Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 12 (επαναληπτικές ασκήσεις)

Meirion Matthias

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Γυμνασίου: Ενότητα 12 (επαναληπτικές ασκήσεις)

Επαναληπτικές ασκήσεις

Γραμματική – Σύνταξη

1. Να αντικατασταθούν στους άλλους βαθμούς τα παρακάτω επίθετα (ίδιο γένος, πτώση και αριθμός) και επιρρήματα του κειμένου: ἀμείνων, ἰσχυρότερος, ἀσφαλές, μάλιστα, πολλοῦ.

Θετικός                 Συγκριτικός              Υπερθετικός

ἀγαθός                   ἀμείνων                       ἄριστος

ἰσχυρός                  ἰσχυρότερος           ἰσχυρότατος

ἀσφαλές              ἀσφαλέστερον             ἀσφαλέστατον

μάλα                      μᾶλλον                           μάλιστα

πολλοῦ                πλείονος - πλέονος       πλείστου

[Κλίση συγκριτικού βαθμού, αρσενικού γένους, του επιθέτου πολύς

Ενικός

πλείων - πλέων

πλείονος - πλέονος

πλείονι - πλέονι

πλείονα - πλείω - πλέονα - πλέω

πλεῖον - πλέον

Πληθυντικός

πλείονες - πλείους - πλέονες - πλέους

πλειόνων - πλεόνων

πλείοσι(ν) - πλέοσι(ν)

πλείονας - πλείους - πλέονας - πλέους

πλείονες - πλείους - πλέονες - πλέους]

2. Να επιλέξετε από τις ακόλουθες λέξεις το κατάλληλο ουσιαστικό (λαμβάνοντας υπόψη και τον συντακτικό του ρόλο) και να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων:

γυναιξί

παισίν

τὸν παῖδα

ναῦς

χειρί

ὦ γύναι

α. Τῶν τε ἀνθρώπων τοὺς ἀχρειοτάτους ξὺν γυναιξί καὶ παισίν ἐξεκόμισαν.

           

β. Πρῶτον μὲν οὖν ἀποδείξω ὑμῖν ὅτι οὐκ ἐκέλευσα πιεῖν τὸν παῖδα τὸ φάρμακον.

γ. Φαίνεται δὲ καὶ Σαμίοις Ἀμεινοκλῆς Κορίνθιος ναυπηγὸς ναῦς ποιήσας τέσσαρας.

δ. Ἐπειδή τε ὁ στρατὸς ἐσεβεβλήκει, πολλῇ χειρί ἐπεβοήθουν πάντες.

ε. Ὦ γύναι, ἔφη, ὄνομα δέ σοι τί ἐστιν;

[ἡ γυνή               ναῦς        χειρ

τῆς γυναικός      νεώς       χειρός

τῇ γυναικί           νηί          χειρί

τήν γυναῖκα        ναῦν       χεῖρα

(ὦ) γύναι             ναῦ        χειρ

αἱ γυναῖκες          νῆες          χεῖρες                                   

τῶν γυναικῶν      νεῶν          χειρῶν           

ταῖς γυναιξί(ν)  ναυσί(ν)     χερσί(ν)

τάς γυναῖκας        ναῦς         χεῖρας            

(ὦ) γυναῖκες        νῆες          χεῖρες ]

3 Να σχηματίσετε τα ζητούμενα παραθετικά των επιθέτων και επιρρημάτων που δίνονται σε παρένθεση:

α. Ἀνδρείας οὐδὲν χρησιμώτερον (χρήσιμος, ουδ. γέν., συγκρ.) ἐν βίῳ ἀνθρώποις.

β. Ἵνα δὲ μὴ δοκῶ περὶ ταῦτα πλεῖστον (πολύς, αρσ. γέν., υπερθ.) χρόνον διατρίβειν ἁπάντων τῶν τοιούτων ἀφέμενος ἐπὶ τὸν ἁπλούστατον (ἁπλοῦς, αρσ. γέν., υπερθ.) ἤδη τρέψομαι τῶν λόγων.

