Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία: Είναι
η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;
Κείμενο 1: Είναι η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;
Μπορεί η οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται για πάντα; Δεν θα ξεμείνει τελικά από πόρους -και αναγκαστικά θα σταματήσει; Για να εξασφαλίσουμε την αέναη ανάπτυξη, πρέπει με κάποιο τρόπο να ανακαλύψουμε μια ανεξάντλητη πηγή πρώτων υλών. Τη λύση στη νεωτερικότητα την έχει δώσει η επιστήμη. Η ανθρώπινη οικονομία μπορεί να αναπτύσσεται επειδή οι άνθρωποι μπορούν να ανακαλύπτουν νέα υλικά και πηγές ενέργειας.
Η παραδοσιακή άποψη για τον κόσμο σαν μια πίτα σταθερού μεγέθους θεωρεί δεδομένο ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη πόρων στον κόσμο: οι πρώτες ύλες και η ενέργεια. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν τρία είδη: οι πρώτες ύλες, η ενέργεια και η γνώση. Οι πρώτες ύλες και η ενέργεια μπορούν να εξαντληθούν -όσο περισσότερες χρησιμοποιείς, τόσο λιγότερες έχεις. Η γνώση, αντίθετα, είναι ένας πόρος που αναπτύσσεται -όσο περισσότερη χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη έχεις. Μάλιστα, όταν αυξάνεις το απόθεμα των γνώσεών σου, αυτό μπορεί να σου δώσει περισσότερες πρώτες ύλες και ενέργεια. Αν επενδύσω 100 εκατομμύρια δολάρια για να ψάξω για πετρέλαιο στην Αλάσκα, και μπορέσω να βρω, εγώ θα έχω τώρα περισσότερο πετρέλαιο, αλλά τα εγγόνια μου θα έχουν λιγότερο. Αν, αντίθετα, επενδύσω 100 εκατομμύρια στην έρευνα για την ηλιακή ενέργεια και βρω έναν νέο και πιο αποτελεσματικό τρόπο αξιοποίησής της, τότε και εγώ και τα εγγόνια μου θα έχουν περισσότερη ενέργεια.
Με κάθε νέα γενιά, η επιστήμη βοηθούσε να ανακαλυφθούν νέες πηγές ενέργειας, νέα είδη πρώτων υλών, καλύτερες μηχανές και καινοτόμες μέθοδοι παραγωγής. Έτσι, το 2016 η ανθρωπότητα έχει στη διάθεσή της πολύ περισσότερη ενέργεια και πρώτες ύλες από ποτέ άλλοτε και η παραγωγή έχει εκτοξευτεί. Εφευρέσεις όπως η ατμομηχανή, η μηχανή εσωτερικής καύσης και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής έχουν δημιουργήσει νέες βιομηχανίες από το τίποτα. Όταν κοιτάμε είκοσι χρόνια μπροστά, περιμένουμε με βεβαιότητα ότι θα παράγουμε και θα καταναλώνουμε πολύ περισσότερο το 2036 απ’ ό,τι σήμερα. Πιστεύουμε ότι η νανοτεχνολογία, η γενετική μηχανική και η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρουν νέα επανάσταση στην παραγωγή.
