Mauro Fermariello
Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία:
Έφηβοι στην πρίζα
Κείμενο 1: Έφηβοι στην πρίζα
1. Η γενιά των σημερινών εφήβων, την οποία οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν Generation Z ή iGeneration, με το «i» να λειτουργεί για προφανείς λόγους ως σύμβολο αυτής της εποχής. Είναι η πρώτη γενιά που δεν έχει μνήμες από έναν κόσμο χωρίς ίντερνετ, είναι τα παιδιά που έμαθαν από νωρίς πώς είναι να χτυπάει ένα κινητό τηλέφωνο στο σπίτι, που εξοικειώθηκαν από μικροί με τις οθόνες και σήμερα διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους μέσα από τα προφίλ τους στα social media. «Για εμένα και τα παιδιά της ηλικίας μου το κινητό μας είναι σαν προέκταση του χεριού μας», είπε στο «Κ» ο Γιώργος, μαθητής Γ΄ Λυκείου, ο οποίος απέκτησε το πρώτο του τηλέφωνο όταν ήταν 12 ετών.
2. Την ίδια ακριβώς στιγμή που τα «έξυπνα» τηλέφωνα άρχισαν να εξαπλώνονται, ας πούμε στο τέλος της προηγούμενης και στην αρχή της τρέχουσας δεκαετίας, άρχισε να παρατηρείται και μια σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά των εφήβων. Μια αμερικανική έρευνα («Monitoring the Future») που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και δεκαετίες, εξετάζοντας τις συνήθειες και τα χαρακτηριστικά αυτών των ηλικιών, παρουσίασε μια σειρά από πολύ εντυπωσιακά ευρήματα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι σημερινοί έφηβοι βγαίνουν έξω πολύ λιγότερο, δεν επιδιώκουν τις κοινωνικές συναναστροφές, αλλά ούτε και την ανεξαρτησία τους από την πατρική οικογένεια, ενώ εμφανίζονται απρόθυμοι να εμπλακούν συναισθηματικά μεταξύ τους.
3. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι μετά το 2007 (ημερομηνία κυκλοφορίας του πρώτου iPhone) οι έφηβοι σαν να άλλαξαν ξαφνικά γνώμη και άρχισαν να απαντούν όλο και συχνότερα καταφατικά στην ερώτηση αν νιώθουν μοναξιά. Προφανώς ένιωθαν. Κι ας αντάλλασσαν όλη τη μέρα μηνύματα. Γιατί τελικά βρίσκονταν μόνοι στο δωμάτιό τους. Η αίσθηση που προσφέρει η επαφή δεν αναπληρώνεται.
4. Θα ήταν αφελές να αγνοήσουμε τη σύνδεση όλων των παραπάνω με την παγκόσμια κυριαρχία των κινητών τηλεφώνων, αλλά θα ήταν και επιπόλαιο να αποδώσουμε σε αυτά οτιδήποτε παρατηρείται. Την ίδια περίοδο για την οποία μιλάμε εκδηλώθηκε, για παράδειγμα, μια παγκόσμια οικονομική κρίση, που ασφαλώς επηρέασε ψυχολογικά κάθε ηλικία.
5. «Η μόνιμη ανάγκη να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε κάθε στιγμή και κάθε εμπειρία μας αποζητώντας κάποιου είδους επιβεβαίωση και θαυμασμό από τους ακολούθους μας, η βασανιστική σύγκρισή μας με μοντέλα και μη κάθε φορά που ανοίγουμε το Instagram, αλλά και η έλλειψη ανάγκης για πραγματική επαφή αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου για τις επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία», αναφέρει στο «Κ» η Άννα, 18 ετών, πρωτοετής φοιτήτρια Ψυχολογίας. Και καταλήγει: «Η τραγική ειρωνεία είναι ότι έχω απόλυτη συνείδηση της κατάστασης, αλλά εξακολουθώ να είμαι ένα με το κινητό μου!». Ο Γιώργος αναφέρει κάτι αντίστοιχο: «Αν έχω πέντε λεπτά ελεύθερα, θα μπω να χαζέψω στο Instagram και πριν το καταλάβω θα έχει περάσει μία ώρα. Ξέρω ότι χάνω τον χρόνο μου και ότι αυτό που κάνω δεν είναι ενδιαφέρον, αλλά συνεχίζω να το κάνω, γιατί είναι εθιστικό».
6. Είναι εθιστικό, πράγματι. Σύμφωνα με μια πρόσφατη βρετανική έρευνα («A decade of Digital Dependency»), άτομα ηλικίας από 15 έως 24 ετών περνούν κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες τη μέρα στο κινητό τους. Με άλλα λόγια, κοιτάζουν το τηλέφωνό τους κάθε οκτώ λεπτά. Αυτή η διαπίστωση δεν διαφέρει από εκείνη που είχε δημοσιοποιήσει η Apple, σύμφωνα με την οποία οι χρήστες των iPhone ξεκλειδώνουν τη συσκευή τους 80 φορές τη μέρα ή αλλιώς έξι με εφτά φορές κάθε ώρα. Σε μια άλλη, σχετικά πρόσφατη, έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Preventive Medicine Reports, με τη συμμετοχή 40.000 παιδιών και εφήβων, συσχετίστηκε η εκδήλωση κατάθλιψης, άγχους, συμπτωμάτων έλλειψης προσοχής και συναισθηματικής αστάθειας με τις ώρες που περνούν μπροστά σε μια οθόνη.
7. Παρ’ όλα αυτά, η Generation Z έχει πλήρη συναίσθηση ότι η ζωή online αποτελεί μια παράλληλη πραγματικότητα, κάποιες φορές πιο επιθυμητή ή έστω πιο εύκολη, ωστόσο διαφορετική από την «κανονική». «Η συμπεριφορά του κόσμου στα social media δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα», λέει ο Γιώργος. «Η επικοινωνία είναι πιο απρόσωπη, τα συναισθήματα δεν διακρίνονται, μπορείς να κρύψεις ό,τι θέλεις». Η Άννα θεωρεί ότι «το ίντερνετ είναι μια πλατφόρμα όπου ο καθένας παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη εκδοχή του εαυτού του. Θέλουμε να δείχνουμε ότι έχουμε ιδιαίτερες προσωπικότητες, μα πάνω απ’ όλα ότι ζούμε τέλειες ζωές. Οπότε, από αυτή την άποψη, τα social media μπορεί να παραμορφώσουν την πραγματική διάθεση και συμπεριφορά κάποιου».
Άθως Δημουλάς, «Η Καθημερινή», 28.01.2019
Κείμενο 2: Καλημέρα Θλίψη
Η Μαρία Νεφέλη λέει:
ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΘΛΙΨΗ
Γεια σου θλίψη
Καλημέρα θλίψη
έντομο που φωλιάζεις μέσα μου
κι ολονυχτίς καραδοκείς πότε θ’ ανοίξω μάτι...
Στην αρχή σ’ έχω λησμονήσει·
κοιτάζω τις γραμμές του ταβανιού -
άξαφνα πατείς και μπαίνεις
στη συνείδηση.
Έρχεσαι να πικράνεις τον πρωινό καφέ
ν’ αποσπάσεις κάτι απ’ την ελάχιστη χαρά
του χεριού μου στο πόμολο του παραθύρου
φέρνεις ανωμαλίες στο νερό του μπάνιου
προκαλείς το πρώτο δυσάρεστο τηλεφώνημα
είσαι τέρας
μικροσκοπικός Μινώταυρος που ζητάει τροφή
και συντηρείται με το ελάχιστο...
Τρως τρως Μινώταυρε·
είναι σάρκες αυτές δεν είναι αέρας
έτσι που πας δε θ’ απομείνει τίποτε.
Γεια σου θλίψη
Καλημέρα θλίψη
έχεις εγκατασταθεί μονίμως μέσα μας
είσαι χειρότερη από τους ιούς και τους βακίλους
οι φιλόσοφοι σ’ εξετάζουν στο φασματοσκόπιο
έχεις δώσει λαβή σε μιαν εξαίρετη λογοτεχνία
Οδυσσέας Ελύτης, Μαρία Νεφέλη
ΘΕΜΑ Α
Σε 70-80 λέξεις να παρουσιάσετε περιληπτικά τον αρνητικό αντίκτυπο που έχει στους εφήβους η συνεχής χρήσης «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων, σύμφωνα με το περιεχόμενο των παραγράφων: 2,3 & 5 του Κειμένου 1.
Η ραγδαία εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων έχει επιφέρει κρίσιμες αλλαγές στη συμπεριφορά των εφήβων. Περνούν περισσότερες ώρες στο σπίτι, έχουν μειωμένη κοινωνικότητα, δεν διεκδικούν νωρίς την ανεξαρτητοποίησή τους και δεν επιζητούν τις συναισθηματικές σχέσεις. Παραλλήλως, παρά την πολύωρη επικοινωνία μέσω του κινητού αισθάνονται μοναξιά, αφού οι εικονικές επαφές δεν αναπληρώνουν τη δια ζώσης επικοινωνία. Επιδιώκουν, συνάμα, την επιβεβαίωση μέσω της δημοσίευσης των εμπειριών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βιώνουν ως επώδυνη τη διαρκή σύγκριση με τους άλλους στα μέσα αυτά.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Τι εννοεί στην 7η παράγραφο του 1ου Κειμένου η νεαρή φοιτήτρια με τη φράση: «το ίντερνετ είναι μια πλατφόρμα όπου ο καθένας παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη εκδοχή του εαυτού του»; Να εξηγήσετε με συντομία το περιεχόμενό της (70-80 λέξεις).
