Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Οδική συμπεριφορά και τροχαία ατυχήματα

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Οδική συμπεριφορά και τροχαία ατυχήματα

Η οδική συμπεριφορά των Ελλήνων χαρακτηρίζεται συχνά από έλλειψη επίγνωσης του κινδύνου και ανωριμότητα. Διαρκείς παραβιάσεις των ορίων ταχύτητας και του ερυθρού σηματοδότη∙ παρακινδυνευμένες και δίχως έλεγχο προσπεράσεις, χρήση κινητού τηλεφώνου την ώρα της οδήγησης, καθώς και οδήγηση υπό την επήρεια μέθης, αποτελούν μερικά από τα πιο επικίνδυνα «καθημερινά» σφάλματα των Ελλήνων οδηγών.

Τα αποτελέσματα αυτής της συμπεριφοράς είναι οδυνηρά και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Το 2014 η χώρα θρήνησε 798 νεκρούς από τροχαία ατυχήματα, ενώ το 2015 ο αριθμός των νεκρών -ελάχιστα μειωμένος- έφτασε τους 789. Επιπλέον, το 2014 ο αριθμός των βαριά τραυματισμένων ήταν 1.068 και κινήθηκε ακριβώς στα ίδια επίπεδα και το 2015. Ενώ, τα τροχαία με ελαφρούς τραυματισμούς ξεπέρασαν τις δεκατρείς και τις δώδεκα χιλιάδες το 2014 και το 2015 αντίστοιχα.  

[Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας.]   

Το αρνητικό προφίλ του Έλληνα οδηγού

Ο Έλληνας οδηγός είναι κατά κανόνα βιαστικός και αδιαφορεί πλήρως για τα όρια ταχύτητας και τους λοιπούς κανόνες του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Αν βρεθεί σε κάποιον αυτοκινητόδρομο ή σε κάποια οδό ταχείας κυκλοφορίας, θα αυξήσει ταχύτητα, όχι με βάση τους ισχύοντες νόμους, αλλά με βάση τη δυνατότητα του οχήματός του, αδιαφορώντας για τους κινδύνους που συνοδεύουν την οδήγηση με υψηλές ταχύτητες. Θεωρεί, μάλιστα, δεδομένη την παραβίαση των ορίων ταχύτητας όταν πραγματοποιεί κάποιο ταξίδι, κι αν βρεθεί αντιμέτωπος με κάποιον έλεγχο της τροχαίας, αντί να εκτιμήσει την προσπάθεια των αρχών να προφυλάξουν την ασφάλεια των οδηγών, θα εκλάβει το γεγονός ως μεγάλη ατυχία. Έχει, άλλωστε, πάντοτε την εντύπωση πως όσο πιο μεγάλες ταχύτητες αναπτύξει, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσει στον προορισμό του, παραγνωρίζοντας τελείως τον κίνδυνο στον οποίο εκθέτει τον εαυτό του και τους άλλους.

Ο Έλληνας οδηγός θα προτιμήσει να οδηγήσει το αυτοκίνητό του σε κάποια βραδινή έξοδο, ακόμη κι αν έχει καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, θεωρώντας εντελώς λανθασμένα πως το αλκοόλ δεν τον επηρεάζει και πως είναι σε θέση να οδηγήσει εξίσου αποτελεσματικά και στο ίδιο επίπεδο εγρήγορσης, όπως όταν είναι νηφάλιος. Εκλαμβάνοντας, μάλιστα, ως μεγάλη ατυχία κάποιον πιθανό έλεγχο για αλκοτέστ από την τροχαία, έστω κι αν είναι ακριβώς αυτός ο έλεγχος που τον προφυλάσσει από τη δική του απερισκεψία.

Ο Έλληνας οδηγός θα θελήσει να παρκάρει το όχημά του όσο πιο κοντά στον προορισμό του μπορεί, έστω κι αν αυτό σημαίνει πως θα χρειαστεί να παρκάρει παράνομα, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να παρεμποδίζει την κανονική κυκλοφορία των άλλων οχημάτων. Η σκέψη του είναι πως ό,τι προέχει είναι να εξυπηρετηθεί ο ίδιος, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που τυχόν δημιουργεί στους άλλους οδηγούς. Αντιστοίχως, βέβαια, αν λάβει κλήση για το παράνομο αυτό παρκάρισμα ή αν του αφαιρεθούν οι πινακίδες, θα αποδώσει το γεγονός αυτό στη συνήθη «ατυχία» του, αρνούμενος να συνειδητοποιήσει πως οι σχετικοί κανόνες για το παρκάρισμα υπάρχουν για τη διασφάλιση της ομαλής κυκλοφορίας των οχημάτων.

