Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Η Τράπεζα της Ελλάδος [Επεξεργασία Πηγής]

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, α) να εξηγήσετε γιατί η Εθνική Τράπεζα αντέδρασε στην ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος και β) να παρουσιάσετε το έργο της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932.

Κείμενο

Η Κοινωνία των Εθνών, η οποία προσέφερε στην Ελλάδα ισχυρή στήριξη για την αναζήτηση δανείων, υπέδειξε τότε συγκεκριμένες κατευθύνσεις μεταρρυθμίσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Πολιτική της Τράπεζας της Αγγλίας, η οποία την εποχή εκείνη κυριαρχούσε στη Δημοσιονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών, ήταν να επιβάλλει, όπου ήταν δυνατόν, τη δημιουργία ισχυρών κεντρικών τραπεζών, με αποκλειστική αρμοδιότητα τη χάραξη και εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής. Οι κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να προστατεύουν το εθνικό νόμισμα, έπρεπε να διαθέτουν επαρκή αυτονομία, τόσο από το κράτος όσο και από το υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα, του οποίου την εύρυθμη λειτουργία καλούνταν να επιβλέψουν.

Στην ελληνική περίπτωση, η Κοινωνία των Εθνών απαίτησε αρχικά η Εθνική Τράπεζα να περιοριστεί στις λειτουργίες της κεντρικής τράπεζας και να αποχωριστεί από τις λοιπές δραστηριότητες εμπορικού χαρακτήρα που έως τότε ασκούσε παράλληλα. Αυτό όμως θα σήμαινε απώλεια κερδοφόρων δραστηριοτήτων για τη μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση της χώρας. Η Εθνική διέθετε άμεσες προσβάσεις στην πολιτική εξουσία και ήταν ταυτόχρονα, λόγω του μεγέθους της αλλά και της πολιτικής που ακολουθούσε, ένας από τους κύριους παράγοντες σταθερότητας για την ελληνική οικονομία. Οι αντιδράσεις εκ μέρους της υπήρξαν ισχυρές. Ακόμη ισχυρότερες ήταν όμως οι πιέσεις για την προώθηση της τραπεζικής μεταρρύθμισης, όχι μόνο από την Κοινωνία των Εθνών αλλά και από παράγοντες της διεθνούς κεφαλαιαγοράς.

Η λύση που τελικά δόθηκε, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς, ήταν η απόσχιση του εκδοτικού δικαιώματος από την Εθνική Τράπεζα και η εκχώρησή του στην Τράπεζα της Ελλάδος, ένα νέο κρατικό τραπεζικό φορέα που δημιουργήθηκε το 1928, προκειμένου να αναλάβει το ρόλο της κεντρικής τράπεζας. […] Η Τράπεζα της Ελλάδος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία της με ανεπαρκείς πόρους, ενώ αρχικά ήρθε αντιμέτωπη με τις υπόλοιπες ιδιωτικές τράπεζες, που εξακολούθησαν να αναγνωρίζουν την Εθνική ως κεντρική τράπεζα, τοποθετώντας εκεί τα υπερβάλλοντα χρηματικά τους διαθέσιμα. Έπειτα από μια δύσκολη πορεία, που συμπεριέλαβε επιθετικές κινήσεις, όπως ο ανοιχτός ανταγωνισμός στην αγορά επιχειρηματικών χορηγήσεων, μέσα από τις αντίξοες συνθήκες της παγκόσμιας ύφεσης 1929-1932, η Τράπεζα της Ελλάδος κατάφερε να επιβιώσει και σταδιακά να επιβληθεί.

[Αλέξης ΦΡΑΓΚΙΑΔΗΣ, Ελληνική οικονομία, 19ος-20ος αιώνας, σ. 135-136.]

Το 1927, με αφορμή το αίτημα της Ελλάδας στην Κοινωνία των Εθνών για παροχή πρόσθετου δανείου, τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, που θα αναλάμβανε τη διαχείριση των χρεών, την έκδοση χαρτονομίσματος και την ενιαία εφαρμογή της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Παρά τις αντιδράσεις της Εθνικής Τράπεζας και κάτω από την πίεση των ξένων συμβούλων, το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα. Σύμφωνα με το παράθεμα, προκειμένου να διασφαλιστεί για την Ελλάδα η δημιουργία μιας ανάλογης κεντρικής τράπεζας, απαιτήθηκε από την Εθνική Τράπεζα να εγκαταλείψει τις εμπορικές της δραστηριότητες και να αναλάβει αποκλειστικά το σχετικό ρόλο. Εντούτοις, επειδή κάτι τέτοιο θα σήμαινε την απώλεια πολλών και ιδιαιτέρως κερδοφόρων δραστηριοτήτων, δεν υπήρξε συναίνεση από τη μεριά της Εθνικής Τράπεζας, η οποία ζητούσε να αναλάβει ούτως ή άλλως το ρόλο κεντρικής τράπεζας προβάλλοντας το μέγεθός της, την άμεση πρόσβαση στην πολιτική εξουσία, αλλά και το γενικότερα θετικό της ρόλο στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Με δεδομένο, όμως, πως η κεντρική τράπεζα όφειλε να διαθέτει αυτονομία τόσο απέναντι στο κράτος όσο και απέναντι στις υπόλοιπες τράπεζες, τέθηκε το ζήτημα δημιουργίας ενός νέου τραπεζικού φορέα, γεγονός που προκάλεσε ισχυρότατες αντιδράσεις από τη μεριά της Εθνικής Τράπεζας. Τελικά, προκρίθηκε η λύση δημιουργίας μιας νέας τράπεζας, της Τράπεζας Ελλάδος, η οποία δημιουργήθηκε το 1928, έχοντας αποσπάσει από την Εθνική Τράπεζα το εκδοτικό δικαίωμα.

Η Τράπεζα της Ελλάδος πολύ γρήγορα πέτυχε σταθερές ισοτιμίες της δραχμής με τα ξένα νομίσματα, στηρίζοντας την έκδοση χαρτονομίσματος στα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα και εξασφαλίζοντας τη μετατρεψιμότητα του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. Η επιτυχία αυτή οδήγησε τα δημόσια οικονομικά σε περίοδο ευφορίας, βελτίωσε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους, ενίσχυσε την εισροή συναλλάγματος και τις επενδύσεις και προκάλεσε μία ισχυρή δυναμική που επέτρεψε τις σημαντικές πολιτικές, θεσμικές και οικονομικές πρωτοβουλίες της τελευταίας κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928-1932). Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι τις αρχές του 1932, οπότε εκδηλώθηκαν στη χώρα οι συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης, που ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη το 1929.

Όπως, βέβαια, πληροφορούμαστε από το παράθεμα, η εδραίωση της Τράπεζας της Ελλάδος δεν υπήρξε ιδιαιτέρως εύκολη, καθώς οι αρχικοί της πόροι ήταν ελάχιστοι και δεν είχε εξαρχής τη στήριξη των άλλων Τραπεζών που συνέχιζαν να θεωρούν την Εθνική ως την κεντρική τράπεζα και τοποθετούσαν σ’ εκείνη τα χρηματικά τους διαθέσιμα. Η Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να επιβιώσει και να επιβληθεί, χρειάστηκε να ακολουθήσει επιθετική πολιτική, όπως για παράδειγμα στο χώρο των επιχειρηματικών χορηγήσεων, όπου ήρθε σε ευθύ ανταγωνισμό με τις άλλες τράπεζες.