Κική Δημουλά «Γράμμα»

Edward Fielding

Κική Δημουλά «Γράμμα»

Γράμμα

Ο ταχυδρόμος,

σέρνοντας στα βήματά του την ελπίδα μου

μου ’φερε και σήμερα ένα φάκελο

με τη σιωπή σου.

Το όνομά μου γραμμένο απ᾿ έξω με λήθη.

Η διεύθυνσή μου ένας ανύπαρκτος δρόμος.

Όμως ο ταχυδρόμος

τον βρήκε αποσυρμένο στη μορφή μου,

κοιτώντας τα παράθυρα που έσκυβαν μαζί μου,

διαβάζοντας τα χέρια μου

που έπλαθαν κιόλας μια απάντηση.

Θα τον ανοίξω με την καρτερία μου

και θα ξεσηκώσω με τη μελαγχολία μου

τ᾿ άγραφά σου.

Κι αύριο θα σου απαντήσω

στέλνοντάς σου μια φωτογραφία μου.

Στο πέτο θα έχω σπασμένα τριφύλλια,

στο στήθος σκαμμένο

το μενταγιόν της συντριβής.

Και στ᾿ αυτιά μου θα κρεμάσω -συλλογίσου-

τη σιωπή σου.

(Από τη συλλογή Έρεβος, 1956)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α.1. Το ποίημα, κατά τη γνώμη σας, ως προς τη μορφή του, είναι παραδοσιακό ή

μοντέρνο;

Το ποίημα είναι μοντέρνο.

α.2. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας στο α.1. αναφέροντας τέσσερα (4) μορφικά του γνωρίσματα.

1. Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.

2. Οι στίχοι του ποιήματος δεν έχουν μέτρο. 

3. Το ποίημα δεν έχει χωριστεί σε στροφές με βάση κάποιο κανόνα.

4. Στο ποίημα δεν υπάρχει συστηματική ομοιοκαταληξία. Οι σποραδικές ομοιοκαταληξίες του ποιήματος λειτουργούν περισσότερο ως ειρωνικό σχόλιο, προκειμένου να αναδειχθεί η ψυχική οδύνη του ποιητικού υποκειμένου. Για παράδειγμα στους δύο τελευταίους στίχους η ομοιοκαταληξία «συλογγίσου – σιωπή σου», φανερώνει το πόσο ακατανόητη κι επώδυνη είναι για την ποιήτρια η πλήρης απουσία επικοινωνίας με το αγαπημένο της πρόσωπο.

β.1. «σέρνοντας στα βήματά του την ελπίδα μου», «κοιτώντας τα παράθυρα που

έσκυβαν μαζί μου»: Ποια σχήματα λόγου (π.χ. μεταφορές, παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις κ.ά.) παρατηρείτε στους στίχους αυτούς; Να σχολιάσετε τη λειτουργία τους στο ποίημα.

«σέρνοντας στα βήματά του την ελπίδα μου»: Στο στίχο αυτό έχουμε μια μεταφορά, καθώς η ποιήτρια επιδιώκει να εκφράσει τη μεγάλη αγωνία με την οποία περιμένει να λάβει γράμμα από τον αγαπημένο της και το επιτυγχάνει αυτό δηλώνοντας πως τη στιγμή που πλησιάζει ο ταχυδρόμος και τον ακούει να σέρνει τα βήματά του προς το σπίτι της, νιώθει σαν να σέρνεται στα βήματα αυτά η ελπίδα κι η προσδοκία της πως αυτή τη φορά θα της φέρει κάποιο γράμμα του.

«κοιτώντας τα παράθυρα που έσκυβαν μαζί μου»: Στο στίχο αυτό έχουμε μια προσωποποίηση, καθώς τα παράθυρα παρουσιάζονται να σκύβουν μαζί με την ποιήτρια, η οποία περιμένοντας με αγωνία τον ερχομό του ταχυδρόμου και το γράμμα του αγαπημένου της έχει βγει στο παράθυρο του σπιτιού και σκύβει για να δει στο δρόμο. Είναι σαν να αισθάνονται και τα παράθυρα του σπιτιού την αγωνία της ποιήτριας και συμμετέχουν κι αυτά στην εναγώνια διαδικασία της αναμονής, σκύβοντας μαζί της για να δουν μήπως έρχεται ο ταχυδρόμος.

β.2. Να βρείτε πέντε (5) λέξεις του ποιήματος (ουσιαστικά ή ρήματα / μετοχές) που να σχετίζονται θεματικά με τον τίτλο του ποιήματος.

- ταχυδρόμος

- φάκελο

- γραμμένο

- διεύθυνσή

- απάντηση

Ερμηνευτικά σχόλια:

Ο ταχυδρόμος,

σέρνοντας στα βήματά του την ελπίδα μου

μου ’φερε και σήμερα ένα φάκελο

με τη σιωπή σου.

Η ποιήτρια προσμένει με αγωνία ένα γράμμα από τον αγαπημένο της, και καθώς ακούει τον ταχυδρόμο να σέρνει τα βήματά του προς το σπίτι της αισθάνεται σαν να ακούει την ίδια της την ελπίδα να σέρνεται σ’ αυτά τα βήματα. Η προσδοκία της, ωστόσο, διαψεύδεται, εφόσον ο ταχυδρόμος για μια ακόμη φορά δεν φέρνει δικό του γράμμα ή όπως το εκφράζει η ποιήτρια της φέρνει ένα φάκελο με τη σιωπή του∙ ένας μεταφορικός τρόπος για να δηλωθεί η απουσία επικοινωνίας.

Το όνομά μου γραμμένο απ᾿ έξω με λήθη.

Η διεύθυνσή μου ένας ανύπαρκτος δρόμος.

Στον φανταστικό αυτό φάκελο το όνομα της ποιήτριας είναι γραμμένο με «λήθη», μιας κι είναι προφανές πως ο αγαπημένος της την έχει πια ξεχάσει ή τουλάχιστον δεν επιθυμεί να διατηρήσει κάποια επαφή μαζί της. Ενώ, η διεύθυνση στην οποία στάλθηκε αυτό το σιωπηλό γράμμα είναι ένας ανύπαρκτος δρόμος, όπως ανύπαρκτη είναι και η μεταξύ τους επικοινωνία.

Όμως ο ταχυδρόμος

τον βρήκε αποσυρμένο στη μορφή μου,

κοιτώντας τα παράθυρα που έσκυβαν μαζί μου,

διαβάζοντας τα χέρια μου

που έπλαθαν κιόλας μια απάντηση.

Παρά το γεγονός ότι ο δρόμος στον οποίο στάλθηκε το «γράμμα» αυτό είναι ανύπαρκτος, ο ταχυδρόμος κατόρθωσε να τον βρει αποσυρμένο στη μορφή της ποιήτριας που εμφανώς υποφέρει προσμένοντας νέα από τον αγαπημένο της∙ που εμφανώς υποφέρει προσμένοντας κάποια ένδειξη πως εκείνος επιθυμεί ακόμη να επικοινωνήσει μαζί της. Ο ταχυδρόμος κατάλαβε με πόση αγωνία εκείνη περίμενε κάποιο γράμμα, αφού την έβλεπε να είναι διαρκώς σκυμμένη στα παράθυρα και να περιμένει την άφιξή του, κι ήταν τέτοια η επιμονή της, ώστε έμοιαζε σαν να συμπάσχουν μαζί της ακόμη και τα παράθυρα του σπιτιού, που έσκυβαν να δουν κι εκείνα μήπως έρχεται ο ταχυδρόμος.

Η αγωνία της ήταν πρόδηλη ακόμη και στα χέρια της που ασυναίσθητα με τις κινήσεις που έκαναν ήταν σαν να ετοίμαζαν μια απάντηση στο πολυπόθητο γράμμα. Μπορούμε να εικάσουμε την ποιήτρια να χειρονομεί, χωρίς κι η ίδια να το αντιλαμβάνεται, εκφράζοντας την παράκλησή της να λάβει κάποια είδηση εκείνου, την αγωνία της, την αγανάκτηση ή και την απελπισία της, και κάθε άλλο πιθανό συναίσθημα που βιώνει ένας άνθρωπος όταν αδημονεί για κάτι και βλέπει διαρκώς τις ελπίδες του να διαψεύδονται.

Θα τον ανοίξω με την καρτερία μου

και θα ξεσηκώσω με τη μελαγχολία μου

τ᾿ άγραφά σου.

Η ποιήτρια δηλώνει πως σκοπεύει ν’ ανοίξει αυτόν τον υποτιθέμενο φάκελο με την υπομονή της, μιας και προφανώς δεν σκοπεύει να πάψει ν’ αναμένει κάποια είδηση από εκείνον. Κι επιπλέον δηλώνει πως σκοπεύει να ξεσηκώσει, να δώσει δηλαδή υπόσταση, σε όσα εκείνος δεν της έγραψε, με τη μελαγχολία της. Η ψυχική της διάθεση θα αποτελέσει την πλέον εναργή αντίδραση στην αδικαιολόγητη σιωπή του, φανερώνοντας πόσο βαθιά επηρεάζεται και πληγώνεται το ποιητικό υποκείμενο από την επίμονη άρνηση εκείνου να δώσει συνέχεια στην επικοινωνία τους.

Η σιωπή, βέβαια, αποτελεί ένα είδος απάντησης, εφόσον υποδηλώνει την απροθυμία για την ύπαρξη κάποιας επαφής, και είναι, άρα, αρκετά εύγλωττη υπ’ αυτή την έννοια.

Κι αύριο θα σου απαντήσω

στέλνοντάς σου μια φωτογραφία μου.

Στο πέτο θα έχω σπασμένα τριφύλλια,

στο στήθος σκαμμένο

το μενταγιόν της συντριβής.

Και στ᾿ αυτιά μου θα κρεμάσω -συλλογίσου-

τη σιωπή σου.

Η ποιήτρια θεωρεί πως η κατάλληλη απάντηση στη σιωπή εκείνου είναι μια φωτογραφία της, στην οποία θα είναι εμφανή τα σημάδια της θλίψης που της προκαλεί η απουσία επικοινωνίας. Στο πέτο της θα έχει σπασμένα τριφύλλια, ως ένδειξη πως την έχει εγκαταλείψει τόσο η επιθυμητή καλοτυχία όσο κι η εσωτερική της δύναμη, ενώ στο στήθος θα έχει σκαμμένο το μενταγιόν της συντριβής, προκειμένου να κατανοήσει εκείνος πως η οδύνη που της προκαλείται την έχει καταβάλει τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Τέλος, στα αυτιά της θα κρεμάσει τη σιωπή του, υποδηλώνοντας έτσι πόσο επώδυνο της είναι να προσμένει τόσο καιρό ν’ ακούσει τη φωνή του ή έστω να λάβει κάποιο γράμμα του, μόνο και μόνο για να έρχεται συνεχώς αντιμέτωπη με τη διαρκή σιγή του.