γ. Οὕτω γάρ τινες δυσκόλως πεφύκασιν, ὥστε ἄν εὐλογουμένων ἥδιον (ἡδέως, συγκρ.) ἀκούοιεν.

δ. Διὰ τοῦτο δύο ὦτα ἔχομεν στόμα δὲ ἕν, ἵνα πλείονα [& πλείω - πλέονα - πλέω] (πολύ, αιτ. πληθ. συγκρ.) ἀκούωμεν, ἐλάττονα [& ἐλάττω / ἥττονα - ἥττω / μικρότερα] (μικρόν, αιτ. πληθ. συγκρ.) δὲ λέγωμεν.

ε. – Κάλλιστον (καλός, ουδ. γέν., υπερθ.) κόσμος· ποίημα γὰρ θεοῦ.

– Μέγιστον (μέγας, ουδ. γέν., υπερθ.) τόπος· ἅπαντα γὰρ χωρεῖ.

– Τάχιστον (ταχύς, ουδ. γέν., υπερθ.) νοῦς· διὰ παντὸς γὰρ τρέχει.

– Ἰσχυρότατον (ἰσχυρός, ουδ. γέν., υπερθ.) ἀνάγκη· κρατεῖ γὰρ πάντων.

– Σοφώτατον (σοφός, ουδ. γέν., υπερθ.) χρόνος· ἀνευρίσκει γὰρ πάντα.

4. Να αντιστοιχίσετε τους τύπους των συνηρημένων ρημάτων της Α΄στήλης με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη Β΄στήλη:

Α΄                                           Β΄

1. κατασπᾶν                            α. απαρ. ενεστ. μ.φ.

2. εὐφήμει                              β. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ε.φ.

3. δεῖ                                        γ. β΄ εν. προστ. ενεστ. ε.φ.

4. ἐᾷ                                         δ. απαρ. ενεστ. ε.φ.

5. ἐξομοιοῦται                       ε. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μ.φ.

6. ἐπιμελεῖσθαι                     στ. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ε.φ.

Απάντηση:

1. κατασπᾶν = δ. απαρ. ενεστ. ε.φ.

2. εὐφήμει = γ. β΄ εν. προστ. ενεστ. ε.φ.

3. δεῖ = β. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ε.φ.

4. ἐᾷ = στ. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ε.φ.

5. ἐξομοιοῦται = ε. γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μ.φ.

6. ἐπιμελεῖσθαι = α. απαρ. ενεστ. μ.φ.

[Οριστική Εν. (ε.φ)        Οριστική Ενεστώτα (μ.φ.)

ἐξομοιῶ                                   ἐξομοιοῦμαι

ἐξομοιοῖς                                 ἐξομοιοῖ

ἐξομοιοῖ                                   ἐξομοιοῦται

ἐξομοιοῦμεν                            ἐξομοιούμεθα

ἐξομοιοῦτε                               ἐξομοιοῦσθε

ἐξομοιοῦσι(ν)                          ἐξομοιοῦνται]

5. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος που δίνεται στην παρένθεση (προσοχή στο πρόσωπο και στην έγκλιση, όπου δε δίνονται):

α. Πάντες ἄνθρωποι, ὅταν ἀναγκασθώσι (ἀναγκάζομαι, παθ. αόρ. α΄), ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται (βούλομαι, ενεστ.), πολεμοῦσι (πολεμέω, -ῶ, οριστ. ενεστ.).

β. Ἐγὼ δ’ ἐξ αὐτῶν τούτων, ὧν αἰτιῶνται (αἰτιάομαι, -ῶμαι, γ΄ πληθ. οριστ. ενεστ.) οὗτοι, ἀποφανῶ (ἀποφαίνω, α΄εν. οριστ. μέλλ.) ὅτι οὐκ ἔνοχός εἰμι.