Με τη δυνατότητα που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την επιλογή τόσο του περιεχομένου όσο και του τρόπου με τον οποίο αυτό θα παρουσιαστεί, κάθε χρήστης έχει τον έλεγχο της εικόνας του εαυτού του που παρουσιάζει σε αυτά. Εύλογα, επομένως, οι περισσότεροι τείνουν να αποτυπώνουν ευτυχισμένες ή και ωραιοποιημένες στιγμές της ζωής τους, καθώς και όσα ενισχύουν τη θετική τους εικόνα, πλάθοντας έτσι μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ωστόσο, η διαδικτυακή εκδοχή των ανθρώπων δεν είναι ειλικρινής και δημιουργεί παραπλανητικές εντυπώσεις.
Β2.α. Τι επιδιώκεται με τη χρήση ερευνών / στατιστικών στοιχείων και τι με την εκτεταμένη χρήση μαρτυριών στο Κείμενο 1; (μονάδες 7)
Με τη χρήση ερευνών και στατιστικών στοιχείων ενισχύεται η εγκυρότητα του κειμένου και η επιστημονική του διάσταση, εφόσον οι βασικοί ισχυρισμοί σχετικά με το πόσο χρόνο δαπανούν οι νέοι στα κινητά τους τηλέφωνα, αλλά και σχετικά με τις σημαντικές επιπτώσεις των συσκευών αυτών στην ψυχολογία τους προκύπτουν μέσα από έρευνες και δεν συνιστούν εικασίες ή απλές εμπειρικές διαπιστώσεις. Το κείμενο, έτσι, επιτυγχάνει να προβληματίσει με πιο δραστικό τρόπο τους αναγνώστες, καθώς τα πορίσματα των ερευνών αναδεικνύουν μια ιδιαιτέρως ανησυχητική κατάσταση.
Η αξιοποίηση μαρτυριών διασφαλίζει τη γνήσια καταγραφή όσων προβληματίζουν τους νέους σχετικά με το ζήτημα των κινητών τηλεφώνων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χάρη, δηλαδή, στην αυτούσια παράθεση των όσων αναφέρουν οι νέοι το κείμενο αποκτά το χαρακτήρα μιας ειλικρινούς και άμεσης αποτύπωσης των ανησυχιών τους, χωρίς την παρέμβαση του γράφοντος που θα δημιουργούσε πιθανώς την εντύπωση μιας ακούσιας ή σκόπιμης παραποίησης των σκέψεών τους. Το κείμενο, έτσι, γίνεται αμιγώς βιωματικό, οικείο και παραστατικό, εφόσον ακούγεται με καθαρότητα ο λόγος των νέων ανθρώπων.
β. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (μονάδες 8)
Κυριολεκτικός τίτλος: «Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κινητά τηλέφωνα και σύγχρονοι έφηβοι»
Μεταφορικός: «Έφηβοι παγιδευμένοι στα έξυπνα κινητά τους!»
Β3. Με ποιες γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα τονίζονται στο Κείμενο 1 (5η παράγραφος) από τους δύο νέους οι αρνητικές επιπτώσεις της εξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Με τη χρήση πολυσύνδετου σχήματος («να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε κάθε στιγμή και κάθε εμπειρία μας / επιβεβαίωση και θαυμασμό»), με την αξιοποίηση επιθετικών προσδιορισμών που αποτυπώνουν το διαρκές («μόνιμη ανάγκη»), αλλά και το επώδυνο αυτής της εξάρτησης («βασανιστική σύγκριση»), με την αξιοποίηση μεταφορικού λόγου («μόνο την κορυφή του παγόβουνου / είναι ένα με το κινητό μου»), με την επιλογή της υποτακτικής έγκλισης («να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε») για να δηλωθεί το επιθυμητό, καθώς και με τη δημιουργία μιας ειρωνικής αντίθεσης («έχω απόλυτη συνείδηση της κατάστασης, αλλά εξακολουθώ…»), η Άννα κατορθώνει να αποδώσει με έμφαση τις επιπτώσεις της ιδιότυπης αυτής εξάρτησης που έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των νέων. Με παρόμοιο τρόπο, ο Γιώργος αξιοποιεί μεταφορικό λόγο («θα μπω να χαζέψω / χάνω τον χρόνο μου»), όπως και αντίθεση («Ξέρω ότι χάνω τον χρόνο μου…, αλλά συνεχίζω να το κάνω»), για να δηλώσει τον εθιστικό χαρακτήρα της συνήθειας των νέων να δαπανούν πολύτιμο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
ΘΕΜΑ Γ
Να αναπτύξετε το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του ποιήματος (Κείμενο 2), αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος αποτελεί η υπονομευτική επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων -εδώ της θλίψης- στη ζωή των ανθρώπων. Πρόκειται για μια κατάσταση του καθημερινού βίου οικεία σε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι για διάφορους -προσωπικούς ή άλλους- λόγους βρίσκονται υπό το κράτος μιας διαρκούς θλίψης που επισκιάζει και κατ’ ουσία δηλητηριάζει κάθε στιγμή της ζωής τους. Η επιλογή του ποιητικού υποκειμένου να «καλημερίζει» την προσωποποιημένη θλίψη υποδηλώνει πως το συναίσθημα αυτά αποτελεί διαρκή και σταθερό συνοδοιπόρο του. Όπως επισημαίνει, άλλωστε, με μεταφορικό λόγο («φωλιάζεις μέσα μου») η θλίψη αποτελεί πλέον σχεδόν μόνιμο χαρακτηριστικό του εαυτού του, αφού αδυνατεί να απαλλαγεί από αυτή. Η συνεχής συνύπαρξη, όμως, με το ψυχοφθόρο αυτό συναίσθημα δεν καθιστά την οδύνη που προκαλεί μικρότερη ή λιγότερο καταστροφική. Ενδεικτική ως προς την επιζήμια επίδραση της θλίψης είναι η μεταφορική εικόνα στο πλαίσιο της οποίας η προσωποποιημένη με τη μορφή του Μινώταυρου θλίψη παρουσιάζεται να τρώει τις σάρκες του ποιητικού υποκειμένου («είναι σάρκες αυτές δεν είναι αέρας / έτσι που πας δε θ’ απομείνει τίποτε»).
