Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Λεξιλογικές Ασκήσεις [Προοίμιο 1-3]

Dmitry Laudin

Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Λεξιλογικές Ασκήσεις [Προοίμιο 1-3]

1. α) συνῄδη, βουλομένοις, ποιεῖν, εἶχον, ἡγοῦμαι: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

συνῄδη: συνείδησις [εἶδος, εἰδικός, εἴδωλον, εἴδησις, ἱστορῶ, ἱστορία, ἱστορικός, εἰδοποιῶ, εὐειδής, ἐξιστορῶ]

βουλομένοις: βούλησις [βουλητικός, βουλητός, ἀβούλητος, βουλή, επιβουλή, βουλευτής, προβούλευμα]

ποιεῖν: ποίημα [ποίηση, ποιητής, ποιητικός, προσποίηση, αντιποίηση, αποποίηση, εκποίηση, μεταποίηση, παραποίηση, περιποίηση, απροσποίητος, αγαθοποιός, αγιοποιώ, αδρανοποιώ, ειδοποιός, ενοποίηση, ηθοποιός, εἰρηνοποιός, μελοποιῶ, χειροποίητος]

εἶχον: ἕξις [σχήμα, σχηματίζω, σχηματικός, σχέση, σχετίζω, σχετικός, οχυρός, οχύρωμα, σχέδιο, σχεδίαση, σχεδιαστής, ανέχομαι, ανοχή, ανεκτικός, ανακωχή, αντέχω, αναπάντεχος, ανθεκτικός, απέχω, αποχή, συνένοχος, εξέχων, εξοχή, κατέχω, προεξέχω, μετέχω, μετοχή, συμμέτοχος, κάτοχος, ακάθεκτος, διακατέχω, παρέχω, παροχή, προσέχω, προσοχή, συνέχω, συνοχή, ασυνέχεια, υπερέχω, υπεροχή, μετασχηματίζω, πρόσχημα, ασχημίζω, επίσχεση, ενέχυρο, αδειούχος, ραβδούχος, νουνεχής, εχέγγυο]  

ἡγοῦμαι: ηγούμενος [ηγεσία, ηγέτης, ηγετικός, ηγεμονία, ηγεμονίσκος, ηγήτορας, ηγεμονικότητα, καθηγητής, αφηγούμαι, αφήγηση, αφηγητής, διήγηση, διήγημα, εισήγηση, περιήγηση, προηγούμαι, εξηγώ, ανεξήγητος, επεξήγηση, παρεξηγώ, υφηγητής, κυνηγετικός, ἀδιήγητος, ἐξήγησις]

β) διαβεβλημένοις, καταστῆναι, ἐπειδάν, διακείμενος, μεταμελήσειν: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.

διαβεβλημένοις: δια + βάλλομαι

καταστῆναι: κατά + ἵσταμαι

ἐπειδάν: ἐπειδή + ἄν

διακείμενος: διά + κεῖμαι

μεταμελήσειν: μετά + μέλει

2. α) κακῶς, πολλήν, ἀδίκως, μεγίστων, εὔνους: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μία αντώνυμη λέξη στην αρχαία ελληνική γλώσσα.

κακῶς: καλῶς

πολλήν: ὀλίγην

ἀδίκως: δικαίως

μεγίστων: ἐλαχίστων (ἡκίστων)

εὔνους: δύσνους

β) λόγος, λέξις, πρᾶξις, πρᾶγμα, πράκτωρ: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους επόμενους ρηματικούς τύπους του κειμένου λέγοντος και πεπραγμένων λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία.

ενέργεια ή κατάσταση  πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας

πρᾶξις                                     πράκτωρ                                πρᾶγμα

λέξις                                                                                         λόγος

3. α) Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:

ρηματικοί τύποι   κατάληξη                ομόρριζα ουσιαστικά

ποιεῖν                         -τής                             ποιητής

ἡγοῦμαι                      -μών                            ἡγεμών

εἶχον                           -μα                              σχήμα

καταστῆναι               -ις                                κατάστασις

ἀναγκάζωσιν             -η                                ἀνάγκη

β) ανεξέλεγκτος, εύπιστος, λεξικό, απραξία, βελτίωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.

ανεξέλεγκτος: ἔλεγχον

εύπιστος: πιστεύω

λεξικό: λέγοντος

απραξία: πεπραγμένων

βελτίωση: βελτίω

4. βουλή, τρόπος, αἴτιος, κίνδυνος, κατηγορία: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

βουλή: βούλομαι

τρόπος: τρέπω

αἴτιος: αἰτιάομαι/αἰτιῶμαι

κίνδυνος: κινδυνεύω  

κατηγορία: κατηγορέω-ῶ

5. α) συνῄδη, καταστῆναι, ἐπιδείξω, εὔνους, μετέσχον: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.

συνῄδη: σύν + οἶδα

καταστῆναι: κατά + ἵσταμαι

ἐπιδείξω: ἐπί + δείκνυμι

εὔνους: εὖ + νοός/νοῦς

μετέσχον: μετά + ἔχω

β) Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α΄ στήλης ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στη Β΄ στήλη.

όνομα                       κατάληξη     επίθετο

τρόπος                       -ικός               τροπικός

χρόνος                        -ιος                 χρόνιος

πρᾶγμα                       -ικός               πρακτικός

λόγος                          -ιος                 λόγιος

ἄλλος                          -οῖος               ἀλλοῖος

6. α) Να συνδέσετε κάθε λέξη του κειμένου (Α΄ στήλη) με τη συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. βούλομαι               α) ἔνοχος

2. ἡγοῦμαι                  β) εὐμενής

3. αἴτιος                     γ) ἀπαιτῶ

4. εὔνους                    δ) βουλεύομαι

5. ἀξιῶ                        ε) οἴομαι

στ) ἐχθρός

ζ) ἐθέλω

βούλομαι = ἐθέλω

ἡγοῦμαι = οἴομαι

αἴτιος = ἔνοχος

εὔνους = εὐμενής

ἀξιῶ = ἀπαιτῶ

7. α) ἠνάγκασμαι, φαίνωμαι, δέομαι, δοκιμάζειν, ἵππευον: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

ἠνάγκασμαι: ανάγκη, αναγκαστικός, εξαναγκασμός, καταναγκαστικός

φαίνωμαι: φανερός, φαινόμενο, φαινομενικός, διαφάνεια, επιφανής, διαφανής, προφανής, συκοφαντώ

δέομαι: δέηση, δεοντολογία, ενδεής, ένδεια  

δοκιμάζειν: δοκιμή, δόκιμος, δοκιμασία, αδόκιμος, αδοκίμαστος, αποδοκιμασία, επιδοκιμασία, δοκίμιο

ἵππευον: ίππος, ιππότης, ιππέας, ιππικός, ιπποδρόμιο, έφιππος

β) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. κακῶς                     α) ἡδέως

2. πολλή                     β) δύσνους

3. μέγιστος                γ) ὀλίγη

4. ἀηδῶς                     δ) βελτίων

5. εὔνους                    ε) ἐλάχιστος

στ) μετρίως

ζ) καλῶς

κακῶς // καλῶς

πολλή // ὀλίγη

μέγιστος // ἐλάχιστος

ἀηδῶς // ἡδέως

εὔνους // δύσνους

8. κατήγορος, ἔλεγχος, εὔνους, δόξα, πολιτεία: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

κατήγορος: κατηγορέω-ῶ

ἔλεγχος: ἐλέγχω

εὔνους: εὐνοέω-ῶ

δόξα: δοκέω-ῶ

πολιτεία: πολιτεύω

9. Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό (Β΄ στήλη) και ένα επίθετο (Γ΄ στήλη), απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις λέξεις της Α΄ στήλης.

ρηματικοί τύποι   ουσιαστικά             επίθετα

λέγοντος                    λέξη                            επικός

ἡγοῦμαι                      ηγέτης                        ηγετικός

ἀξιῶ                            αξία                            άξιος

ἐπιδείξω                     επίδειξη                     επιδεικτικός

μετέχειν                     μετοχή                        εχέμυθος

10. α) Να συνδέσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου, στην Α΄ στήλη, με τη σημασία τους στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία στη Β΄ στήλη περισσεύουν).

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. διαβάλλομαι         α) διαμένω στην πόλη

2. κακῶς ποιῶ           β) κόσμια, με μέτρο

3. ἐπιδημῶ                 γ) ασύνετα

4. μετρίως                  δ) βλάπτω

5. ἐπιδείκνυμι           ε) μετακομίζω

στ) αποδεικνύω

ζ) συκοφαντούμαι

διαβάλλομαι = συκοφαντούμαι

κακῶς ποιῶ = βλάπτω

ἐπιδημῶ = διαμένω στην πόλη

μετρίως = κόσμια, με μέτρο

ἐπιδείκνυμι = αποδεικνύω            

β) Να απαντήσετε στα παρακάτω ζητούμενα:

ἡγοῦμαι: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη -μών.

= ἡγεμών

τρόπου: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= τρέπω

εὔνους: να γράψετε μία αντώνυμη λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= δύσνους

λέγοντος: να γράψετε ένα συνώνυμο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= φημί

πεπραγμένων: να σχηματίσετε ένα παράγωγο ουσιαστικό που να δηλώνει αποτέλεσμα ενέργειας.

= πράγμα

11. συνείδηση, εκποίηση, περιχαρής, πανάγαθος, κατάσταση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.

συνείδηση: συνῄδη

εκποίηση: ποιεῖν

περιχαρής: χάριν

πανάγαθος: ἀγαθῶν

κατάσταση: καταστῆναι

12. βούλομαι, ἡγοῦμαι, λέγω, πράττω, φαίνομαι: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μία συνώνυμη λέξη στην αρχαία ελληνική γλώσσα.

βούλομαι: ἐθέλω

ἡγοῦμαι: οἴομαι

λέγω: φημί (φάσκω, ἀγορεύω)

πράττω: ποιῶ (δρῶ)

φαίνομαι: ἐπιδείκνυμι