Έχουμε λοιπόν καλές πιθανότητες να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της έλλειψης των πόρων. Η πραγματική νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση. Η επιστημονική πρόοδος και η οικονομική ανάπτυξη πραγματοποιούνται μέσα σε μια εύθραυστη βιόσφαιρα, και όσο αναπτύσσουν ταχύτητα, οι κραδασμοί αποσταθεροποιούν την οικολογία. Για να μπορέσουμε να προσφέρουμε σε κάθε άνθρωπο το βιοτικό επίπεδο των εύπορων Αμερικανών, θα χρειαζόμασταν μερικούς πλανήτες ακόμα -αλλά έχουμε μόνο αυτόν. Αν η πρόοδος και η ανάπτυξη καταλήξουν να καταστρέψουν το οικοσύστημα, το κόστος δεν θα είναι βαρύ μόνο για τις αλεπούδες και τα κουνέλια, αλλά και για τους ανθρώπους. Μια οικολογική κατάρρευση θα προκαλούσε οικονομική καταστροφή, πολιτικές αναταραχές, πτώση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων, μπορεί να απειλούσε ακόμα και την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η ανθρωπότητα είναι παγιδευμένη σε μια διπλή κούρσα. Από τη μία νιώθουμε υποχρεωμένοι να επιταχύνουμε την κούρσα της επιστημονικής προόδου και της οικονομικής ανάπτυξης. Από την άλλη, πρέπει να είμαστε πάντα τουλάχιστον ένα βήμα μπροστά από τον οικολογικό Αρμαγεδδώνα. Η διαχείριση αυτής της διπλής κούρσας γίνεται όλο και πιο δύσκολη κάθε χρόνο, επειδή κάθε διασκελισμός που φέρνει τους κατοίκους των παραγκουπόλεων στο Δελχί πιο κοντά στο αμερικάνικο όνειρο, φέρνει και τον πλανήτη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού.
Yuval Noah Harari, Homo deus (Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος), 2017
Κείμενο 2: Η οικονομική ανισότητα περιορίζει σοβαρά την ανάπτυξη
Η οικονομική ανισότητα περιορίζει σοβαρά την ανάπτυξη, σύμφωνα με νέα μελέτη του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη. Σήμερα η οικονομική ανισότητα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριάντα ετών, λέει ο ΟΟΣΑ και προτείνει πολιτική αναδιανομής πλούτου μέσω της φορολογίας και της κοινωνικής πολιτικής, όπως και ενίσχυση της εκπαίδευσης.
«Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία αποδεικνύεται ότι η αντιμετώπιση της υψηλής και αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε πολιτικής συζήτησης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, Ανχελ Γκουρία. «Χώρες που προάγουν τις ίσες ευκαιρίες για όλους από μικρή ηλικία είναι αυτές που θα αναπτυχθούν και θα ευδοκιμήσουν περισσότερο», προσθέτει ο κ. Γκουρία. Πώς όμως περιορίζει η οικονομική ανισότητα την ανάπτυξη; Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι τα παιδιά φτωχότερων οικογενειών δεν έχουν την ευκαιρία να μορφωθούν. Η απουσία εκπαίδευσης περιορίζει την κοινωνική κινητικότητα και εμποδίζει τους ανθρώπους να αναπτύξουν δεξιότητες και ταλέντα που θα τους βοηθήσουν να αυξήσουν το εισόδημα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. «Σύμφωνα με τις αποδείξεις που έχουμε, η υψηλή ανισότητα περιορίζει την ικανότητα ατόμων από φτωχότερο υπόβαθρο να επενδύσουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, τόσο όσον αφορά το επίπεδο της εκπαίδευσης αλλά ακόμη περισσότερο όσον αφορά την ποιότητα της εκπαίδευσης», αναφέρει ο ΟΟΣΑ. Μάλιστα, το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στο φτωχότερο 10% του πληθυσμού, όπως πιστευόταν έως σήμερα, αλλά στο φτωχότερο 40%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα εισοδήματα της κατώτερης μεσαίας τάξης έχουν μειωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό τον λόγο τα προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας δεν επαρκούν πλέον ώστε να περιοριστεί η οικονομική ανισότητα, λέει ο ΟΟΣΑ.
