Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ο ναρκισσισμός της αυτοφωτογράφισης

Αρκάς 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ο ναρκισσισμός της αυτοφωτογράφισης

 Στις ημέρες μας όλοι πλέον «αυτοφωτογραφίζονται» και αναρτούν τις φωτογραφίες τους στις ιστοσελίδες τους είτε είναι πλανητάρχες, πρόεδροι ή πρωθυπουργοί, πολιτευτές ή διασημότητες, απλοί άνθρωποι, ακόμη και τα κατοικίδιά τους. Ο όρος «selfie» ανακηρύχθηκε η λέξη της χρονιάς το 2013 από το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης και ορίζεται ως «μια φωτογραφία που κάποιος έχει τραβήξει για τον εαυτό του, συνήθως με ένα έξυπνο κινητό, υπολογιστή-τάμπλετ ή κάμερα, και την έχει ανεβάσει σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης». Ως «δραστηριότητα» την συναντά κανείς έως τις κηδείες! Πρόκειται τελικά περί εθισμού, ναρκισσισμού, ανοησίας ή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού φαινομένου;

Οι φωτογραφίες αυτές μπορούν να θεωρηθούν ως ματαιοδοξία ή ναρκισσισμός, αλλά ως δραστηριότητα δεν είναι κάτι το νέο. Αντίθετα, ως συμπεριφορά καταγράφεται με μια διαφορετική μορφή εδώ και εκατοντάδες χρόνια ξεκινώντας από τα πορτρέτα και τις αυτοπροσωπογραφίες. Η διαφορά είναι ότι παίρνει τις διαστάσεις μόδας και συνδέεται με τις σύγχρονες εμμονές των ανθρώπων να προβάλλουν με έναν ευπαρουσίαστο τρόπο τους εαυτούς τους στους άλλους.

Μπορεί να μοιάζει αστείο, αλλά μπορεί να είναι και επικίνδυνο. Αστεία μπορεί να μοιάζει η αφέλεια του προέδρου Ομπάμα να χαριεντιστεί με την πρωθυπουργό της Δανίας στην κηδεία του Μαντέλα. Αστείο, έως βλακώδες, μπορεί να χαρακτηριστεί αυτό που έκανε ένας θεατής του Ποδηλατικού Γύρου του Δουβλίνου που, αντί να βοηθήσει τον πεσμένο και εξαντλημένο νικητή του αγώνα Μαρσέλ Κίτελ να σηκωθεί από το έδαφος, τράβηξε μια φωτογραφία μαζί του χαμογελώντας με τον καταπονημένο ποδηλάτη.

Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα με τη διάδοση του ψηφιακού ναρκισσισμού είναι ότι ασκεί τεράστια πίεση στους ανθρώπους να επιτύχουν ανέφικτους στόχους χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Ο ένας παρουσιάζει τον εαυτό του ως ποδοσφαιριστή, η άλλη ως τραγουδίστρια, αναμένοντας όσο το δυνατό περισσότερα «likes» και τα καλά σχόλια από τους φίλους στο διαδίκτυο. Σε μια δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε πέρυσι για λογαριασμό κάποιου κατασκευαστή έξυπνων κινητών διαπιστώθηκε ότι οι αυτοφωτογραφίσεις αποτελούν το 30% των φωτογραφιών που λαμβάνονται από άτομα ηλικίας 18 έως 24 ετών.

Τέλος, οι αυτοφωτογραφίσεις σε ατομικό επίπεδο αποτελούν ένα ακόμη δείγμα της κατάρρευσης των ορίων μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής. Σε κοινωνικό επίπεδο ίσως να οφείλονται στην εμμονή των ανθρώπων να συσσωρεύουν αρχεία των εμπειριών τους μέσω εικόνων, που χρησιμοποιούν για να προβάλλουν μια εικόνα του εαυτού τους προς τον έξω κόσμο. Μια εικόνα που μπορούμε να την επεξεργαστούμε ή να τη διυλίσουμε, αλλά έχουμε και την αίσθηση ότι μπορούμε και να τη διαγράψουμε. Σε τελική ανάλυση, συνδέονται με την έλευση μιας νέας μορφής ορατότητας που συσχετίζεται άμεσα με την ψηφιακή εποχή. Το φαινόμενο έχει κυρίως να κάνει με την ανάγκη των απλών πολιτών στην εποχή της εικόνας να αποδράσουν από την ανωνυμία, να γίνουν έστω «ολίγον γνωστοί», να αποκτήσουν το μερίδιο της δημοσιότητας που τους αναλογεί στη ζωή.

«likes»: Η δήλωση επιδοκιμασίας, θαυμασμού, αποδοχής για μια φωτογραφία, δημοσίευση, σχόλιο κλπ, στο Διαδίκτυο (συνήθως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook). 

Στ. Παπαθανασόπουλος, εφ. ΤΑ ΝΕΑ, 23.06.2014 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (70 - 90 λέξεις).

Η αυτοφωτογράφιση αποτελεί ένα φαινόμενο ιδιαίτερης διάδοσης, όπως προκύπτει κι από το γεγονός ότι ο όρος selfie ανακηρύχτηκε λέξη της χρονιάς το 2013 από το λεξικό της Οξφόρδης. Δεν αποτελεί, βέβαια, νέα συμπεριφορά, αφού οι αυτοπροσωπογραφίες που υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια συνιστούν μια διαφορετική μορφή του ίδιου φαινομένου. Η διάδοση της αυτοφωτογράφισης, πάντως, στο πλαίσιο της ψηφιακής εποχής ασκεί έντονη πίεση στους ανθρώπους, οι οποίοι προσπαθούν να παρουσιάσουν μια ορισμένη εικόνα του εαυτού τους για να κερδίσουν το θαυμασμό των άλλων. Πλέον η ιδιωτική ζωή δημοσιοποιείται σε μια προσπάθεια των ατόμων να ξεφύγουν από την ανωνυμία, παρουσιάζοντας μια επεξεργασμένη και ευπαρουσίαστη εικόνα του εαυτού τους.   

Β1. Να εξηγήσετε την άποψη που διατυπώνει ο αρθρογράφος στη φράση: «[Η αυτοφωτογράφιση]… έχει κυρίως να κάνει με την ανάγκη των απλών πολιτών στην εποχή της εικόνας να αποδράσουν από την ανωνυμία». (60 – 80 λέξεις).

Οι απλοί πολίτες στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας που η εικόνα έχει αποκτήσει τόσο μεγάλη σημασία, αισθάνονται πως αναλογεί και σ’ αυτούς ένα ορισμένο μερίδιο δημοσιότητας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άλλωστε, έχουν καταστήσει απολύτως εφικτή την πραγμάτωση αυτής της επιδίωξης, εφόσον οποιοσδήποτε μπορεί πλέον να αποκτήσει μια περιορισμένη έστω διασημότητα και να ξεφύγει από την πλήρη ανωνυμία. Πρόκειται, βέβαια, για μια έκφανση της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, που βρίσκει πρόσφορο έδαφος να εκδηλωθεί στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε.

Β1. Γιατί, κατά τον αρθρογράφο, η αυτοφωτογράφιση δεν μπορεί να θεωρηθεί καινούρια δραστηριότητα; (60 – 80 λέξεις).

Η αυτοφωτογράφιση δεν μπορεί να θεωρηθεί καινούρια δραστηριότητα, καθώς δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που οι άνθρωποι αποτυπώνουν τη μορφή άλλων ή και τη μορφή του εαυτού τους. Τα ζωγραφικά πορτρέτα, όπως και οι αυτοπροσωπογραφίες αποτελούν συνήθη δραστηριότητα εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Ωστόσο, εκείνο που διαφοροποιεί τη σύγχρονη τάση είναι το γεγονός ότι έχει λάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις και πως καλύπτει κυρίως τη ματαιόδοξη τάση των ανθρώπων να παρουσιάζουν στους άλλους μια ευπαρουσίαστη, αλλά επίπλαστη εικόνα του εαυτού τους.

Β1. Γιατί ο αρθρογράφος πιστεύει πως τελικά η μόδα της αυτοφωτογράφισης επηρεάζει τον άνθρωπο αλλά και το κοινωνικό σύνολο; (60 –80 λέξεις)

Η μόδα της αυτοφωτογράφισης επηρεάζει τόσο τον άνθρωπο σε ατομικό επίπεδο, όσο και το κοινωνικό σύνολο, εφόσον ασκεί πίεση στους ανθρώπους να παρουσιάζουν μια όσο γίνεται θελκτικότερη εικόνα του εαυτού τους προς τους άλλους. Πρόκειται για μια μορφή δημοσιοποίησης της προσωπικής ζωής σ’ ένα ευρύτερο σύνολο, που χαρακτηρίζεται από την ψευδαίσθηση των ανθρώπων ότι βρίσκεται υπό τον έλεγχό τους. Η εικόνα που πλάθουν οι άνθρωποι για τον εαυτό τους μπορεί μεν να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας και ανάλυσης, δεν μπορεί ωστόσο να διαγραφεί.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου (Τέλος… ζωή) του κειμένου;

Θεματικής περίοδος: Τέλος, οι αυτοφωτογραφίσεις σε ατομικό επίπεδο αποτελούν ένα ακόμη δείγμα της κατάρρευσης των ορίων μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Σε κοινωνικό επίπεδο ίσως να οφείλονται στην εμμονή των ανθρώπων να συσσωρεύουν αρχεία των εμπειριών τους μέσω εικόνων, που χρησιμοποιούν για να προβάλλουν μια εικόνα του εαυτού τους προς τον έξω κόσμο. Μια εικόνα που μπορούμε να την επεξεργαστούμε ή να τη διυλίσουμε, αλλά έχουμε και την αίσθηση ότι μπορούμε και να τη διαγράψουμε. Σε τελική ανάλυση, συνδέονται με την έλευση μιας νέας μορφής ορατότητας που συσχετίζεται άμεσα με την ψηφιακή εποχή. Το φαινόμενο έχει κυρίως να κάνει με την ανάγκη των απλών πολιτών στην εποχή της εικόνας να αποδράσουν από την ανωνυμία, να γίνουν έστω «ολίγον γνωστοί», να αποκτήσουν το μερίδιο της δημοσιότητας που τους αναλογεί στη ζωή.

Κατακλείδα: ---

Β2. Να διακρίνετε την είδηση από τα σχόλια του αρθρογράφου στην πρώτη παράγραφο (Στις ημέρες… φαινομένου;) του κειμένου και να αιτιολογήσετε αντίστοιχα τις επιλογές σας.

Στις ημέρες μας όλοι πλέον «αυτοφωτογραφίζονται» και αναρτούν τις φωτογραφίες τους στις ιστοσελίδες τους είτε είναι πλανητάρχες, πρόεδροι ή πρωθυπουργοί, πολιτευτές ή διασημότητες, απλοί άνθρωποι, ακόμη και τα κατοικίδιά τους.

- Στην περίοδο αυτή εντοπίζουμε μια είδηση, τη διάδοση της αυτοφωτογράφισης, η οποία ωστόσο εμπεριέχει και ένα σχόλιο του αρθρογράφου που προκύπτει μέσα από τη γενίκευση «στις μέρες μας όλοι πλέον αυτοφωτογραφίζονται». Ο αρθρογράφος προκειμένου να αποδώσει την εκπληκτική διάδοση του φαινομένου προχωρά σε μια υπερβολική γενίκευση, η οποία εντούτοις δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Ο όρος «selfie» ανακηρύχθηκε η λέξη της χρονιάς το 2013 από το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης και ορίζεται ως «μια φωτογραφία που κάποιος έχει τραβήξει για τον εαυτό του, συνήθως με ένα έξυπνο κινητό, υπολογιστή-τάμπλετ ή κάμερα, και την έχει ανεβάσει σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης».

- Η αναφορά στην ανακήρυξη του όρου selfie ως λέξη της χρονιάς αποτελεί είδηση, μιας και αποτελεί ένα αναμφισβήτητο γεγονός.

Ως «δραστηριότητα» την συναντά κανείς έως τις κηδείες! Πρόκειται τελικά περί εθισμού, ναρκισσισμού, ανοησίας ή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού φαινομένου;

- Το γεγονός ότι κάποιοι έχουν αυτόφωτογραφηθεί ακόμη και σε κηδείες είναι πραγματική είδηση. Η χρήση του θαυμαστικού, όμως, αποτελεί σχόλιο του αρθρογράφου, το οποίο έχει σκοπό να εκφράσει την έκπληξή του. Τα δε ερωτήματα που ακολουθούν αποτελούν μορφή σχολίου, εφόσον πρόκειται για τις απόπειρες του αρθρογράφου να αποτιμήσει κατά τρόπο υποκειμενικό το υπό εξέταση φαινόμενο.

Β2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τρίτη παράγραφο και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η και την 4^η παράγραφο επιτυγχάνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου ωστόσο, ο οποίος δηλώνει πως όσα ακολουθούν εκφράζουν αντίθεση σε σχέση με όσα προηγήθηκαν.  

Γ1. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: ματαιοδοξία, διαστάσεις, ευπαρουσίαστο, συσσωρεύουν, διυλίσουμε (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο, τον χρόνο κ.λπ.).

- Ορισμένα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βασίζουν εν μέρει την επιτυχία τους στη ματαιοδοξία που διακρίνει τους ανθρώπους, οι οποίοι τείνουν να επιδιώκουν τον θαυμασμό των άλλων, έστω κι αν δεν έχουν τίποτε το ουσιώδες να επιδείξουν.

- Οι πρόσφατες δηλώσεις του Υπουργού έλαβαν μεγάλες διαστάσεις, εφόσον οι πολίτες ένιωσαν πως το περιεχόμενό τους ήταν προσβλητικό.

- Το ζητούμενο συχνά για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος ενός πιθανού εργοδότη είναι η παρουσίαση του βιογραφικού σημειώματος κατά τρόπο όσο γίνεται πιο ευπαρουσίαστο.  

- Στη διάρκεια της απουσίας μου συσσωρεύθηκε πολλή δουλειά.

- Μη διυλίζεις τόσο τα πράγματα, δες τα πιο απλά.

Γ1. Να γράψετε μία περίοδο 20-30 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε την πρόταση «παίρνει τις διαστάσεις μόδας».

- Η δημοσιοποίηση στοιχείων για την προσωπική ζωή του ατόμου, αλλά και για την καθημερινότητά του, που άλλοτε θα δημιουργούσε προβληματισμό, αν όχι έντονη ανησυχία, παίρνει τις διαστάσεις μόδας στην εποχή μας χάρη στην ευρύτατη διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Γ1. Να γράψετε από μία περίοδο λόγου 20-30 λέξεων για καθεμιά από τις φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: ανέφικτους στόχους, μερίδιο της δημοσιότητας.

- Ένας λόγος για τον οποίο αρκετοί άνθρωποι απογοητεύονται και χάνουν σταδιακά την αυτοπεποίθησή τους είναι διότι τείνουν να θέτουν στη ζωή τους ανέφικτους στόχους, τους οποίους σαφώς αδυνατούν στην πορεία να εκπληρώσουν.

- Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες, ώστε σχεδόν κάθε άνθρωπος να έχει τη δυνατότητα να διεκδικήσει το μερίδιο της δημοσιότητας που θεωρεί ότι του αναλογεί, τη στιγμή που ο ίδιος αυτός άνθρωπος δεν θα έβρισκε ποτέ καμία αντίστοιχη δημοσιότητα στα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Γ2.α. «[Ο όρος “selfie”…] ορίζεται ως μια φωτογραφία που κάποιος έχει τραβήξει για τον εαυτό του, συνήθως με ένα έξυπνο κινητό, υπολογιστή-τάμπλετ ή κάμερα».

Στην παραπάνω περίοδο λόγου ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί μία ονοματική αναφορική πρόταση. Αφού την εντοπίσετε, να την εντάξετε στην κατηγορία είτε των ονοματικών προσδιοριστικών είτε των ονοματικών παραθετικών προτάσεων.

Η ονοματική αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που κάποιος έχει τραβήξει για τον εαυτό του». Η πρόταση αυτή εντάσσεται στην κατηγορία των προσδιοριστικών προτάσεων.

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η πρόταση χαρακτηρίζεται προσδιοριστική διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του προσδιοριζόμενου όρου (φωτογραφία), και δεν χωρίζεται από αυτόν με κάποιο σημείο στίξης.

Γ2α. Να εντοπίσετε μια περίπτωση διαδοχικής υπόταξης στην τελευταία παράγραφο (Τέλος … ζωή) του κειμένου.

… να συσσωρεύουν αρχεία των εμπειριών τους μέσω εικόνων, που χρησιμοποιούν για να προβάλλουν μια εικόνα του εαυτού τους προς τον έξω κόσμο.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Στην περίπτωση αυτή έχουμε διαδοχική υπόταξη διότι η τελική πρόταση «για να προβάλλουν μια εικόνα του εαυτού τους προς τον έξω κόσμο», υποτάσσεται στην αναφορική πρόταση που προηγείται: «που χρησιμοποιούν», η οποία με τη σειρά της υποτάσσεται στη βουλητική πρόταση που προηγείται: «να συσσωρεύουν αρχεία των εμπειριών τους μέσω εικόνων».

Γ2.α. «Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα με τη διάδοση του ψηφιακού ναρκισσισμού είναι ότι ασκεί τεράστια πίεση στους ανθρώπους…».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική.

Στην πρόταση αυτή η χρήση της γλώσσας είναι συνυποδηλωτική.

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας γίνεται κυρίως αντιληπτή στη φράση «ψηφιακού ναρκισσισμού», καθώς ο ψυχολογικός όρος του ναρκισσισμού, της αυταρέσκειας, χαρακτηρίζεται ψηφιακός, προκειμένου να αποδοθεί μια σύγχρονη έκφανσή του∙ η ναρκισσιστική δηλαδή συμπεριφορά στο πλαίσιο διαδικτύου και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο ναρκισσισμός δεν μπορεί σε κυριολεκτικό επίπεδο να χαρακτηριστεί ψηφιακός, συνυποδηλωτικά, ωστόσο, μας παραπέμπει στον κόσμο του διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας.