Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Ο διωγμός του 1914 (πηγή)

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το ακόλουθο κείμενο να αναφερθείτε στις καταπιέσεις που υπέστησαν οι Έλληνες μετά τη συμμετοχή της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Η έξοδος της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο εγκαινίασε τη δεύτερη και συστηματικότερη περίοδο των διωγμών, που σε πρώτη φάση χαρακτηρίζεται κυρίως από τη λήψη δραστικών οικονομικών μέτρων για την αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών του πολέμου. Η κατάργηση των διομολογήσεων, το φθινόπωρο του 1914, δεν είχε λύσει το οικονομικό πρόβλημα της Τουρκίας. Οι Έλληνες, που παρά τις πρόσφατες διώξεις ανήκαν ακόμη στα ευπορότερα στρώματα του πληθυσμού πλήρωσαν μεγάλο μέρος των έκτακτων επιβαρύνσεων που αποτέλεσαν καινούρια μορφή καταπιέσεως. ...

Εξάλλου, στην προσπάθειά της να συγκεντρώσει το εμπόριο σε τουρκικά χέρια, η οθωμανική κυβέρνηση ίδρυσε στη Σμύρνη το 1915 μια αποκλειστικά μουσουλμανική εταιρία, που ασκούσε μονοπωλιακά όλο το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο. Στο εξής για την παραμικρή εμπορική συναλλαγή από άλλο φορέα χρειαζόταν άδεια της εταιρίας.

Ένα άλλο μέτρο... ήταν η στρατιωτική θητεία. Αρχικά το διάταγμα της στρατολογίας, που εκδόθηκε στις παραμονές του πολέμου (19 Ιουλίου / 1 Αυγούστου 1914), αφορούσε σε όλους τους υπηκόους από 20-45 ετών. Λίγο αργότερα δόθηκε η δυνατότητα στους μη μουσουλμάνους να εξαγοράσουν τη θητεία με το εφάπαξ ποσό των 44 λιρών. Όσοι ήταν πάνω από 45 χρονών υποχρεώθηκαν να επανδρώσουν τα περίφημα αμελέ ταμπουρού (τάγματα εργασίας). Έτσι για τους πρεσβύτερους τη στρατιωτική θητεία υποκατέστησε η αγγαρεία σε λατομεία, ορυχεία, δρόμους και αγρούς. Υποσιτισμένοι και δεκατισμένοι από τις επιδημίες οδηγούνταν στα βάθη της Μικράς Ασίας, στο Ικόνιο, στη Σεβάστεια, στην Άγκυρα, στη Μερσίνα, στο Ερζερούμ. ...

Στην ουσία τα τάγματα ήταν στρατόπεδα συγκεντρώσεως για την εξόντωση του δυναμικότερου στοιχείου του ελληνικού πληθυσμού. Για να τα αποφύγουν οι Έλληνες εξαγόραζαν τη θητεία ξεπουλώντας την περιουσία τους και οι φτωχότεροι κατέφευγαν στα βουνά. Έτσι χαρακτηρίζονταν λιποτάκτες και οι οικογένειές τους αντιμετώπιζαν τα σκληρά αντίποινα της εξουσίας. ... Με την αναδρομική τέλος κατάργηση της εξαγοράς της στρατιωτικής θητείας, σημειώθηκαν χιλιάδες λιποταξίες και ακολούθησε κύμα εκτελέσεων λιποτακτών. Σύμφωνα με έκθεση Ελλήνων βουλευτών του οθωμανικού κοινοβουλίου (στα τέλη του 1918) 250.000 Έλληνες πέθαναν από κακουχίες στα εργατικά τάγματα. ...

Ένα άλλο μέτρο που εμφανίστηκε να υπαγορεύεται από τις στρατιωτικές ανάγκες και αφορούσε αποκλειστικά τους Έλληνες ήταν οι νέες μετατοπίσεις πληθυσμών από τις ακτές στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. ... Ο εκτοπισμός γινόταν συνήθως χειμώνα και με δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Στους εκτοπιζόμενους απαγορευόταν να μεταφέρουν τρόφιμα, ρούχα ή στρώματα. ... Απαγορευόταν η περιποίηση των αρρώστων και η ταφή των νεκρών. ... Απαγορευόταν επί ποινή θανάτου η ελεημοσύνη από ομογενείς και η παροχή ασύλου στα εγκαταλελειμμένα βρέφη. Οι νέοι τόποι εγκαταστάσεως ήταν πάντα απομονωμένα χωριά της μικρασιατικής ενδοχώρας με αμιγή τουρκικό πληθυσμό. Εκεί, μακριά από το Πατριαρχείο και χωρίς δασκάλους, οι περισσότεροι από τους επιζήσαντες οδηγούνταν στον εξισλαμισμό.

Τα αμέσως προηγούμενα από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο χρόνια η Τουρκία είχε ξεκινήσει την πρώτη περίοδο διωγμών των Ελλήνων από τα εδάφη της. Η Ελλάδα αντέδρασε και ανέλαβε διπλωματικές ενέργειες, προκειμένου να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για εθελούσια ανταλλαγή Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας και Μουσουλμάνων της Ελλάδας. Ιδρύθηκε τον Ιούνιο μία Μικτή Επιτροπή που θα ρύθμιζε τα σχετικά με την ανταλλαγή, όμως αυτή δεν λειτούργησε, λόγω της εισόδου της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1914.

Οι καταπιέσεις που υπέστησαν οι Έλληνες πήραν τις εξής μορφές:

- Θεσπίστηκαν έκτακτες επιβαρύνσεις και επιτάξεις ειδών για τις ανάγκες του πολέμου. Όπως επισημαίνεται στο παράθεμα, προκειμένου να καλύψει η Τουρκία τις αυξημένες ανάγκες της λόγω του πολέμου έλαβε δραστικά οικονομικά μέτρα, τα οποία έπληξαν σε μεγάλο βαθμό τους Έλληνες. Παρά το γεγονός ότι οι διομολογήσεις, τα ειδικά προνόμια, δηλαδή, των ξένων, είχαν καταργηθεί, η Τουρκία συνέχιζε να έχει οικονομικά προβλήματα, γι’ αυτό και θέλησε να εκμεταλλευτεί τους Έλληνες, οι οποίοι παρέμεναν ακόμη, παρά τις διώξεις που είχαν προηγηθεί, ένα από τα ευπορότερα στρώματα της περιοχής.

- Τέθηκαν εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητές τους. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος, η οθωμανική κυβέρνηση ίδρυσε το 1915 στη Σμύρνη μια αμιγώς μουσουλμανική εταιρία που ασκούσε πλέον μονοπωλιακά κάθε εμπορική δραστηριότητα (εισαγωγές και εξαγωγές). Πλέον για οποιαδήποτε εμπορική συναλλαγή απαιτούταν άδεια της συγκεκριμένης εταιρίας.

- Πληθυσμοί χωριών ή και ευρύτερων περιοχών μετατοπίστηκαν από τις ακτές προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Στο παράθεμα καταγράφονται σχετικές πληροφορίες για τις μετατοπίσεις αυτές, οι οποίες τελούνταν συνήθως τους μήνες του χειμώνα υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Οι εκτοπιζόμενοι δεν είχαν το δικαίωμα να πάρουν μαζί τους τρόφιμα ή άλλα αναγκαία, ούτε τους επιτρεπόταν να περιποιούνται τους αρρώστους ή να ενταφιάζουν τους νεκρούς τους. Ενώ, απαγορευόταν υπό την απειλή θανατικής ποινής οποιαδήποτε βοήθεια προς αυτούς από ομοεθνείς τους, έστω κι αν αυτή αφορούσε τη μέριμνα για βρέφη που είχαν εγκαταλειφθεί. Τους εκτοπιζόμενους, μάλιστα, τους οδηγούσαν σε απομονωμένα χωριά στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, σε περιοχές με καθαρά τουρκικό πληθυσμό, ώστε να διασφαλιστεί ο εξισλαμισμός τους, αφού θα έμεναν πλέον χωρίς τη συνδρομή του Πατριαρχείου και χωρίς εκπαίδευση.  

Οι άνδρες άνω των 45 ετών, που δεν στρατεύονταν, επάνδρωσαν τα τάγματα εργασίας.

Εκεί πολλοί πέθαναν από κακουχίες, πείνα και αρρώστιες. Όσοι είχαν ηλικία 20-45 ετών μπορούσαν αρχικά να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Όσοι δεν πλήρωσαν χαρακτηρίστηκαν λιποτάκτες. Μετά την κατάργηση της δυνατότητας εξαγοράς της θητείας σημειώθηκαν χιλιάδες λιποταξίες και όσοι συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν. Τις πληροφορίες αυτές επιβεβαιώνει το παράθεμα, απ’ το οποίο αντλούμε επιπλέον στοιχεία, όπως ότι το ποσό εξαγοράς της θητείας καταβαλλόταν εφάπαξ κι έφτανε στις 44 λίρες· ποσό, δηλαδή, αρκετά υψηλό που οδηγούσε πολλούς στο να ξεπουλούν την περιουσία τους προκειμένου να το εξασφαλίσουν, ενώ ανάγκαζε τους φτωχότερους να καταφεύγουν στα βουνά, με αποτέλεσμα να έρχονται οι οικογένειές τους αντιμέτωπες με τα σκληρά αντίποινα της τουρκικής εξουσίας. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τα τάγματα εργασίας, στο παράθεμα σημειώνεται πως αυτά αποτελούσαν επί της ουσίας στρατόπεδα συγκεντρώσεως που μόνο στόχο είχαν την εξόντωση του πιο δυναμικού τμήματος των Ελλήνων της περιοχής. Οδηγημένοι στα βάθη της Μικράς Ασίας, σε περιοχές όπως ήταν το Ικόνιο, η Σεβάστεια, η Άγκυρα, η Μερσίνα και το Ερζερούμ, οι άντρες άνω των 45 ετών αναγκάζονταν, σε συνθήκες υποσιτισμού, να εργάζονται σε λατομεία, ορυχεία, δρόμους και αγρούς, με αποτέλεσμα στα τέλη του 1918, όπως καταγράφεται σε έκθεση Ελλήνων βουλευτών της οθωμανικής βουλής, να έχουν πεθάνει σε αυτά 250.000 χιλιάδες Έλληνες.    

Οι ενέργειες των Τούρκων προκάλεσαν μεγάλο κύμα φυγής προς την Ελλάδα. Στα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Έλληνες, οι τουρκικές αρχές εγκατέστησαν Μουσουλμάνους μετανάστες από τη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Αλβανία και την Ελλάδα. Οι διώξεις και οι εκτοπίσεις του ελληνικού στοιχείου συνεχίστηκαν, με μικρότερη όμως ένταση, και κατά τα επόμενα χρόνια, μέχρι το τέλος του πολέμου, το 1918, και επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές (Μαρμαράς, Πόντος κ.ά.). Οι πρόσφυγες που έφθασαν στην Ελλάδα το διάστημα αυτό ανήλθαν σε πολλές χιλιάδες.