4ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Η εκκίνηση του θεσμού της πόλης-κράτους συμπίπτει με την επικράτηση των ευγενών και την πτώση της βασιλείας.

ii. Η μεταβολή της συμμαχίας της Δήλου σε αθηναϊκή ηγεμονία έγινε τυπικά με τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Ακρόπολη των Αθηνών (445 π.Χ.)

iii. Ένα φυλετικό κράτος μπορούσε να προκύψει κι από τη διάσπαση μιας φυλής ή από την ένωση περισσότερων φυλών του ίδιου φύλου.

iv. Οι μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία έγιναν από τον Κλεισθένη.

Μονάδες 10  

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Δημιουργοί

ii. Αυτονομία

iii. Οπλιτική φάλαγγα

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να καταγράψετε τις αρμοδιότητες του βασιλιά των ομηρικών κοινωνιών, καθώς και τα σώματα εκείνα που συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων.

Μονάδες 10

2.β. Πώς αντιμετωπίστηκαν οι εντάσεις ανάμεσα στους ευγενείς και το πλήθος που άρχισαν να οξύνονται στα τέλη του 7^ου αιώνα π.Χ.;

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να αναφερθείτε στο πολίτευμα της τυραννίδας και να συμπληρώσετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε γι’ αυτό αντλώντας στοιχεία από το ακόλουθο παράθεμα.

«Κοινά χαρακτηριστικά όλων των κρατών που τυραννήθηκαν είναι: οικονομία περισσότερο προχωρημένη από την αποκλειστικά αγροτική⸱ πολιτεύματα γενικά ολιγαρχικά, σε φάση ανωριμότητος⸱ κοινωνική αναταραχή⸱ πολιτική αστάθεια. Εκτός από αυτούς τους γενικότερους παράγοντες η τυραννίς ευνοήθηκε από το γειτνίαση ισχυρών και απειλητικών γειτόνων, ιδίως αλλοεθνών, που προκαλούσαν αίσθημα ανασφάλειας στα περισσότερο εκτεθειμένα κράτη και δημιουργούσαν την ανάγκη ισχυρής ηγεσίας. Αυτός ο πρόσθετος παράγων έδρασε στις πόλεις της Μ. Ασίας, της Σικελίας, της Ιταλίας.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 25

ΘΕΜΑ 2

Να καταγράψετε τα μέτρα μέσω των οποίων επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητά τους, κατά τη δική σας άποψη.

Μονάδες 25

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Σωστή

ii. Λανθασμένη

iii. Λανθασμένη

iv. Σωστή

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Δημιουργοί:  Ανεξάρτητοι από τον οίκο αλλά οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής, ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοί και ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής.

ii. Αυτονομία: Οι πολίτες συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση της πόλης με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της.

iii. Οπλιτική φάλαγγα: Ήταν ένα καινούργιο στρατιωτικό σώμα, στο οποίο ανήκαν όσοι από τους πολίτες απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να καταγράψετε τις αρμοδιότητες του βασιλιά των ομηρικών κοινωνιών, καθώς και τα σώματα εκείνα που συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων.

Ο βασιλιάς των ομηρικών κοινωνιών, δηλαδή αυτών που προέκυψαν μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων, ήταν ο αρχηγός του στρατού σε εποχή πολέμου και ο κυβερνήτης με θρησκευτική και δικαστική εξουσία σε περίοδο ειρήνης. Δίπλα στο βασιλιά υπήρχε ένα συμβούλιο που αποτελούνταν από τους αρχηγούς των ισχυρών γενών, οι οποίοι ονομάζονταν και αυτοί βασιλείς. Το συμβούλιο αυτό των ευγενών (βουλή των γερόντων) βαθμιαία περιόρισε τη βασιλική εξουσία. Όταν ο βασιλιάς έπαιρνε κάποια σημαντική απόφαση, συγκαλούσε σε σύνοδο το πλήθος, κυρίως τους πολεμιστές για να ζητήσει τη γνώμη τους (εκκλησία τον δήμου).

2.β. Πώς αντιμετωπίστηκαν οι εντάσεις ανάμεσα στους ευγενείς και το πλήθος που άρχισαν να οξύνονται στα τέλη του 7^ου αιώνα π.Χ.;

Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οι διαφορές οξύνθηκαν και οι αγώνες μεταξύ των ευγενών από τη μία πλευρά και των πλουσίων και του πλήθους από την άλλη έγιναν ιδιαίτερα σκληροί. Η κατάσταση εν μέρει αντιμετωπίστηκε σε πολλές πόλεις με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου. Η καταγραφή των νόμων ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής, προερχόμενα κυρίως από την τάξη των ευγενών. Πρόκειται για τους γνωστούς νομοθέτες ή αισυμνήτες, όπως ο Ζάλευκος και ο Χαρώνδας στις αποικίες της Δύσης, ο Πιττακός στη Μυτιλήνη, ο Λυκούργος στη Σπάρτη, ο Δράκων και ο Σόλων στην Αθήνα. Με την καταγραφή των νόμων στις περισσότερες πόλεις διευρύνθηκε η πολιτική βάση, εφόσον η συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών, όπως συνέβη στην Αθήνα με τη νομοθεσία του Σόλωνα. Το πολίτευμα κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταβλήθηκε σε ολιγαρχικό ή, όπως ονομάστηκε διαφορετικά, τιμοκρατικό (ή έκ τιμημάτων πολιτεία), επειδή κριτήριο της διάκρισης των πολιτών ήταν τα «τιμήματα», δηλαδή το εισόδημα.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να αναφερθείτε στο πολίτευμα της τυραννίδας και να συμπληρώσετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε γι’ αυτό αντλώντας στοιχεία από το ακόλουθο παράθεμα.

Η επικράτηση των «ολίγων» δεν έδωσε λύσεις στα προβλήματα του πλήθους. Οι αντιθέσεις διατηρήθηκαν και σε ορισμένες περιπτώσεις υποδαυλίστηκαν από πρόσωπα που ήθελαν να εκμεταλλευτούν τις κοινωνικές αναταραχές για να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.

Τέτοια πρόσωπα συνήθως ήταν ευγενείς που είχαν αναδειχθεί ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, με την υποστήριξη των οποίων κατόρθωναν να καταλάβουν την εξουσία. Η προσωπική εξουσία που επέβαλλαν ονομαζόταν τυραννίδα. Η λέξη «τύραννος» ήταν μάλλον λυδικής προέλευσης. Ορισμένοι από τους τυράννους αναδείχθηκαν σε καλούς ηγέτες, που φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τυράννων ήταν ο Πολυκράτης στη Σάμο, ο Περίανδρος στην Κόρινθο, ο Θεαγένης στα Μέγαρα, ο Πεισίστρατος στην Αθήνα κ.ά.

Σύμφωνα με το παράθεμα οι πόλεις-κράτη στις οποίες επιβλήθηκε τυραννία είχαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως ότι η οικονομία τους είχε ξεπεράσει το στάδιο της αποκλειστικής ενασχόλησης με τη γεωργία κι υπήρχε σ’ αυτές πολιτική αστάθεια, αφού το ολιγαρχικό τους πολίτευμα δεν είχε ακόμη παγιωθεί. Επιπροσθέτως, οι τύραννοι εκμεταλλεύτηκαν την ανασφάλεια που προκαλούσε στους πολίτες η γειτνίαση με ισχυρά και εν δυνάμει εχθρικά αλλοεθνή κράτη. Αυτό συνέβη κυρίως σε κράτη που ήταν περισσότερο εκτεθειμένα σ’ αυτόν τον παράγοντα και χρειάζονταν μια ισχυρή ηγεσία, όπως για παράδειγμα στις πόλεις της Μ. Ασίας, της Σικελίας και της Ιταλίας.

Οι περισσότεροι τύραννοι, πάντως, είχαν βίαιο τέλος. Οι δολοφονικές απόπειρες εναντίον τους εκφράζουν με σαφήνεια και τις διαθέσεις των πολιτών.

ΘΕΜΑ 2

Να καταγράψετε τα μέτρα μέσω των οποίων επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητά τους, κατά τη δική σας άποψη.

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε από τον Περικλή με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης για τους κληρωτούς άρχοντες, τους βουλευτές και τους λαϊκούς δικαστές. Τούτο το μέτρο στόχευε στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων που δε διέθεταν περιουσία και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους. Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων. Τα θεωρικά ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο, το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ουσιαστικά μέτρα εφόσον επέτρεπαν και στους οικονομικά ασθενέστερους πολίτες να συμμετάσχουν στις διαδικασίες διοίκησης και λήψης αποφάσεων, προσφέροντας στο πολίτευμα μια πιο έμπρακτη αίσθηση ισότητας. Η μέριμνα, άλλωστε, για την πνευματική καλλιέργεια όλων των πολιτών φανέρωνε την πρόθεση του Περικλή να καταστήσει τους πολίτες του ικανότερους να παρακολουθούν και να κρίνουν τα ποικίλα ζητήματα της αθηναϊκής δημοκρατίας.