Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία: Οικογένεια
[Κριτήριο αξιολόγησης]
Κείμενο 1: Ερευνητές του Χάρβαρντ – Μεγάλη ανατροπή για τα έξυπνα παιδιά
Το άγχος που μπορεί να έχει μια μητέρα την πρώτη περίοδο της ζωής του παιδιού της, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Αυτό το έχουν καταγράψει οι επιστήμονες και το διαβάζουμε συχνά. Εκείνο που δεν είναι γνωστό, είναι ότι υπάρχει μια «ασπίδα προστασίας» από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους: η πίστη ότι οι δεξιότητες των παιδιών μας μπορούν να αλλάξουν.
Τι σημαίνει αυτό; Ερευνητές του Χάρβαρντ και του Ιατρικού Κέντρου της Βοστώνης, ανακάλυψαν ότι το «κλειδί» για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εγκεφάλου ενός παιδιού, είναι η πεποίθηση μιας μητέρας ότι οι ικανότητες του, μπορούν να επεκταθούν με την πάροδο του χρόνου, μέσω προσπάθειας και στρατηγικής.
Αντίθετα προς αυτό, η σταθερή νοοτροπία της μητέρας και η πεποίθηση ότι οι ικανότητες είναι έμφυτες και παραμένουν ίδιες με την πάροδο του χρόνου, ανεξάρτητα από την επένδυση σ’ αυτές, είναι ακριβώς εκείνες που δεν προστατεύουν τελικά από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους τους, τον εγκέφαλο του παιδιού τους.
Έτσι, η νέα μελέτη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο «τύπος» της νοοτροπίας που μπορεί να έχει μια μητέρα θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται το παιδί της. Για παράδειγμα, αναφέρουν οι επιστήμονες, εάν ένα παιδί δεν τα πήγε καλά σε μια εξέταση στα μαθηματικά, μια μητέρα που επενδύει στο χρόνο και την υποστήριξη θα απαντούσε: «Δούλεψες πολύ σκληρά σε αυτήν την εξέταση. Ας δούμε μαζί τα αποτελέσματα για να μάθουμε από τις ερωτήσεις που δεν κατάλαβες ακόμα». Αντίθετα μια μητέρα με σταθερή και εμπεδωμένη νοοτροπία θα απαντούσε: «Δεν πειράζει, απλά δεν είσαι μαθηματικός! Ούτε κι εγώ είμαι άνθρωπος των μαθηματικών!»
Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Εφόσον αφήσουμε στην «άκρη» την βιολογία και τα γενετικά «αποτυπώματα», η έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το Ιατρικό Κέντρο της Βοστώνης και καθηγητές του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ανατρέπει όσα ξέραμε ως σήμερα. Τα αποτελέσματα της δείχνουν ότι η ενθάρρυνση των γονέων να υιοθετήσουν την αποκαλούμενη «νοοτροπία ανάπτυξης» οδηγεί σε καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα για τα παιδιά τους. Βέβαια, η εκπαιδευτική αυτή «πολιτική» μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίς.
Η μελέτη κυκλοφόρησε πρόσφατα από την αναπληρώτρια καθηγήτρια, παιδίατρο στο Ιατρικό Κέντρο Βοστώνης Mei Elansary, καθώς και πέντε ακόμη μελετητές. Όπως εξηγεί η ίδια η ερευνήτρια του Ιατρικού Κέντρου Βοστώνης, η νοοτροπία για την οποία κάνει λόγο στην μελέτη, είναι το να ανατραπεί η πεποίθηση ότι οι ικανότητες των παιδιών μας δεν αλλάζουν και να εγκαθιδρυθεί στη σκέψη της μητέρας ότι μπορεί να αναπτύξει τις ικανότητες της μέσα από προσωπική δουλειά και προσπάθεια ώστε να βοηθήσει τα παιδιά της να μάθουν νέα πράγματα και να επεκτείνουν τις ικανότητες τους.
Το ΒΗΜΑ, 17.01.2022
Κείμενο 2: Τρόπος αγωγής στην οικογένεια και μαθησιακές δυσκολίες
Η σημασία του τρόπου αγωγής που εφαρμόζεται στην οικογένεια δεν είναι καινούρια ανακάλυψη και από παλιά έχει τονιστεί η υπεροχή της επίδρασης του συναισθηματικού περιβλήματος των γονεϊκών πράξεων από τις ίδιες τις πράξεις. Ο τρόπος αγωγής σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο ζωής της οικογένειας και πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι για τη σχολική επιτυχία των παιδιών τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας είναι σημαντικότερα από το κοινωνικοοικονομικό της επίπεδο. Διαπολιτισμικές έρευνες έδειξαν ότι οι τρόποι ανατροφής των παιδιών είναι υπεύθυνοι κατά κύριο λόγο για τις διαφορές στην προσωπικότητα τους.
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τις ταχύτατες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα και η αβεβαιότητα χαρακτηρίζει τη διαδικασία ανατροφής των παιδιών, ιδιαίτερα, στις δυτικές χώρες. Παρόλα αυτά η οικογένεια παραμένει ο κατεξοχήν παράγοντας αγωγής, ειδικά στην πρώτη παιδική ηλικία. Η δομή οικογένειας παρέχει στα μέλη της οικογένειας ευκαιρίες ή δυσκολίες στην εξερεύνηση του κόσμου υποστηρίζοντας ή εμποδίζοντας τη διανοητική και κοινωνική ανάπτυξη, αναπτύσσοντας αίσθηση προσωπικής ασφάλειας ή ανασφάλειας, ευνοώντας ή δυσχεραίνοντας την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και της ελευθερίας στην έκφραση και στη λήψη αποφάσεων, στην ανάπτυξη οργανωτικών προσόντων, ικανοτήτων και τρόπων αντιμετώπισης των συγκρούσεων καθώς και στρατηγικών μάθησης.
Το πλούσιο σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση περιβάλλον, γεμάτο ενθάρρυνση για γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις ιδιαίτερα στις κρίσιμες αναπτυξιακές περιόδους οδηγεί σε απρόσκοπτη πνευματική εξέλιξη τα παιδιά. Το ήρεμο, ενθαρρυντικό, φιλικό και δημοκρατικό οικογενειακό περιβάλλον αυξάνει τις πιθανότητες να έχουν τα παιδιά θετική στάση απέναντι στο σχολείο και να πετυχαίνουν υψηλές επιδόσεις. Η σημασία της οικογένειας είναι αναμφισβήτητη και τα χαρακτηριστικά της σημαδεύουν την ανάπτυξη των μελών της.
Έρευνα σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έδειξε ότι η ενεργητική συμμετοχή του γονιού στο σχολικό πρόγραμμα, μπορεί να βελτιώσει την επίδοση του. Το ενδιαφέρον που δείχνουν οι γονείς για τις επιδόσεις του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο για τη στάση που τηρεί το παιδί απέναντι στην επιδίωξη της επιτυχίας και η ενίσχυση των προσπαθειών του παιδιού από τους γονείς αυξάνουν την επιθυμία του για επιτεύγματα.
Σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των φιλοδοξιών του μαθητή βρέθηκε ότι παίζει η ανάμειξη των γονιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων του μαθητή σχετικά με το μέλλον του. Σε πρόσφατη έρευνα βρέθηκε ότι στις περιπτώσεις που οι γονείς πιέζουν το μαθητή να συνεχίσει με περισσότερες σπουδές αυτός έχει περισσότερες φιλοδοξίες και πιο πνευματικά προσανατολισμένα σχέδια για μετά την αποφοίτηση (84%) ενώ στις περιπτώσεις που οι γονείς δεν πιέζουν το παιδί για περισσότερες σπουδές οι φιλοδοξίες τους είναι πραγματικά πολύ χαμηλές (36%). Όσον αφορά την πρόθεση τους να πάρουν μέρος στις γενικές εξετάσεις, τα ποσοστά είναι 60% γι’ αυτούς που οι πατεράδες τους επιμένουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και 15% γι’ αυτούς που οι πατεράδες τους δεν τους πίεζαν. Τα ποσοστά αυτά ήταν 69% και 14% για τις μητέρες.
Βασίλης Σακκάς, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2001
Κείμενο 3: Το μεγάλο σκοτάδι
Άκουσες πρώτη φορά να μιλάν για θάνατο,
παιδί μου,
κι από τότε ψάχνεις, γυρεύεις την πόρτα
ν’ αντικρίσεις κρυφά το μεγάλο σκοτάδι.
Όλα είναι τόσο ζωντανά μες στον ήλιο –
πώς μπορεί το σγουρό δέντρο να πέσει;
να μαραθεί το χόρτο, να πάψει να χτυπάει για σένα
η καρδιά που σου δίνει κάθε μέρα τη ζεστασιά της;
Είναι τόσο δύσκολο να μεγαλώνεις
είναι τόσο μπερδεμένος ο κόσμος των ανθρώπων.
Μητέρα, δεν μπορείς να με βοηθήσεις
εσύ που τα ξέρεις όλα, κι όλα τα μπορείς;
Κι η μητέρα αμίλητη βλέπει ένα ένα
τα στρογγυλά κεφάλια που ακουμπούσαν στην
καρδιά της να ξεκορμίζουν
με αβέβαια βήματα, ν’ αντικρίζουν το μεγάλο σκοτάδι
κι ύστερα να γυρίζουν και να τη ρωτάν:
Μπορείς, μητέρα, με τη φλόγα της καρδιάς σου
όπως μας έπλασες εμάς, σάρκα σου κι αίμα,
να ξαναπλάσεις το μεγάλο σιωπηλό σκοτάδι
και να το κάνεις φως;
Λίνα Κάσδαγλη, Οι δρόμοι του μεσημεριού
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο των παραγράφων 1, 3 & 4 του Κειμένου 2.
Ο συγγραφέας επισημαίνει τη σημασία του τρόπου αγωγής στο πλαίσιο της οικογένειας για την αύξηση της σχολικής επίδοσης των παιδιών. Το πώς λειτουργεί, μάλιστα, η οικογένεια, όπως και το θετικό συναισθηματικό πλαίσιο, βαρύνουν περισσότερο από την οικονομική της κατάσταση. Η παροχή πλήθους εκπαιδευτικών ερεθισμάτων σε συνδυασμό με την ηρεμία και τη δημοκρατικότητα σε μια οικογένεια ενισχύουν τις μαθησιακές επιδόσεις. Αντιστοίχως, το ενεργό ενδιαφέρον και η συμμετοχή των γονιών στις σχολικές δραστηριότητες βελτιώνουν τις επιδόσεις του παιδιού και ενισχύουν την επιθυμία του για υψηλότερες επιτεύξεις.
[Λέξεις: 84]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Πώς το συμπέρασμα της μελέτης που παρουσιάζεται στο Κείμενο 1: «το «κλειδί» για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εγκεφάλου ενός παιδιού, είναι η πεποίθηση μιας μητέρας ότι οι ικανότητες του, μπορούν να επεκταθούν με την πάροδο του χρόνου, μέσω προσπάθειας και στρατηγικής», μπορεί να τεκμηριωθεί με αναφορές του χρονικά προγενέστερου Κειμένου 2; Να αξιοποιήσετε τρεις (3) διαπιστώσεις του Κειμένου 2.
Η πρόσφατη ανακάλυψη (2022) των ερευνητών του Χάρβαρντ και του Ιατρικού Κέντρου της Βοστώνης σχετικά με τη θετική επίδραση που ασκεί στην ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός παιδιού η πεποίθηση της μητέρας ότι οι ικανότητές του μπορούν να αναπτυχθούν μέσω συστηματικής προσπάθειας και στρατηγικής μπορεί να τεκμηριωθεί με ήδη υπάρχουσες ενδείξεις, όπως αυτές καταγράφονται στο χρονικά προγενέστερο (2001) κείμενο του Βασίλη Σακκά. Ειδικότερα, ήταν ήδη διαπιστωμένο από έρευνα πως ακόμη και στην περίπτωση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, η ενεργητική συμμετοχή του γονιού στις σχολικές δραστηριότητες του παιδιού μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των επιδόσεών του. Αντιστοίχως, η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που είναι πλούσιο σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση και το οποίο προσφέρει στο παιδί ενθάρρυνση για γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις οδηγεί στην απρόσκοπτη πνευματική του εξέλιξη. Συνάμα, ένα οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο είναι ήρεμο, ενθαρρυντικό, φιλικό και δημοκρατικό αυξάνει τις πιθανότητες να πετύχει το παιδί υψηλότερες σχολικές επιδόσεις.
Β2.α. Πώς ο συγγραφέας του Κειμένου 2 τεκμηριώνει το συμπέρασμα της 3ης παραγράφου: «Η σημασία της οικογένειας είναι αναμφισβήτητη και τα χαρακτηριστικά της σημαδεύουν την ανάπτυξη των μελών της». Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη τη μέθοδο οργάνωσης της συγκεκριμένης παραγράφου. (μονάδες 7)
Ο συγγραφέας προκειμένου να τεκμηριώσει το συμπέρασμά του σχετικά με τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη διαμόρφωση των μελών της αξιοποιεί, κατά τρόπο επαγωγικό, δύο επιμέρους διαπιστώσεις. Οι διαπιστώσεις αυτές είναι οργανωμένες στη βάση του αιτίου – αποτελέσματος, ώστε να γίνεται σαφέστερα αντιληπτή κάθε φορά η καίρια συνεισφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος στην επίτευξη του θετικού αποτελέσματος. Επισημαίνει, έτσι, πως η απρόσκοπτη πνευματική εξέλιξη των παιδιών είναι αποτέλεσμα της διασφάλισης ενός πλούσιου σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του οποίου προσφέρεται συνεχής ενθάρρυνση για «γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις». Αντιστοίχως, η θετική στάση των παιδιών απέναντι στο σχολείο και η επίτευξη υψηλών επιδόσεων απορρέουν από την ύπαρξη ενός ήρεμου, ενθαρρυντικού, φιλικού και δημοκρατικού οικογενειακού περιβάλλοντος.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, το συμπέρασμα του γράφοντος προκύπτει με ασφάλεια, έχοντας βασιστεί σε αληθείς και παραδεδεγμένες διαπιστώσεις.
β. Πώς οργανώνεται η 4η παράγραφος του Κειμένου 1; Πώς υπηρετεί την πρόθεση του γράφοντος η επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου οργάνωσης; (μονάδες 8)
Ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει να αναπτύξει τη συγκεκριμένη παράγραφο με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα αξιοποιείται η μέθοδος των παραδειγμάτων και μέθοδος της σύγκρισης αντίθεσης. Η χρήση των παραδειγμάτων επιτρέπει στον συντάκτη να αποσαφηνίσει και να παρουσιάσει με απλό και εύληπτο τρόπο τον αρχικό του ισχυρισμό πως ο «τύπος» νοοτροπίας της μητέρας θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο ανταπόκρισης του παιδιού της. Προκειμένου, μάλιστα, το παράδειγμα να γίνει ακόμη σαφέστερο παρουσιάζεται στο πλαίσιο σύγκρισης-αντίθεσης η υποθετική περίπτωση μιας μητέρας που επενδύει στο χρόνο και την υποστήριξη και η υποθετική περίπτωση μιας μητέρας που πιστεύει σταθερά πως οι ικανότητες των παιδιών είναι έμφυτες και άρα δεν αλλάζουν. Στην πρώτη περίπτωση η μητέρα θα λάμβανε τη μη ικανοποιητική απόδοση του παιδιού σε μια εξέταση στα μαθηματικά ως αφορμή για να διερευνηθούν τα τυχόν λάθη και οι όποιες αδυναμίες του παιδιού, ώστε η επίδοσή του να βελτιωθεί. Στη δεύτερη περίπτωση, αντιθέτως, η μητέρα δεν θα προχωρούσε σε μια αντίστοιχη διερεύνηση, εφόσον θα θεωρούσε πως δεν υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης («Δεν πειράζει, απλά δεν είσαι μαθηματικός!»).
Β3. Να εντοπίσετε τουλάχιστον τρεις (3) γλωσσικές επιλογές στη 2η παράγραφο του Κειμένου 2 μέσω των οποίων ο γράφων επιχειρεί να τονίσει την άποψη που εκφράζει. Να επεξηγήσετε την ειδικότερη λειτουργία κάθε επιμέρους γλωσσικής επιλογής.
Ο συγγραφέας εκφράζει την άποψη πως η οικογένεια παραμένει ο σημαντικότερος παράγοντας αγωγής, ειδικά στην πρώτη παιδική ηλικία. Προκειμένου να τονίσει την άποψη αυτή αξιοποιεί μετοχικά σύνολα μέσω των οποίων διαφαίνεται ο αντίκτυπος του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένη η οικογένεια στην εξέλιξη των παιδιών («υποστηρίζοντας ή εμποδίζοντας). Η χρήση των μετοχών επιτρέπει στον γράφοντα τη διαμόρφωση μιας εκτεταμένης περιόδου, αντί για μικρότερες προτάσεις, στο πλαίσιο της οποίας δίνει με επιγραμματικότητα το πλήθος των επιδράσεων που ασκεί η οικογένεια. Οι μετοχές αυτές, μάλιστα, καταγράφονται με την παράλληλη χρήση σχήματος διάζευξης και αντίθεσης («ευνοώντας ή δυσχεραίνοντας»), ώστε να γίνει με πιο δραστικό τρόπο εμφανές το γεγονός πως η οικογένεια είναι σε θέση είτε να ευνοήσει είτε, αντιθέτως, να παρεμποδίσει την αρμονική ανάπτυξη των παιδιών. Το παράλληλο αυτό σχήμα διάζευξης και αντίθεσης αξιοποιείται και στην καταγραφή ουσιαστικών που φανερώνουν τη θετική ή την αρνητική επίδραση της οικογένειας («ευκαιρίες ή δυσκολίες», «ασφάλειας ή ανασφάλειας»).
Πρόσθετες γλωσσικές επιλογές:
- Η αξιοποίηση ασύνδετου σχήματος, ώστε να δοθεί με τρόπο μεστό, επιγραμματικό και συναισθηματικά δραστικότερο το εύρος των επιδράσεων -θετικών ή αρνητικών- που ασκεί η οικογένεια.
- Η αξιοποίηση της οριστικής έγκλισης προκειμένου να τονιστεί πως τα όσα καταγράφονται θεωρούνται δεδομένα και βέβαια από την πλευρά του γράφοντος.
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το θέμα που προκύπτει από το καταληκτικό ερώτημα/αίτημα των παιδιών στο ποίημα (Κείμενο 3); Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
1η Εκδοχή ερμηνευτικού σχολίου
Το κύριο θέμα που, κατά τη γνώμη μου, προκύπτει από το ερώτημα των παιδιών για το κατά πόσο μπορεί η μητέρα τους να «ξαναπλάσει» το μεγάλο σκοτάδι -τον θάνατο- και να τον τρέψει σε φως, σχετίζεται με την παιδική πεποίθηση ότι η «μητέρα» είναι παντοδύναμη. Κάθε μητέρα, άλλωστε, στα μάτια των μικρών παιδιών της είναι όχι μόνο εκείνη που τους έδωσε ζωή, αλλά κι εκείνη που μπορεί να τα διαφυλάξει από κάθε πιθανό κίνδυνο και να τους προσφέρει την ασφάλεια που έχουν ανάγκη. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται ήδη από το πρώτο ερώτημα που θέτει το μικρό παιδί στη μητέρα, στο πλαίσιο του οποίου με το σχήμα της αναδίπλωσης «εσύ που τα ξέρεις όλα, κι όλα τα μπορείς» γίνεται εμφανής η αντίληψή του πως η μητέρα του έχει τη γνώση και τη δύναμη να καταφέρει οτιδήποτε χρειαστεί. Με ανάλογο τρόπο, όταν το επόμενο ερώτημα τής τίθεται απ’ όλα της τα παιδιά, τα οποία αφού κάνουν τα πρώτα τους «αβέβαια βήματα» επιστρέφουν κοντά της και της ζητούν με τη χρήση μιας παρομοίωσης («όπως έπλασες εμάς») να ξαναπλάσει το μεγάλο σκοτάδι, η αντίληψη αυτή οδηγείται σε κλιμάκωση. Με τη μεταφορική αναφορά στο «μεγάλο σκοτάδι», άλλωστε, που αποτελεί και τον τίτλο του ποιήματος, η μητέρα καθίσταται στα μάτια των μικρών παιδιών ικανή να τα βάλει ακόμη και με τον μεγαλύτερο φόβο τους, με τον ίδιο τον θάνατο.
Η ηρωοποίηση της μητέρας, η οποία αποτελεί για τα παιδιά της την πηγή της ζωής, της αγάπης και της ασφάλειας, συνιστά μια θεματική ιδιαίτερης σημασίας, εφόσον η μητέρα, ακόμη και μετά την απομυθοποίησή της, δεν παύει να αποτελεί ένα «ιερό» πρόσωπο στη ζωή κάθε ανθρώπου.
2η Εκδοχή ερμηνευτικού σχολίου
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα που προκύπτει από το ερώτημα/αίτημα των παιδιών είναι η ανάγκη του ατόμου να αισθάνεται ασφαλές και να λαμβάνει στη ζωή του την αναγκαία καθοδήγηση. Όπως προκύπτει, άλλωστε, από τα πρώτα ερωτήματα του ποιήματος («πώς μπορεί το σγουρό δέντρο να πέσει;», «να πάψει να χτυπάει για σένα η καρδιά») το μικρό παιδί αισθάνεται φόβο απέναντι στο αναπόφευκτο τέλος της ζωής -το μεγάλο σκοτάδι. Βρίσκεται, συνάμα, αντιμέτωπο με τη συνειδητοποίηση πως η πορεία της ζωής δεν είναι καθόλου εύκολη, όπως αυτό τονίζεται με το σχήμα επαναφοράς «Είναι τόσο δύσκολο να μεγαλώνεις / Είναι τόσο μπερδεμένος ο κόσμος των ανθρώπων». Μπροστά, λοιπόν, στους μεγάλους του φόβους και στην ανασφάλεια που του προκαλούν τα όσα δε γνωρίζει και δεν κατανοεί, αναζητά το αίσθημα της ασφάλειας και τη διαβεβαίωση πως όλα μπορούν να διορθωθούν στη μητέρα του, όπως αυτό διαφαίνεται από το ερώτημα που της απευθύνει («Μητέρα, δεν μπορείς να μη βοηθήσεις»). Η μητέρα, άλλωστε, αποκτά συμβολικό ρόλο με το επόμενο και σαφώς δυσκολότερο αίτημα που της απευθύνουν τα παιδιά της «να ξαναπλάσει» το μεγάλο σκοτάδι και να τα απαλλάξει, έτσι, από το φόβο που αυτό τους προκαλεί.
Τα μικρά παιδιά που με «αβέβαια βήματα» απομακρύνονται από την αγκαλιά της μητέρας γνωρίζουν σταδιακά τις ποικίλες αβεβαιότητες που διακρίνουν την ανθρώπινη ζωή και αποζητούν, όπως κάθε άλλος άνθρωπος πριν από αυτά, εκείνη την αίσθηση -ή επίφαση- ασφάλειας, που θα τους επιτρέψει να βρουν τη δύναμη να συνεχίσουν την πορεία τους στη ζωή.
ΘΕΜΑ Δ
Σε ομιλία που θα εκφωνήσετε σε συνάντηση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου σας, καλείστε να παρουσιάσετε:
α) την επίδραση που ασκεί το ενεργό ενδιαφέρον των γονιών στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών,
Στη σύνταξη της ομιλίας σας να αξιοποιήσετε με δημιουργικό τρόπο στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς.
(350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
Αξιότιμοι γονείς και κηδεμόνες,
Με την ευκαιρία της συνάντησης αυτής θα ήθελα ως μέλος της μαθητικής κοινότητας να σας θέσω ορισμένα κρίσιμης για όλους μας σημασίας ζητήματα. Η πιθανή αίσθηση ορισμένων πως οι σχολικές επιδόσεις των μαθητών εξαρτώνται αποκλειστικά από τη δική τους προσπάθεια ή από κάποια έμφυτη κλίση δεν είναι απολύτως ορθή. Το δικό σας ενεργό ενδιαφέρον και η δική σας συμμετοχή διαδραματίζουν εξίσου κρίσιμο ρόλο. Γι’ αυτό και είναι λυπηρή η διαπίστωση πως κάποτε αυτό το ενδιαφέρον απουσιάζει πλήρως ή εκφράζεται μόνο μερικώς.
Ο καίριος ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση ευνοϊκών προϋποθέσεων για την υιοθέτηση θετικής στάσης από το παιδί απέναντι στο σχολείο, αλλά και για τη διασφάλιση υψηλών σχολικών επιδόσεων είναι τόσο ερευνητικά όσο και εμπειρικά διαπιστωμένος. Η ανατροφή του παιδιού στο πλαίσιο ενός οικογενειακού περιβάλλοντος που του προσφέρει από πολύ νωρίς ποικίλες ευκαιρίες για μάθηση, ενθαρρύνει την ελεύθερη έκφρασή του σε συνθήκες δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και το ενθαρρύνει να επιδοθεί σε ενασχολήσεις πνευματικής υφής, θέτει τα κατάλληλα θεμέλια για την ομαλή νοητική του εξέλιξη.
Αντιστοίχως, ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο η συνέχιση των σπουδών παρουσιάζεται ως κάτι το ζητούμενο, εφόσον αναγνωρίζεται η ιδιαίτερη αξία των γνώσεων και της πνευματικής καλλιέργειας, λειτουργεί ενισχυτικά προκειμένου τα παιδιά εφηβικής ηλικίας να επιδιώξουν την είσοδό τους σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. Η εκδήλωση ενεργού ενδιαφέροντος από τη μεριά των γονιών σχετικά με το πώς επιθυμεί το παιδί να διαμορφώσει το μέλλον του έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς εμπνέει και ενθαρρύνει το παιδί να θέσει υψηλότερους στόχους για τον εαυτό του. Αρκεί, βέβαια, το ενεργό αυτό ενδιαφέρον να μη λαμβάνει την όψη συνεχούς πίεσης που θα μπορούσε να δημιουργήσει περιττό και πιθανώς επιζήμιο αίσθημα άγχους στον έφηβο.
Ωστόσο, παρά την αυξημένη αξία που έχει η ενεργή εμπλοκή των γονέων στις σχολικές δραστηριότητες του παιδιού, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο οι γονείς να μην εκδηλώνουν κανένα σχετικό ενδιαφέρον ή να συμμετέχουν σε πολύ μικρό βαθμό. Η έλλειψη της γονεϊκής αυτής συμμετοχής ενδέχεται να προκύπτει λόγω της λανθασμένης πεποίθησης πως αν το παιδί έχει έμφυτη έφεση για την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων θα σημειώσει καλή απόδοση ανεξάρτητα από μια δική τους πιθανή παρέμβαση. Άλλοτε, πάλι, κάποιοι γονείς παρασύρονται από το πλήθος των εργασιακών τους υποχρεώσεων και είτε παραμελούν πλήρως αυτή την πτυχή των γονεϊκών τους καθηκόντων είτε την εμπιστεύονται σε άτομα εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως, στερούν από το παιδί τη δική τους καταλυτική επίδραση, η οποία δεν έχει ανάλογης αξίας υποκατάστατο.
Είναι, όπως αντιλαμβάνεστε, σημαντικό να κατανοούν οι γονείς εγκαίρως τον ιδιαίτερο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην εκπαιδευτική πορεία των παιδιών τους. Θα έχουν, έτσι, τη δυνατότητα να τους προσφέρουν κάτι πολύ σημαντικότερο από την οικονομική στήριξη˙ θα τους προσφέρουν την προσοχή και το ενδιαφέρον τους.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Κείμενο 1: Ερευνητές του Χάρβαρντ – Μεγάλη ανατροπή για τα έξυπνα παιδιά
Το άγχος που μπορεί να έχει μια μητέρα την πρώτη περίοδο της ζωής του παιδιού της, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Αυτό το έχουν καταγράψει οι επιστήμονες και το διαβάζουμε συχνά. Εκείνο που δεν είναι γνωστό, είναι ότι υπάρχει μια «ασπίδα προστασίας» από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους: η πίστη ότι οι δεξιότητες των παιδιών μας μπορούν να αλλάξουν.
Τι σημαίνει αυτό; Ερευνητές του Χάρβαρντ και του Ιατρικού Κέντρου της Βοστώνης, ανακάλυψαν ότι το «κλειδί» για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εγκεφάλου ενός παιδιού, είναι η πεποίθηση μιας μητέρας ότι οι ικανότητες του, μπορούν να επεκταθούν με την πάροδο του χρόνου, μέσω προσπάθειας και στρατηγικής.
Αντίθετα προς αυτό, η σταθερή νοοτροπία της μητέρας και η πεποίθηση ότι οι ικανότητες είναι έμφυτες και παραμένουν ίδιες με την πάροδο του χρόνου, ανεξάρτητα από την επένδυση σ’ αυτές, είναι ακριβώς εκείνες που δεν προστατεύουν τελικά από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους τους, τον εγκέφαλο του παιδιού τους.
Έτσι, η νέα μελέτη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο «τύπος» της νοοτροπίας που μπορεί να έχει μια μητέρα θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται το παιδί της. Για παράδειγμα, αναφέρουν οι επιστήμονες, εάν ένα παιδί δεν τα πήγε καλά σε μια εξέταση στα μαθηματικά, μια μητέρα που επενδύει στο χρόνο και την υποστήριξη θα απαντούσε: «Δούλεψες πολύ σκληρά σε αυτήν την εξέταση. Ας δούμε μαζί τα αποτελέσματα για να μάθουμε από τις ερωτήσεις που δεν κατάλαβες ακόμα». Αντίθετα μια μητέρα με σταθερή και εμπεδωμένη νοοτροπία θα απαντούσε: «Δεν πειράζει, απλά δεν είσαι μαθηματικός! Ούτε κι εγώ είμαι άνθρωπος των μαθηματικών!»
Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Εφόσον αφήσουμε στην «άκρη» την βιολογία και τα γενετικά «αποτυπώματα», η έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το Ιατρικό Κέντρο της Βοστώνης και καθηγητές του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ανατρέπει όσα ξέραμε ως σήμερα. Τα αποτελέσματα της δείχνουν ότι η ενθάρρυνση των γονέων να υιοθετήσουν την αποκαλούμενη «νοοτροπία ανάπτυξης» οδηγεί σε καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα για τα παιδιά τους. Βέβαια, η εκπαιδευτική αυτή «πολιτική» μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίς.
Η μελέτη κυκλοφόρησε πρόσφατα από την αναπληρώτρια καθηγήτρια, παιδίατρο στο Ιατρικό Κέντρο Βοστώνης Mei Elansary, καθώς και πέντε ακόμη μελετητές. Όπως εξηγεί η ίδια η ερευνήτρια του Ιατρικού Κέντρου Βοστώνης, η νοοτροπία για την οποία κάνει λόγο στην μελέτη, είναι το να ανατραπεί η πεποίθηση ότι οι ικανότητες των παιδιών μας δεν αλλάζουν και να εγκαθιδρυθεί στη σκέψη της μητέρας ότι μπορεί να αναπτύξει τις ικανότητες της μέσα από προσωπική δουλειά και προσπάθεια ώστε να βοηθήσει τα παιδιά της να μάθουν νέα πράγματα και να επεκτείνουν τις ικανότητες τους.
Το ΒΗΜΑ, 17.01.2022
Κείμενο 2: Τρόπος αγωγής στην οικογένεια και μαθησιακές δυσκολίες
Η σημασία του τρόπου αγωγής που εφαρμόζεται στην οικογένεια δεν είναι καινούρια ανακάλυψη και από παλιά έχει τονιστεί η υπεροχή της επίδρασης του συναισθηματικού περιβλήματος των γονεϊκών πράξεων από τις ίδιες τις πράξεις. Ο τρόπος αγωγής σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο ζωής της οικογένειας και πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι για τη σχολική επιτυχία των παιδιών τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας είναι σημαντικότερα από το κοινωνικοοικονομικό της επίπεδο. Διαπολιτισμικές έρευνες έδειξαν ότι οι τρόποι ανατροφής των παιδιών είναι υπεύθυνοι κατά κύριο λόγο για τις διαφορές στην προσωπικότητα τους.
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τις ταχύτατες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα και η αβεβαιότητα χαρακτηρίζει τη διαδικασία ανατροφής των παιδιών, ιδιαίτερα, στις δυτικές χώρες. Παρόλα αυτά η οικογένεια παραμένει ο κατεξοχήν παράγοντας αγωγής, ειδικά στην πρώτη παιδική ηλικία. Η δομή οικογένειας παρέχει στα μέλη της οικογένειας ευκαιρίες ή δυσκολίες στην εξερεύνηση του κόσμου υποστηρίζοντας ή εμποδίζοντας τη διανοητική και κοινωνική ανάπτυξη, αναπτύσσοντας αίσθηση προσωπικής ασφάλειας ή ανασφάλειας, ευνοώντας ή δυσχεραίνοντας την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και της ελευθερίας στην έκφραση και στη λήψη αποφάσεων, στην ανάπτυξη οργανωτικών προσόντων, ικανοτήτων και τρόπων αντιμετώπισης των συγκρούσεων καθώς και στρατηγικών μάθησης.
Το πλούσιο σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση περιβάλλον, γεμάτο ενθάρρυνση για γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις ιδιαίτερα στις κρίσιμες αναπτυξιακές περιόδους οδηγεί σε απρόσκοπτη πνευματική εξέλιξη τα παιδιά. Το ήρεμο, ενθαρρυντικό, φιλικό και δημοκρατικό οικογενειακό περιβάλλον αυξάνει τις πιθανότητες να έχουν τα παιδιά θετική στάση απέναντι στο σχολείο και να πετυχαίνουν υψηλές επιδόσεις. Η σημασία της οικογένειας είναι αναμφισβήτητη και τα χαρακτηριστικά της σημαδεύουν την ανάπτυξη των μελών της.
Έρευνα σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έδειξε ότι η ενεργητική συμμετοχή του γονιού στο σχολικό πρόγραμμα, μπορεί να βελτιώσει την επίδοση του. Το ενδιαφέρον που δείχνουν οι γονείς για τις επιδόσεις του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο για τη στάση που τηρεί το παιδί απέναντι στην επιδίωξη της επιτυχίας και η ενίσχυση των προσπαθειών του παιδιού από τους γονείς αυξάνουν την επιθυμία του για επιτεύγματα.
Σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των φιλοδοξιών του μαθητή βρέθηκε ότι παίζει η ανάμειξη των γονιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων του μαθητή σχετικά με το μέλλον του. Σε πρόσφατη έρευνα βρέθηκε ότι στις περιπτώσεις που οι γονείς πιέζουν το μαθητή να συνεχίσει με περισσότερες σπουδές αυτός έχει περισσότερες φιλοδοξίες και πιο πνευματικά προσανατολισμένα σχέδια για μετά την αποφοίτηση (84%) ενώ στις περιπτώσεις που οι γονείς δεν πιέζουν το παιδί για περισσότερες σπουδές οι φιλοδοξίες τους είναι πραγματικά πολύ χαμηλές (36%). Όσον αφορά την πρόθεση τους να πάρουν μέρος στις γενικές εξετάσεις, τα ποσοστά είναι 60% γι’ αυτούς που οι πατεράδες τους επιμένουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και 15% γι’ αυτούς που οι πατεράδες τους δεν τους πίεζαν. Τα ποσοστά αυτά ήταν 69% και 14% για τις μητέρες.
Βασίλης Σακκάς, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2001
Κείμενο 3: Το μεγάλο σκοτάδι
Άκουσες πρώτη φορά να μιλάν για θάνατο,
παιδί μου,
κι από τότε ψάχνεις, γυρεύεις την πόρτα
ν’ αντικρίσεις κρυφά το μεγάλο σκοτάδι.
Όλα είναι τόσο ζωντανά μες στον ήλιο –
πώς μπορεί το σγουρό δέντρο να πέσει;
να μαραθεί το χόρτο, να πάψει να χτυπάει για σένα
η καρδιά που σου δίνει κάθε μέρα τη ζεστασιά της;
Είναι τόσο δύσκολο να μεγαλώνεις
είναι τόσο μπερδεμένος ο κόσμος των ανθρώπων.
Μητέρα, δεν μπορείς να με βοηθήσεις
εσύ που τα ξέρεις όλα, κι όλα τα μπορείς;
Κι η μητέρα αμίλητη βλέπει ένα ένα
τα στρογγυλά κεφάλια που ακουμπούσαν στην
καρδιά της να ξεκορμίζουν
με αβέβαια βήματα, ν’ αντικρίζουν το μεγάλο σκοτάδι
κι ύστερα να γυρίζουν και να τη ρωτάν:
Μπορείς, μητέρα, με τη φλόγα της καρδιάς σου
όπως μας έπλασες εμάς, σάρκα σου κι αίμα,
να ξαναπλάσεις το μεγάλο σιωπηλό σκοτάδι
και να το κάνεις φως;
Λίνα Κάσδαγλη, Οι δρόμοι του μεσημεριού
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο των παραγράφων 1, 3 & 4 του Κειμένου 2.
Ο συγγραφέας επισημαίνει τη σημασία του τρόπου αγωγής στο πλαίσιο της οικογένειας για την αύξηση της σχολικής επίδοσης των παιδιών. Το πώς λειτουργεί, μάλιστα, η οικογένεια, όπως και το θετικό συναισθηματικό πλαίσιο, βαρύνουν περισσότερο από την οικονομική της κατάσταση. Η παροχή πλήθους εκπαιδευτικών ερεθισμάτων σε συνδυασμό με την ηρεμία και τη δημοκρατικότητα σε μια οικογένεια ενισχύουν τις μαθησιακές επιδόσεις. Αντιστοίχως, το ενεργό ενδιαφέρον και η συμμετοχή των γονιών στις σχολικές δραστηριότητες βελτιώνουν τις επιδόσεις του παιδιού και ενισχύουν την επιθυμία του για υψηλότερες επιτεύξεις.
[Λέξεις: 84]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Πώς το συμπέρασμα της μελέτης που παρουσιάζεται στο Κείμενο 1: «το «κλειδί» για την υποστήριξη της ανάπτυξης του εγκεφάλου ενός παιδιού, είναι η πεποίθηση μιας μητέρας ότι οι ικανότητες του, μπορούν να επεκταθούν με την πάροδο του χρόνου, μέσω προσπάθειας και στρατηγικής», μπορεί να τεκμηριωθεί με αναφορές του χρονικά προγενέστερου Κειμένου 2; Να αξιοποιήσετε τρεις (3) διαπιστώσεις του Κειμένου 2.
Η πρόσφατη ανακάλυψη (2022) των ερευνητών του Χάρβαρντ και του Ιατρικού Κέντρου της Βοστώνης σχετικά με τη θετική επίδραση που ασκεί στην ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός παιδιού η πεποίθηση της μητέρας ότι οι ικανότητές του μπορούν να αναπτυχθούν μέσω συστηματικής προσπάθειας και στρατηγικής μπορεί να τεκμηριωθεί με ήδη υπάρχουσες ενδείξεις, όπως αυτές καταγράφονται στο χρονικά προγενέστερο (2001) κείμενο του Βασίλη Σακκά. Ειδικότερα, ήταν ήδη διαπιστωμένο από έρευνα πως ακόμη και στην περίπτωση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, η ενεργητική συμμετοχή του γονιού στις σχολικές δραστηριότητες του παιδιού μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των επιδόσεών του. Αντιστοίχως, η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που είναι πλούσιο σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση και το οποίο προσφέρει στο παιδί ενθάρρυνση για γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις οδηγεί στην απρόσκοπτη πνευματική του εξέλιξη. Συνάμα, ένα οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο είναι ήρεμο, ενθαρρυντικό, φιλικό και δημοκρατικό αυξάνει τις πιθανότητες να πετύχει το παιδί υψηλότερες σχολικές επιδόσεις.
Β2.α. Πώς ο συγγραφέας του Κειμένου 2 τεκμηριώνει το συμπέρασμα της 3ης παραγράφου: «Η σημασία της οικογένειας είναι αναμφισβήτητη και τα χαρακτηριστικά της σημαδεύουν την ανάπτυξη των μελών της». Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη τη μέθοδο οργάνωσης της συγκεκριμένης παραγράφου. (μονάδες 7)
Ο συγγραφέας προκειμένου να τεκμηριώσει το συμπέρασμά του σχετικά με τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η οικογένεια στη διαμόρφωση των μελών της αξιοποιεί, κατά τρόπο επαγωγικό, δύο επιμέρους διαπιστώσεις. Οι διαπιστώσεις αυτές είναι οργανωμένες στη βάση του αιτίου – αποτελέσματος, ώστε να γίνεται σαφέστερα αντιληπτή κάθε φορά η καίρια συνεισφορά του οικογενειακού περιβάλλοντος στην επίτευξη του θετικού αποτελέσματος. Επισημαίνει, έτσι, πως η απρόσκοπτη πνευματική εξέλιξη των παιδιών είναι αποτέλεσμα της διασφάλισης ενός πλούσιου σε ερεθίσματα και ευκαιρίες για μάθηση περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του οποίου προσφέρεται συνεχής ενθάρρυνση για «γλωσσική παραγωγή και πνευματικές ενασχολήσεις». Αντιστοίχως, η θετική στάση των παιδιών απέναντι στο σχολείο και η επίτευξη υψηλών επιδόσεων απορρέουν από την ύπαρξη ενός ήρεμου, ενθαρρυντικού, φιλικού και δημοκρατικού οικογενειακού περιβάλλοντος.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, το συμπέρασμα του γράφοντος προκύπτει με ασφάλεια, έχοντας βασιστεί σε αληθείς και παραδεδεγμένες διαπιστώσεις.
β. Πώς οργανώνεται η 4η παράγραφος του Κειμένου 1; Πώς υπηρετεί την πρόθεση του γράφοντος η επιλογή του συγκεκριμένου τρόπου οργάνωσης; (μονάδες 8)
Ο συντάκτης του κειμένου επιλέγει να αναπτύξει τη συγκεκριμένη παράγραφο με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα αξιοποιείται η μέθοδος των παραδειγμάτων και μέθοδος της σύγκρισης αντίθεσης. Η χρήση των παραδειγμάτων επιτρέπει στον συντάκτη να αποσαφηνίσει και να παρουσιάσει με απλό και εύληπτο τρόπο τον αρχικό του ισχυρισμό πως ο «τύπος» νοοτροπίας της μητέρας θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο ανταπόκρισης του παιδιού της. Προκειμένου, μάλιστα, το παράδειγμα να γίνει ακόμη σαφέστερο παρουσιάζεται στο πλαίσιο σύγκρισης-αντίθεσης η υποθετική περίπτωση μιας μητέρας που επενδύει στο χρόνο και την υποστήριξη και η υποθετική περίπτωση μιας μητέρας που πιστεύει σταθερά πως οι ικανότητες των παιδιών είναι έμφυτες και άρα δεν αλλάζουν. Στην πρώτη περίπτωση η μητέρα θα λάμβανε τη μη ικανοποιητική απόδοση του παιδιού σε μια εξέταση στα μαθηματικά ως αφορμή για να διερευνηθούν τα τυχόν λάθη και οι όποιες αδυναμίες του παιδιού, ώστε η επίδοσή του να βελτιωθεί. Στη δεύτερη περίπτωση, αντιθέτως, η μητέρα δεν θα προχωρούσε σε μια αντίστοιχη διερεύνηση, εφόσον θα θεωρούσε πως δεν υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης («Δεν πειράζει, απλά δεν είσαι μαθηματικός!»).
Β3. Να εντοπίσετε τουλάχιστον τρεις (3) γλωσσικές επιλογές στη 2η παράγραφο του Κειμένου 2 μέσω των οποίων ο γράφων επιχειρεί να τονίσει την άποψη που εκφράζει. Να επεξηγήσετε την ειδικότερη λειτουργία κάθε επιμέρους γλωσσικής επιλογής.
Ο συγγραφέας εκφράζει την άποψη πως η οικογένεια παραμένει ο σημαντικότερος παράγοντας αγωγής, ειδικά στην πρώτη παιδική ηλικία. Προκειμένου να τονίσει την άποψη αυτή αξιοποιεί μετοχικά σύνολα μέσω των οποίων διαφαίνεται ο αντίκτυπος του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένη η οικογένεια στην εξέλιξη των παιδιών («υποστηρίζοντας ή εμποδίζοντας). Η χρήση των μετοχών επιτρέπει στον γράφοντα τη διαμόρφωση μιας εκτεταμένης περιόδου, αντί για μικρότερες προτάσεις, στο πλαίσιο της οποίας δίνει με επιγραμματικότητα το πλήθος των επιδράσεων που ασκεί η οικογένεια. Οι μετοχές αυτές, μάλιστα, καταγράφονται με την παράλληλη χρήση σχήματος διάζευξης και αντίθεσης («ευνοώντας ή δυσχεραίνοντας»), ώστε να γίνει με πιο δραστικό τρόπο εμφανές το γεγονός πως η οικογένεια είναι σε θέση είτε να ευνοήσει είτε, αντιθέτως, να παρεμποδίσει την αρμονική ανάπτυξη των παιδιών. Το παράλληλο αυτό σχήμα διάζευξης και αντίθεσης αξιοποιείται και στην καταγραφή ουσιαστικών που φανερώνουν τη θετική ή την αρνητική επίδραση της οικογένειας («ευκαιρίες ή δυσκολίες», «ασφάλειας ή ανασφάλειας»).
Πρόσθετες γλωσσικές επιλογές:
- Η αξιοποίηση ασύνδετου σχήματος, ώστε να δοθεί με τρόπο μεστό, επιγραμματικό και συναισθηματικά δραστικότερο το εύρος των επιδράσεων -θετικών ή αρνητικών- που ασκεί η οικογένεια.
- Η αξιοποίηση της οριστικής έγκλισης προκειμένου να τονιστεί πως τα όσα καταγράφονται θεωρούνται δεδομένα και βέβαια από την πλευρά του γράφοντος.
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το θέμα που προκύπτει από το καταληκτικό ερώτημα/αίτημα των παιδιών στο ποίημα (Κείμενο 3); Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
1η Εκδοχή ερμηνευτικού σχολίου
Το κύριο θέμα που, κατά τη γνώμη μου, προκύπτει από το ερώτημα των παιδιών για το κατά πόσο μπορεί η μητέρα τους να «ξαναπλάσει» το μεγάλο σκοτάδι -τον θάνατο- και να τον τρέψει σε φως, σχετίζεται με την παιδική πεποίθηση ότι η «μητέρα» είναι παντοδύναμη. Κάθε μητέρα, άλλωστε, στα μάτια των μικρών παιδιών της είναι όχι μόνο εκείνη που τους έδωσε ζωή, αλλά κι εκείνη που μπορεί να τα διαφυλάξει από κάθε πιθανό κίνδυνο και να τους προσφέρει την ασφάλεια που έχουν ανάγκη. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται ήδη από το πρώτο ερώτημα που θέτει το μικρό παιδί στη μητέρα, στο πλαίσιο του οποίου με το σχήμα της αναδίπλωσης «εσύ που τα ξέρεις όλα, κι όλα τα μπορείς» γίνεται εμφανής η αντίληψή του πως η μητέρα του έχει τη γνώση και τη δύναμη να καταφέρει οτιδήποτε χρειαστεί. Με ανάλογο τρόπο, όταν το επόμενο ερώτημα τής τίθεται απ’ όλα της τα παιδιά, τα οποία αφού κάνουν τα πρώτα τους «αβέβαια βήματα» επιστρέφουν κοντά της και της ζητούν με τη χρήση μιας παρομοίωσης («όπως έπλασες εμάς») να ξαναπλάσει το μεγάλο σκοτάδι, η αντίληψη αυτή οδηγείται σε κλιμάκωση. Με τη μεταφορική αναφορά στο «μεγάλο σκοτάδι», άλλωστε, που αποτελεί και τον τίτλο του ποιήματος, η μητέρα καθίσταται στα μάτια των μικρών παιδιών ικανή να τα βάλει ακόμη και με τον μεγαλύτερο φόβο τους, με τον ίδιο τον θάνατο.
Η ηρωοποίηση της μητέρας, η οποία αποτελεί για τα παιδιά της την πηγή της ζωής, της αγάπης και της ασφάλειας, συνιστά μια θεματική ιδιαίτερης σημασίας, εφόσον η μητέρα, ακόμη και μετά την απομυθοποίησή της, δεν παύει να αποτελεί ένα «ιερό» πρόσωπο στη ζωή κάθε ανθρώπου.
2η Εκδοχή ερμηνευτικού σχολίου
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα που προκύπτει από το ερώτημα/αίτημα των παιδιών είναι η ανάγκη του ατόμου να αισθάνεται ασφαλές και να λαμβάνει στη ζωή του την αναγκαία καθοδήγηση. Όπως προκύπτει, άλλωστε, από τα πρώτα ερωτήματα του ποιήματος («πώς μπορεί το σγουρό δέντρο να πέσει;», «να πάψει να χτυπάει για σένα η καρδιά») το μικρό παιδί αισθάνεται φόβο απέναντι στο αναπόφευκτο τέλος της ζωής -το μεγάλο σκοτάδι. Βρίσκεται, συνάμα, αντιμέτωπο με τη συνειδητοποίηση πως η πορεία της ζωής δεν είναι καθόλου εύκολη, όπως αυτό τονίζεται με το σχήμα επαναφοράς «Είναι τόσο δύσκολο να μεγαλώνεις / Είναι τόσο μπερδεμένος ο κόσμος των ανθρώπων». Μπροστά, λοιπόν, στους μεγάλους του φόβους και στην ανασφάλεια που του προκαλούν τα όσα δε γνωρίζει και δεν κατανοεί, αναζητά το αίσθημα της ασφάλειας και τη διαβεβαίωση πως όλα μπορούν να διορθωθούν στη μητέρα του, όπως αυτό διαφαίνεται από το ερώτημα που της απευθύνει («Μητέρα, δεν μπορείς να μη βοηθήσεις»). Η μητέρα, άλλωστε, αποκτά συμβολικό ρόλο με το επόμενο και σαφώς δυσκολότερο αίτημα που της απευθύνουν τα παιδιά της «να ξαναπλάσει» το μεγάλο σκοτάδι και να τα απαλλάξει, έτσι, από το φόβο που αυτό τους προκαλεί.
Τα μικρά παιδιά που με «αβέβαια βήματα» απομακρύνονται από την αγκαλιά της μητέρας γνωρίζουν σταδιακά τις ποικίλες αβεβαιότητες που διακρίνουν την ανθρώπινη ζωή και αποζητούν, όπως κάθε άλλος άνθρωπος πριν από αυτά, εκείνη την αίσθηση -ή επίφαση- ασφάλειας, που θα τους επιτρέψει να βρουν τη δύναμη να συνεχίσουν την πορεία τους στη ζωή.
ΘΕΜΑ Δ
Σε ομιλία που θα εκφωνήσετε σε συνάντηση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου σας, καλείστε να παρουσιάσετε:
α) την επίδραση που ασκεί το ενεργό ενδιαφέρον των γονιών στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών,
Στη σύνταξη της ομιλίας σας να αξιοποιήσετε με δημιουργικό τρόπο στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς.
(350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
Αξιότιμοι γονείς και κηδεμόνες,
Με την ευκαιρία της συνάντησης αυτής θα ήθελα ως μέλος της μαθητικής κοινότητας να σας θέσω ορισμένα κρίσιμης για όλους μας σημασίας ζητήματα. Η πιθανή αίσθηση ορισμένων πως οι σχολικές επιδόσεις των μαθητών εξαρτώνται αποκλειστικά από τη δική τους προσπάθεια ή από κάποια έμφυτη κλίση δεν είναι απολύτως ορθή. Το δικό σας ενεργό ενδιαφέρον και η δική σας συμμετοχή διαδραματίζουν εξίσου κρίσιμο ρόλο. Γι’ αυτό και είναι λυπηρή η διαπίστωση πως κάποτε αυτό το ενδιαφέρον απουσιάζει πλήρως ή εκφράζεται μόνο μερικώς.
Ο καίριος ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση ευνοϊκών προϋποθέσεων για την υιοθέτηση θετικής στάσης από το παιδί απέναντι στο σχολείο, αλλά και για τη διασφάλιση υψηλών σχολικών επιδόσεων είναι τόσο ερευνητικά όσο και εμπειρικά διαπιστωμένος. Η ανατροφή του παιδιού στο πλαίσιο ενός οικογενειακού περιβάλλοντος που του προσφέρει από πολύ νωρίς ποικίλες ευκαιρίες για μάθηση, ενθαρρύνει την ελεύθερη έκφρασή του σε συνθήκες δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και το ενθαρρύνει να επιδοθεί σε ενασχολήσεις πνευματικής υφής, θέτει τα κατάλληλα θεμέλια για την ομαλή νοητική του εξέλιξη.
Αντιστοίχως, ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο η συνέχιση των σπουδών παρουσιάζεται ως κάτι το ζητούμενο, εφόσον αναγνωρίζεται η ιδιαίτερη αξία των γνώσεων και της πνευματικής καλλιέργειας, λειτουργεί ενισχυτικά προκειμένου τα παιδιά εφηβικής ηλικίας να επιδιώξουν την είσοδό τους σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή. Η εκδήλωση ενεργού ενδιαφέροντος από τη μεριά των γονιών σχετικά με το πώς επιθυμεί το παιδί να διαμορφώσει το μέλλον του έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς εμπνέει και ενθαρρύνει το παιδί να θέσει υψηλότερους στόχους για τον εαυτό του. Αρκεί, βέβαια, το ενεργό αυτό ενδιαφέρον να μη λαμβάνει την όψη συνεχούς πίεσης που θα μπορούσε να δημιουργήσει περιττό και πιθανώς επιζήμιο αίσθημα άγχους στον έφηβο.
Ωστόσο, παρά την αυξημένη αξία που έχει η ενεργή εμπλοκή των γονέων στις σχολικές δραστηριότητες του παιδιού, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο οι γονείς να μην εκδηλώνουν κανένα σχετικό ενδιαφέρον ή να συμμετέχουν σε πολύ μικρό βαθμό. Η έλλειψη της γονεϊκής αυτής συμμετοχής ενδέχεται να προκύπτει λόγω της λανθασμένης πεποίθησης πως αν το παιδί έχει έμφυτη έφεση για την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων θα σημειώσει καλή απόδοση ανεξάρτητα από μια δική τους πιθανή παρέμβαση. Άλλοτε, πάλι, κάποιοι γονείς παρασύρονται από το πλήθος των εργασιακών τους υποχρεώσεων και είτε παραμελούν πλήρως αυτή την πτυχή των γονεϊκών τους καθηκόντων είτε την εμπιστεύονται σε άτομα εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως, στερούν από το παιδί τη δική τους καταλυτική επίδραση, η οποία δεν έχει ανάλογης αξίας υποκατάστατο.
Είναι, όπως αντιλαμβάνεστε, σημαντικό να κατανοούν οι γονείς εγκαίρως τον ιδιαίτερο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην εκπαιδευτική πορεία των παιδιών τους. Θα έχουν, έτσι, τη δυνατότητα να τους προσφέρουν κάτι πολύ σημαντικότερο από την οικονομική στήριξη˙ θα τους προσφέρουν την προσοχή και το ενδιαφέρον τους.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου