Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η συμπεριφορά των γονιών και η επίπτωσή της στους εφήβους

Brian Oldham

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η συμπεριφορά των γονιών και η επίπτωσή της στους εφήβους

Η διαδικασία του αποχωρισμού και της εξατομίκευσης με στόχο τη διαμόρφωση μιας προσωπικής ταυτότητας, αφορά όλα τα μέλη της οικογένειας και προϋποθέτει μια αμοιβαία κίνηση με την οποία ο έφηβος απομακρύνεται από τους γονείς του και αυτοί από τον έφηβο.

Σ’ αυτή την πορεία, οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με την εφηβική φαντασία που βρίσκεται στο απόγειό της, τη στιγμή κατά την οποία οι ίδιοι είναι συμβιβασμένοι με την πραγματικότητα της ζωής. Βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάδυση της σωματικής ρώμης των εφήβων, ενώ οι ίδιοι βιώνουν το τέλος της ακμής της. Επιχειρούν να κατανοήσουν τα οράματα των εφήβων για το μέλλον, ενώ οι ίδιοι έχουν κυρίως παρελθόν και το μέλλον τους μοιάζει με «άδεια φωλιά». Καλούνται να διαχειριστούν την απώλεια του «προστατευτικού» και «παντοδυναμικού» τους ρόλου με τον οποίο εξιδανικευτικά τους έβλεπαν ως τότε τα παιδιά τους, ενώ τώρα αυτός ο ρόλος όχι μόνο είναι περιττός, αλλά και εμποδιστικός. Και τέλος, σε όλα αυτά προστίθεται πολύ συχνά και ο θάνατος των δικών τους γονιών.

Είναι απόλυτα φυσικό, συνεπώς, αυτές οι αλλαγές να τους δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα, όπως ζήλεια, ανησυχία, έχθρα, θλίψη, που πολύ συχνά τους οδηγούν να αντιμετωπίζουν την εφηβική ηλικία με αρνητικές φαντασιώσεις, οι οποίες ξεπηδούν είτε από τις αναμνήσεις της δικής τους εφηβείας, είτε από ιστορίες τρόμου και φρίκης για καταχρήσεις από τους εφήβους. Παρόμοιες συμπεριφορές είναι συχνά τόσο δραματικές, ώστε δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις για την πραγματικότητα.

Αν, λοιπόν, οι γονείς κυριεύονται από τέτοιους φόβους για τον αποχωρισμό των παιδιών και δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ώριμα, δηλαδή με κατανόηση και ενσυναίσθηση, αυτή την εξελικτική πορεία της οικογένειας, είναι πολύ πιθανό οι έφηβοι να υιοθετήσουν ακραία πρότυπα συμπεριφοράς.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον γονιό που ως έφηβος είχε αναγκαστεί να καταπνίξει όλες του τις επιθυμίες και την ανάγκη του για ανεξαρτησία, φαινόμενο αρκετά συχνό στις προηγούμενες γενεές. Αντιμετωπίζοντας την εφηβεία των δικών του παιδιών, αναπολεί αυτή την «τόσο ωραία εποχή» («τι καλά που ήταν τότε» λέει και ξαναλέει), μεταβάλλει την τότε παθητική του στάση σε ενεργητική και τα βάζει με το παιδί του που προσπαθεί τώρα με τη σειρά του να ανεξαρτητοποιηθεί. Υιοθετώντας, όμως, αυταρχική συμπεριφορά, πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο συγκρούσεων με απρόβλεπτες συνέπειες.

Γ. Φράντζιος, από το διαδίκτυο, Ομιλία στον Δήμο Υμηττού, 26.4.1991(διασκευή).

απόγειο: (μτφ) αποκορύφωμα

ρώμη: σωματική δύναμη 

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Με ποιες καταστάσεις, σύμφωνα με τον ομιλητή, έρχονται αντιμέτωποι οι γονείς των οποίων τα παιδιά βρίσκονται στην εφηβεία; (60-80 λέξεις)

Στο πλαίσιο της σταδιακής ανεξαρτητοποίησης του εφήβου οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με την εφηβική φαντασία, με τις ελπίδες και τις προσδοκίες του νέου δηλαδή, τη στιγμή ακριβώς που εκείνοι είναι συμβιβασμένοι πια με τις δυσκολίες της πραγματικότητας. Βλέπουν τη σωματική δύναμη του εφήβου να αυξάνεται συνεχώς, ενώ οι ίδιοι βιώνουν το τέλος της δικής τους σωματικής ακμής. Οφείλουν, συνάμα, να αντιληφθούν τα σχέδια και τα οράματα του νέου για το μέλλον του, έστω κι αν οι ίδιοι έχουν πλέον κυρίως το παρελθόν τους να σκέφτονται. Επιπλέον, καλούνται να συμβιβαστούν με το γεγονός ότι ο κάποτε «παντοδύναμος» ρόλος που είχαν στα μάτια του παιδιού τους, καθίσταται όχι μόνο περιττός, αλλά στέκει και εμπόδιο στην εξελικτική πορεία του εφήβου.

Α1. Πώς εξηγείται, σύμφωνα με τον ομιλητή, το γεγονός ότι κάποιοι γονείς συμπεριφέρονται αυταρχικά στα παιδιά τους την περίοδο της εφηβείας; (60-80 λέξεις)

Το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εφηβείας οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με την ολοένα και πιο έντονη ανάγκη του εφήβου για ανεξαρτησία τους οδηγεί ορισμένες φορές σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές, όπως είναι ο αυταρχισμός. Η περίπτωση αυτή είναι συνηθέστερη για εκείνους τους γονείς που ως έφηβοι είχαν βιώσει καταπίεση από τους δικούς τους γονείς κι είχαν αναγκαστεί να καταπνίξουν την ανάγκη τους για ανεξαρτησία∙ κάτι που συνέβαινε συχνά στις προηγούμενες γενιές. Οι γονείς αυτοί τείνουν να εξιδανικεύουν τα χρόνια του παρελθόντος και υιοθετούν τώρα την ενεργητική εκείνη στάση που δεν είχαν κατορθώσει να αναπτύξουν ως έφηβοι, εις βάρος όμως του δικού τους παιδιού που επιχειρεί να ανεξαρτητοποιηθεί. Η αυταρχική αυτή συμπεριφορά που επιλέγουν, εντούτοις, οδηγεί σ’ έναν φαύλο κύκλο συγκρούσεων και εντάσεων με απρόβλεπτες συνέπειες.

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος (Ας πάρουμε… συνέπειες) του κειμένου;

Η τελευταία παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, όπως εύλογα δηλώνει η εισαγωγική φράση «Ας πάρουμε για παράδειγμα…». Το παράδειγμα που χρησιμοποιείται είναι αυτό του γονιού που ως έφηβος ο ίδιος είχε βιώσει καταπίεση και στέρηση της ανεξαρτησίας του.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Σ’ αυτή την πορεία…. των γονιών) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Σ’ αυτή την πορεία, οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με την εφηβική φαντασία που βρίσκεται στο απόγειό της, τη στιγμή κατά την οποία οι ίδιοι είναι συμβιβασμένοι με την πραγματικότητα της ζωής.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάδυση της σωματικής ρώμης των εφήβων, ενώ οι ίδιοι βιώνουν το τέλος της ακμής της. Επιχειρούν να κατανοήσουν τα οράματα των εφήβων για το μέλλον, ενώ οι ίδιοι έχουν κυρίως παρελθόν και το μέλλον τους μοιάζει με «άδεια φωλιά». Καλούνται να διαχειριστούν την απώλεια του «προστατευτικού» και «παντοδυναμικού» τους ρόλου με τον οποίο εξιδανικευτικά τους έβλεπαν ως τότε τα παιδιά τους, ενώ τώρα αυτός ο ρόλος όχι μόνο είναι περιττός, αλλά και εμποδιστικός. Και τέλος, σε όλα αυτά προστίθεται πολύ συχνά και ο θάνατος των δικών τους γονιών.

Κατακλείδα: ---

Α2. Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η συνοχή από τη δεύτερη στην τρίτη και από την τρίτη στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στη 2η και την 3^η παράγραφο επιτυγχάνεται αφενός με τη χρήση της λέξης «συνεπώς», η οποία δηλώνει συμπέρασμα και αφετέρου με τη φράση αυτές οι αλλαγές, η οποία παραπέμπει σε αλλαγές που έχουν ήδη αναφερθεί στη 2^η παράγραφο και δημιουργεί έτσι στενή σύνδεση μεταξύ των δύο παραγράφων.

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η και την 4^η παράγραφο επιτυγχάνεται αφενός με τη λέξη «λοιπόν» που δηλώνει συμπέρασμα και αφετέρου με τη φράση «από τέτοιους φόβους», η οποία παραπέμπει σε ανησυχίες και φόβους που έχουν ήδη αναφερθεί στην 3^η παράγραφο.

Β1. Να συντάξετε μια παράγραφο (60-80 λέξεις) με θέμα την εφηβεία, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις με έντονη γραφή: διαδικασία του αποχωρισμού, γονείς, μέλλον, εξελικτική πορεία, ανάγκη για ανεξαρτησία.

Η ανάγκη για ανεξαρτησία συνιστά το βασικότερο χαρακτηριστικός της εφηβικής ηλικίας. Πρόκειται για μια αναγκαία αλλαγή σύμφυτη με την εξελικτική πορεία της ωρίμανσης, καθώς μόνο μέσω των ελεύθερων επιλογών το άτομο κατορθώνει να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και να αναλάβει πλήρη ευθύνη για τον εαυτό του και για το πώς θα διαμορφώσει το μέλλον του. Ωστόσο, η διαδικασία του αποχωρισμού είναι πολλές φορές δύσκολη για τους γονείς, οι οποίοι είχαν συνηθίσει για χρόνια να έχουν υπό απόλυτο έλεγχο τα παιδιά τους και αδυνατούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που φέρνει η εφηβική ηλικία.

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας κάθε αντώνυμο των παρακάτω λέξεων του κειμένου με έντονη γραφή: αποχωρισμού, περιττός, συχνά, λανθασμένες, ανεξαρτησία.

- Το σμίξιμο των μελών της προσφυγικής αυτής οικογένειας ήταν πολύ συγκινητικό και επιτεύχθηκε χάρη στη βοήθεια των αρχών.

- Το αίσθημα της ελευθερίας είναι αναγκαίο για την ορθή και άρτια ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου.

- Σπάνια συναντά κανείς πια ανθρώπους αληθινά αφιλοκερδείς και φιλάνθρωπους.

- Οι επιλογές του εφήβου στο θέμα της διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου του δεν είναι πάντοτε ορθές.

- Η υποτέλεια στις ξένες δυνάμεις αποτελεί μια επώδυνη κατάσταση για οποιοδήποτε έθνος τη βιώνει.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: συμβιβασμένοι, αρνητικά συναισθήματα, κατανόηση, πρότυπα συμπεριφοράς, ανεξαρτησία.

Η κύρια επιδίωξη των εφήβων είναι να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους και να λάβουν οι ίδιοι ελεύθερα τις σχετικές με το μέλλον τους αποφάσεις. Η ανεξαρτησία τους αυτή, ωστόσο, προκαλεί αρνητικά συναισθήματα στους γονείς, οι οποίοι συνειδητοποιούν πως χάνουν σταδιακά τον έλεγχο που είχαν πάνω στα παιδιά τους. Έτσι, αντί να δείξουν κατανόηση απέναντι στην αυξανόμενη ανάγκη των εφήβων ν’ αποκτήσουν ελευθερία κινήσεων και επιλογών, προκειμένου να διεκδικήσουν την εκπλήρωση των ονείρων τους, υιοθετούν συχνά αυταρχική στάση, που οδηγεί αναπόφευκτα σε συγκρούσεις. Οι γονείς, άλλωστε, όντας συμβιβασμένοι με το ατελές της κοινωνικής πραγματικότητας, απαιτούν κι από τα παιδιά τους να υιοθετήσουν παρωχημένα πρότυπα συμπεριφοράς και να προχωρήσουν σε επώδυνους συμβιβασμούς.

Β2. Να επισημάνετε σε ποιες από τις παρακάτω φράσεις γίνεται κυριολεκτική / δηλωτική και σε ποιες μεταφορική / συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας:

1. «φαντασία που βρίσκεται στο απόγειό της»

= Μεταφορική

2. «ενώ τώρα αυτός ο ρόλος όχι μόνο είναι περιττός»

= Κυριολεκτική

3. «φαύλο κύκλο συγκρούσεων με απρόβλεπτες συνέπειες»

= Μεταφορική

Β2. «Οι γονείς κυριεύονται από [….] φόβους για τον αποχωρισμό των παιδιών».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από τον ομιλητή.

Με την παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας ή την κατάσταση που δηλώνεται από το ρήμα (κυριεύονται από φόβους).

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Φόβοι για τον αποχωρισμό των παιδιών κυριεύουν τους γονείς.

Β2.α. Να επισημάνετε, στην τελευταία παράγραφο του κειμένου, τη φράση που φανερώνει χρήση προφορικού λόγου και να αιτιολογήσετε τη θέση της στο κείμενο.

- («τι καλά που ήταν τότε» λέει και ξαναλέει

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια φράση προφορικού λόγου για να αποδώσει μεγαλύτερη παραστατικότητα και ζωντάνια στα γραφόμενά του. Πρόκειται, μάλιστα, για μια φράση που μοιάζει ιδιαιτέρως οικεία σε πολλούς αναγνώστες, γι’ αυτό και παρατίθεται ως έχει, προκειμένου το κείμενο να καταστεί πιο άμεσο, αλλά και πιο οικείο.

Β2.β. Να επαναδιατυπώσετε τη φράση με τρόπο ώστε το ύφος να γίνει πιο επίσημο.

- Αναφέρεται επανειλημμένως στις ιδανικές συνθήκες του παρελθόντος.