Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 10 (ασκήσεις σχολικού)

Seth Casteel

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 10 (ασκήσεις σχολικού)

Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

1. Να σχηματίσετε ρηματικά επίθετα σε -τέος και, όπου είναι δυνατόν, σε -τος από τα σύνθετα ρ. ἐπιχειρέω-ἐπιχειρῶ, ἀναγράφω και παραδίδωμι.

ἐπιχειρέω-ἐπιχειρῶ: ἐπιχειρητέος

ἀναγράφω: ἀναγραπτέος, ἀνάγραπτος

παραδίδωμι: παραδοτέος, παραδοτός

2. Από το ρ. πάσχω του κειμένου της Ενότητας:

α) να γράψετε όσο περισσότερες παράγωγες λέξεις της α.ε. μπορείτε (θέματα του ρήματος: παθ-, πενθ-).

πάθος, πάθημα, παθητός, πένθος, πάθησις, παθητικός, πενθῶ, πενθητήρ, πενθήμων, πένθημα, πενθητέον, πένθιμος, πενθικός, πενθαλεών  

β) να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις της α.ε. που ζητούνται στον ακόλουθο πίνακα και να βρείτε τις παράγωγές τους.

συνθετικά                            σύνθετη λέξη                  παράγωγη λέξη

εὖ + πάσχω (θ. παθ-)            (επίθ.) εὐπαθής                   (ουσ.) εὐπάθεια

σύν + πάσχω (θ. παθ-)          (επίθ.) συμπαθής                (ουσ.) συμπάθεια

                                                                                                   (ρήμα) συμπαθέω-ῶ

πολύ + πάσχω (θ. παθ-)         (επίθ.) πολυπαθής

κακός + πάσχω (θ. παθ-)        (επίθ.) κακοπαθής              (ουσ.) κακοπάθεια

                                                                                                      (ρήμα) κακοπαθέω-ῶ

3. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄ με τις ομόρριζες λέξεις τους στη στήλη Β΄ (ένα στοιχείο της στήλης Α΄ περισσεύει):

Α΄                                                                     Β΄

λοιδορέω, λοιδορῶ                                        πολίτευμα

δέδοικα, δέδια                                               ἀληθής

τυγχάνω                                                            νόμισμα

ἐκλανθάνω                                                       λοιδορία

διαμαρτάνω                                                     δέος

πολιτεύω                                                          εὐτυχία

νομίζω                                                              λάθος

δέομαι                                                              ἁμαρτία

                                                                          πολιτικός

Απάντηση:

λοιδορέω, λοιδορῶ: λοιδορία

δέδοικα, δέδια: δέος

τυγχάνω: εὐτυχία

ἐκλανθάνω: ἀληθής, λάθος

διαμαρτάνω: ἁμαρτία

πολιτεύω: πολίτευμα, πολιτικός

νομίζω: νόμισμα

4. Να κατατάξετε τα ουσιαστικά της άσκησης 3 (στήλη Β΄) στην κατηγορία που ανήκουν ως προς τη σημασία τους:

ενέργεια, κατάσταση: λοιδορία, εὐτυχία, ἁμαρτία             

αποτέλεσμα ενέργειας: πολίτευμα, νόμισμα, λάθος, δέος

Οι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις

1. Αιτιολογικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους (δηλαδή, ρήματα που δηλώνουν χαρά, λύπη, έκπληξη, θυμό κ.ά.), αλλά και από κάθε άλλο ρήμα που χρειάζεται αιτιολόγηση.

Εισάγονται κυρίως με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), ὡς (υποκειμενική αιτιολογία), ἐπεί, ἐπειδή, διότι και εἰ (υποθετική αιτιολογία).

π.χ. Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον ἡττᾶσθαι, ὅτι (= επειδή πράγματι) οὐ πολὺ ἐνίκων.

Θαυμάζω σε ἐν ταῖς συμφοραῖς, ὡς (= επειδή κατά τη γνώμη μου) ῥᾳδίως αὐτὰς καὶ πρᾴως φέρεις.

Ὦ Κῦρε, μὴ θαύμαζε εἴ (= στην περίπτωση που) τινες ἐσκυθρώπασαν (= κατσούφιασαν) ἀκούσαντες τῶν ἀγγελλομένων.

Εκφέρονται με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και με ευκτική του πλαγίου λόγου (συνήθως όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου).

π.χ. Ἄξιον Ἡρακλέους μεμνῆσθαι καὶ ὅτι τόνδε τὸν ἀγῶνα πρῶτος συνήγειρε (= διοργάνωσε) δι’ εὔνοιαν τῆς Ἑλλάδος (οριστική, πραγματικό περιεχόμενο).

Λακεδαιμόνιοι ἄκοντας (= παρά τη θέλησή τους) προσάγουσι τοὺς πολλοὺς ἐς τὸν κίνδυνον, ἐπεὶ οὐκ ἄν ποτε ἐπεχείρησαν (= ποτέ δε θα επιχειρούσαν) ναυμαχεῖν ἑκόντες (δυν. οριστική, αντίθετο του πραγματικού).

Δέομαί σου παραμεῖναι, ὡς ἐγὼ οὐδ’ ἂν ἑνὸς ἥδιον (= με μεγαλύτερη ευχαρίστηση) ἀκούσαιμι ἢ σοῦ (δυν. ευκτική, περιεχόμενο δυνατό στο παρόν και στο μέλλον).

Οἱ Ἀθηναῖοι τὸν Περικλέα ἐκάκιζον, ὅτι οὐκ ἐπεξάγοι (= δεν εκστράτευε) ἐπὶ τοὺς πολεμίους (ευκτική πλαγίου λόγου, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο).

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας στην πρόταση εξάρτησής τους.

2. Τελικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα κίνησης (π.χ. ἔρχομαι, φεύγω, πορεύομαι) ή σκόπιμης ενέργειας (π.χ. πράττω).

Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς.

Εκφέρονται με υποτακτική (κυρίως), οριστική ιστορικού χρόνου και με ευκτική του πλαγίου λόγου (συνήθως όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου).

π.χ. Βασιλεὺς αἱρεῖται, οὐχ ἵνα ἑαυτοῦ καλῶς ἐπιμελῆται, ἀλλ’ ἵνα καὶ οἱ ἑλόμενοι δι’ αὐτὸν εὖ πράττωσιν (υποτακτική, προσδοκώμενο περιεχόμενο).

Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν, ὡς, μηδ’ εἰ ἐβούλετο (= ακόμα και αν ήθελε), ἐδύνατο ἐξαπατᾶν (οριστική ιστορικού χρόνου, σκοπός που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε). 

  

Καμβύσης τὸν Κῦρον ἐπεκάλει (= ανακάλεσε), ὅπως τὰ ἐν Πέρσαις ἐπιχώρια ἐπιτελοίη (= για να αναλάβει τις τοπικές υποθέσεις των Περσών), (ευκτική πλαγίου λόγου, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο).

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού στην πρόταση εξάρτησής τους.

3. Συμπερασματικές

Δεν εξαρτώνται από συγκεκριμένα ρήματα· συνήθως προηγείται στην εξάρτηση δεικτική αντωνυμία ή δεικτικό επίρρημα (τοιοῦτος, τοσοῦτος, οὕτως κ.ά.).

Εισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε και ὡς.

Εκφέρονται με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και απαρέμφατο.

  

π.χ. Τὴν αὑτῶν δύναμιν τοσαύτην ἐπέδειξαν, ὥσθ’ ὁ μέγας βασιλεὺς οὐκέτι τῶν ἀλλοτρίων ἐπεθύμει, ἀλλ’ ἐδίδου τῶν ἑαυτοῦ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ἐφοβεῖτο (οριστική, πραγματικό περιεχόμενο).

Εὐθὺς ἡ Ἀριάδνη ἀκούσασα τοιοῦτόν τι ἐποίησεν ὡς πᾶς ἂν ἔγνω (= θα μπορούσε να καταλάβει) ὅτι ἀσμένη (= με ευχαρίστηση) ἤκουσε (δυν. οριστική, περιεχόμενο δυνατό στο παρελθόν).    

Τῆς δὲ πεζῆς στρατιᾶς οὕτως ἄπειρον τὸ πλῆθος ἦγεν, ὥστε καὶ τὰ ἔθνη τὰ μετ’ αὐτοῦ ἀκολουθήσαντα πολὺ ἂν ἔργον καταλέξαι (= θα ήταν πολύ δύσκολο να τα αναφέρω αναλυτικά), (δυν. ευκτική, περιεχόμενο δυνατό στο παρόν και στο μέλλον).

Ἔχω τριήρεις, ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον (απαρέμφατο, περιεχόμενο δυνατό ή ενδεχόμενο· με απαρέμφατο εκφέρονται επίσης οι συμπερασματικές προτάσεις που δηλώνουν επιδιωκόμενο σκοπό και όρο ή συμφωνία).

Λειτουργούν συντακτικά  ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος στην πρόταση εξάρτησής τους.

4. Εναντιωματικές-παραχωρητικές

Εκφράζουν εναντίωση προς το περιεχόμενο της πρότασης που προσδιορίζουν (συχνά προηγούνται στην εξάρτηση οι αντιθετικοί σύνδεσμοιἀλλά, ἀλλ’ οὖν, ὅμως).

Οι εναντιωματικές προτάσεις δηλώνουν αντίθεση προς κατάσταση πραγματική (που όντως ισχύει), ενώ οι παραχωρητικές προς κατάσταση που κάνουμε την παραχώρηση να δεχθούμε ότι ισχύει.

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς συνδέσμους εἰ καί, ἂν καί (= αν και, εναντιωματικές), καὶ εἰ, καὶ ἄν (ἤν, ἐάν), οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν (ἄν ), μηδ’ εἰ,μηδ’ ἐάν (= και αν ακόμη, παραχωρητικές).

Εκφέρονται με οριστική, υποτακτική και ευκτική κατά τα πρότυπα των υποθετικών προτάσεων.

π.χ. Φήσουσι γὰρ δή με σοφὸν εἶναι, εἰ καὶ μή εἰμι (οριστική, πραγματικό περιεχόμενο). 

Καί μοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ θορυβήσητε, μηδ’ ἐὰν δόξω τι ὑμῖν μέγα λέγειν (υποτακτική, περιεχόμενο προσδοκώμενο).

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης στην πρόταση εξάρτησής τους.

Ασκήσεις

1. Στο κείμενο της Ενότητας να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις των ειδών που διδαχθήκατε, να χαρακτηρίσετε το είδος τους και να βρείτε τη συντακτική θέση τους.

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως, ἢ δέονται τῶν πολιτῶν ὅπως ἐπανέλθωσιν, ἢ διαμαρτόντες τούτου λοιδοροῦσι τὰς ἑαυτῶν πατρίδας, ὡς φαύλως αὐτοῖς προσφερομένας· ἐγὼ δὲ ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ὧν ἐπολιτευσάμην ἠτύχησα, καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων, ἄχθομαι μέν, ὥσπερ εἰκός ἐστιν, ἀγανακτῶ δὲ οὐδέν. Οὐ γὰρ οὕτως ἔγωγε ἠλίθιός εἰμι ὥστε, ἐξ ἧς πόλεως Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη, καὶ ὅπου Μιλτιάδης, ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ, γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε, ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν, εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν. Ἀλλ’ ἔγωγε καὶ λαμπρὸν εἰκότως μοι νομίσαιμ’ ἂν αὐτὸ γενέσθαι, τὸ μετ’ ἐκείνων ἐν ἀδοξίᾳ παρὰ τοῖς ἔπειτα ἀνθρώποις καὶ ἄξιος τοῦ ὅμοια παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι.

[Αἰσχίνης], Ἐπιστολαί 3.1-3

- ὅπως ἐπανέλθωσιν:

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ὅπως, εκφέρεται με υποτακτική, καθώς δηλώνει σκοπό προσδοκώμενο, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα δέονται.

- ἐπείπερ ἅπαξ ἀναξίως ἠτύχησα:

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ἐπεί, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει το πραγματικό και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στα ρήματα ψυχικού πάθους ἄχθομαι και ἀγανακτῶ.

- καὶ κατηγορῶν ἄλλων αὐτὸς ἑάλων:

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Συνδέεται συμπλεκτικά με την προηγούμενη αιτιολογική. Εισάγεται, επομένως, με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ἐπεί, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει το πραγματικό και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στα ρήματα ψυχικού πάθους ἄχθομαι και ἀγανακτῶ.   

- ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ:

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), εκφέρεται με οριστική, αν και εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, για να δηλωθεί το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα ἀπέθανε.

- ὥστε ταύτῃ τῇ πόλει Αἰσχίνην τὸν Ἀτρομήτου φεύγοντα ἀγανακτεῖν οἴεσθαι δεῖν:

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε (στην κύρια πρόταση υπάρχει το δεικτικό επίρρημα οὕτως που ακολουθείται συνήθως από συμπερασματική πρόταση), εκφέρεται με απαρέμφατο (ενδεχόμενο αποτέλεσμα), και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην έκφραση: οὐ ἠλίθιός εἰμι.

- εἴ τι τῶν εἰωθότων Ἀθήνησιν ἔπαθεν:

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο εἴ (υποθετική αιτιολογία). Εκφέρεται με οριστική, για να εκφράσει το πραγματικό, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο απαρέμφατο ἀγανακτεῖν.

2. Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων:

α. Κἂν σὺ μὴ θέλῃς, οἱ θεοὶ οὕτω βουλήσονται.

- Κἂν σὺ μὴ θέλῃς: Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση.

- οἱ θεοὶ οὕτω βουλήσονται: Κύρια πρόταση.

β. Ἐνταῦθα ἐπιπίπτει χιὼν ἄπλετος, ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰ ὅπλα καὶ τοὺς ἀνθρώπους.

- Ἐνταῦθα ἐπιπίπτει χιὼν ἄπλετος: Κύρια πρόταση.

- ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰ ὅπλα καὶ τοὺς ἀνθρώπους: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση.

γ. Κῦρος ἐνόμιζε φίλων δεῖσθαι, ὡς συνεργοὺς ἔχοι.

- Κῦρος ἐνόμιζε φίλων δεῖσθαι: Κύρια πρόταση.

- ὡς συνεργοὺς ἔχοι: Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση.

δ. Χαίρω ὅτι εὐδοκιμεῖς.

- Χαίρω: Κύρια πρόταση.

- ὅτι εὐδοκιμεῖς: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση.

3. Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες επιρρηματικές αιτιολογικές προτάσεις:

α. Οἱ στρατηγοὶ ἐθαύμαζον ὅτι Κῦρος οὐ φαίνοιτο.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ρήμα ιστορικού χρόνου) και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα ἐθαύμαζον, που είναι ρήμα ψυχικού πάθους.

β. Μὴ θαυμάζετέ μου, ὅτι χαλεπῶς φέρω (= στενοχωριέμαι) τοῖς παροῦσι πράγμασιν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει το πραγματικό. Εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους (θαυμάζετε), και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας σε αυτό.

γ. Ἴσως οὖν τις ἂν ἐπιτιμήσειέ μοι (= θα με κατηγορούσε), ὡς οὐκ ἐπαινῶ τούσδε τοὺς ἄνδρας.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὡς (υποκειμενική αιτιολογία), εκφέρεται με οριστική. Εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους (ἂν ἐπιτιμήσειε), και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας σε αυτό.

δ. Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν, ἐπεὶ οὐδένα ἂν εὕροιμεν στρατηγὸν βελτίω.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ἐπεὶ, εκφέρεται με δυνητική ευκτική, διότι εκφράζει το δυνατό στο παρόν και στο μέλλον, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο απαρέμφατο ἀπελθεῖν.

4. Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες επιρρηματικές τελικές προτάσεις:

α. Μὴ μέλλωμεν (= ας μη χρονοτριβούμε), ἵνα μὴ ὁ καιρὸς παρέλθῃ.

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα, εκφέρεται με υποτακτική (σκοπός ενδεχόμενος) και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα μέλλωμεν.  

β. Θράσυλλος Ἀθήνας ἔπλευσεν, ἵνα αἰτήσειε (= για να ζητήσει) ναῦς.

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα, εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, διότι εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, και λειτουργεί ως επιρρηματικός του σκοπού στο ρήμα ἔπλευσεν.

γ. Περὶ πολλοῦ ἂν ἐποιησάμην (= θα θεωρούσα πολύ σημαντικό) ἐπιστεῖλαί σοι ταῦτα (= να σου είχα δώσει αυτές τις οδηγίες) πρὸ τῆς στρατείας, ἵνα μὴ τοιούτῳ κινδύνῳ περιέπεσες.

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα, εκφέρεται με οριστική ιστορικού χρόνου, καθώς εκφράζει σκοπό που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο απαρέμφατο ἐπιστεῖλαι.

δ. Σόλων ἀπεδήμησεν, ἵνα μή τινα τῶν νόμων οἱ Ἀθηναῖοι λύσαιεν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα, εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα ἀπεδήμησεν.  

5. Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες επιρρηματικές συμπερασματικές προτάσεις:

α. Τὴν ἀλήθειαν οὕτω φαίνου προτιμῶν, ὥστε πιστοτέρους εἶναι τοὺς σοὺς λόγους μᾶλλον ἢ τοὺς σοὺς ὅρκους.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε, εκφέρεται με απαρέμφατο (εκφράζει αποτέλεσμα δυνατό ή ενδεχόμενο) και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στη μετοχή προτιμῶν.

β. Οἱ τριάκοντα πᾶν ἐποίησαν, ὥστε μὴ δοῦναι δίκην (= να μην τιμωρηθούν).

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε, εκφέρεται με απαρέμφατο (δοῦναι) καθώς δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό, και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα ἐποίησαν.

γ. Ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τὴν πόλιν ἂν ἡγήσω (= θα μπορούσες να θεωρήσεις) πολέμου ἐργαστήριον εἶναι.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε, εκφέρεται με δυνητική οριστική, γιατί δηλώνει το δυνατό στο παρελθόν, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα κατεσκεύαζον.

δ. Τοιαῦτα πεποίηκεν, ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον διὰ ταῦτα τὰ ἔργα τοῦτον μισήσαιτε.

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε, εκφέρεται με δυνητική ευκτική, καθώς δηλώνει το δυνατό στο παρόν και στο μέλλον, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα πεποίηκεν.

6. Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες επιρρηματικές εναντιωματικές-παραχωρητικές προτάσεις:

α. Εἰρήσεται (= θα ειπωθεί) τἀληθές, εἰ καί τισι δόξω λίαν παράδοξα λέγειν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο εἰ καί, εκφέρεται με οριστική (πραγματικό περιεχόμενο) και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα εἰρήσεται.

β. Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν, οὐκ εὐτυχοῦμεν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο εἰ καὶ, εκφέρεται με οριστική (πραγματικό περιεχόμενο), και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα οὐκ εὐτυχοῦμεν.

γ. Ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, πάντες αἰσχύνονται μὴ πράττειν τὰ δίκαια.

Δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο ἐὰν καὶ, εκφέρεται με υποτακτική, καθώς εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον, χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα αἰσχύνονται.

δ. Γελᾷ ὁ μωρός, κἄν τι μὴ γελοῖον ᾖ.

Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο κἄν, εκφέρεται με υποτακτική, καθώς εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο ρήμα γελᾷ.

ε. Οὐδ’ εἴ με ἐκέλευες ταῦτα ποιεῖν, ἡδέως ἂν ταῦτα ἐποίουν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο οὐδ’ εἰ, εκφέρεται με οριστική (πραγματικό περιεχόμενο), και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο ρήμα ἂν ἐποίουν.

ζ. Οὐδ’ εἰ πάνυ ἀγαθοὶ εἴητε, τῷ λιμῷ μάχεσθαι δύναισθε ἄν.

Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο οὐδ’ εἰ, εκφέρεται με ευκτική, καθώς εκφράζει την απλή σκέψη του λέγοντος, και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης στο απαρέμφατο μάχεσθαι.