Αν η θλίψη είναι εκείνη που βασανίζει την ψυχή των ανθρώπων, είναι συνάμα κι εκείνη που με την παρουσία της τούς υπενθυμίζει πως δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει όλες τους τις λαχτάρες. Είναι εκείνη που αντιμάχεται τον εφησυχασμό, δείχνοντας με τρόπο άκρως επώδυνο πως η ψυχή που αδρανεί ή δεν παλεύει αρκετά, δεν έχει συνειδητοποιήσει επαρκώς το ακόρεστο και το αδιάκοπα ανήσυχο της ανθρώπινης φύσης.
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα σύντομο άρθρο (350-400 λέξεων) να καταγράψετε τις αρνητικές επιδράσεις των έξυπνων κινητών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή των εφήβων, καθώς και την προσωπική σας σχέση με το κινητό τηλέφωνο και τα μέσα δικτύωσης.
Έφηβοι παγιδευμένοι στα έξυπνα κινητά τους!
Αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας ως εφήβων αποτελεί το κινητό τηλέφωνο, μέσω του οποίου συνδεόμαστε με την πραγματικότητα που κυρίως μας ενδιαφέρει, την εικονική. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο και, κυρίως, στο προφίλ μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνιστά τη βασική λειτουργία των έξυπνων κινητών που τα καθιστά απολύτως αναγκαία για εμάς τους εφήβους. Καλούμαστε, ωστόσο, να πληρώσουμε ένα ιδιάζον ψυχικό τίμημα για τις παρεχόμενες αυτές υπηρεσίες.
Η επίγνωση που έχουν οι έφηβοι πως ανά πάσα στιγμή μπορούν να επικοινωνήσουν με τους φίλους τους -πραγματικούς ή διαδικτυακούς- μειώνει την ανάγκη ή και την επιθυμία για μια πιο ουσιαστική δια ζώσης επαφή μαζί τους, υπονομεύοντας, έτσι, τόσο τις κοινωνικές τους δεξιότητες όσο και τη συναισθηματική τους πληρότητα, εφόσον περνούν περισσότερες ώρες μόνοι τους. Με τη σειρά της η κατάσταση αυτή υποσκάπτει αφενός την ποιότητα των σχέσεων που δημιουργούν και αφετέρου την ικανότητα των εφήβων να διαχειρίζονται αποτελεσματικά πραγματικές διαπροσωπικές επαφές. Προκύπτει, κατ’ αυτό τον τρόπο, μείωση της προθυμίας τους για κοινωνικές συναναστροφές, αλλά και για τη δημιουργία συναισθηματικών σχέσεων.
Παράλληλα, ο εικονικός κόσμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ζημιώνει πολλαπλά την ψυχική υγεία των νέων, όπως και την αυτοπεποίθησή τους, εφόσον αντικρίζουν διαρκώς εικόνες σωματικών προτύπων ή ενός πολυτελούς τρόπου ζωής που απέχει από τη δική τους πραγματικότητα. Τα καλλίγραμμα και γυμνασμένα σώματα όσων επιδιώκουν να διασφαλίσουν χρήματα ως “influencers”, αλλά και τα συνεχή ταξίδια που φαίνεται να πραγματοποιούν τα πρόσωπα αυτά, δημιουργούν έντονα αισθήματα μειονεξίας στους εφήβους που αφενός εκλαμβάνουν ως απολύτως αληθή τα όσα αντικρίζουν και αφετέρου θεωρούν πως αυτά είναι τα «συστατικά» της επιτυχίας και της ευτυχίας στη ζωή.
