που υπόσχονται «ότι θα γίνει κάποιος» που δεν πρόκειται να γίνει. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και η κούραση από την προσπάθεια που δεν ολοκληρώνεται αφήνουν ορατά ίχνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. H κατάσταση αυτή βρίσκει έκφραση και στο θεωρητικό επίπεδο, όπου γίνονται απόπειρες για την αφομοίωση απόψεων, όπως ότι δεν υπάρχουν τάξεις και κοινωνικά στρώματα ή ότι η ουσία των τάξεων είναι ψυχολογική. H λογική κατάληξη είναι ότι όλοι οι καταναλωτές απολαμβάνουν το ίδιο περίπου επίπεδο ζωής και είναι άτομα που ανήκουν σε μια μεγάλη «μεσαία τάξη». Για να θεμελιωθούν τέτοιες απόψεις, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό πρέπει να γίνονται ασαφή. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθά σημαντικά και η διαφήμιση […]

(Γ.X. Zώτος)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, εφόσον αιτιολογεί τη διαπίστωση της θεματικής περιόδου.

9) Επιβάλλεται, φυσικά, η διάκριση μεταξύ πληροφοριών αναγκαίων αφενός για τη δημόσια λειτουργία (όπως στοιχεία για την ταυτότητα των πολιτών, για το εισόδημα και τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή για ορισμένες διασφαλίσεις στις συναλλαγές και για την αποτροπή μονοπωλιακών εκμεταλλεύσεων) και αφετέρου πληροφοριών που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες του πολίτη. Όσο για τη συγκέντρωση στοιχείων που επιβάλλουν λόγοι εθνικού και δημοκρατικού πολιτικού συμφέροντος, ο βαθμός και οι μέθοδοι ηλεκτρονικής επεξεργασίας των στοιχείων αυτών πρέπει να ορίζονται περιοριστικά με νόμο. H παρακολούθηση της προσωπικής ζωής ή διαπροσωπικών επικοινωνιών, εφόσον αφορά εξακρίβωση στοιχείων για εγκληματική δραστηριότητα, είναι νοητή μόνο με δικαστικές αποφάσεις. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν ακραίες εξαιρέσεις του βασικού κανόνα και οι σχετικές ενέργειες πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο.

(I. Πεσμαζόγλου)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα, εντοπίζουμε τη μέθοδο της διαίρεσης, καθώς γίνεται διάκριση ανάμεσα στις πληροφορίες που απαιτούνται για τη δημόσια λειτουργία και πληροφορίες που σχετίζονται με τα ατομικά δικαιώματα (αφενός – αφετέρου). Συνάμα, εντοπίζουμε και τη μέθοδο των παραδειγμάτων, καθώς ο συγγραφέας παραθέτει παραδείγματα για να αποσαφηνίσει ποιες πληροφορίες είναι αναγκαίες για τη δημόσια λειτουργία.

10) Όλες αυτές οι κατευθύνσεις της ανθρώπινης προσπάθειας (οικονομική, κοινωνική, πολιτική, επιστημονική, ηθική, καλλιτεχνική, θρησκευτική) είναι νόμιμες, όλες μαζί συνεκφράζουν τη ζωή, όλες μαζί συνοικοδομούν τον πολιτισμό και τελικά αποκρυσταλλώνονται σε κάποιες συγκεκριμένες μορφές που εκφράζουν ορισμένο περιεχόμενο· κι όλες μαζί συναποτελούν την πολιτισμική παράδοση. Λόγου χάρη: το άροτρο, η κοινοτική οργάνωση και η αντίστοιχη φορολογική τεχνική, η νομοθεσία του Σόλωνα, το βήμα του ρήτορα πάνω στην Πνύκα, η γεωμετρία του Ευκλείδη, τα λατρευτικά σύμβολα της μινωικής Κρήτης, οι Καρυάτιδες στο Ερέχθειο ή το εργόχειρο μιας νησιωτοπούλας, όλα αυτά εκφράζουν ανθρώπινη προσπάθεια, υπηρέτησαν κάποτε ή υπηρετούν ακόμη τη ζωή μιας κοινωνίας, διατηρούνται αυτούσια ή μεταμορφώνονται και αναμορφώνονται μέσα σε νέες συνθήκες ή επιζούν μόνο ως σύμβολα στη μνήμη των λαών, ως έκφραση τη δημιουργικότητάς τους, ως πολιτισμική περιουσία και καύχημά τους.

(Φ. Bώρος)

Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, τα οποία εισάγονται με τη χαρακτηριστική φράση: Λόγου χάρη.

Να γράψετε μία παράγραφο στην οποία θα υποστηρίζετε διαφορετική ή αντίθετη άποψη από αυτή που υποστηρίζεται στην παράγραφο 6.

Η άποψη που θέλει τους Έλληνες να μην έχουν πολύ καλή σχέση με το βιβλίο, θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί ένα όχι ιδιαίτερα έγκυρο στερεότυπο. Διότι, ακόμη κι αν δεχτούμε πως οι πωλήσεις των βιβλίων στη χώρα μας δεν είναι αρκετά υψηλές, θα πρέπει συνάμα να λάβουμε υπόψη μας και τη διάδοση των ψηφιακών βιβλίων που είναι πλέον στη διάθεση μιας νέας γενιάς αναγνωστών. Πολίτες, οι οποίοι μέχρι πρότινος αποθαρρύνονταν από το κόστος αγοράς ενός βιβλίου, έχουν τώρα πια, χάρη στο διαδίκτυο, δωρεάν πρόσβαση σ’ ένα μεγάλο αριθμό ψηφιοποιημένων βιβλίων. Υπ’ αυτή την έννοια το κριτήριο των πωλήσεων δεν αποτελεί απαραίτητα καθοριστικό στοιχείο για το πλήθος των φιλαναγνωστών. Άλλωστε, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως παρά την έντονη οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, η αγορά βιβλίων -έστω κι αν έχει μετατοπιστεί σε οικονομικότερες επιλογές- διατηρεί μια σεβαστή σταθερότητα, κι αυτό φανερώνει την ύπαρξη τουλάχιστον ενός ικανού αριθμού βιβλιόφιλων.

Να βρείτε τα δομικά στοιχεία των παρακάτω παραγράφων:

A. H θεραπευτική λοιπόν κλωνοποίηση ως γεγονός δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μετά βδελυγμίας. Ωστόσο θα πρέπει να γίνει, όταν θα είναι ώριμη η κατάσταση. Δηλαδή θα πρέπει πρώτα να υπάρξει πρόοδος στην αποκάλυψη των μηχανισμών ρύθμισης και έκφρασης των γονιδίων και ταυτόχρονα να μορφοποιηθεί το κατάλληλο βιοηθικό, δεοντολογικό και νομικό πλαίσιο, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα διολίσθησης από τη θεραπευτική στην αναπαραγωγική κλωνοποίηση. Και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας οι ισχυροί του πλανήτη θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και στην παγκοσμιοποίηση της πειραματικής δεοντολογίας όσον αφορά το χειρισμό των γονιδίων.

(Στ. N. Aλαχιώτης)

Η δομή της παραγράφου είναι τριμερής. Ειδικότερα:

Θεματική περίοδος: Η θεραπευτική λοιπόν... μετά βδελυγμίας.

Σχόλια: Ωστόσο θα πρέπει... αναπαραγωγική κλωνοποίηση.

Κατακλείδα. Και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.... των γονιδίων.

B. Τον παιδευτικό ρόλο της οικογένειας συνεχίζει το σχολείο, το οποίο στοχεύει όχι μόνο στην ηθικοπνευματική καλλιέργεια αλλά και στην επαγγελματική κατάρτιση του μαθητή. Οι εκπαιδευτικοί προσφέρουν ένα πλήθος γνώσεων στο μαθητικό κοινό, ενημερώνοντάς το και οξύνοντας την κρίση του. H ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος εξασφαλίζει τη διάπλαση έντιμων πολιτών με ηθικούς στόχους και ιδανικά. H δημοκρατικότητα στο χώρο της διδασκαλίας εθίζει το νέο στο πνεύμα του αλληλοσεβασμού, της ελεύθερης σκέψης και έκφρασης και της ανάληψης των υποχρεώσεων με ταυτόχρονη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων. Άλλωστε, το σχολείο αποτελεί μια μικρή κοινωνία, όπου το άτομο μαθαίνει να πειθαρχεί, να συνεργάζεται και να διεκδικεί και προετοιμάζεται για την ομαλή ένταξή του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. O εκπαιδευόμενος λοιπόν εμπλουτίζει τις γνώσεις του, ηθικοποιείται και κοινωνικοποιείται μέσα στο θεσμοθετημένο φορέα της παιδείας.

(A. Tότσικας)

Η δομή της παραγράφου είναι τριμερής. Ειδικότερα:

Θεματική περίοδος: Τον παιδευτικό ρόλο... κατάρτιση του μαθητή.

Σχόλια: Οι εκπαιδευτικοί προσφέρουν... στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Κατακλείδα. Ο εκπαιδευόμενος λοιπόν... φορέα της παιδείας.

Γ. H δημοκρατία δεν είναι πανάκεια. Δεν μπορεί να οργανώσει τα πάντα· δεν έχει η ίδια επίγνωση των ορίων της. Όσο ιερόσυλη κι αν είναι μια τέτοια διαπίστωση, πρέπει να διατυπωθεί και να αντιμετωπιστεί. Όπως εφαρμόζεται σήμερα η δημοκρατία, δεν είναι κατάλληλη για τα καθήκοντα που επιβάλλονται στην ανθρωπότητα. H πολυπλοκότητα και η τεχνική φύση πολλών από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν επιτρέπει στους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού να λαμβάνουν τις ορθές αποφάσεις στον κατάλληλο χρόνο. Ελάχιστοι πολιτικοί έχουν επαρκή επίγνωση της παγκόσμιας φύσης των προβλημάτων καθώς και των αμοιβαίων επιδράσεών τους. H συζήτηση για τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα γίνεται στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση παρά στο Κοινοβούλιο. H πολιτική δραστηριότητα εστιάζεται στο χρονικό ορίζοντα των εκλογών, ενώ ο κομματικός ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα εξασθενίζουν τη δημοκρατία, που υποτίθεται ότι υπηρετούν.

(από εφημερίδα)

Η δομή της παραγράφου είναι διμερής, καθώς δεν υπάρχει κατακλείδα. Ειδικότερα:

Θεματική περίοδος: Η δημοκρατία... των ορίων της.

Σχόλια: Όσο ιερόσυλη κι αν είναι... που υποτίθεται ότι υπηρετούν.