Ζωή Καρέλλη «Του καλοκαιριού»

Francis Campbell Boileau Cadell

Ζωή Καρέλλη «Του καλοκαιριού»

Το ξανθό παλικάρι του καλοκαιριού

έχει μια γαλανή γραμμή πάνω στο λείο μέτωπο.

Στα καστανά του μάτια κρατάει τις αχτίδες του ήλιου

μισοκλείνοντας τα σκιερά βλέφαρα,

ψιλοπαίζοντας τις βλεφαρίδες αχτιδωτές.

Ηλιοψημένο στυλώνει το λαμπρό κορμί,

αμέριμνα χαμογελά και άσκοπα.

Φαντάζουν κάτασπρα τα δόντια του,

μοιάζουν τ’ άσπρα χαλίκια καθαροπλυμένα,

στ’ ακρογιάλι του γαλάζιου και κρυστάλλινου νερού.

[Από τη συλλογή Παραμύθια (1955)]

Η ποιήτρια επιλέγει να παρουσιάσει την ευδαιμονία του καλοκαιριού, ταυτίζοντας την εποχή αυτή με την εικόνα ενός ξανθού νέου. Η ψυχική του ευφορία, η αμεριμνησία του και το σωματικό του κάλλος λειτουργούν ως σύμβολα για τις αντίστοιχες ποιότητες που χαρακτηρίζουν την καλοκαιρινή περίοδο. Με τη χρήση εύληπτων εικόνων και απλών διατυπώσεων, η ποιήτρια προσδίδει στο ύφος του ποιήματος απλότητα, καθώς και την ανάλαφρη εκείνη διάθεση που ταιριάζει με τις στιγμές της ξεγνοιασιάς κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

«Το ξανθό παλικάρι του καλοκαιριού

έχει μια γαλανή γραμμή πάνω στο λείο μέτωπο.»

Το πρωταγωνιστικό πρόσωπο του ποιήματος, το ξανθό παλικάρι, παρουσιάζεται να ανήκει στο καλοκαίρι (του καλοκαιριού = γενική κτητική), σε κυριολεκτικό επίπεδο γιατί αποτελεί μια εικόνα που η ποιήτρια αντίκρισε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, σε μεταφορικό επίπεδο, ωστόσο, διότι ο νέος αυτός συνιστά την προσωποποίηση της ευδαιμονικής αυτής εποχής.

Η γαλανή γραμμή πάνω στο λείο -νεανικό- του μέτωπο λειτουργεί ως σαφή δήλωση της ποιήτριας πως αξιοποιεί τη μορφή του νέου ως μέσο για να διαμορφώσει τον έπαινό της για την εποχή του καλοκαιριού. Η γαλανή αυτή γραμμή συνδέει τον νέο τόσο με τον ανέφελο γαλανό ουρανό, όσο και με τη γαλάζια θάλασσα. Τα δύο αναγκαία συμπληρώματα της καλοκαιρινής περιόδου, που κυριαρχούν στη σκέψη του νέου και του προσφέρουν, συνάμα, τη χαρούμενη διάθεσή του.

«Στα καστανά του μάτια κρατάει τις αχτίδες του ήλιου

μισοκλείνοντας τα σκιερά βλέφαρα,

ψιλοπαίζοντας τις βλεφαρίδες αχτιδωτές.»

Η αντίδραση του νεαρού ήρωα απέναντι στο λαμπερό φως του καλοκαιριού, ερμηνεύεται από την ποιήτρια ως συνειδητή προσπάθεια να «κρατήσει» μέσα στα καστανά του μάτια τις αχτίδες του ήλιου. Ο νεαρός εμφανίζεται, έτσι, να παίζει με το φως του ήλιου και να απολαμβάνει την αίσθηση που αυτό του προσφέρει. Μισοκλείνοντας τα βλέφαρά του και ανοιγοκλείνοντας τις βλεφαρίδες, επιδίδεται σ’ ένα παιχνίδι εναλλαγής ανάμεσα στο φως και την προσωρινή σκίαση που αλλάζει διαρκώς τις εικόνες που προσλαμβάνει.

Η λαμπρότητα του φωτός δεν τον ενοχλεί, αποτελεί, αντιθέτως, μια ακόμη αφορμή να επιτρέψει στις αισθήσεις του να δεχτούν την ευλογία του καλοκαιριού και να αφεθούν στο θερμό χάδι του ήλιου.

«Ηλιοψημένο στυλώνει το λαμπρό κορμί,

αμέριμνα χαμογελά και άσκοπα.»

Ο ξανθός νέος βιώνει ολόψυχα την ομορφιά του καλοκαιριού ορθώνοντας το ηλιοψημένο και λαμπρό κορμί του, σε μια σαφή ένδειξη πως δεν υπάρχει τίποτε που να τον βαραίνει ή να του προκαλεί δυσφορία. Το σώμα του χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα «ηλιοψημένο» και «λαμπρό», γεγονός που δημιουργεί μια φαινομενική αντίθεση. Το χρώμα του δέρματός του έχει αλλάξει ελαφρώς από την έκθεση στον ήλιο, αλλά κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η ομορφιά κι η λάμψη του νεανικού σώματος να αναδεικνύονται ακόμη περισσότερο. Πρόκειται, εδώ, για μια εικόνα που τονίζει εμφατικά το νεανικό κάλλος και την αρτιότητα που το χαρακτηρίζει.

Ο νέος χαμογελά αμέριμνα, μιας και δεν έχει στη σκέψη του υποχρεώσεις ή έγνοιες που να χαλούν την καλή του διάθεση. Το καλοκαίρι, άλλωστε, είναι συνδεδεμένο με την απαλλαγή από τα ποικίλα εργασιακά ή μαθητικά καθήκοντα του χειμώνα. Αποτελεί, έτσι, την ιδανική εποχή προκειμένου να μπορέσουν οι νέοι άνθρωποι να απολαύσουν τη χαρά της ξεγνοιασιάς.

Ο νέος, συνάμα, χαμογελά άσκοπα, καθώς το χαμόγελό του δεν έχει συγκεκριμένο αποδέκτη, μήτε συγκεκριμένη αιτία. Αποτελεί μία πηγαία έκφραση της θερινής ευφορίας που διακατέχει την ψυχή του.

«Φαντάζουν κάτασπρα τα δόντια του,

μοιάζουν τ’ άσπρα χαλίκια καθαροπλυμένα,

στ’ ακρογιάλι του γαλάζιου και κρυστάλλινου νερού.»

Καθώς ο νέος χαμογελά φαίνονται τα κάτασπρα δόντια του, τα οποία μοιάζουν με τα άσπρα καθαροπλυμένα χαλίκια του ακρογιαλιού, πλάι στο γαλάζιο και κρυστάλλινο νερό της θάλασσας. Η ποιήτρια περνά συνειρμικά από την εικόνα του νέου στην εικόνα του ακρογιαλιού, συνδέοντας πλήρως τον νέο με τον περιβάλλοντα χώρο, όπως αντιστοίχως έχει συνδέσει την όλη παρουσία του με το καλοκαίρι.

Τα ξανθά του μαλλιά θυμίζουν το ολόφωτο θερινό τοπίο, όπως το λαμπρό του κορμί αντιστοιχεί στο κάλλος της θερινής φύσης. Το αμέριμνο και άσκοπο χαμόγελό του φανερώνει με τον πιο σαφή τρόπο την ξεγνοιασιά και την ψυχική ευφορία του καλοκαιριού, όπως τα ολόλευκα δόντια του παραλληλίζονται με τα λευκά βότσαλα των παραλιών. Ο νέος ανήκει στο καλοκαίρι και συμβολίζει με την παρουσία του όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που το καθιστούν εποχή ευδαιμονίας και ομορφιάς.