Κείμενο 1: Έφηβοι στην πρίζα
1. Η γενιά των σημερινών εφήβων, την οποία οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν Generation Z ή iGeneration, με το «i» να λειτουργεί για προφανείς λόγους ως σύμβολο αυτής της εποχής. Είναι η πρώτη γενιά που δεν έχει μνήμες από έναν κόσμο χωρίς ίντερνετ, είναι τα παιδιά που έμαθαν από νωρίς πώς είναι να χτυπάει ένα κινητό τηλέφωνο στο σπίτι, που εξοικειώθηκαν από μικροί με τις οθόνες και σήμερα διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους μέσα από τα προφίλ τους στα social media. «Για εμένα και τα παιδιά της ηλικίας μου το κινητό μας είναι σαν προέκταση του χεριού μας», είπε στο «Κ» ο Γιώργος, μαθητής Γ΄ Λυκείου, ο οποίος απέκτησε το πρώτο του τηλέφωνο όταν ήταν 12 ετών.
2. Την ίδια ακριβώς στιγμή που τα «έξυπνα» τηλέφωνα άρχισαν να εξαπλώνονται, ας πούμε στο τέλος της προηγούμενης και στην αρχή της τρέχουσας δεκαετίας, άρχισε να παρατηρείται και μια σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά των εφήβων. Μια αμερικανική έρευνα («Monitoring the Future») που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και δεκαετίες, εξετάζοντας τις συνήθειες και τα χαρακτηριστικά αυτών των ηλικιών, παρουσίασε μια σειρά από πολύ εντυπωσιακά ευρήματα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι σημερινοί έφηβοι βγαίνουν έξω πολύ λιγότερο, δεν επιδιώκουν τις κοινωνικές συναναστροφές, αλλά ούτε και την ανεξαρτησία τους από την πατρική οικογένεια, ενώ εμφανίζονται απρόθυμοι να εμπλακούν συναισθηματικά μεταξύ τους.
3. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι μετά το 2007 (ημερομηνία κυκλοφορίας του πρώτου iPhone) οι έφηβοι σαν να άλλαξαν ξαφνικά γνώμη και άρχισαν να απαντούν όλο και συχνότερα καταφατικά στην ερώτηση αν νιώθουν μοναξιά. Προφανώς ένιωθαν. Κι ας αντάλλασσαν όλη τη μέρα μηνύματα. Γιατί τελικά βρίσκονταν μόνοι στο δωμάτιό τους. Η αίσθηση που προσφέρει η επαφή δεν αναπληρώνεται.
4. Θα ήταν αφελές να αγνοήσουμε τη σύνδεση όλων των παραπάνω με την παγκόσμια κυριαρχία των κινητών τηλεφώνων, αλλά θα ήταν και επιπόλαιο να αποδώσουμε σε αυτά οτιδήποτε παρατηρείται. Την ίδια περίοδο για την οποία μιλάμε εκδηλώθηκε, για παράδειγμα, μια παγκόσμια οικονομική κρίση, που ασφαλώς επηρέασε ψυχολογικά κάθε ηλικία.
5. «Η μόνιμη ανάγκη να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε κάθε στιγμή και κάθε εμπειρία μας αποζητώντας κάποιου είδους επιβεβαίωση και θαυμασμό από τους ακολούθους μας, η βασανιστική σύγκρισή μας με μοντέλα και μη κάθε φορά που ανοίγουμε το Instagram, αλλά και η έλλειψη ανάγκης για πραγματική επαφή αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου για τις επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία», αναφέρει στο «Κ» η Άννα, 18 ετών, πρωτοετής φοιτήτρια Ψυχολογίας. Και καταλήγει: «Η τραγική ειρωνεία είναι ότι έχω απόλυτη συνείδηση της κατάστασης, αλλά εξακολουθώ να είμαι ένα με το κινητό μου!». Ο Γιώργος αναφέρει κάτι αντίστοιχο: «Αν έχω πέντε λεπτά ελεύθερα, θα μπω να χαζέψω στο Instagram και πριν το καταλάβω θα έχει περάσει μία ώρα. Ξέρω ότι χάνω τον χρόνο μου και ότι αυτό που κάνω δεν είναι ενδιαφέρον, αλλά συνεχίζω να το κάνω, γιατί είναι εθιστικό».
6. Είναι εθιστικό, πράγματι. Σύμφωνα με μια πρόσφατη βρετανική έρευνα («A decade of Digital Dependency»), άτομα ηλικίας από 15 έως 24 ετών περνούν κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες τη μέρα στο κινητό τους. Με άλλα λόγια, κοιτάζουν το τηλέφωνό τους κάθε οκτώ λεπτά. Αυτή η διαπίστωση δεν διαφέρει από εκείνη που είχε δημοσιοποιήσει η Apple, σύμφωνα με την οποία οι χρήστες των iPhone ξεκλειδώνουν τη συσκευή τους 80 φορές τη μέρα ή αλλιώς έξι με εφτά φορές κάθε ώρα. Σε μια άλλη, σχετικά πρόσφατη, έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Preventive Medicine Reports, με τη συμμετοχή 40.000 παιδιών και εφήβων, συσχετίστηκε η εκδήλωση κατάθλιψης, άγχους, συμπτωμάτων έλλειψης προσοχής και συναισθηματικής αστάθειας με τις ώρες που περνούν μπροστά σε μια οθόνη.