Ο Έλληνας οδηγός εν γένει αρνείται να σεβαστεί τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας, παραβιάζοντας με χαρακτηριστική ευκολία τα όρια ταχύτητας ή τους ερυθρούς σηματοδότες, κρίνοντας πως τέτοιου είδους περιορισμοί δεν αφορούν τον ίδιο και πολύ περισσότερο πως δεν μπορούν να σταθούν εμπόδιο στην προσπάθειά του να φτάσει εκεί που θέλει όσο πιο γρήγορα μπορεί.

Αίτια τροχαίων ατυχημάτων

Ριψοκίνδυνη οδήγηση. Πολλοί οδηγοί είτε διότι «βιάζονται» να φτάσουν εγκαίρως στον προορισμό τους είτε διότι είναι νεαρής ηλικίας και δεν έχουν πλήρη συναίσθηση του κινδύνου, επιχειρούν με κάθε ευκαιρία να αναπτύξουν ταχύτητα και να προσπεράσουν εκείνους τους οδηγούς που ακολουθούν τα υποδεικνυόμενα όρια ταχύτητας. Τόσο, όμως, η υπερβολική ταχύτητα, όσο και οι βεβιασμένες προσπεράσεις οχημάτων, οδηγούν συχνά σε τροχαία ατυχήματα, εφόσον, αφενός το όχημα που έχει αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως από τον οδηγό του (α. εκμηδενίζονται τα περιθώρια αντίδρασης του οδηγού και β. καθίσταται απρόβλεπτη η αντίδραση του οχήματος σε περίπτωση ξαφνικού φρεναρίσματος), κι αφετέρου διότι κατά την προσπέραση ενδέχεται να μην έχουν ληφθεί υπόψη τα οχήματα που έρχονται από την αντίθετη κατεύθυνση.

- Ένας οδηγός νέας ηλικίας και άπειρος, παρά το γεγονός ότι επιθυμεί να επιδείξει τις υποτιθέμενες ικανότητές του ή να ευχαριστηθεί την αίσθηση της ταχύτητας, οφείλει να λαμβάνει πάντοτε υπόψη του πως δεν είναι σε θέση να ελέγξει το όχημά του αν αυτό κινείται με μεγάλη ταχύτητα.

[Το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας των αυτοκινήτων, μέσα στις κατοικημένες περιοχές, ορίζεται σε 50 χιλιόμετρα την ώρα.]

Απρόσεκτη οδήγηση. Ένας από τους συχνότερους παράγοντες πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων είναι η απόσπαση της προσοχής του οδηγού, που μπορεί να οφείλεται είτε στο γεγονός ότι συζητά με τον συνοδηγό είτε -συνηθέστερα- διότι μιλά στο κινητό τηλέφωνο ή επιχειρεί να στείλει κάποιο γραπτό μήνυμα.

Είναι, ωστόσο, προφανές πως αν ο οδηγός στρέψει έστω και για ελάχιστα δευτερόλεπτα αλλού την προσοχή του και δεν ελέγχει το δρόμο, αυτό αρκεί για την πρόκληση κάποιου σοβαρού ατυχήματος.

Οδήγηση υπό την επήρεια μέθης. Ο οδηγός που βρίσκεται υπό την επίδραση αλκοόλ, τοξικών ουσιών ή φαρμάκων που επηρεάζουν την ικανότητα του οδηγού, έχει περιορισμένη δυνατότητα έγκαιρης αντίδρασης και σαφώς μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, γεγονός που τον καθιστά επικίνδυνο.

Πρόκειται για μια συνήθη αιτία πρόκλησης ατυχημάτων, έστω κι αν μπορεί εύκολα να αποφευχθεί με την ανάθεση της οδήγησης σε κάποιο νηφάλιο άτομο.

- Κάθε δευτερόλεπτο που καθυστερεί ο οδηγός να αντιδράσει, όταν οδηγεί με 50km/h, το όχημά του διανύει σχεδόν 14 επιπλέον μέτρα στην άσφαλτο.

Παραβίαση ερυθρού σηματοδότη ή σήματος για την υποχρεωτική διακοπή κυκλοφορίας (STOP). Σύνηθες φαινόμενο στους ελληνικούς δρόμους είναι η αντίδραση εκείνων των οδηγών που επιταχύνουν, όταν ο σηματοδότης είναι κίτρινος ή ακόμη και ερυθρός. Ενώ, τόσο ο κίτρινος όσο και ο ερυθρός σηματοδότης υποδηλώνουν υποχρεωτικό σταμάτημα του οχήματος, εκείνοι, προκειμένου να εξοικονομήσουν ελάχιστα λεπτά, σπεύδουν να παραβιάσουν το σηματοδότη θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τη δική τους ζωή όσο και τη ζωή άλλων.

Παρόμοια είναι η συμπεριφορά πολλών οδηγών και απέναντι στις σχετικές πινακίδες απαγόρευσης, τις οποίες επιλέγουν να αγνοήσουν, ενώ γνωρίζουν πως οφείλουν να ακινητοποιήσουν το όχημά τους.

Νυχτερινή οδήγηση. Η οδήγηση κατά τη διάρκεια της νύχτας πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες ατυχήματος, διότι ο οδηγός δεν έχει επαρκή ορατότητα και, άρα, δεν αντιλαμβάνεται εγκαίρως τα πιθανά εμπόδια, τις κινήσεις των άλλων οχημάτων και την κατάσταση του δρόμου μπροστά του.

Οδήγηση υπό επικίνδυνες ή αντίξοες καιρικές συνθήκες. Η βροχή, το χιόνι και ο παγετός καθιστούν ιδιαιτέρως επικίνδυνη την οδήγηση, διότι αυξάνεται η πιθανότητα να χαθεί ο έλεγχος του οχήματος. Η ολισθηρότητα των δρόμων είναι συχνά τέτοια, ώστε πολύ εύκολα το όχημα μπορεί να παρεκκλίνει σημαντικά από την πορεία του, χωρίς ο οδηγός να έχει την παραμικρή δυνατότητα να το σταματήσει ή να το επαναφέρει στην κανονική του πορεία.

Αντιστοίχως, η ύπαρξη ομίχλης περιορίζει δραστικά την ορατότητα του οδηγού και καθιστά πιθανό κάποιο ατύχημα, εφόσον δεν γίνεται έγκαιρα αντιληπτό το σταμάτημα του προπορευόμενου οχήματος ή ύπαρξη κάποιου εμποδίου στο δρόμο.

Κόπωση του οδηγού. Αν ο οδηγός βρίσκεται σε κατάσταση σημαντικής κόπωσης, δεν έχει τη δυνατότητα έγκαιρων αντιδράσεων και, εύλογα, δεν είναι επαρκώς συγκεντρωμένος κατά τη διάρκεια της οδήγησης.

Απρόβλεπτες αντιδράσεις των πεζών. Κατά τη διάρκεια της οδήγησης σε κατοικημένες περιοχές, υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο κάποιος πεζός -ένα παιδί που κυνηγά την μπάλα του, ένας ηλικιωμένος που περπατά αφηρημένος κτλ.- να βρεθεί αίφνης μπροστά στο κινούμενο όχημα. Πρόκειται για καταστάσεις που δεν μπορούν να προβλεφθούν, γι’ αυτό και ο οδηγός οφείλει να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση και να λαμβάνει υπόψη του τις κινήσεις των πεζών γύρω του.

Οργισμένες αντιδράσεις του οδηγού. Με δεδομένο το γεγονός ότι στους δρόμους συνυπάρχουν οδηγοί διαφορετικών ηλικιών και συμπεριφορών, είναι συχνό το φαινόμενο ένας οδηγός να εξοργίζεται διότι κάποιος μπροστά του οδηγεί πολύ αργά ή γιατί κάποιος έχει παρκάρει παράνομα εμποδίζοντας την κίνηση, είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Το αποτέλεσμα αυτού του εκνευρισμού, ωστόσο, μπορεί να αποβεί μοιραίο, διότι στην προσπάθειά του να προσπεράσει εκείνον που οδηγεί αργά ή προκειμένου να εξοικονομήσει το χρόνο που έχασε, καταφεύγει σε παρακινδυνευμένες και βεβιασμένες κινήσεις.

Κακή κατάσταση οδοστρώματος. Σε πολλούς δρόμους της Ελλάδας η ποιότητα του οδοστρώματος δεν είναι πάντοτε καλή, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχουν λακκούβες και κακοτεχνίες, που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την αντίδραση του οχήματος ή να του προκαλέσουν ζημιές.

Αιφνίδια βλάβη στα ελαστικά του οχήματος. Κατά τη διάρκεια της οδήγησης, ιδίως όταν αυτή γίνεται με μεγάλη ταχύτητα, υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο να προκληθεί κάποια βλάβη στα ελαστικά, όπως είναι το σκάσιμο, με πιθανό αποτέλεσμα την απώλεια ελέγχου του οχήματος.

Μη τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας. Μια βασική αρχή της προσεκτικής οδήγησης είναι να διατηρείται πάντοτε μια επαρκής απόσταση από το προπορευόμενο όχημα, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης αντίδρασης σε περίπτωση που αυτό σταματήσει ξαφνικά ή κινηθεί ανεξέλεγκτα. Πολλοί οδηγοί, εντούτοις, έχουν την τάση να κινούνται πολύ κοντά στο προπορευόμενο όχημα, προκαλώντας αφενός εκνευρισμό στον άλλο οδηγό, εφόσον αισθάνεται πως δεν του παρέχεται το περιθώριο να αντιδράσει ως οφείλει σε περίπτωση ανάγκης, και αφετέρου διακινδυνεύοντας την πρόκληση ατυχήματος ακριβώς στην περίπτωση που ο άλλος οδηγός χρειαστεί να φρενάρει απότομα.

Απότομη αλλαγή λωρίδας κυκλοφορίας. Κατά τη διάρκεια της οδήγησης σε δρόμους μεγάλης ταχύτητας, όπως είναι η εθνική οδός, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από τους οδηγούς όταν αλλάζουν λωρίδα, διότι αν δεν προειδοποιήσουν εγκαίρως τα οχήματα που ακολουθούν ή αν δεν προσέξει τα οχήματα που κινούνται ήδη στην άλλη λωρίδα, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος.

Παλαιότητα οχήματος ή ελλιπής συντήρησή του. Συχνά η απρόβλεπτη ή η κακή αντίδραση του οχήματος κατά τη διάρκεια της οδήγησης οφείλεται στην παλαιότητά του ή στο γεγονός ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί η απαιτούμενη συντήρησή του. Αν, για παράδειγμα, τα ελαστικά δεν έχουν αλλαχθεί όταν πρέπει, δεν διασφαλίζουν την αναγκαία σταθερότητα του οχήματος ή ενδέχεται να παρουσιάσουν κάποια αιφνίδια βλάβη αν το όχημα κινηθεί με μεγάλη ταχύτητα.

Ανήλικοι οδηγοί: Ένα ανησυχητικό σύμπτωμα της νεοελληνικής κοινωνίας είναι η τάση των γονιών είτε να μην ελέγχουν επαρκώς τα ανήλικα παιδιά τους είτε να τα παροτρύνουν ακόμη και οι ίδιοι να οδηγήσουν, με αποτέλεσμα άτομα εφηβικής ηλικίας, χωρίς εμπειρία και χωρίς δίπλωμα οδήγησης, να βρίσκουν την ευκαιρία να οδηγήσουν το αυτοκίνητο των γονιών τους ή κάποιο μηχανάκι. Με τη συνήθη εφηβική απερισκεψία οι νέοι αυτοί παραβιάζουν τα όρια ταχύτητας ή επιχειρούν χάριν εντυπωσιασμού ριψοκίνδυνους ελιγμούς και καταλήγουν πολύ συχνά να προκαλούν τροχαία ατυχήματα, που θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή.

Κόντρες με αυτοκίνητα ή μηχανές: Η αγάπη των νέων για την ταχύτητα και τον εντυπωσιασμό τους οδηγεί συχνά σε επικίνδυνες αυτοσχέδιες αναμετρήσεις ταχύτητας, που διενεργούνται κυρίως κατά τις νυχτερινές ώρες, ώστε να μην υπάρχει αυξημένη κυκλοφορία στους δρόμους. Πρόκειται για μια άκρως επικίνδυνη και απερίσκεπτη συμπεριφορά που οδηγεί αναπόφευκτα σε σοβαρά ατυχήματα και τραυματισμούς.   

Προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου

Μέριμνα για την κατάλληλη κυκλοφοριακή αγωγή των νέων. Είναι ζωτικής σημασίας να μαθαίνουν οι νέοι από νωρίς τους σημαντικούς κινδύνους που κρύβει η απρόσεκτη οδήγηση, ώστε να θελήσουν αφενός να εκπαιδευτούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προτού ξεκινήσουν να οδηγούν και αφετέρου ώστε να είναι στη συνέχεια προσεκτικοί οδηγοί οι ίδιοι, με σαφή επίγνωση πως η ταχύτητα και η παραγνώριση των κανόνων οδικής κυκλοφορίας μπορούν να επιφέρουν μοιραία αποτελέσματα.

Αυστηρότερο πλαίσιο για την απόκτηση διπλώματος οδήγησης. Το δίπλωμα οδήγησης θα πρέπει να παραχωρείται μόνο σε άτομα που έχουν αποδεδειγμένα αποκτήσει τη σχετική ικανότητα, με σαφή πρόβλεψη για την εκπαίδευση του νέου οδηγού ακόμη και σε συνθήκες κακών καιρικών συνθηκών, ώστε να διασφαλίζεται πως έχει κατανοήσει πλήρως τις πιθανές δυσκολίες της οδήγησης.

Διασφάλιση της τήρησης των κανόνων οδικής κυκλοφορίας. Ο μερικός και περιστασιακός έλεγχος για την τήρηση των κανόνων οδικής κυκλοφορίας, δημιουργεί στους οδηγούς την εντύπωση πως έχουν το ελεύθερο να παραβιάζουν τους σχετικούς κανόνες κατά βούληση.

Ποιοτικότερος έλεγχος των οχημάτων. Παρά το γεγονός ότι το κράτος έχει θεσπίσει νόμους για τον ανά διαστήματα έλεγχο των οχημάτων, αυτός δεν καλύπτει πλήρως όλες τις αναγκαίες παραμέτρους, με αποτέλεσμα να κυκλοφορούν οχήματα που δεν είναι απολύτως ασφαλή.

Αλλαγή οδικής κουλτούρας. Με τη συνδρομή της εκπαίδευσης, αλλά και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, θα πρέπει να επιδιωχθεί η δραστική αλλαγή στον τρόπο που οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την οδήγηση. Το αυτοκίνητο ή η μηχανή δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως μέσο επίδειξης ή εκτόνωσης. Κι αντιστοίχως οι κίνδυνοι από την απρόσεκτη οδήγηση δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται απλώς ως πιθανοί, αλλά ως απολύτως δεδομένοι.

Οδηγώ με Ασφάλεια σημαίνει:

• Μαθαίνω και εφαρμόζω τον Κ.Ο.Κ.
• Δεν οδηγώ όταν έχω καταναλώσει οινοπνευματώδη ποτά
• Σέβομαι τα όρια ταχύτητας
• Δεν κάνω αντικανονικά προσπεράσματα
• Δεν παραβιάζω τον κόκκινο σηματοδότη
• Σταματώ στο STOP και δίνω προτεραιότητα
• Δίνω προτεραιότητα στους πεζούς και στα άτομα με ειδικές ανάγκες
• Σέβομαι τα σήματα και τις υποδείξεις των τροχονόμων
• Φορώ πάντοτε ζώνη ασφαλείας
• Τοποθετώ τα παιδιά στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου και τους φορώ ζώνη ασφαλείας
• Σε περίπτωση που οδηγώ ή είμαι συνεπιβάτης σε μοτοσυκλέτα, φορώ πάντα κράνος
• Πριν ξεκινήσω για ταξίδι, ελέγχω το όχημα που θα οδηγήσω