Αρχαία Ελληνικά: Ασκήσεις Συντακτικού – Γραμματικής και Αδίδακτο κείμενο στις Πανελλήνιες [2008-2014]

David Smith

Αρχαία Ελληνικά: Ασκήσεις Συντακτικού – Γραμματικής και Αδίδακτο κείμενο στις Πανελλήνιες [2008-2014] 

[Δείτε εδώ τα αντίστοιχα θέματα 2001-2007 ]  

Πανελλήνιες 2014

’Ισοκράτους Ἀρχίδαμος, 103-105

Οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ τοῖς παθοῦσι συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. Καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν; Ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην, ὅσην οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν.

συνάχθομαι: συμπονώ, συμπάσχω

Μετάφραση: Γιατί νομίζω ότι εσείς γνωρίζετε καλά ότι έχουν ήδη συμβεί πολλά τέτοια περιστατικά, τα οποία στην αρχή όλοι τα εξέλαβαν ως συμφορές, και λυπόντουσαν μαζί με αυτούς που τους συνέβησαν, ύστερα όμως αντιλήφθηκαν πως αυτά τα ίδια είχαν γίνει αιτία για τα μεγαλύτερα οφέλη. Και γιατί πρέπει να μιλήσω για τα μακρινά; Αλλά και τώρα οι σημαντικότερες πόλεις, αναφέρομαι στην πόλη των Αθηναίων και των Θηβαίων, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι προόδευσαν όχι εξαιτίας της ειρήνης, αλλά εξαιτίας των ατυχιών κατά τον πόλεμο τις οποίες εκμεταλλεύτηκαν και χάρη στις οποίες κατόρθωσαν να επανορθωθούν. Από αυτές, μάλιστα, η μία έγινε ηγεμόνας των υπόλοιπων Ελλήνων, ενώ η άλλη έχει γίνει τόσο μεγάλη σήμερα, όσο κανείς ποτέ δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα γίνει. Γιατί οι διακρίσεις και οι δόξες συνήθως δεν αποκτώνται με την ησυχία, αλλά με τους αγώνες.  

1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

ὑμᾶς: την αιτιατική ενικού αριθμού στο γ΄ πρόσωπο

= ἕ

πόρρω: τον υπερθετικό βαθμό

= πορρωτάτω

ἀγαθῶν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό

= εὖ

αὑτὰς: τη γενική πληθυντικού αριθμού στο β΄ πρόσωπο στο ίδιο γένος

= ὑμῶν αὑτῶν

ἡγεμόνα: τη δοτική πληθυντικού αριθμού

= ἡγεμόσι(ν)

οἶμαι: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού

= ᾤετο

ὑπέλαβον: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην παθητική φωνή

= ὑπειλῆφθαι

τοῖς παθοῦσι: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα

= τοῖς πεισομένοις

ἔγνωσαν: το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο

= γνοίη

καταστᾶσαν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.

= κατάστηθι

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: ὑμᾶς, συμφοράς, τοῖς παθοῦσι, τί, λαβούσας, ἡγεμόνα.

ὑμᾶς: Υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου ἀγνοεῖν σε αιτιατική πτώση καθώς έχουμε ετεροπροσωπία εφόσον υποκείμενο του ρήματος είναι το ἐγώ

συμφοράς: Κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου εἶναι (ἃς)

τοῖς παθοῦσι: Επιθετική μετοχή (με υποκείμενο το άρθρο της) ως αντικείμενο στο ρήμα συνηχθέσθησαν

τί: Απρόθετη αιτιατική της αιτίας στο δεῖ

λαβούσας: Κατηγορηματική μετοχή στο αντικείμενο (πόλεις) μέσω του ρήματος εὕροιμεν ἂν

ἡγεμόνα: Κατηγορούμενο στο «τὴν μὲν» μέσω της μετοχής καταστᾶσαν

3. «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν».

Πλάγιος λόγος:

- Ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὅτι αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν.

-  Ὁ ῥήτωρ εἶπεν τας γὰρ ἐπιφανείας καὶ λαμπρότητας οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν.

Πανελλήνιες 2013

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Ζ 28

Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν.

μεγαλύνω: μεγαλοποιώ

δημοτική: δημοκρατική

Μετάφραση: Καταγγέλλεται, λοιπόν, από κάποιους μετοίκους και υπηρέτες, όχι κάτι για τις στήλες του Ερμή, αλλά για κάποιους ακρωτηριασμούς αγαλμάτων που είχαν γίνει παλαιότερα από νεαρούς για χάρη παιχνιδιού και λόγω μέθης, και συγχρόνως πως τελούνται μυστήρια στα σπίτια προς γελοιοποίηση· γι’ αυτά κατηγορούσαν και τον Αλκιβιάδη. Κι αυτά υιοθετώντας εκείνοι που περισσότερο μισούσαν τον Αλκιβιάδη, επειδή θεωρούσαν πως τους εμπόδιζε από το να ηγηθούν της δημοκρατικής παράταξης, κι επειδή θεωρούσαν πως, αν τον έδιωχναν, θα γίνονταν πρώτοι, μεγαλοποιούσαν και φώναζαν ότι με σκοπό την κατάλυση της δημοκρατίας γίνονταν οι τελετές και ο ακρωτηριασμός των Ερμών, και πως τίποτε από αυτά δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς εκείνον, προσθέτοντας ως αποδείξεις τις άλλες μη δημοκρατικές παρανομίες στον τρόπο ζωής του.      

1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

τινων: την αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος

= τινά

ὕβρει: την αιτιατική ενικού

= ὕβριν

ὄντι: τη δοτική πληθυντικού στον ίδιο τύπο

= οὖσιν

μάλιστα: τον θετικό βαθμό του ιδίου τύπου

= μάλα

ἐπῃτιῶντο: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

= ἐπαιτιῶ

ὑπολαμβάνοντες: τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του αορίστου της παθητικής φωνής στο ίδιο γένος

= ὑποληφθεῖσι

ἐξελάσειαν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή

= ἐξελῷεν

ἐβόων: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή

= βοᾶν

εἴη: το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

= ἔσται 

ἐπράχθη: το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή

= πεπράχθω

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων και φράσεων: περὶ τῶν Ἑρμῶν, ὑπὸ νεωτέρων, τὰ μυστήρια, τὸν Ἀλκιβιάδην, δήμου (το δεύτερο στο κείμενο), αὐτοῦ.

περὶ τῶν Ἑρμῶν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο ρήμα μηνύεται

ὑπὸ νεωτέρων: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στη μετοχή γεγενημέναι

τὰ μυστήρια: Υποκείμενο του ρήματος ποιεῖται

τὸν Ἀλκιβιάδην: Αντικείμενο του ρήματος ἐπῃτιῶντο

δήμου: Γενική αντικειμενική στο ρήμα καταλύσει

αὐτοῦ: Γενική υποκειμενική στο παρανομίαν

3. Να γράψετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου και να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του.

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος: Υπόθεση: εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν – Απόδοση: πρῶτοι ἂν εἶναι

Ο υποθετικός λόγος δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος, και σε ευθύ λόγο θα είχε την ακόλουθη μορφή: εἰ αὐτὸν ἐξελάσαιμεν - πρῶτοι ἂν εἴημεν (εἶμεν)

Πανελλήνιες 2012

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61

Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ’ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων. 

Μετάφραση: Άνδρες στρατιώτες των Αθηναίων και των άλλων συμμάχων, ο μελλοντικός αγώνας θα είναι παρόμοια κοινός για όλους και για τη σωτηρία και για την πατρίδα του καθένα, όχι λιγότερο απ’ ό,τι για τους εχθρούς. Γιατί αν νικήσουμε τώρα με τα πλοία, θα είναι δυνατόν στον καθένα να δει ξανά την πόλη του που κάπου υπάρχει. Δεν πρέπει, όμως, να δυσανασχετείτε, ούτε να παθαίνετε το ίδιο με τους πιο άπειρους από τους ανθρώπους, οι οποίοι αφού αποτύχουν στους πρώτους αγώνες, έπειτα έχουν συνεχώς την προσδοκία του φόβου παρόμοιων συμφορών. Αλλά όσοι από τους Αθηναίους είστε παρόντες, καθώς έχετε ήδη την εμπειρία πολλών πολέμων, και όσοι από τους συμμάχους, που εκστρατεύετε συνέχεια μαζί μας, θυμηθείτε τα παράδοξα των πολέμων.    

1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

ἀγὼν: την αιτιατική πληθυντικού

= ἀγῶνας

ναυσίν: την κλητική ενικού

= ναῦ

ὅπερ: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

= αἷσπερ

πρώτοις: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό

= προτέροις

σφαλέντες: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

= σφαλεῖσι

κρατήσωμεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

= κράτει

ἐπιδεῖν: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή

= ἐφορᾶν

πάσχειν: το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

= πείσεται

ἔχουσιν: το α΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

= σχοίην

μνήσθητε: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου.

= ἐμνήσθησαν

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων.

στρατιῶται: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἂνδρες

τῳ: Δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα ἔστι 

ἀθυμεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρη. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται το ὑμᾶς, εφόσον υπάρχει ετεροπροσωπία.

τῶν ἀνθρώπων: Γενική διαιρετική στο οἱ ἀπειρότατοι

ταῖς ξυμφοραῖς: Δοτική αντικειμενική στο ὁμοίαν

τῶν παραλόγων: Αντικείμενο στο ρήμα μνήσθητε

3. «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν».

Πλάγιος λόγος:

- Ὁ Νικίας εἶπεν ὃτι, εἰ κρατήσαιεν (-σειαν) ταῖς ναυσίν, εἴη τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν.

- Ὁ Νικίας εἶπεν, εἰ κρατήσαιεν (-σειαν) ταῖς ναυσίν, εἶναι τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν

Στην πρώτη περίπτωση η κύρια πρόταση τρέπεται σε ειδική, ενώ στη δεύτερη σε ειδικό απαρέμφατο. Λόγω εξάρτησης από ιστορικό χρόνο οι εγκλίσεις των προτάσεων (ειδικής και υποθετικής) τρέπονται σε ευκτική του πλαγίου λόγου.

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2012

Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ Στ΄ ΙV, 6-7

Ὁ μὲν δὴ Κλεόμβροτος ταῦτα ἀκούων παρωξύνετο πρὸς τὸ μάχην συνάπτειν. τῶν δ’ αὖ Θηβαίων οἱ προεστῶτες ἐλογίζοντο ὡς εἰ μὴ μαχοῖντο, ἀποστήσοιντο μὲν αἱ περιοικίδες αὐτῶν πόλεις, αὐτοὶ δὲ πολιορκήσοιντο· εἰ δὲ μὴ ἕξοι ὁ δῆμος ὁ Θηβαίων τἀπιτήδεια, ὅτι κινδυνεύσοι καὶ ἡ πόλις αὐτοῖς ἐναντία γενέσθαι. ἅτε δὲ καὶ πεφευγότες πρόσθεν πολλοὶ αὐτῶν ἐλογίζοντο κρεῖττον εἶναι μαχομένους ἀποθνῄσκειν ἢ πάλιν φεύγειν. πρὸς δὲ τούτοις παρεθάρρυνε μέν τι αὐτοὺς καὶ ὁ χρησμὸς ὁ λεγόμενος ὡς δέοι ἐνταῦθα Λακεδαιμονίους ἡττηθῆναι ἔνθα τὸ τῶν παρθένων ἦν μνῆμα, αἳ λέγονται διὰ τὸ βιασθῆναι ὑπὸ Λακεδαιμονίων τινῶν ἀποκτεῖναι ἑαυτάς.

Μετάφραση: Ο Κλεόμβροτος, λοιπόν, ακούγοντας αυτά παρακινούνταν να πολεμήσει. Από την άλλη πάλι οι αρχηγοί των Θηβαίων σκέφτονταν πως αν δεν πολεμήσουν, θα αποστατήσουν οι γειτονικές τους πόλεις, ενώ οι ίδιοι θα πολιορκηθούν. Αν, μάλιστα, οι πολίτες της Θήβας δεν μπορούσαν να έχουν τα αναγκαία, υπήρχε κίνδυνος να γίνει και η πόλη εχθρική σε αυτούς. Επειδή, λοιπόν, πολλοί από αυτούς είχαν και παλαιότερα εξοριστεί, σκέφτονταν πως είναι καλύτερο να πεθάνουν πολεμώντας, παρά να εξοριστούν πάλι. Επιπλέον τους ενθάρρυνε και ο χρησμός που έλεγε πως έπρεπε οι Λακεδαιμόνιοι να ηττηθούν εδώ που βρισκόταν ο τάφος των παρθένων, οι οποίες λέγεται ότι αυτοκτόνησαν επειδή βιάσθηκαν από κάποιους Λακεδαιμόνιους.

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

παρωξύνετο: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή

= παρωξύμμεθα

συνάπτειν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου στην ίδια φωνή

= σύναψον

προεστῶτες: την ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος

= προεστῶσα

πεφευγότες: το απαρέμφατο του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

= φυγεῖν

πολλοί: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό

= πλεῖστοι

κρεῖττον: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος και στον ίδιο βαθμό

= κρείττοσι

δέοι: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού

= ἔδοι

ἡττηθῆναι: το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα

= ἡττῷτο

μνῆμα: τη δοτική ενικού

= μνήματι

ἑαυτάς: τον ίδιο τύπο στο α΄ πρόσωπο.

= ἡμᾶς αὐτάς

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ταῦτα, αὐτοῖς, αὐτῶν (το δεύτερο στο κείμενο), μαχομένους, ἀποθνῄσκειν, πρὸς τούτοις, Λακεδαιμονίους.

ταῦτα: Αντικείμενο της μετοχής ἀκούων

αὐτοῖς: Δοτική αντικειμενική στο ἐναντία

αὐτῶν: Γενική διαιρετική στο πολλοὶ

μαχομένους: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου ἀποθνῄσκειν (τούτους)

ἀποθνῄσκειν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης κρεῖττον εἶναι

πρὸς τούτοις: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προσθήκης στο ρήμα παρεθάρρυνε

Λακεδαιμονίους: Υποκείμενο του απαρεμφάτου ἡττηθῆναι

3. «τῶν δ’ αὖ Θηβαίων ... αὐτῶν πόλεις»: να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

Ευθύς λόγος: Εἰ μή μαχούμεθα, ἀποστήσονται μὲν αἱ περιοικίδες ἡμῶν πόλεις

Πανελλήνιες 2011

Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12

Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.

ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός

Μετάφραση: Εκείνοι, λοιπόν, δειπνούσαν σιωπηλά, σαν να τους είχε επιβληθεί αυτό από κάποιον ανώτερο. Ο Φίλιππος, ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα, είπε σε αυτόν που του απάντησε να αναγγείλει ποιος ήταν και για ποιο λόγο επιθυμούσε να μπει μέσα∙ είπε, επίσης, ότι είχε έρθει έχοντας όλα τα αναγκαία για να δειπνήσει με ξένα φαγητά, και πως το παιδί στενοχωριόταν πολύ γιατί δεν είχε μαζί του τίποτε και γιατί ήταν νηστικό. Ο Καλλίας, λοιπόν, όταν άκουσε αυτά, είπε∙ αλλά, βέβαια, φίλοι μου, είναι ντροπή να του αρνηθούμε την είσοδο στο σπίτι∙ ας περάσει λοιπόν μέσα. Και συγχρόνως έστρεψε το βλέμμα του στον Αυτόλυκο, εξετάζοντας φανερά πώς είχε φανεί σ’ εκείνον το αστείο.

1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

κρείττονος: την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος

= κρείττονας – κρείττους

ὅ τι: τη γενική ενικού του ίδιου γένους

= οὗτινος - ὅτου

ἔφη: το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα

= φαίη

πάντα: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

= τοῖς πᾶσι(ν)

φέρειν: το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

= ἐνεγκεῖν

ταῦτα: την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους

= αὗται

ἄνδρες: την κλητική του ενικού

= ἄνερ

αἰσχρόν: τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος

= τῷ αἰσχίονι

εἰσίτω: το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο

= εἴσιθι

δόξειε: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου

= ἔδοξε(ν)

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ

αὐτοῖς: Αντικείμενο στη μετοχή ἐπιτεταγμένον

τῷ ὑπακούσαντι: Επιθετική μετοχή (με υποκείμενο το άρθρο της), ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος εἶπε

διὰ τὸ φέρειν: Έναρθρο απαρέμφατο, το οποίο μαζί με την πρόθεση διά, δημιουργεί έναν εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό της αιτίας

ἀνάριστον: Κατηγορούμενο στη λέξη  τὸν παῖδα μέσω του συνδετικού απαρεμφάτου εἶναι

φθονῆσαι: Τελικό απαρέμφατο, ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση αἰσχρὸν (ἐστί). Υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται σε αιτιατική πτώση, λόγω ετεροπροσωπίας, η αντωνυμία ἡμᾶς

ἐκείνῳ: Δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου μέσω του δοξαστικού ρήματος δόξειε

3. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι».

Ευθύς λόγος: Εἰσάγγειλον ὅστις εἰμί

Το τελικό απαρέμφατο αορίστου εἰσαγγεῖλαι θα μετατραπεί σε προστακτική αορίστου, ώστε να εκφραστεί η έννοια της επιθυμίας. Ενώ, η ευκτική του πλαγίου λόγου της πλάγιας ερωτηματικής θα τραπεί σε Οριστική, μιας και εξαρτάται πλέον από αρκτικό χρόνο (η προστακτική αορίστου είναι αρκτικός χρόνος).

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 54

Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο, ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. ἐν δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους, φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει ∆ωριακὸς πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ». ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἅ ἔπασχον τὴν μνήμην ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ ∆ωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ εἰκὸς οὕτως ᾄσονται.

δῃόω-δῃῶ = καταστρέφω

τὸ ἔπος = ο στίχος

Μετάφραση: Αφού, λοιπόν, οι Αθηναίοι έπεσαν σε τέτοια συμφορά ταλαιπωρούνταν, επειδή πέθαιναν άνθρωποι μέσα στην πόλη και έξω τα κτήματά τους καταστρέφονταν. Μέσα στο κακό, όπως ήταν φυσικό, θυμήθηκαν και αυτόν εδώ τον στίχο, που έλεγαν οι γεροντότεροι ότι τον τραγουδούσαν παλαιότερα «θα έρθει Δωρικός πόλεμος και αρρώστια μαζί με αυτόν». Έγινε, λοιπόν, διαμάχη μεταξύ των ανθρώπων πως στο στίχο δεν λεγόταν αρρώστια από τους παλιούς, αλλά πείνα, επικράτησε, όμως, λόγω της παρούσας κατάστασης, να λέγεται αρρώστια, διότι οι άνθρωποι θυμούνται ανάλογα με το τι παθαίνουν. Νομίζω πως αν έρθει κάποτε άλλος Δωρικός πόλεμος ύστερα από αυτόν και συμβεί να προκύψει πείνα, έτσι θα το τραγουδήσουν, όπως είναι φυσικό.

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

περιπεσόντες: τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του παρακειμένου στο αρσενικό γένος

= περιπεπτωκόσι

δῃουμένης: το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή

= δῃοῖ

κακῷ: τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος

= κακίοσι - χείροσι

ἀνεμνήσθησαν: το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου στην παθητική φωνή

= ἀναμνησθείην

τοῦδε: την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους

= οἵδε

φάσκοντες: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

= φάσκουσι

πάλαι: τον υπερθετικό βαθμό

= παλαίτατα

ἔρις: την αιτιατική ενικού

= ἔριν

ἔπασχον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα

= πείσῃ - πείσει

ξυμβῇ: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου

= ξύμβηθι

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:

ἔνδον, θνῃσκόντων, τοῦ ἔπους, ὑπὸ τῶν παλαιῶν, τοῦδε (μετά τη λέξη ∆ωρικός), γενέσθαι.

ἔνδον: Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο στη μετοχή θνῃσκόντων

θνῃσκόντων: Γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή με υποκείμενο το ἀνθρώπων

τοῦ ἔπους: Αντικείμενο του ρήματος ἀνεμνήσθησαν

ὑπὸ τῶν παλαιῶν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο ὠνομάσθαι

τοῦδε: Γενική συγκριτική μέσω του επιθέτου ὕστερος

γενέσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απαρέμφατο ξυμβῇ

3. «Τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο»: Να μετατρέψετε τη φράση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, εξαρτώντας την από το «οὗτος εἶπεν».

Πλάγιος λόγος:

- Οὗτος εἶπεν ὅτι τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο.

- Οὗτος εἶπεν τοιούτῳ πάθει τοὺς Ἀθηναίους περιπεσόντας πιέζεσθαι.

Πανελλήνιες 2010

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα Βιβλίο ∆, κεφ. VIII, § 8-9

Εἰ δὲ βιώσομαι πλείω χρόνον, ἴσως ἀναγκαῖον ἔσται τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελεῖσθαι καὶ ὁρᾶν τε καὶ ἀκούειν ἧττον καὶ διανοεῖσθαι χεῖρον καὶ δυσμαθέστερον ἀποβαίνειν καὶ ἐπιλησμονέστερον, καὶ ὧν πρότερον βελτίων ἦν, τούτων χείρω γίγνεσθαι· ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος, αἰσθανόμενον δὲ πῶς οὐκ ἀνάγκη χεῖρόν τε καὶ ἀηδέστερον ζῆν; Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀδίκως ἀποθανοῦμαι, τοῖς μὲν ἀδίκως ἐμὲ ἀποκτείνασιν αἰσχρὸν ἂν εἴη τοῦτο· εἰ γὰρ τὸ ἀδικεῖν αἰσχρόν ἐστι, πῶς οὐκ αἰσχρὸν καὶ τὸ ἀδίκως ὁτιοῦν ποιεῖν;

τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελοῦμαι = υφίσταμαι τα βάρη του γήρατος

Μετάφραση: Αν ζήσω περισσότερο χρόνο, ίσως να είναι αναγκαίο να υφίσταμαι τα βάρη του γήρατος και να βλέπω και να ακούω λιγότερο και να σκέφτομαι χειρότερα και να μαθαίνω πιο δύσκολα και να ξεχνώ πιο εύκολα, και από εκείνους που πρώτα ήμουν καλύτερος, από αυτούς να γίνομαι χειρότερος. Αλλά, αν όμως δεν αντιλαμβάνομαι αυτά η ζωή μου θα γίνει αβίωτη, ενώ αν αντιλαμβάνομαι πώς δεν θα ζω κατ’ ανάγκη χειρότερα και πιο δυσάρεστα; Αλλά, αν βέβαια πεθάνω άδικα, για εκείνους που με θανάτωσαν άδικα αυτό θα είναι ντροπιαστικό· γιατί, αν το να διαπράττεις αδικίες είναι ντροπή, πώς και το να πράττεις οτιδήποτε άδικα δεν είναι ντροπή;

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

πλείω: τη δοτική του πληθυντικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό.

= πολλοῖς

γήρως: τη δοτική του ενικού.

= γήρᾳ

δυσμαθέστερον: την αιτιατική του ενικού του θηλυκού γένους στον θετικό βαθμό.

= δυσμαθῆ

ταῦτα: την αιτιατική του πληθυντικού στο αρσενικό γένος.

= τούτους

ἐμὲ: τη γενική πληθυντικού δευτέρου προσώπου.

= ὑμῶν

ὁρᾶν: το τρίτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή.

= ἑώρα

ἀποβαίνειν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου δευτέρου στην ίδια φωνή.

= ἀπόβηθι

γίγνεσθαι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου δευτέρου.

= γενοίμεθα

αἰσθανόμενον: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή.

= ᾔσθηνται

ἀδικεῖν: το απαρέμφατο αορίστου στην ίδια φωνή.

= ἀδικῆσαι

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: ἐπιτελεῖσθαι, πρότερον, τούτων, ἀβίωτος, ἐμὲ, ὁτιοῦν.

ἐπιτελεῖσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης ἀναγκαῖον ἔσται. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, λόγω ετεροπροσωπίας, τίθεται το ἐμέ.

πρότερον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα ἦν

τούτων: Γενική συγκριτική στο χείρω

ἀβίωτος: Κατηγορούμενο στο υποκείμενο (ὁ βίος) του συνδετικού ρήματος ἂν εἴη

ἐμὲ: Αντικείμενο της μετοχής τοῖς ἀποκτείνασιν

ὁτιοῦν: Σύστοιχο αντικείμενο απαρεμφάτου ποιεῖν

3. «ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος»: να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε.

Ο υποθετικός λόγος που λανθάνει στην υποθετική μετοχή αἰσθανομένῳ και έχει ως απόδοση τη δυνητική ευκτική (ἂν εἴη) δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος.

Υπόθεση: εἰ μή αἰσθανοίμην ἐγώ

Απόδοση: ἂν εἴη

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2010

Αἰσχίνου, Περὶ παραπρεσβείας 80

Χρὴ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς μὲν πρέσβεις θεωρεῖν πρὸς τὸν καιρὸν καθ’ ὃν ἐπρέσβευον, τοὺς δὲ στρατηγοὺς πρὸς τὰς δυνάμεις ὧν ἡγοῦντο. καὶ γὰρ τὰς εἰκόνας ἵστατε, καὶ τὰς προεδρίας καὶ τοὺς στεφάνους καὶ τὰς ἐν πρυτανείῳ σιτήσεις δίδοτε, οὐ τοῖς τὴν εἰρήνην ἀπαγγείλασιν, ἀλλὰ τοῖς τὴν μάχην νικήσασιν. εἰ δ’ ἔσονται τῶν πολέμων αἱ μὲν εὔθυναι τῶν πρέσβεων, αἱ δὲ δωρεαὶ τῶν στρατηγῶν, ἀσπόνδους καὶ ἀκηρύκτους τοὺς πολέμους ποιήσετε˙ οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν.

αἱ εἰκόνες = τα αγάλματα

αἱ προεδρίαι = οι τιμητικές θέσεις, η πρωτοκαθεδρία

Μετάφραση: Θα πρέπει, άνδρες Αθηναίοι, να εξετάζετε τους πρεσβευτές σε σχέση με το χρόνο που ήταν πρεσβευτές, ενώ τους στρατηγούς σε σχέση με τις δυνάμεις που διοικούσαν. Και να στήνετε αγάλματα, και να προσφέρετε τις τιμητικές θέσεις, τα στεφάνια και τις δωρεάν διατροφές στο πρυτανείο, όχι σ’ εκείνους που ανήγγειλαν την ειρήνη, αλλά σ’ εκείνους που κέρδισαν τη μάχη. Αν, όμως, η απόδοση ευθυνών για τους πολέμους ανήκει στους πρεσβευτές, ενώ οι δωρεές στους στρατηγούς, θα κάνετε τους πολέμους να μην έχουν ανακωχή και απροειδοποίητους· γιατί κανείς δεν θα θέλει να γίνεται πρεσβευτής. 

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

τοὺς πρέσβεις: την αιτιατική ενικού.

= τόν πρεσβευτήν

θεωρεῖν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνή.

= ἐθεωρεῖτε

ὃν: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος.

= αἷς

ἐπρέσβευον: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή.

= πεπρεσβευκέναι

τὰς δυνάμεις: την κλητική ενικού.

= δύναμι

ἵστατε: το τρίτο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στη μέση φωνή.

= ἱστάσθω

ἀπαγγείλασιν: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή.

= ἀπαγγελοῖμεν

νικήσασιν: τη γενική ενικού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό γένος.

= νικῶντος

ἔσονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού.

= ἦσθα

δωρεαὶ: τη γενική πληθυντικού.

= δωρεῶν

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: Ἀθηναῖοι, θεωρεῖν, πρὸς τὸν καιρόν, τοῖς ἀπαγγείλασιν, τῶν πρέσβεων, ἀκηρύκτους.

Ἀθηναῖοι: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρες

θεωρεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρη. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, λόγω ετεροπροσωπίας, εννοείται το ὑμᾶς

πρὸς τὸν καιρόν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο απαρέμφατο θεωρεῖν

τοῖς ἀπαγγείλασιν: Επιθετική μετοχή ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος δίδοτε

τῶν πρέσβεων: Γενική κατηγορηματική κτητική μέσω του συνδετικού ἔσονται στο αἱ εὔθυναι

ἀκηρύκτους: Κατηγορούμενο του αντικειμένου «τοὺς πολέμους» του ρήματος ποιήσετε

3. «οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν»: Να μετατρέψετε την πρόταση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από το «Οὗτος ἔλεγεν».

Πλάγιος λόγος:

- Οὗτος ἔλεγεν ὅτι οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσοι πρεσβεύειν

- Οὗτος ἔλεγεν οὐδένα γὰρ ἐθελήσειν πρεσβεύειν

Πανελλήνιες 2009

Θουκυδίδου Ιστοριών Ε 115

Καὶ Ἀργεῖοι κατὰ τὸν χρόνον τὸν αὐτὸν ἐσβαλόντες ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ λοχισθέντες ὑπό τε Φλειασίων καὶ τῶν σφετέρων φυγάδων διεφθάρησαν ὡς ὀγδοήκοντα. καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλὴν λείαν ἔλαβον· καὶ Λακεδαιμόνιοι δι’ αὐτὸ τὰς μὲν σπονδὰς οὐδ’ ὣς ἀφέντες ἐπολέμουν αὐτοῖς, ἐκήρυξαν δὲ εἴ τις βούλεται παρὰ σφῶν Ἀθηναίους λῄζεσθαι. καὶ Κορίνθιοι ἐπολέμησαν ἰδίων τινῶν διαφορῶν ἕνεκα τοῖς Ἀθηναίοις· οἱ δ’ ἄλλοι Πελοποννήσιοι ἡσύχαζον. εἷλον δὲ καὶ οἱ Μήλιοι τῶν Ἀθηναίων τοῦ περιτειχίσματος τὸ κατὰ τὴν ἀγορὰν προσβαλόντες νυκτός, καὶ ἄνδρας τε ἀπέκτειναν καὶ ἐσενεγκάμενοι σῖτόν τε καὶ ὅσα πλεῖστα ἐδύναντο χρήσιμα ἀναχωρήσαντες ἡσύχαζον.

λοχίζομαι = πέφτω σε ενέδρα

ὣς = με αυτόν τον τρόπο

λῄζομαι = λαφυραγωγώ, ληστεύω

Μετάφραση: Και οι Αργείοι, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, αφού εισέβαλαν στη Φλειασία και έπεσαν σε ενέδρα από Φλειάσιους και δικούς τους εξόριστους, έχασαν περίπου ογδόντα. Και οι Αθηναίοι από την Πύλο πήραν πολλά λάφυρα από τους Λακεδαιμόνιους· οι Λακεδαιμόνιοι, όμως, ούτε με αυτό τον τρόπο παραβίασαν την ανακωχή, ούτε τους πολεμούσαν, κήρυξαν, όμως, εάν κάποιος επιθυμεί εκ μέρους τους να ληστεύει τους Αθηναίους. Και οι Κορίνθιοι πολέμησαν με τους Αθηναίους εξαιτίας προσωπικών τους διαφορών· ενώ οι άλλοι Πελοποννήσιοι παρέμεναν ήσυχοι. Οι Μήλιοι, αφού έκαναν επίθεση κατά τη διάρκεια της νύχτας, κατέλαβαν το τμήμα του τείχους προς το μέρος της αγοράς, και σκότωσαν άνδρες, και αφού μετέφεραν σιτάρι και όσα περισσότερα χρήσιμα μπορούσαν, αποχώρησαν ήσυχοι.

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἔλαβον: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή.

= εἰληφέναι

ἐπολέμουν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου στην ίδια φωνή.

= πολέμησον

ἐκήρυξαν: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή.

= κηρύξοι

εἷλον: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στη μέση φωνή.

= αἱρῆσθε

προσβαλόντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου.

= προσέβαλες

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

φυγάδων: τη δοτική ενικού.

= φυγάδι

πολλήν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό.

= πολὺ

σπονδάς: την αιτιατική ενικού.

= σπονδὴν

τινῶν: την αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος.

= τινὰς

περιτειχίσματος: τη γενική πληθυντικού.

= περιτειχισμάτων

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ὑπὸ Φλειασίων, δι’ αὐτό, αὐτοῖς, ἰδίων, νυκτός, ἀναχωρήσαντες.

ὑπὸ Φλειασίων: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στη μετοχή λοχισθέντες

δι’ αὐτό: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα ἐπολέμουν

αὐτοῖς: Αντικείμενο στο ρήμα ἐπολέμουν

ἰδίων: Επιθετικός προσδιορισμός στο διαφορῶν

νυκτός: Γενική του χρόνου στο προσβαλόντες

ἀναχωρήσαντες: Επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο (οἱ Μήλιοι) του ρήματος ἡσύχαζον. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα.

3. Να μετατρέψετε την περίοδο «καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου ... ἔλαβον» σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη, με εξάρτηση από την πρόταση «οὗτοι ἔλεγον».

Πλάγιος λόγος: Οὗτοι ἔλεγον καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναίους Λακεδαιμονίων πολλὴν λείαν λαβεῖν.

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2009

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα IV, ii 25-27

Oὕτως ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη, ὁ μὴ εἰδὼς τὴν αὑτοῦ δύναμιν ἀγνοεῖν ἑαυτόν. Ἐκεῖνο δὲ οὐ φανερόν, ἔφη, ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι ἑαυτοὺς πλεῖστα ἀγαθὰ πάσχουσιν ἄνθρωποι, διὰ δὲ τὸ ἐψεῦσθαι ἑαυτῶν πλεῖστα κακά; οἱ μὲν γὰρ εἰδότες ἑαυτοὺς τά τε ἐπιτήδεια ἑαυτοῖς ἴσασι καὶ διαγιγνώσκουσιν ἅ τε δύνανται καὶ ἃ μή· καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται πράττοντες πορίζονταί τε ὧν δέονται καὶ εὖ πράττουσιν, ὧν δὲ μὴ ἐπίστανται ἀπεχόμενοι ἀναμάρτητοι γίγνονται καὶ διαφεύγουσι τὸ κακῶς πράττειν· διὰ τοῦτο δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους δυνάμενοι δοκιμάζειν καὶ διὰ τῆς τῶν ἄλλων χρείας τά τε ἀγαθὰ πορίζονται καὶ τὰ κακὰ φυλάττονται.

Μετάφραση: Έτσι, σε μένα τουλάχιστον, είπε, όποιος δεν γνωρίζει τη δύναμή του αγνοεί τον εαυτό του. Δεν είναι, όμως, φανερό εκείνο, είπε, ότι δηλαδή οι άνθρωποι με το να γνωρίζουν τον εαυτό τους αποκομίζουν πολλά καλά, ενώ με το να μη γνωρίζουν τον εαυτό τους, παθαίνουν πολλά κακά. Γιατί όσοι έχουν αυτογνωσία γνωρίζουν ποια είναι τα απαραίτητα για τον εαυτό τους και διακρίνουν ποια μπορούν και ποια όχι. Και κάνοντας εκείνα που γνωρίζουν κερδίζουν εκείνα που χρειάζονται και ευτυχούν, ενώ απέχοντας από εκείνα που δεν γνωρίζουν, δεν κάνουν σφάλματα και γλιτώνουν από τη δυστυχία. Γι’ αυτό και επειδή είναι ικανοί να αξιολογήσουν τους άλλους ανθρώπους και ζητώντας τη βοήθεια των άλλων αποκτούν τα καλά και αποφεύγουν τα δεινά.

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἔφη: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα.

= φαμέν 

εἰδέναι: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου.

= εἰδείη

πάσχουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα.

= πείσοιο

ἐψεῦσθαι: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου.

= ἔψευσθε

διαγιγνώσκουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή.

= διάγνωθι

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

τὴν δύναμιν: την κλητική ενικού.

= ὦ δύναμι

πλεῖστα: την αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό.

= πολύν

οἱ εἰδότες: τη δοτική πληθυντικού.

= τοῖς εἰδόσι

ἅ: τη δοτική ενικού στο ίδιο γένος.

= ᾧ

κακῶς: τον υπερθετικό βαθμό.

= κάκιστα – χείριστα

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ἀγνοεῖν, διὰ τὸ ἐψεῦσθαι, ἑαυτοῖς, ὧν (το πρώτο κατά σειρά), ἀναμάρτητοι, τῶν ἄλλων.

ἀγνοεῖν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα δοκεῖ

διὰ τὸ ἐψεῦσθαι: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο πάσχουσιν

ἑαυτοῖς: Δοτική αντικειμενική στη λέξη ἐπιτήδεια

ὧν: Αντικείμενο του ρήματος δέονται

ἀναμάρτητοι: Κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο (οὗτοι) του ρήματος γίγνονται

τῶν ἄλλων: Γενική αντικειμενική στη λέξη χρείας

3. «ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι … ἄνθρωποι», «καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται»: να αναγνωρίσετε το είδος και τον συντακτικό ρόλο των προτάσεων.

«ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι … ἄνθρωποι»: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως επεξήγηση στο ἐκεῖνο

«καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται: Δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση ως αντικείμενο της μετοχής πράττοντες

Πανελλήνιες 2008

Λυσίου, Κατὰ Ἀλκιβιάδου Α 144, 46-47

Ἐγὼ μὲν οὖν ὡς ἐδυνάμην ἄριστα κατηγόρηκα, ἐπίσταμαι δ’ ὅτι οἱ μὲν ἄλλοι τῶν ἀκροωμένων θαυμάζουσιν, ὅπως ποθ’ οὕτως ἀκριβῶς ἐδυνήθην ἐξευρεῖν τὰ τούτων ἁμαρτήματα, οὗτος δέ μου καταγελᾷ, ὅτι οὐδὲ πολλοστὸν μέρος εἴρηκα τῶν τούτοις ὑπαρχόντων κακῶν. Ὑμεῖς οὖν καὶ τὰ εἰρημένα καὶ τὰ παραλελειμμένα ἀναλογισάμενοι πολὺ μᾶλλον αὐτοῦ καταψηφίσασθε, ἐνθυμηθέντες ὅτι ἔνοχος μέν ἐστι τῇ γραφῇ, μεγάλη δ’ εὐτυχία τὸ τοιούτων πολιτῶν ἀπαλλαγῆναι τῇ πόλει. Ἀνάγνωθι δ’ αὐτοῖς τοὺς νόμους καὶ τοὺς ὅρκους καὶ τὴν γραφήν.

οὐδὲ πολλοστόν: ούτε το ελάχιστο

Μετάφραση: Εγώ, λοιπόν, διατύπωσα τις κατηγορίες, όσο καλύτερα μπορούσα, γνωρίζω καλά, όμως, ότι ενώ οι υπόλοιποι από τους ακροατές απορούν πώς κατόρθωσα να εντοπίσω με τόση ακρίβεια τα δικά τους σφάλματα, αυτός με κοροϊδεύει, διότι ούτε το ελάχιστο μέρος των κακών που υπάρχουν σε αυτούς δεν ανέφερα. Εσείς, λοιπόν, και αυτά που ειπώθηκαν και αυτά που παραλείφθηκαν αφού λάβετε υπόψη, πολύ περισσότερο να καταδικάσετε αυτόν, αφού αναλογιστείτε ότι αφενός είναι ένοχος σε σχέση με την έγγραφη καταγγελία, κι αφετέρου πως είναι μεγάλη ευτυχία για την πόλη να απαλλάσσεται από τέτοιους πολίτες. Διάβασε, λοιπόν, για χάρη αυτών τους νόμους και τους όρκους και την έγγραφη καταγγελία.  

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

καταγελᾷ: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή.

= καταγελῷεν

εἴρηκα: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή.

= εἴπετε

ἐξευρεῖν: το απαρέμφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή.

= ἐξευρίσκειν

καταψηφίσασθαι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή.

= καταψηφιοῦνται

παραλελειμμένα: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή.

= παραλέλειπται

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

τούτων: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους.

= ταύταις

ἁμαρτήματα: τη δοτική πληθυντικού.

= ἁµαρτήµασι

μᾶλλον: τον θετικό βαθμό.

= µάλα

μεγάλη: την αιτιατική πληθυντικού του υπερθετικού βαθμού στο ίδιο γένος.

= µεγίστας

πόλει: την κλητική ενικού.

= πόλι

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: τῶν ἀκροωμένων, ἐξευρεῖν, τούτων, αὐτοῦ, ἐνθυμηθέντες, τοιούτων.

τῶν ἀκροωμένων: Επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική στο οἱ ἄλλοι. Ως υποκείμενο της μετοχής λειτουργεί το άρθρο της.

ἐξευρεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος ἐδυνήθην. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ἐγὼ (ταυτοπροσωπία)

τούτων: Γενική υποκειμενική στο ἁμαρτήματα

αὐτοῦ: Αντικείμενο του ρήματος καταψηφίσασθε

ἐνθυμηθέντες: Επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο (ὑμεῖς) του ρήματος καταψηφίσασθε. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα.

τοιούτων: Επιθετικός προσδιορισμός στο πολιτῶν

3. ἐδυνήθην, εἴρηκα: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, λειτουργία).

- «ὅπως ποθ’ οὕτως ἀκριβῶς ἐδυνήθην ἐξευρεῖν τὰ τούτων ἁμαρτήματα»: Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας, που εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα ὅπως και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος θαυμάζουσιν

- «ὅτι οὐδὲ πολλοστὸν μέρος εἴρηκα τῶν τούτοις ὑπαρχόντων κακῶν»: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο ὅτι, που δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία, και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα καταγελᾷ.

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2008

∆ημοσθένους Κατ’ Ἀριστοκράτους 209-210

Νῦν δ’ οἱ μὲν τὰ κοινὰ διοικοῦντες ἐκ πτωχῶν εὔποροι καὶ πολλοῦ χρόνου τροφὴν ἄφθονόν εἰσιν ἡτοιμασμένοι· ὑμῖν δ’ οὐδὲ μιᾶς ἡμέρας ἐφόδι’ ἐστὶν ἐν τῷ κοινῷ, ἀλλ’ ἅμα δεῖ τι ποιεῖν, καὶ πόθεν οὐκ ἔχετε. Τότε μὲν γὰρ ὁ δῆμος ἦν δεσπότης τῶν πολιτευομένων, νῦν δ’ ὑπηρέτης. Αἴτιοι δ’ οἱ τὰ τοιαῦτα γράφοντες, καὶ συνεθίζοντες ὑμᾶς ὑμῶν μὲν αὐτῶν καταφρονεῖν, ἕνα δ’ ἢ δύο θαυμάζειν ἀνθρώπους. Εἶθ’ οὗτοι κληρονομοῦσι τῆς ὑμετέρας δόξης καὶ τῶν ἀγαθῶν, ὑμεῖς δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ἀπολαύετε, ἀλλὰ μάρτυρές ἐστε τῶν ἑτέρων ἀγαθῶν, οὐδενὸς ἄλλου μετέχοντες ἢ τοῦ ἐξαπατᾶσθαι.

Μετάφραση: Τώρα αυτοί που διαχειρίζονται τις δημόσιες υποθέσεις έχουν γίνει  πλούσιοι από φτωχοί κι είναι προετοιμασμένοι με άφθονη τροφή για πολύ χρόνο· σ’ εσάς όμως δεν υπάρχουν ούτε καν τρόφιμα μιας μέρας στο κοινό ταμείο, αλλά συγχρόνως πρέπει κάτι να κάνετε, και δεν έχετε από που να διασφαλίσετε τα μέσα. Γιατί τότε ο λαός ήταν κυρίαρχος των πολιτικών, τώρα όμως υπηρέτης. Υπεύθυνοι είναι αυτοί που προτείνουν τέτοια, και σας συνηθίζουν να περιφρονείτε τον εαυτό σας και να θαυμάζετε ένα ή δύο ανθρώπους. Έπειτα αυτοί κληρονομούν τη δική σας δόξα και τα αγαθά σας, ενώ εσείς δεν απολαμβάνετε τίποτα, αλλά είστε μάρτυρες των αγαθών των άλλων, χωρίς να συμμετέχετε σε τίποτε άλλο παρά στην εξαπάτησή σας.  

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

διοικοῦντες: το πρώτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή.

= διῴκουν

ἡτοιμασμένοι: το τρίτο ενικό πρόσωπο υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή.

= ἠτοίμαστο

γράφοντες: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παθητικού αορίστου β΄.

= γραφῆτε

συνεθίζοντες: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή.

= συνεθιοῦσι

μετέχοντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή.

= μετάσχες

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

δεσπότης: την κλητική ενικού.

= δέσποτα

ἄφθονον: την αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος.

= ἀφθόνους

ἀγαθῶν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό.

= εὖ

τι: τη δοτική πληθυντικού του ιδίου γένους.

= τισί(ν)

τοιαῦτα: τη γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους.

= τοιούτων

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: εὔποροι, ὑμῖν, ἡμέρας, καταφρονεῖν, ὁτιοῦν.

εὔποροι: Κατηγορούμενο στο διοικοῦντες

ὑμῖν: Δοτική προσωπική κτητική στο ἐστὶν

ἡμέρας: Γενική της ιδιότητας στο ἐφόδια

καταφρονεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στη μετοχή συνεθίζοντες. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ὑμᾶς

ὁτιοῦν: Σύστοιχο αντικείμενο στο ἀπολαύετε

3. Τότε μὲν γὰρ … νῦν δ’ ὑπηρέτης: να μετατρέψετε την περίοδο σε πλάγιο λόγο χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη με εξάρτηση από την πρόταση «Οὗτοι εἶπον».

Πλάγιος λόγος: Οὗτοι εἶπον τότε μὲν γὰρ τόν δῆμον εἶναι δεσπότην τῶν πολιτευομένων, ἔπειτα δ’ ὑπηρέτην.