7. Παρ’ όλα αυτά, η Generation Z έχει πλήρη συναίσθηση ότι η ζωή online αποτελεί μια παράλληλη πραγματικότητα, κάποιες φορές πιο επιθυμητή ή έστω πιο εύκολη, ωστόσο διαφορετική από την «κανονική». «Η συμπεριφορά του κόσμου στα social media δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα», λέει ο Γιώργος. «Η επικοινωνία είναι πιο απρόσωπη, τα συναισθήματα δεν διακρίνονται, μπορείς να κρύψεις ό,τι θέλεις». Η Άννα θεωρεί ότι «το ίντερνετ είναι μια πλατφόρμα όπου ο καθένας παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη εκδοχή του εαυτού του. Θέλουμε να δείχνουμε ότι έχουμε ιδιαίτερες προσωπικότητες, μα πάνω απ’ όλα ότι ζούμε τέλειες ζωές. Οπότε, από αυτή την άποψη, τα social media μπορεί να παραμορφώσουν την πραγματική διάθεση και συμπεριφορά κάποιου».
Άθως Δημουλάς, «Η Καθημερινή», 28.01.2019
Κείμενο 2: Καλημέρα Θλίψη
Η Μαρία Νεφέλη λέει:
ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΘΛΙΨΗ
Γεια σου θλίψη
Καλημέρα θλίψη
έντομο που φωλιάζεις μέσα μου
κι ολονυχτίς καραδοκείς πότε θ’ ανοίξω μάτι...
Στην αρχή σ’ έχω λησμονήσει·
κοιτάζω τις γραμμές του ταβανιού -
άξαφνα πατείς και μπαίνεις
στη συνείδηση.
Έρχεσαι να πικράνεις τον πρωινό καφέ
ν’ αποσπάσεις κάτι απ’ την ελάχιστη χαρά
του χεριού μου στο πόμολο του παραθύρου
φέρνεις ανωμαλίες στο νερό του μπάνιου
προκαλείς το πρώτο δυσάρεστο τηλεφώνημα
είσαι τέρας
μικροσκοπικός Μινώταυρος που ζητάει τροφή
και συντηρείται με το ελάχιστο...
Τρως τρως Μινώταυρε·
είναι σάρκες αυτές δεν είναι αέρας
έτσι που πας δε θ’ απομείνει τίποτε.
Γεια σου θλίψη
Καλημέρα θλίψη
έχεις εγκατασταθεί μονίμως μέσα μας
είσαι χειρότερη από τους ιούς και τους βακίλους
οι φιλόσοφοι σ’ εξετάζουν στο φασματοσκόπιο
έχεις δώσει λαβή σε μιαν εξαίρετη λογοτεχνία
Οδυσσέας Ελύτης, Μαρία Νεφέλη
ΘΕΜΑ Α
Σε 70-80 λέξεις να παρουσιάσετε περιληπτικά τον αρνητικό αντίκτυπο που έχει στους εφήβους η συνεχής χρήσης «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων, σύμφωνα με το περιεχόμενο των παραγράφων: 2,3 & 5 του Κειμένου 1.
Η ραγδαία εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων έχει επιφέρει κρίσιμες αλλαγές στη συμπεριφορά των εφήβων. Περνούν περισσότερες ώρες στο σπίτι, έχουν μειωμένη κοινωνικότητα, δεν διεκδικούν νωρίς την ανεξαρτητοποίησή τους και δεν επιζητούν τις συναισθηματικές σχέσεις. Παραλλήλως, παρά την πολύωρη επικοινωνία μέσω του κινητού αισθάνονται μοναξιά, αφού οι εικονικές επαφές δεν αναπληρώνουν τη δια ζώσης επικοινωνία. Επιδιώκουν, συνάμα, την επιβεβαίωση μέσω της δημοσίευσης των εμπειριών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βιώνουν ως επώδυνη τη διαρκή σύγκριση με τους άλλους στα μέσα αυτά.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Τι εννοεί στην 7η παράγραφο του 1ου Κειμένου η νεαρή φοιτήτρια με τη φράση: «το ίντερνετ είναι μια πλατφόρμα όπου ο καθένας παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη εκδοχή του εαυτού του»; Να εξηγήσετε με συντομία το περιεχόμενό της (70-80 λέξεις).
Με τη δυνατότητα που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την επιλογή τόσο του περιεχομένου όσο και του τρόπου με τον οποίο αυτό θα παρουσιαστεί, κάθε χρήστης έχει τον έλεγχο της εικόνας του εαυτού του που παρουσιάζει σε αυτά. Εύλογα, επομένως, οι περισσότεροι τείνουν να αποτυπώνουν ευτυχισμένες ή και ωραιοποιημένες στιγμές της ζωής τους, καθώς και όσα ενισχύουν τη θετική τους εικόνα, πλάθοντας έτσι μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ωστόσο, η διαδικτυακή εκδοχή των ανθρώπων δεν είναι ειλικρινής και δημιουργεί παραπλανητικές εντυπώσεις.
Β2.α. Τι επιδιώκεται με τη χρήση ερευνών / στατιστικών στοιχείων και τι με την εκτεταμένη χρήση μαρτυριών στο Κείμενο 1; (μονάδες 7)
Με τη χρήση ερευνών και στατιστικών στοιχείων ενισχύεται η εγκυρότητα του κειμένου και η επιστημονική του διάσταση, εφόσον οι βασικοί ισχυρισμοί σχετικά με το πόσο χρόνο δαπανούν οι νέοι στα κινητά τους τηλέφωνα, αλλά και σχετικά με τις σημαντικές επιπτώσεις των συσκευών αυτών στην ψυχολογία τους προκύπτουν μέσα από έρευνες και δεν συνιστούν εικασίες ή απλές εμπειρικές διαπιστώσεις. Το κείμενο, έτσι, επιτυγχάνει να προβληματίσει με πιο δραστικό τρόπο τους αναγνώστες, καθώς τα πορίσματα των ερευνών αναδεικνύουν μια ιδιαιτέρως ανησυχητική κατάσταση.
Η αξιοποίηση μαρτυριών διασφαλίζει τη γνήσια καταγραφή όσων προβληματίζουν τους νέους σχετικά με το ζήτημα των κινητών τηλεφώνων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χάρη, δηλαδή, στην αυτούσια παράθεση των όσων αναφέρουν οι νέοι το κείμενο αποκτά το χαρακτήρα μιας ειλικρινούς και άμεσης αποτύπωσης των ανησυχιών τους, χωρίς την παρέμβαση του γράφοντος που θα δημιουργούσε πιθανώς την εντύπωση μιας ακούσιας ή σκόπιμης παραποίησης των σκέψεών τους. Το κείμενο, έτσι, γίνεται αμιγώς βιωματικό, οικείο και παραστατικό, εφόσον ακούγεται με καθαρότητα ο λόγος των νέων ανθρώπων.
β. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (μονάδες 8)
Κυριολεκτικός τίτλος: «Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κινητά τηλέφωνα και σύγχρονοι έφηβοι»
Μεταφορικός: «Έφηβοι παγιδευμένοι στα έξυπνα κινητά τους!»
Β3. Με ποιες γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα τονίζονται στο Κείμενο 1 (5η παράγραφος) από τους δύο νέους οι αρνητικές επιπτώσεις της εξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Με τη χρήση πολυσύνδετου σχήματος («να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε κάθε στιγμή και κάθε εμπειρία μας / επιβεβαίωση και θαυμασμό»), με την αξιοποίηση επιθετικών προσδιορισμών που αποτυπώνουν το διαρκές («μόνιμη ανάγκη»), αλλά και το επώδυνο αυτής της εξάρτησης («βασανιστική σύγκριση»), με την αξιοποίηση μεταφορικού λόγου («μόνο την κορυφή του παγόβουνου / είναι ένα με το κινητό μου»), με την επιλογή της υποτακτικής έγκλισης («να αποτυπώσουμε και να αναρτήσουμε») για να δηλωθεί το επιθυμητό, καθώς και με τη δημιουργία μιας ειρωνικής αντίθεσης («έχω απόλυτη συνείδηση της κατάστασης, αλλά εξακολουθώ…»), η Άννα κατορθώνει να αποδώσει με έμφαση τις επιπτώσεις της ιδιότυπης αυτής εξάρτησης που έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των νέων. Με παρόμοιο τρόπο, ο Γιώργος αξιοποιεί μεταφορικό λόγο («θα μπω να χαζέψω / χάνω τον χρόνο μου»), όπως και αντίθεση («Ξέρω ότι χάνω τον χρόνο μου…, αλλά συνεχίζω να το κάνω»), για να δηλώσει τον εθιστικό χαρακτήρα της συνήθειας των νέων να δαπανούν πολύτιμο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
ΘΕΜΑ Γ
Να αναπτύξετε το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του ποιήματος (Κείμενο 2), αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος αποτελεί η υπονομευτική επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων -εδώ της θλίψης- στη ζωή των ανθρώπων. Πρόκειται για μια κατάσταση του καθημερινού βίου οικεία σε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι για διάφορους -προσωπικούς ή άλλους- λόγους βρίσκονται υπό το κράτος μιας διαρκούς θλίψης που επισκιάζει και κατ’ ουσία δηλητηριάζει κάθε στιγμή της ζωής τους. Η επιλογή του ποιητικού υποκειμένου να «καλημερίζει» την προσωποποιημένη θλίψη υποδηλώνει πως το συναίσθημα αυτά αποτελεί διαρκή και σταθερό συνοδοιπόρο του. Όπως επισημαίνει, άλλωστε, με μεταφορικό λόγο («φωλιάζεις μέσα μου») η θλίψη αποτελεί πλέον σχεδόν μόνιμο χαρακτηριστικό του εαυτού του, αφού αδυνατεί να απαλλαγεί από αυτή. Η συνεχής συνύπαρξη, όμως, με το ψυχοφθόρο αυτό συναίσθημα δεν καθιστά την οδύνη που προκαλεί μικρότερη ή λιγότερο καταστροφική. Ενδεικτική ως προς την επιζήμια επίδραση της θλίψης είναι η μεταφορική εικόνα στο πλαίσιο της οποίας η προσωποποιημένη με τη μορφή του Μινώταυρου θλίψη παρουσιάζεται να τρώει τις σάρκες του ποιητικού υποκειμένου («είναι σάρκες αυτές δεν είναι αέρας / έτσι που πας δε θ’ απομείνει τίποτε»).
Αν η θλίψη είναι εκείνη που βασανίζει την ψυχή των ανθρώπων, είναι συνάμα κι εκείνη που με την παρουσία της τούς υπενθυμίζει πως δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει όλες τους τις λαχτάρες. Είναι εκείνη που αντιμάχεται τον εφησυχασμό, δείχνοντας με τρόπο άκρως επώδυνο πως η ψυχή που αδρανεί ή δεν παλεύει αρκετά, δεν έχει συνειδητοποιήσει επαρκώς το ακόρεστο και το αδιάκοπα ανήσυχο της ανθρώπινης φύσης.
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα σύντομο άρθρο (350-400 λέξεων) να καταγράψετε τις αρνητικές επιδράσεις των έξυπνων κινητών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή των εφήβων, καθώς και την προσωπική σας σχέση με το κινητό τηλέφωνο και τα μέσα δικτύωσης.
Έφηβοι παγιδευμένοι στα έξυπνα κινητά τους!
Αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας ως εφήβων αποτελεί το κινητό τηλέφωνο, μέσω του οποίου συνδεόμαστε με την πραγματικότητα που κυρίως μας ενδιαφέρει, την εικονική. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο και, κυρίως, στο προφίλ μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνιστά τη βασική λειτουργία των έξυπνων κινητών που τα καθιστά απολύτως αναγκαία για εμάς τους εφήβους. Καλούμαστε, ωστόσο, να πληρώσουμε ένα ιδιάζον ψυχικό τίμημα για τις παρεχόμενες αυτές υπηρεσίες.
Η επίγνωση που έχουν οι έφηβοι πως ανά πάσα στιγμή μπορούν να επικοινωνήσουν με τους φίλους τους -πραγματικούς ή διαδικτυακούς- μειώνει την ανάγκη ή και την επιθυμία για μια πιο ουσιαστική δια ζώσης επαφή μαζί τους, υπονομεύοντας, έτσι, τόσο τις κοινωνικές τους δεξιότητες όσο και τη συναισθηματική τους πληρότητα, εφόσον περνούν περισσότερες ώρες μόνοι τους. Με τη σειρά της η κατάσταση αυτή υποσκάπτει αφενός την ποιότητα των σχέσεων που δημιουργούν και αφετέρου την ικανότητα των εφήβων να διαχειρίζονται αποτελεσματικά πραγματικές διαπροσωπικές επαφές. Προκύπτει, κατ’ αυτό τον τρόπο, μείωση της προθυμίας τους για κοινωνικές συναναστροφές, αλλά και για τη δημιουργία συναισθηματικών σχέσεων.
Παράλληλα, ο εικονικός κόσμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ζημιώνει πολλαπλά την ψυχική υγεία των νέων, όπως και την αυτοπεποίθησή τους, εφόσον αντικρίζουν διαρκώς εικόνες σωματικών προτύπων ή ενός πολυτελούς τρόπου ζωής που απέχει από τη δική τους πραγματικότητα. Τα καλλίγραμμα και γυμνασμένα σώματα όσων επιδιώκουν να διασφαλίσουν χρήματα ως “influencers”, αλλά και τα συνεχή ταξίδια που φαίνεται να πραγματοποιούν τα πρόσωπα αυτά, δημιουργούν έντονα αισθήματα μειονεξίας στους εφήβους που αφενός εκλαμβάνουν ως απολύτως αληθή τα όσα αντικρίζουν και αφετέρου θεωρούν πως αυτά είναι τα «συστατικά» της επιτυχίας και της ευτυχίας στη ζωή.
Θεωρώ, άρα, πως τα κινητά τηλέφωνα
είναι προτιμότερο να αντιμετωπίζονται κυρίως ως μέσο επικοινωνίας και πολύ λιγότερο
ως μέσο αξιοποίησης ή σπατάλης του προσωπικού μας χρόνου. Η στυλιζαρισμένη
πραγματικότητα, άλλωστε, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ελάχιστα σχετίζεται με
την πραγματική μας ζωή και με τα όσα έχουν ουσιαστική αξία για εμάς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου