Έκθεση Α΄ Λυκείου: Μια νέα σχέση με τους συνομηλίκους

David Olkarny

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Μια νέα σχέση με τους συνομηλίκους

Καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, οι σχέσεις με τους συνομηλίκους τους μεταβάλλονται. Στις σύγχρονες κοινωνίες τέσσερις είναι οι βασικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στην κοινωνική ζωή των εφήβων. Πρώτα απ’ όλα, η συναναστροφή με τους συνομηλίκους καταλαμβάνει περισσότερο χρόνο από όσο στην παιδική ηλικία. Οι μαθητές του Λυκείου αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο στις παρέες με συνομηλίκους τους σε σχέση με τον χρόνο που αφιερώνουν στους γονείς τους ή σε άλλους ενήλικους. Ακόμη, οι εφηβικές ομάδες δεν δέχονται εύκολα καθοδήγηση και έλεγχο από τους ενήλικους. Επίσης, αντί να περιορίζονται στη γειτονιά τους, οι έφηβοι, αποκτούν παρέες από άλλες περιοχές προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι γονείς τους δεν ελέγχουν τις πράξεις τους. Καθώς απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τους ενήλικους, αναζητούν άτομα του άλλου φύλου. Τέλος, στη διάρκεια της εφηβείας τα μέλη των ομάδων συνομηλίκων πληθαίνουν, την ίδια εποχή που οι φιλίες και οι άλλες στενές σχέσεις των εφήβων αποκτούν μεγαλύτερη ένταση.

Εκτός σχολείου οι έφηβοι περνούν πολλές ώρες την εβδομάδα με τους συνομηλίκους τους. Όπως αναφέρεται από τους ίδιους τους εφήβους, περνούν περισσότερη ώρα με τους φίλους τους παρά με την οικογένειά τους ή μόνοι τους και αυτό συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της εφηβείας. Νιώθουν ότι οι φίλοι τους καταλαβαίνουν και τους κάνουν να αισθάνονται ότι μπορούν να είναι ο εαυτός τους. Εξάλλου, οι έφηβοι διαλέγουν φίλους με τους οποίους έχουν κοινά ενδιαφέροντα, κοινές αξίες, πεποιθήσεις και συμπεριφορές, γιατί θεωρούν ότι τέτοιου είδους φίλοι είναι πιο πιθανό να τους στηρίξουν και να τους κατανοήσουν. Δεν είναι δύσκολο, λοιπόν, να καταλάβουμε γιατί στην εφηβεία η αφοσίωση και η οικειότητα γίνονται τα κύρια κριτήρια της επιλογής των στενών φίλων.

Στο πλαίσιο των προσωπικών, αποκαλυπτικών συζητήσεων με στενούς φίλους, οι έφηβοι αυτοπροσδιορίζονται, προσπαθώντας να ανακαλύψουν στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Ωστόσο, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις αποκαλύψεις που γίνονται στους φίλους της παιδικής ηλικίας και στις αποκαλύψεις κατά την εφηβεία. Ενώ στις μικρότερες ηλικίες οι προσωπικές αποκαλύψεις προκαλούν δηλώσεις αλληλεγγύης, στην εφηβεία προκαλούν μακροσκελείς συζητήσεις για τα προβλήματά τους και τις πιθανές λύσεις τους.

Υπάρχει η άποψη ότι οι φιλίες μεταξύ αγοριών στην εφηβική ηλικία πιθανώς να είναι λιγότερο στενές από εκείνες μεταξύ κοριτσιών. Τα αγόρια τα απασχολεί να αποκτήσουν και να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους από τους γονείς και τους άλλους ενήλικους. Γι’ αυτό τα αγόρια χρειάζονται τη συμμαχία μιας ομάδας. Ωστόσο, αυτές οι διαφορές ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια όσον αφορά στις φιλίες είναι θέμα περισσότερο ύφους παρά ουσίας. Τα αγόρια δημιουργούν φιλίες στις οποίες η ευαισθησία απέναντι στις ανάγκες του άλλου και η αλληλουποστήριξη επιτυγχάνονται με πράξεις και όχι με αμοιβαίες εκμυστηρεύσεις προσωπικών σκέψεων και συναισθημάτων.

M. Cole - S. R. Cole. (2002). Η ανάπτυξη των παιδιών. Εφηβεία. (Μεταφρ. Μ. Σόλμαν), τ. Γ΄, 56-60. Αθήνα: Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι βασικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στην κοινωνική ζωή των εφήβων στις σύγχρονες κοινωνίες; (60-80 λέξεις)

Στο κείμενο καταγράφονται ορισμένες βασικές αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνική ζωή των εφήβων. Καταρχάς οι έφηβοι αφιερώνουν περισσότερο χρόνο, σε σύγκριση με την παιδική ηλικία, στη συναναστροφή με συνομηλίκους τους. Υπολογίζεται, μάλιστα, πως ο χρόνος που αφιερώνουν στις παρέες τους είναι διπλάσιος από αυτόν που αφιερώνουν στους γονείς τους. Έπειτα, γίνεται σαφές ότι οι ομάδες των εφήβων δεν δέχονται εύκολα καθοδήγηση και έλεγχο από τους ενήλικες. Επιπροσθέτως, οι έφηβοι τείνουν να απομακρύνονται από τη γειτονιά τους και να αναζητούν παρέες σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, ώστε να διασφαλίζουν πως οι γονείς τους δεν μπορούν να ελέγξουν τις πράξεις τους. Συνάμα, οι έφηβοι αρχίζουν να αναζητούν περισσότερο τη συναναστροφή με άτομα του άλλου φύλου, ενώ παρατηρείται, επίσης, πως τα μέλη της ομάδας συνομηλίκων αυξάνονται και οι φιλίες των εφήβων ενισχύονται σε ένταση.

Α1. Ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία οι περισσότεροι έφηβοι επιλέγουν και διατηρούν τους φίλους τους, σύμφωνα με το κείμενο;

Οι έφηβοι βασίζουν την επιλογή των φίλων τους στην ύπαρξη ενός πλαισίου κοινών ενδιαφερόντων, αξιών, πεποιθήσεων και συμπεριφορών, καθώς θεωρούν πως μόνο σε τέτοιου είδους φίλους μπορούν να βρουν τη στήριξη και την κατανόηση που χρειάζονται. Είναι, άρα, εύληπτη η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται από τους εφήβους στην αφοσίωση και στην οικειότητα, μιας και πρόκειται για στοιχεία που τους δημιουργούν την αίσθηση πως οι φίλοι τους τούς καταλαβαίνουν και πως τους προσφέρουν τη δυνατότητα να είναι ο εαυτός τους.

Α1. Ποιες είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι διαφορές ανάμεσα στις αποκαλύψεις που γίνονται στους φίλους της παιδικής ηλικίας και στις αποκαλύψεις κατά την εφηβεία; (60-80 λέξεις).

Οι αποκαλύψεις που γίνονται ανάμεσα στους φίλους διαφοροποιούνται στην εφηβική ηλικία σε σχέση με την παιδική. Έτσι, ενώ στην παιδική ηλικία οι προσωπικές αποκαλύψεις και εκμυστηρεύσεις αποσκοπούν στην εκμαίευση εκφράσεων αλληλεγγύης, στην εφηβεία οι αποκαλύψεις αυτές αποτελούν μέσω αυτοπροσδιορισμού, καθώς οι έφηβοι επιχειρούν να ανακαλύψουν στοιχεία της ίδιας τους της προσωπικότητας. Στην εφηβεία, μάλιστα, οι φίλοι καταφεύγουν σε εκτενείς συζητήσεις προσπαθώντας να προσδιορίσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και τις πιθανές τους λύσεις.  

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Καθώς… μεγαλύτερη ένταση) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, οι σχέσεις με τους συνομηλίκους τους μεταβάλλονται.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Στις σύγχρονες κοινωνίες τέσσερις είναι οι βασικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στην κοινωνική ζωή των εφήβων. Πρώτα απ’ όλα, η συναναστροφή με τους συνομηλίκους καταλαμβάνει περισσότερο χρόνο από όσο στην παιδική ηλικία. Οι μαθητές του Λυκείου αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο στις παρέες με συνομηλίκους τους σε σχέση με τον χρόνο που αφιερώνουν στους γονείς τους ή σε άλλους ενήλικους. Ακόμη, οι εφηβικές ομάδες δεν δέχονται εύκολα καθοδήγηση και έλεγχο από τους ενήλικους. Επίσης, αντί να περιορίζονται στη γειτονιά τους, οι έφηβοι, αποκτούν παρέες από άλλες περιοχές προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι γονείς τους δεν ελέγχουν τις πράξεις τους. Καθώς απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τους ενήλικους, αναζητούν άτομα του άλλου φύλου. Τέλος, στη διάρκεια της εφηβείας τα μέλη των ομάδων συνομηλίκων πληθαίνουν, την ίδια εποχή που οι φιλίες και οι άλλες στενές σχέσεις των εφήβων αποκτούν μεγαλύτερη ένταση.

Κατακλείδα: ---

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή:

1. ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται με τη συνέχιση ουσιαστικά στη 2^η παράγραφο της ίδιας θεματικής που αναπτύσσεται και στην 1^η. Έτσι, λέξεις όπως έφηβοι και συνομήλικοι επαναλαμβάνονται και λειτουργούν ως φορείς συνοχής.  

2. ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;

Στην 3^η παράγραφο συνεχίζεται το θέμα της φιλίας που αναπτύσσεται και στη 2^η παράγραφο. Έτσι, με την επανάληψη της φράσης «στενοί φίλοι» ο γράφων κατορθώνει να διατηρήσει τη συνοχή ανάμεσα στις δύο παραγράφους.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Εκτός σχολείου… στενών φίλων) και την τρίτη παράγραφο (Στο πλαίσιο… πιθανές λύσεις τους) του κειμένου.

2^η παράγραφος: Η σημασία των φίλων και τα κριτήρια επιλογής τους.

3^η παράγραφος: Αποκαλυπτικές συζητήσεις με φίλους στην παιδική και στην εφηβική ηλικία.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: εφηβεία, συνομηλίκους, συναναστροφή, εφηβικές ομάδες, παρέες.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας η συναναστροφή με τους συνομηλίκους αποκτά σταδιακά όλο και μεγαλύτερη σημασία για τους εφήβους, οι οποίοι τείνουν να αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο πια στις παρέες τους παρά στους γονείς τους. Είναι, άλλωστε, στο πλαίσιο των εφηβικών ομάδων όπου οι νέοι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, αλλά και να βρουν τη συντροφικότητα και τη συναισθηματική στήριξη που έχουν ανάγκη.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: συζητήσεων, αποκαλύψεις, εφηβεία, αλληλεγγύης, λύσεις.

Οι φίλοι ήδη από την παιδική ηλικία, αλλά πολύ περισσότερο στην εφηβεία, συζητούν μεταξύ τους όλα όσα τους απασχολούν και συχνά προχωρούν σε αποκαλύψεις για τα βιώματα και τις σκέψεις τους. Εκείνο που συνήθως αποζητούν είναι η έκφραση αλληλεγγύης και κατανόησης από τους φίλους τους, ιδίως κατά την παιδική ηλικία. Στα χρόνια της εφηβείας, πάντως, οι φίλοι αναλύουν εκτενώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και αναζητούν από κοινού την εύρεση πιθανών λύσεων.

Β1. Να γράψετε την αντιστοίχιση των λέξεων με έντονη γραφή της Στήλης Α με τις συνώνυμές τους στη Στήλη Β και τις αντώνυμές τους στη Στήλη Γ (Στις στήλες Β και Γ περισσεύουν από δύο λέξεις).

Στήλη Α

1. συνεχίζεται

2. μακροσκελείς

3. βασικές

4. διαφορά

5. απομακρύνονται

Στήλη Β

α. θεμελιώδεις

β. ευπαθείς

γ. εξακολουθεί

δ. ξεμακραίνουν

ε. προχωρούν

στ. ανομοιότητα

ζ. εκτενείς

Στήλη Γ

α. ομοιότητα

β. επιλεκτικές

γ. σταματά

δ. ενδιαφέρεται

ε. σύντομες

στ. επουσιώδεις

ζ. πλησιάζουν

Στήλη Α                          Συνώνυμα                  Αντώνυμα

1. συνεχίζεται                  γ. εξακολουθεί            γ. σταματά

2. μακροσκελείς              ζ. εκτενείς                   ε. σύντομες

3. βασικές                       α. θεμελιώδεις            στ. επουσιώδεις

4. διαφορά                      στ. ανομοιότητα          α. ομοιότητα

5. απομακρύνονται         δ. ξεμακραίνουν         ζ. πλησιάζουν

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- Καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία

- Οι φιλίες και οι άλλες στενές σχέσεις των εφήβων αποκτούν μεγαλύτερη ένταση

- τα κύρια κριτήρια της επιλογής των στενών φίλων

Β2.α. Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός / δηλωτικός ή μεταφορικός / συνυποδηλωτικός;

Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός

Β2.β. Να δώσετε έναν δικό σας σύντομο κυριολεκτικό / δηλωτικό τίτλο στο κείμενο.

- Οι φιλίες κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Β2. Σε ποιες από τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις ή προτάσεις με την έντονη γραφή η γλώσσα χρησιμοποιείται μεταφορικά / συνυποδηλωτικά και σε ποιες κυριολεκτικά / δηλωτικά;

1. «Καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία»

= Μεταφορική

2. «Οι εφηβικές ομάδες δεν δέχονται εύκολα καθοδήγηση»

= Κυριολεκτική

3. «Οι φιλίες και οι άλλες στενές σχέσεις των εφήβων αποκτούν μεγαλύτερη ένταση»

= Μεταφορική