γ. Πᾶς ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ (μισέω, -ῶ, οριστ. ενεστ.) τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς, ἵνα μὴ ἐλεγχθῇ (ἐλέγχομαι, παθ. αόρ. α΄) τὰ ἔργα αὐτοῦ (αττική σύνταξη).

δ. Ὁ ἀληθινὸς ἄρχων οὐ πέφυκε (= ο αληθινός άρχοντας από τη φύση του) τὸ αὑτῷ συμφέρον σκοπεῖσθαι (σκοπέομαι, -οῦμαι, απαρ. ενεστ.), ἀλλὰ τὸ τῷ ἀρχομένῳ.

6. Αφού αναγνωρίσετε γραμματικά τους παρακάτω τύπους αορίστου β΄, να επιλέξετε τον κατάλληλο για να συμπληρώσετε τις προτάσεις (δύο τύποι περισσεύουν): βάλοι, ἑλέσθαι, ἀγάγω, ἔλθοιμεν, εὕροι, λάβοις, γένηται

βάλοι: γ΄ ενικό πρόσωπο, ευκτικής αορίστου β΄, ε.φ. του ρήματος βάλλω

ἑλέσθαι: απαρέμφατο αορίστου β΄, μ.φ. του ρήματος αἱρέομαι/αἱροῦμαι

ἀγάγω: α΄ ενικό πρόσωπο, υποτακτικής αορίστου β΄, ε.φ. του ρήματος ἄγω

ἔλθοιμεν: α΄ πληθυντικό πρόσωπο, ευκτικής αορίστους β΄, μ.φ. του ρ. ἔρχομαι

εὕροι: γ΄ ενικό πρόσωπο, ευκτικής αορίστου β΄, ε.φ. του ρήματος εὑρίσκω

λάβοις: β΄ ενικό πρόσωπο, ευκτικής αορίστου β΄, ε.φ. του ρήματος λαμβάνω

γένηται: γ΄ ενικό πρόσωπο, υποτακτικής αορίστου β΄, μ.φ. του ρήματος γίγνομαι

α. Οὔκουν ἄξιον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοσαύτην βλασφημίαν ἀντὶ καλῶν ὑμῖν ἀγαθῶν ἑλέσθαι.

β. Ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡ στρατεία γένηται.

γ. Πῶς ἄν τις εὕροι ταύτης βεβαιοτέραν ἢ δικαιοτέραν δημοκρατίαν;

δ. Καὶ οὐ τούτου ἕνεκα ταῦτα σφόδρα λέγω, ὡς ἕτερόν τινα εἰς αἰτίαν ἀγάγω.

ε. Οὐκ ἂν λάβοις παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος.

7. Να αντιστοιχίσετε τις κύριες προτάσεις της Α΄στήλης με τις δευτερεύουσες της Β΄. Να σημειώσετε το είδος, τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς και τη συντακτική λειτουργία των δευτερευουσών προτάσεων:

Α΄      

1. Ἐν ταῖς χορηγίαις γιγνώσκουσιν          

2. Τὰ δὲ ἐντὸς [τοῦ σώματος] οὕτως ἐκάετο

3. Εἴθε σοι, ὦ Περίκλεις, τότε συνεγενόμην       

4. Οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον        

5. Ἄξιον δ’ ἐπὶ τῆς νῦν ἡλικίας ποιήσασθαι τὴν στρατείαν

6. Ἀνὴρ πονηρὸς δυστυχεῖ 

7. Ἄνδρες στρατιῶται, μὴ θαυμάζετε      

Β΄

α. ὅ,τι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιμον.

β. ὅτε δεινότατος ἑαυτοῦ ἦσθα.

γ. ὅτι χορηγοῦσι μὲν οἱ πλούσιοι, χορηγεῖται δὲ ὁ δῆμος.

δ. ὥστε μήτε τῶν πάνυ λεπτῶν ἱματίων ἀνέχεσθαι.

ε. ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασι.

στ. ἵν’ οἱ τῶν συμφορῶν κοινωνήσαντες, οὗτοι καὶ τῶν ἀγαθῶν ἀπολαύσωσι.

ζ. κἂν εὐτυχῇ.

Απάντηση:

1-γ. Ἐν ταῖς χορηγίαις γιγνώσκουσιν ὅτι χορηγοῦσι μὲν οἱ πλούσιοι, χορηγεῖται δὲ ὁ δῆμος.

Δευτερεύουσες ονοματικές ειδικές προτάσεις, εισάγονται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι και εκφέρονται με οριστική για να δηλωθεί κάτι το πραγματικό. Λειτουργούν ως αντικείμενα του ρήματος της κύριας γιγνώσκουσιν.

2-δ. Τὰ δὲ ἐντὸς [τοῦ σώματος] οὕτως ἐκάετο, ὥστε μήτε τῶν πάνυ λεπτῶν ἱματίων ἀνέχεσθαι.

Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε και εκφέρεται με απαρέμφατο (ἀνέχεσθαι) για να δηλωθεί το αποτέλεσμα ως ενδεχόμενο και δυνατό. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα της κύριας ἐκάετο.

3-β. Εἴθε σοι, ὦ Περίκλεις, τότε συνεγενόμην, ὅτε δεινότατος ἑαυτοῦ ἦσθα.

Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ὅτε (εκφράζει το σύγχρονο) και εκφέρεται με οριστική, για να δηλωθεί κάτι το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας συνεγενόμην.

4-α. Οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅ,τι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιμον.

Δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅ,τι και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας ἔφερον.

5-στ. Ἄξιον δ’ ἐπὶ τῆς νῦν ἡλικίας ποιήσασθαι τὴν στρατείαν, ἵν’ οἱ τῶν συμφορῶν κοινωνήσαντες, οὗτοι καὶ τῶν ἀγαθῶν ἀπολαύσωσι.

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα και εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί επιδιωκόμενος σκοπός. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο απαρέμφατο ποιήσασθαι.

6-ζ. Ἀνὴρ πονηρὸς δυστυχεῖ κἂν εὐτυχῇ.

Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο κἂν, καθώς δηλώνει παραχώρηση σε κάτι το μη πραγματικό, και εκφέρεται με υποτακτική για να δηλωθεί η αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα της κύριας δυστυχεῖ.

7-ε. Ἄνδρες στρατιῶται, μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασι.

Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὅτι, που δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία, και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας θαυμάζετε.

8. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις:

α. Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο, ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν.

β. Ἔπεμψε στρατιώτας, ὅπως βοηθήσειαν τῇ πόλει.

γ. Μηχαναὶ πολλαί εἰσιν, ὥστε διαφεύγειν τὸν θάνατον.

δ. Μενέλαον εἶχε τρόμος μή τι πάθοιεν οἱ Ἀργεῖοι.

ε. Οὔ με πείσεις, οὐδ’ ἐὰν πείσῃς.

ζ. Ἡρακλῆς ἠπόρει ποίαν ὁδὸν τράποιτο.

α. Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο

Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ὅτε που δηλώνει το σύγχρονο και εκφέρεται με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας ἔτυχεν.

β. ὅπως βοηθήσειαν τῇ πόλει

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ὅπως και εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, διότι εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (Ἔπεμψε). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα της κύριας.

γ. ὥστε διαφεύγειν τὸν θάνατον

Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ὥστε και εκφέρεται με απαρέμφατο, για να δηλωθεί το αποτέλεσμα ως επιδιωκόμενος σκοπός. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα της κύριας εἰσιν.

δ. μή τι πάθοιεν οἱ Ἀργεῖοι

Δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μή, για να δηλωθεί φόβος μήπως συμβεί κάτι το ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (εἶχε τρόμος). Λειτουργεί ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση της κύριας εἶχε τρόμος.

ε. οὐδ’ ἐὰν πείσῃς

Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον σύνδεσμο οὐδ’ ἐὰν, καθώς το περιεχόμενό της είναι αρνητικό και εκφέρεται με υποτακτική για να δηλώσει το προσδοκώμενο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αντίθεσης στο ρήμα της κύριας πείσεις.

ζ. ποίαν ὁδὸν τράποιτο

Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία ποίαν, καθώς είναι πρόταση μερικής άγνοιας. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, διότι εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου. Λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης ἠπόρει, από το οποίο και εξαρτάται.

Λεξιλογικά – Ετυμολογικά

1. Αφού αναλύσετε τις παρακάτω σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους, να συμπληρώσετε την τρίτη στήλη δηλώνοντας τι μέρος του λόγου είναι το α΄ συνθετικό:

                                   α΄συνθετικό     β΄συνθετικό      το α΄συνθετικό είναι

σύμμαχος                     συν                        μάχομαι             πρόθεση       

ἑκατόγχειρ                 ἑκατό                      χείρ                    αριθμητικό επίθετο

ἀσφαλές                      ἀ (στερητικό)        σφάλλω               μόριο   

εὐφημέω, εὐφημῶ     εὖ                            φήμη                   επίρρημα  

κατασπάω, κατασπῶ        κατά              σπάω-ῶ               πρόθεση

                         

2. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται:

α΄συνθετικό            β΄συνθετικό                        σύνθετη λέξη

θάλασσα        +          κρατέω, κρατῶ                         θαλασσοκράτωρ             

θάλασσα        +          πόρος                                          θαλασσοπόρος

κεραυνός       +          βάλλω                                          κεραυνοβόλος

πολύς           +            καρπός                                        πολύκαρπος

3. Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω ομόρριζες των ρ. φέρω και καλῶ λέξεις με την κατηγορία στην οποία ανήκουν:

φορεύς

φορά

φέρετρον

φόρος

κλῆσις

κλητήρ

κλητός

όργανο, μέσο: φέρετρον

πρόσωπο που ενεργεί: φορεύς, κλητήρ

ρηματικό επίθετο: κλητός

ενέργεια, κατάσταση: φορά, φόρος, κλῆσις

4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις ομόρριζές τους στη στήλη Β΄:

Α΄                                         Β΄

                                               στάσις

καλῶ                                      σιωπή

ἐπανίστημι                           στασιώδης

ὑπεροπτικός                        ὄψις

σιωπῶ                                    σφάλμα

ἀσφαλές                                στατήρ

                                               παράκλητος

Απάντηση:

καλῶ: παράκλητος

ἐπανίστημι: στάσις, στασιώδης, στατήρ

ὑπεροπτικός: ὄψις

σιωπῶ: σιωπή

ἀσφαλές: σφάλμα

5. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας κάθε φορά μία λέξη από τη στήλη Β΄ της άσκησης 4 που να ανήκει στις παρακάτω κατηγορίες:

ενέργεια, κατάσταση: ὄψις

όργανο, μέσο: στατήρ

επίθετο που δηλώνει πλησμονή: στασιώδης

αποτέλεσμα ενέργειας: σφάλμα

6. Να γράψετε με ποιους ρηματικούς τύπους του κειμένου της Ενότητας έχουν ετυμολογική συγγένεια τα παρακάτω ρηματικά επίθετα: ληπτέος, ἀποστατέον, πειστέον, δετός.

ληπτέος: λαβόντες

ἀποστατέον: ἐπαναστάντες

πειστέον: πεισθείην

δετός: ἐδέδετο, ξυνδῆσαι

7. Να γράψετε επίθετα της α.ε. ομόρριζα των ρημάτων σιωπῶ και ἐλεῶ.

σιωπῶ: σιωπηλός, σιωπηρός, σιγηρός

ἐλεῶ: ἐλεεινός, ἐλεήμων, ἀνηλεής