Κωνσταντίνος Καβάφης «Πριν τους αλλάξει ο Χρόνος»

Dustin McNeer

Κωνσταντίνος Καβάφης «Πριν τους αλλάξει ο Χρόνος»

Λυπήθηκαν μεγάλως   στον αποχωρισμό των.

Δεν τόθελαν αυτοί·   ήταν η περιστάσεις.

Βιοτικές ανάγκες   εκάμνανε τον ένα

να φύγει μακρυά —   Νέα Υόρκη ή Καναδά.

Η αγάπη των βεβαίως   δεν ήταν ίδια ως πριν·

είχεν ελαττωθεί   η έλξις βαθμηδόν,

είχεν ελαττωθεί   η έλξις της πολύ.

Όμως να χωρισθούν,   δεν τόθελαν αυτοί.

Ήταν η περιστάσεις.—    Ή μήπως καλλιτέχνις

εφάνηκεν η Τύχη   χωρίζοντάς τους τώρα

πριν σβύσει το αίσθημά των,  πριν τους αλλάξει ο Χρόνος·

ο ένας για τον άλλον   θα είναι ως να μένει πάντα

των είκοσι τεσσάρων   ετών τ’ ωραίο παιδί.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης στα ερωτικά του ποιήματα καταγράφει συνήθως αφηγηματικά στιγμιότυπα από τη ζωή ομοφυλόφιλων ανδρών, αναδεικνύοντας τόσο τις ιδιαίτερες συνθήκες που προκαλούνται στις ομόφυλες σχέσεις λόγω της πίεσης και των επικρίσεων που δέχονται από την κοινωνία όσο και τα στοιχεία εκείνα που φανερώνουν πως τελικά κάθε ερωτική σχέση είτε είναι ομόφυλη είτε ετερόφυλη έρχεται αντιμέτωπη με παρόμοιες καταστάσεις, αφού στην ουσία του ο έρωτας είναι ένα κοινό για όλους τους ανθρώπους βίωμα, με παρόμοια χαρακτηριστικά, ανεξάρτητα από το αν αφορά ένα ομόφυλο ή ένα ετερόφυλο ζευγάρι.

Λυπήθηκαν μεγάλως   στον αποχωρισμό των.

Δεν τόθελαν αυτοί∙   ήταν η περιστάσεις.

Βιοτικές ανάγκες   εκάμνανε τον ένα

να φύγει μακρυά —   Νέα Υόρκη ή Καναδά.

Ο Καβάφης στο ποίημα «Πριν τους αλλάξει ο Χρόνος» αναφέρεται σε μια σχέση που έχει ήδη τελειώσει, όχι γιατί αυτό αποτέλεσε επιθυμία των δύο νέων, αλλά διότι οι περιστάσεις εξανάγκασαν τον έναν να μεταναστεύσει. Προκειμένου να βρει μια επαρκή επαγγελματική απασχόληση έφυγε για τη Νέα Υόρκη ή για τον Καναδά -ο συγκεκριμένος προορισμός δεν έχει σημασία-, προκαλώντας και στους δύο μεγάλη λύπη, αφού η απόφασή του αυτή σήμανε και τον χωρισμό τους.

Η αγάπη των βεβαίως   δεν ήταν ίδια ως πριν∙

είχεν ελαττωθεί   η έλξις βαθμηδόν,

είχεν ελαττωθεί   η έλξις της πολύ.

Όμως να χωρισθούν,   δεν τόθελαν αυτοί.

Οι δύο νέοι δεν ένιωθαν, βέβαια, ο ένας για τον άλλον, όπως παλιά. Η αγάπη τους είχε ατονήσει ως ένα βαθμό, αφού σταδιακά η μεταξύ τους έλξη είχε ελαττωθεί∙ είχε ελαττωθεί πολύ, χωρίς, ωστόσο, αυτό να σημαίνει πως ήθελαν να χωρίσουν και πως δεν είχαν συναισθήματα πια ο ένας για τον άλλον. Αν δεν είχε προκύψει το ζήτημα της μετανάστευσης, πιθανώς θα είχαν διατηρήσει τη σχέση τους, για όσο καιρό ακόμη υπήρχε έστω και μια ελάχιστη επιθυμία∙ ίσως από συνήθεια ή ίσως με τη σκέψη πως δεν θα ήταν τόσο εύκολο να βρουν κάποιον άλλον.

Ήταν η περιστάσεις.—    Ή μήπως καλλιτέχνις

εφάνηκεν η Τύχη   χωρίζοντάς τους τώρα

πριν σβύσει το αίσθημά των,  πριν τους αλλάξει ο Χρόνος∙

ο ένας για τον άλλον   θα είναι ως να μένει πάντα

των είκοσι τεσσάρων   ετών τ’ ωραίο παιδί.

Οι περιστάσεις, όπως σχολιάζει το ποιητικό υποκείμενο, αποτέλεσαν τον καθοριστικό παράγοντα για τον πρόωρο τερματισμό αυτής της σχέσης, αν και μοιάζει σαν να λειτούργησε η Τύχη ως καλλιτέχνης, κάνοντας την παρέμβασή της ακριβώς την κατάλληλη στιγμή, για να διασώσει το ερωτικό συναίσθημα των νέων από τη διαβρωτική επίδραση του Χρόνου. Χωρίς την έγκαιρη παρέμβαση της Τύχης -του αστάθμητου και απρόβλεπτου γεγονότος- οι δύο νέοι θα συνέχιζαν να είναι μαζί μέχρι που θα έσβηνε τελείως το ερωτικό τους πάθος∙ μέχρι που θα έφταναν στο σημείο να μην αντέχει ο ένας τον άλλον. Ενώ, παράλληλα, θα έβλεπαν με την πάροδο του Χρόνου να φθείρεται η ομορφιά τους και να αλλοιώνεται η νεανική εικόνα του προσώπου τους, που είχε κάποτε εμπνεύσει και διατηρήσει τη μεταξύ τους έλξη.

Έτσι, χάρη στην παρέμβαση της Τύχης που απομάκρυνε αυτούς τους δύο νέους για πάντα, η σχέση τους τερματίστηκε την κατάλληλη στιγμή προκειμένου ο καθένας να κρατήσει στην σκέψη και στην ψυχή του την εικόνα του άλλου, όπως ακριβώς ήταν στα 24 χρόνια του, τότε που τον αγαπούσε και τον ποθούσε ακόμη. Το πέρασμα του Χρόνου, επομένως, αν και θα φθείρει πλήρως τους δύο νέους, δεν θα κατορθώσει να αγγίζει την ιδανική εκείνη εικόνα που έχει αποτυπωθεί στις αναμνήσεις τους, αφού κανένας από τους δύο δεν θα δει ποτέ πώς αλλοιώθηκε η ομορφιά του άλλου με τα χρόνια.  

Ο αισθητισμός του ποιητή, που αποδίδει στο νεανικό κάλλος μια αδιαπραγμάτευτη και αυτόνομη αξία, του επιτρέπει να προσεγγίσει ένα γεγονός, το οποίο σίγουρα προκάλεσε πόνο στους δύο νέους, από τη θετική του πλευρά. Ο πόνος που βιώνουν οι δύο νέοι∙ ο πόνος του αποχωρισμού, δεν επρόκειτο ούτως ή άλλως να μην προκύψει στη ζωή τους, έστω και με άλλη μορφή, αφού αργά ή γρήγορα η σχέση τους θα τελείωνε, και πολύ πιθανώς θα τους γέμιζε πικρία αφού θα είχαν φτάσει στο σημείο να αντιπαθούν ο ένας τον άλλον. Έτσι, το τυχαίο αυτό γεγονός, είναι σαν να πάγωσε το χρόνο σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο, που μοιάζει τέλεια επιλεγμένο, αφού είναι το σημείο στο οποίο και οι δύο διατηρούν την αρτιότητα της νεανικής τους ομορφιάς κι έχουν ακόμη θερμά συναισθήματα ο ένας για τον άλλον.