Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Λεξιλογικές ασκήσεις [Διήγηση – Απόδειξη 12-13]

Iwona Podlasinska

Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Λεξιλογικές ασκήσεις [Διήγηση – Απόδειξη 12-13]

1. α) κατάστημα, κατάστασις, ἱππεύς, ποίησις, ἡγεμών: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους επόμενους ρηματικούς τύπους του κειμένου καθεστηκότας, ἱππεύειν, ἐποιήσασθε και ἡγουμένους λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία.

ενέργεια ή κατάσταση  πρόσωπο που ενεργεί  αποτέλεσμα ενέργειας

κατάστασις,                          ἱππεύς                                                κατάστημα

ποίησις                                   ἡγεμών

β) Να απαντήσετε στα παρακάτω ζητούμενα:

σκέψασθε: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη -ις.

= σκέψις

ἀγών: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= ἄγω

ἀσφάλεια: να γράψετε μία αντώνυμη λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= κίνδυνος

ὁρῶ: να γράψετε ένα συνώνυμο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= σκοπῶ, θεῶμαι

ἀποδεῖξαι: να αναλύσετε τη σύνθετη λέξη στα συνθετικά της.

= ἀπό + δείκνυμι

2. α) ασφαλιστής, επικίνδυνος, κατάβαση, δοκιμασία, αλοιφή: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.

ασφαλιστής: ἀσφάλειαν

επικίνδυνος: κινδύνους, κίνδυνον, κινδυνεύειν

κατάβαση: ἀναβάντων, ἀνάβηθι

δοκιμασία: ἀδοκιμάστων

αλοιφή: ἐξαλεῖψαί

β) Να αντιστοιχίσετε τα ομόρριζα προς τις λέξεις του κειμένου παρέχω και ἐποιήσασθε ουσιαστικά (Α΄ στήλη): ποιημάτιον, ποίησις, ποιητής, σχολεῖον και σχῆμα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (Β΄ στήλη)

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. σχῆμα                     α) ενέργεια ή κατάσταση

2. σχολεῖον                β) υποκοριστικό

3. ποίησις                  γ) αποτέλεσμα ενέργειας

4. ποιητής                  δ) τόπος

5. ποιημάτιον            ε) πρόσωπο που ενεργεί

σχῆμα = αποτέλεσμα ενέργειας

σχολεῖον = τόπος

ποίησις = ενέργεια ή κατάσταση

ποιητής = πρόσωπο που ενεργεί

ποιημάτιον = υποκοριστικό

3. α) ἀποδεῖξαι, δύναιτο, ὁρᾶτε, καθεστηκότας, σκέψασθε: Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

ἀποδεῖξαι: δείκτης, παράδειγμα

δύναιτο: δύναμη, δυνατότητα

ὁρᾶτε: όραση, όψη, προοπτική, είδωλο

καθεστηκότας: κατάστημα, καθεστώς, παράσταση

σκέψασθε: σκοπός, σκέψη

β. Να απαντήσετε στα παρακάτω ζητούμενα:

ἱππεύειν: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη -ις.

= ἵππευσις

δίκη: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= δικάζω

πολέμιος: να γράψετε μία αντώνυμη λέξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= σύμμαχος

φημί: να γράψετε ένα συνώνυμο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

= λέγω, φάσκω

κατειλεγμένος: να αναλύσετε τη σύνθετη λέξη στα συνθετικά της.

= κατά + λέγομαι

4. α) Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:

ρηματικοί τύποι   κατάληξη     ομόρριζα ουσιαστικά

παρέχω                      -ή                    παροχή

βοηθεῖν                      -ός                   βοηθός

ἐποιήσασθε               -ής                   ποιητής

ἱππεύειν                     -εύς                 ἱππεύς

ἀναβάντων                -ις                    ἀνάβασις

β) ἀποδεῖξαι, καθεστηκότας, παρέχω, κατειλεγμένος, προσελθών: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.

ἀποδεῖξαι: ἀπό + δείκνυμι

καθεστηκότας: κατά + ἵσταμαι

παρέχω: παρά + ἔχω

κατειλεγμένος: κατά + λέγομαι

προσελθών: πρός + ἔρχομαι

5. α) στρατεία, κίνδυνος, συμμαχία, νόμος, κατάλογος: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

στρατεία: στρατεύω

κίνδυνος: κινδυνεύω

συμμαχία: συμμαχῶ

νόμος: νέμω

κατάλογος: καταλέγω

β) Να συνδέσετε τις λέξεις του κειμένου, στην Α΄ στήλη, με τη σημασία τους στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία στη Β΄ στήλη περισσεύουν).

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. δίκη                        α) ανεξέταστος

2. γραφὴ                    β) μήνυση για δημόσιο αδίκημα

3. εἰσαγγελία            γ) ασφάλεια

4. ἀδοκίμαστος         δ) παραγραφή

5. ἄδεια                      ε) έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα

στ) ξεκούραση

ζ) ιδιωτική δίκη

δίκη = ιδιωτική δίκη

γραφὴ = έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα

εἰσαγγελία = μήνυση για δημόσιο αδίκημα

ἀδοκίμαστος = ανεξέταστος

ἄδεια = ασφάλεια

6. α) ὅρασις, ὅραμα, ποιητής, ποίημα, ἡγήτωρ: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους επόμενους ρηματικούς τύπους του κειμένου ὁρᾶτε, ἐποιήσασθε και ἡγουμένους λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία.

ενέργεια ή κατάσταση  πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας

ὅρασις                                    ποιητής                                  ὅραμα

                                                ἡγήτωρ                                   ποίημα

β) αίσχος, έγγραφο, οπτικός, κατάσταση, επίσκεψη: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.

αίσχος: αἰσχρὰν, αἰσχρὸν

έγγραφο: γραφὴν

οπτικός: ὁρᾶτε, ἑώρων

κατάσταση: καθεστηκότας

επίσκεψη: σκέψασθε

7. α) γεγενημένην, καθεστηκότας, σκέψασθε, ἀναβάντων, ἐξαλεῖψαι: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις ένα ομόρριζο ουσιαστικό στη νέα ελληνική γλώσσα και να σχηματίσετε με αυτό μία πρόταση.

γεγενημένην: γενέθλια [Σήμερα είναι τα γενέθλιά του.]

καθεστηκότας: σταθερός [Ήταν πάντοτε σταθερός στις απόψεις του.]

σκέψασθε: σκέψη [Δεν θέλει και πολλή σκέψη∙ είναι μεγάλη ευκαιρία.]

ἀναβάντων: βήμα [Μόλις έκανε τα πρώτα του βήματα!]

ἐξαλεῖψαι: αλοιφή [Χρειάζομαι μια αλοιφή από το φαρμακείο.]

β) Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α΄ στήλης ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στη Β΄ στήλη.

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ              Γ΄ ΣΤΗΛΗ

όνομα                       κατάληξη                 επίθετο

δίκη                            -αιος                           δίκαιος

νόμος                          -ιμος                           νόμιμος

ἵππος                          -ικός                           ἱππικός

ὁπλίτης                       -ικός                           ὁπλιτικός

πᾶς                              -οῖος                           παντοῖος

8. βουλή, δίκη, γραφή, εἰσαγγελία, ἀγών: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

βουλή: βουλεύομαι

δίκη: δικάζω

γραφή: γράφω

εἰσαγγελία: εἰσαγγέλλω

ἀγών: ἄγω

9. α) νομίζοντας, ἡγουμένους, ἐξαλεῖψαι, μέλλοντος, κινδυνεύειν: Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

νομίζοντας: νόμισμα

ἡγουμένους: ηγεσία  

ἐξαλεῖψαι: εξάλειψη

μέλλοντος: μέλλον

κινδυνεύειν: κίνδυνος

β) Να συνδέσετε κάθε λέξη του κειμένου (Α΄ στήλη) με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):

Α΄ ΣΤΗΛΗ              Β΄ ΣΤΗΛΗ

1. δύναμαι                 α) φίλος

2. αἰσχρὸς                  β) κακὸς

3. πολέμιος                γ) καλὸς

4. ἀναβαίνω               δ) ἀπέρχομαι

5. προσέρχομαι        ε) ἀδυνατῶ

στ) καταβαίνω

ζ) διέρχομαι

δύναμαι / ἀδυνατῶ

αἰσχρὸς / καλὸς

πολέμιος / φίλος

ἀναβαίνω / καταβαίνω

προσέρχομαι / ἀπέρχομαι

10. α) παρέχω, ἀναβάντων, ἀδοκιμάστων, ἐξαλεῖψαι, παρασκευάσαντα: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.

παρέχω: παρά + ἔχω

ἀναβάντων: ἀνά + βαίνω

ἀδοκιμάστων: ἀ (στερητικό) + δοκιμάζω

ἐξαλεῖψαι: ἐκ + ἀλείφω

παρασκευάσαντα: παρά + σκευάζω

β) Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου ένα ομόρριζο ουσιαστικό, απλό ή σύνθετο, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:

ρηματικοί τύποι   κατάληξη     ομόρριζα ουσιαστικά

κατειλεγμένος          -ος                   κατάλογος

στρατεύεσθαι           -μα                  στράτευμα

ἡγουμένους               -μών                ἡγεμών

ἑώρων                         -ις                    ὅρασις

παρασκευάσαντα    -ή                    παρασκευή