«Μεταφορές μετρητών και αυξημένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες όπως υψηλής ποιότητας εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση και υπηρεσίες υγείας αποτελούν ζωτικής σημασίας επένδυση προκειμένου μακροπρόθεσμα να υπάρξει μεγαλύτερη ισότητα ευκαιριών». Ενδιαφέρον είναι ότι μετά το ΔΝΤ τώρα και ο ΟΟΣΑ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πολιτική αναδιανομής εισοδήματος δεν πλήττει την ανάπτυξη. «Δεν βρίσκουμε αποδείξεις ότι η αναδιανεμητική πολιτική, μέσω φόρων και κοινωνικών επιδομάτων, πλήττει την οικονομική ανάπτυξη, υπό την προϋπόθεση ότι είναι καλά σχεδιασμένη, στοχευμένη και εφαρμοσμένη».
Η Καθημερινή, 10.12.2014
Κείμενο 3: Άγκοτα Κριστόφ, Η αναλφάβητη
Πέντε χρόνια αφότου έφτασα στην Ελβετία, μιλώ τα γαλλικά, όμως δεν τα διαβάζω. Έγινα πάλι αναλφάβητη. Εγώ που ήξερα να διαβάζω από τεσσάρων χρονών.
Ξέρω τις λέξεις. Όταν τις διαβάζω δεν τις αναγνωρίζω. Τα γράμματα δεν αντιστοιχούν σε τίποτα. Τα ουγγρικά είναι φωνητική γλώσσα, τα γαλλικά είναι εντελώς το αντίθετο.
Δεν ξέρω πώς μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια. Μια φορά τον μήνα κυκλοφορούσε η ουγγρική Λογοτεχνική Εφημερίδα που είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα ποιήματά μου· υπήρχαν επίσης τα ουγγρικά βιβλία, βιβλία που ως επί το πλείστον τα είχαμε διαβάσει, που τα παίρναμε με το ταχυδρομείο από τη Βιβλιοθήκη της Γενεύης, αλλά τι σημασία έχει, καλύτερα να τα ξαναδιαβάσω παρά να μη διαβάζω καθόλου. Και ευτυχώς υπήρχε το γράψιμο.
Το παιδί μου θα είναι σε λίγο έξι χρονών θα αρχίσει σχολείο.
Αρχίζω και εγώ, ξαναρχίζω το σχολείο. Σε ηλικία εικοσιέξι ετών γράφομαι στα θερινά τμήματα του Πανεπιστημίου του Νεσατέλ, για να μάθω να διαβάζω. Είναι μαθήματα γαλλικών για αλλοδαπούς φοιτητές. Έχω συμμαθητές Άγγλους, Αμερικάνους, Γερμανούς, Ιάπωνες, γερμανόφωνους Ελβετούς. Η εισαγωγική εξέταση είναι γραπτή. Είμαι εντελώς ανίδεη, βρίσκομαι με τους αρχάριους.
Έπειτα από ορισμένα μαθήματα ο καθηγητής μού λέει:
– Μιλάτε πολύ καλά γαλλικά. Γιατί βρίσκεστε στο τμήμα των αρχαρίων;
– Δεν ξέρω ούτε να διαβάζω ούτε να γράφω, Είμαι αναλφάβητη.
Γελάει:
– Θα τα δούμε όλα αυτά.
Δύο χρόνια μετά παίρνω το πιστοποιητικό εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας με εύφημο μνεία.
Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω. Μπορώ να διαβάσω Βικτόρ Ουγκώ, Ρουσσώ, Βολταίρο, Σαρτρ, Καμύ, Μισώ, Φρανσίς Πονζ, Σαντ, όλα όσα θέλω να διαβάσω στα γαλλικά και επίσης συγγραφείς μη γαλλόφωνους σε μετάφραση Φώκνερ, Στάινμπεκ, Χέμινγκουεϊ. Υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία, βιβλία κατανοητά, επιτέλους και για μένα.
Θα κάνω άλλα δύο παιδιά. Με εκείνα θα εξασκηθώ στο διάβασμα, στην ορθογραφία, στις κλίσεις.
Όταν θα με ρωτούν τη σημασία μιας λέξης ή την ορθογραφία της δεν θα ξαναπώ ποτέ:
– Δεν ξέρω.
Θα πω:
– Θα κοιτάξω.
Και πάω να κοιτάξω στο λεξικό ακούραστα, πάω να κοιτάξω. Γίνομαι μανιώδης αναγνώστρια του λεξικού.
Ξέρω ότι τα γαλλικά δεν θα τα γράψω ποτέ όπως τα γράφουν οι εκ γενετής γαλλόφωνοι συγγραφείς, αλλά θα τα γράφω όπως μπορώ όσα καλύτερα μπορώ
Αυτή τη γλώσσα δεν την επέλεξα. Μου την επέβαλαν η τύχη, η μοίρα, οι συγκυρίες.
Να γράφω στα γαλλικά, είμαι υποχρεωμένη. Είναι ένα στοίχημα.
Το στοίχημα μιας αναλφάβητης.
Agota Kristof, Η αναλφάβητη, Εκδόσεις Άγρα
ΘΕΜΑ Α
Να παρουσιάσετε με συντομία (60-70 λέξεις) το πώς θα επιτευχθεί, κατά την άποψη του συγγραφέα (Κείμενο 1), η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης.
Η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης είναι εφικτή, κατά την άποψη του συγγραφέα, μέσω της επένδυσης στη γνώση και την επιστήμη. Η επιστήμη επιτρέπει στους ανθρώπους να ανακαλύπτουν νέες πηγές ενέργειας, όπως και νέα είδη πρώτων υλών˙ αναγκαίους, δηλαδή, πόρους για την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, με τη διαρκή επένδυση στη γνώση αποφεύγεται η εξάρτηση της παραγωγής από πεπερασμένες πηγές πρώτων υλών και διασφαλίζεται η συνεχής βελτίωση των μεθόδων και μηχανών παραγωγής.
[Λέξεις: 70]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να εξηγήσετε με συντομία (80-90 λέξεις) πώς συνδέεται η εκπαίδευση με την οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2.
Η οικονομική ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της επιστήμης, εφόσον μέσω αυτής καθίσταται εφικτή η ανακάλυψη νέων πηγών ενέργειας και πρωτοποριακών μεθόδων παραγωγής. Υπ’ αυτή την έννοια, σύμφωνα με το Κείμενο 1, η επένδυση στη γνώση και την εκπαίδευση συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης. Χρειάζεται ωστόσο, σύμφωνα με το Κείμενο 2, μέριμνα ώστε να έχουν πρόσβαση στην ποιοτική εκπαίδευση τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων, διότι ο αποκλεισμός των φτωχότερων από το αγαθό της μόρφωσης δημιουργεί ανισότητες που υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Εναλλακτικά:
Ο πρόλογος του συγκεκριμένου κειμένου επιτυγχάνει και τις τρεις αυτές λειτουργίες. Με τα εισαγωγικά ερωτήματα («Μπορεί η οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται για πάντα;…») προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, εφόσον τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα καίριο για τις σύγχρονες κοινωνίες ζητούμενο. Παραλλήλως, μέσω των ερωτημάτων αυτών τίθεται το υπό διαπραγμάτευση θέμα, το οποίο σχετίζεται με τις αναγκαίες για τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη προϋποθέσεις. Τέλος, με τις καταληκτικές προτάσεις κρίσεως («Τη λύση στη νεωτερικότητα την έχει δώσει η επιστήμη. Η ανθρώπινη οικονομία μπορεί να αναπτύσσεται…») ο γράφων απαντά στα ερωτήματα που έθεσε στην αρχή και κατ’ αυτό τον τρόπο διατυπώνει τη θέση του, η οποία είναι θετική σχετικά με τη δυνατότητα επίτευξης μιας συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης.
Β2.α. Με ποιους τρόπους αναπτύσσει ο γράφων τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1; Ποιες προθέσεις του υπηρετούνται με τους τρόπους ανάπτυξης που επέλεξε; (μονάδες 10)
Ο συγγραφέας του 1ου κειμένου αξιοποιεί αρχικά ως μέθοδο ανάπτυξης τη διαίρεση, προκειμένου να τονίσει πως οι υπάρχοντες οικονομικοί πόροι είναι τρεις («πρώτες ύλες, ενέργεια, γνώση»). Φροντίζει, μάλιστα, θέτοντας ως διαιρετική βάση το κατά πόσο οι πόροι αυτοί εξαντλούνται ή όχι, να αναδείξει την υπεροχή της γνώσης. Προκειμένου, άλλωστε, να τονίσει εμφατικά την υπεροχή της γνώσης αξιοποιεί επικουρικά τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης. Κατανοεί, έτσι, ο αναγνώστης πως σε αντίθεση με τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που έχουν πεπερασμένα όρια, η γνώση είναι ο μόνος πόρος που όσο αξιοποιείται τόσο ενισχύεται και αυξάνεται. Προσθέτει, τέλος, ένα παράδειγμα, στο οποίο εντάσσει εκ νέου το στοιχείο της σύγκρισης-αντίθεσης- σχετικά με το ποια επένδυση θα ήταν πιο αποδοτική -η αναζήτηση πετρελαίου ή η έρευνα για νέους τρόπους αξιοποίησης της ηλικιακής ενέργειας-, ώστε να διαφανεί με τον πλέον σαφή τρόπο πόσο υπερτερεί η επένδυση στην επιστήμη, την έρευνα και τη γνώση.
β. Ποιους τρόπους ανάπτυξης εντοπίζεται στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1; (μονάδες 5)
Στην καταληκτική παράγραφο του 1ου κειμένου ο γράφων χρησιμοποιεί τη διαίρεση («διπλή κούρσα»), για να παρουσιάσει τις δύο αντικρουόμενες επιδιώξεις της ανθρωπότητας, την επιδίωξη για την ενίσχυση της επιστημονικής προόδου και την ανάγκη αποτροπής της περιβαλλοντικής καταστροφής. Αξιοποιεί, επίσης, την αιτιολόγηση για να εξηγήσει για ποιο λόγο η διπλή αυτή επιδίωξη καθίσταται χρόνο με το χρόνο όλο και πιο δύσκολη («επειδή κάθε διασκελισμός… φέρνει και τον πλανήτη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού»).
Β3. Πώς τεκμηριώνει ο γράφων τον ακόλουθο ισχυρισμό της 4ης παραγράφου του Κειμένου 1: «Η πραγματική νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση.»
Ο γράφων αρχικώς αιτιολογεί τον ισχυρισμό του πως η νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση, επισημαίνοντας πως η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται σε μια εύθραυστη βιόσφαιρα, η οποία όσο εξελίσσονται η επιστήμη και η οικονομία τόσο αποσταθεροποιείται. Ακολούθως διευκρινίζει πως η κατακόρυφη άνοδος του βιοτικού επιπέδου όλων των ανθρώπων είναι ανέφικτη, εφόσον δεν επαρκούν οι πόροι της γης. Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο ενός υποθετικού συλλογισμού αξιοποιεί το σχήμα αιτίου-αποτελέσματος προκειμένου να τονίσει πως μια πιθανή οικολογική κατάρρευση θα είχε σοβαρότατες συνέπειες, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η τεκμηρίωση του γράφοντος είναι πειστική, εφόσον είναι ήδη ορατές οι επιπτώσεις της προσπάθειας των σύγχρονων κρατών να ενισχύσουν την οικονομική τους ανάπτυξη, αδιαφορώντας για το φυσικό περιβάλλον. Υπ’ αυτή την έννοια, ο υποθετικός συλλογισμός σχετικά με το τίμημα που θα έχει μια ανήκεστη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας μοιάζει να υλοποιείται ήδη, γεγονός που επιβεβαιώνει την κρισιμότητα της προειδοποίησης του γράφοντος.
Εναλλακτικά:
Ο τίτλος («Είναι η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;») είναι δηλωτικός του περιεχομένου του κειμένου, εφόσον το θέμα που τίθεται υπό διερεύνηση είναι ακριβώς το κατά πόσο μπορεί ο σύγχρονος κόσμος να επιτύχει τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη. Χάρη, μάλιστα, στην ερωτηματική του μορφή, αλλά και στο γεγονός πως σχετίζεται μ’ ένα θέμα ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εποχή μας, κατορθώνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η συνδυαστική αυτή λειτουργία του τίτλου -ενημέρωση σχετικά με το περιεχόμενο του κειμένου και η προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη- τον καθιστά επικοινωνιακά αποτελεσματικό.
Εναλλακτικά:
Ο γράφων αξιοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο («νιώθουμε», «να επιταχύνουμε», «είμαστε») προκειμένου να αναδείξει το συλλογικό χαρακτήρα της διπλής προσπάθειας που επιδιώκουν οι σύγχρονοι άνθρωποι. Τόσο, άλλωστε, το ζητούμενο της οικονομικής ανάπτυξης όσο και ο οικολογικός κίνδυνος αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Χρησιμοποιεί από την άλλη το γ΄ ενικό πρόσωπο («φέρνει») προκειμένου να αποδώσει τις εξελίξεις που σχετίζονται με ένα μέρος της ανθρωπότητας, την επιδιωκόμενη, δηλαδή, ανάπτυξη των κρατών εκείνων που άλλοτε τη στερούνταν. Επιδίωξη που συνιστά έναν αντικειμενικό παράγοντα κλονισμού της οικολογικής ισορροπίας. Το χτύπημα που δέχτηκε η φύση από την ανάπτυξη των δυτικών κρατών εντείνεται όλο και περισσότερο καθώς επιδιώκουν μια αντίστοιχη ανάπτυξη και άλλες περιοχές του πλανήτη.
ΘΕΜΑ Γ
Γιατί το να είναι «αναλφάβητη» αποτελεί μια τόσο οδυνηρή κατάσταση για την ηρωίδα του Κειμένου 3; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Η ηρωίδα, έχοντας μεταναστεύσει από την Ουγγαρία στην Ελβετία, βρίσκεται στην επώδυνη θέση μιας πνευματικής οπισθοδρόμησης, εφόσον στα είκοσι έξι χρόνια της γίνεται και πάλι αναλφάβητη. Αν και γνώριζε να διαβάζει από τεσσάρων χρονών εξαναγκάζεται λόγω της επιβεβλημένης μετανάστευσης να απωλέσει ένα μεγάλο κομμάτι της ταυτότητάς της, όπως εμφατικά δηλώνεται με μια πλάγια ερωτηματική πρόταση «πώς μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια». Για ένα άτομο, όπως η ηρωίδα, που αγαπά το διάβασμα και, μάλιστα, γράφει και η ίδια («είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα ποιήματά μου»), το γεγονός ότι αγνοεί τη νέα αυτή γλώσσα της δημιουργεί την αίσθηση πως υστερεί δραματικά («είμαι εντελώς ανίδεη»). Δεν θέλει να ζει στην άγνοια, δεν θέλει να μη γνωρίζει πώς να βοηθήσει τα παιδιά της στο διάβασμα («δεν θα ξαναπώ ποτέ: Δεν ξέρω»), γι’ αυτό και όπως δηλώνεται με σχήμα επαναφοράς «Είναι ένα στοίχημα. Το στοίχημα μιας αναλφάβητης», αποφασίζει να μάθει τη νέα γλώσσα όσο καλύτερα μπορεί.
Όταν, μάλιστα, κατορθώνει να γνωρίσει τη νέα γλώσσα, όπως αυτό δηλώνεται με σχήμα επανάληψης «Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω», η ηρωίδα φανερώνει πόσο της είχε λείψει η επαφή με τα σημαντικά έργα της λογοτεχνίας και της διανόησης, μέσω των οποίων διασφάλιζε την ψυχική εκείνη ευδαιμονία που τόσο σημαντική είναι για τους ανθρώπους που κατανοούν την αξία της πνευματικής καλλιέργειας.
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας δημιουργικά πληροφορίες και ιδέες από τα κείμενα που σας δόθηκαν να συντάξετε ένα δικό σας άρθρο, στο οποίο θα καλύπτετε τα εξής ζητήματα:
Η εκπαίδευση σταθεροποιεί και εξανθρωπίζει την οικονομική ανάπτυξη
Πάγιο ζητούμενο των τελευταίων χρόνων στη χώρα μας είναι η διασφάλιση μιας σταθερής και συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης. Ζητούμενο, ωστόσο, που προς το παρόν μοιάζει να βρίσκει την εκπλήρωσή του κυρίως σε τομείς, όπως είναι ο τουρισμός, η εξέλιξη των οποίων, αν και σημαντική, δεν πληροί το κριτήριο της σταθερότητας λόγω του εποχικού τους χαρακτήρα. Τη σταθερότητα που επιδιώκουμε μπορούμε να τη διασφαλίσουμε επενδύοντας στην ποιοτικότερη εκπαίδευση των νέων και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη της επιστήμης.
Κάθε επένδυση στην εκπαίδευση, αν και δεν έχει άμεσα εξαργυρώσιμα αποτελέσματα, προσφέρει την ευκαιρία στο πλέον φιλόδοξο και δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας να κινητοποιήσει τις δημιουργικές του δυνατότητες. Μέσω της καλύτερης δυνατής εκπαίδευσης των νέων διαμορφώνονται οι κατάλληλες προϋποθέσεις προκειμένου να γνωρίσουν την αναγκαία ανάπτυξη οι επιστήμες και μαζί τους οι πλέον περιζήτητοι τομείς της οικονομικής ζωής. Θα μπορέσει, για παράδειγμα, η χώρα μας να διεκδικήσει μια ισχυρή θέση σε κερδοφόρους και σταθερής ζήτησης τομείς, όπως είναι η τεχνολογία, η φαρμακευτική, η ιατρική, η ψηφιακή καινοτομία και το εμπόριο αντίστοιχων προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι νέοι της χώρας είναι ήδη εξοικειωμένοι με τα προϊόντα εκείνων των εταιρειών και κρατών που κυριαρχούν στον χώρο της τεχνολογίας και αντιλαμβάνονται πόσο οικονομικά επωφελής είναι η κυριαρχία αυτή. Γνωρίζουν, συνάμα, πόσο ουσιαστική είναι η αξία της πρωτοποριακής σκέψης και των καινοτόμων δημιουργιών, σε όποιο κλάδο κι αν αυτές εφαρμοστούν. Ό,τι χρειάζονται, άρα, είναι τα εκπαιδευτικά εφόδια και οι ανάλογες υποδομές, ώστε να επιδοθούν κι εκείνοι στην αναζήτηση και την υλοποίηση νέων καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και επιστημονικής έρευνας. Δεν είναι, άλλωστε, πως από τη χώρα μας λείπουν οι ευφυείς άνθρωποι ή εκείνοι που έχουν την αναγκαία εργατικότητα και επιθυμία να διαπρέψουν. Εκείνο που λείπει είναι η εμπιστοσύνη στους νέους αυτούς και η παροχή κατάλληλων οικονομικών και εκπαιδευτικών συνθηκών προκειμένου να καλλιεργήσουν και να αναδείξουν τις δυνατότητές τους.
Ιδιαίτερα σημαντικό, μάλιστα, είναι πως οι νέοι είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι απέναντι σε όσα σχετίζονται με τη δίχως όριο επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης. Έχουν κατανοήσει το σημαντικό κόστος που έχει η συνεχής εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος και η αδιαφορία για την προστασία του. Γνωρίζουν, συνάμα, τις μεγάλες ανισότητες που υπάρχουν μεταξύ των κρατών εκείνων που βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής πυραμίδας και εκείνων που δεν έχουν κατορθώσει κάτι αξιόλογο στον τομέα της ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι νέοι έχουν συνειδητοποιήσει πως στο μέλλον -στη δική τους δηλαδή εποχή- η οικονομική ανάπτυξη είναι αναγκαίο να έχει φιλικό προς το περιβάλλον χαρακτήρα και να είναι ανθρωπιστικά προσανατολισμένη.
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές οι νέοι -χάρη στην εκπαίδευσή τους- κατανοούν πως δεν μπορεί να υπάρξει καμία ανάπτυξη πάνω στα συντρίμμια του περιβάλλοντος ή εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων περιοχών. Γνωρίζουν πως δική τους στόχευση οφείλει να είναι μια οικονομική εξέλιξη που να σέβεται την κλονισμένη πια φύση˙ μια οικονομική εξέλιξη που να ευνοεί συλλογικά την ανθρωπότητα και όχι ορισμένα μόνο τμήματά της.
Κείμενο 1: Είναι η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;
Μπορεί η οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται για πάντα; Δεν θα ξεμείνει τελικά από πόρους -και αναγκαστικά θα σταματήσει; Για να εξασφαλίσουμε την αέναη ανάπτυξη, πρέπει με κάποιο τρόπο να ανακαλύψουμε μια ανεξάντλητη πηγή πρώτων υλών. Τη λύση στη νεωτερικότητα την έχει δώσει η επιστήμη. Η ανθρώπινη οικονομία μπορεί να αναπτύσσεται επειδή οι άνθρωποι μπορούν να ανακαλύπτουν νέα υλικά και πηγές ενέργειας.
Η παραδοσιακή άποψη για τον κόσμο σαν μια πίτα σταθερού μεγέθους θεωρεί δεδομένο ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη πόρων στον κόσμο: οι πρώτες ύλες και η ενέργεια. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν τρία είδη: οι πρώτες ύλες, η ενέργεια και η γνώση. Οι πρώτες ύλες και η ενέργεια μπορούν να εξαντληθούν -όσο περισσότερες χρησιμοποιείς, τόσο λιγότερες έχεις. Η γνώση, αντίθετα, είναι ένας πόρος που αναπτύσσεται -όσο περισσότερη χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη έχεις. Μάλιστα, όταν αυξάνεις το απόθεμα των γνώσεών σου, αυτό μπορεί να σου δώσει περισσότερες πρώτες ύλες και ενέργεια. Αν επενδύσω 100 εκατομμύρια δολάρια για να ψάξω για πετρέλαιο στην Αλάσκα, και μπορέσω να βρω, εγώ θα έχω τώρα περισσότερο πετρέλαιο, αλλά τα εγγόνια μου θα έχουν λιγότερο. Αν, αντίθετα, επενδύσω 100 εκατομμύρια στην έρευνα για την ηλιακή ενέργεια και βρω έναν νέο και πιο αποτελεσματικό τρόπο αξιοποίησής της, τότε και εγώ και τα εγγόνια μου θα έχουν περισσότερη ενέργεια.
Με κάθε νέα γενιά, η επιστήμη βοηθούσε να ανακαλυφθούν νέες πηγές ενέργειας, νέα είδη πρώτων υλών, καλύτερες μηχανές και καινοτόμες μέθοδοι παραγωγής. Έτσι, το 2016 η ανθρωπότητα έχει στη διάθεσή της πολύ περισσότερη ενέργεια και πρώτες ύλες από ποτέ άλλοτε και η παραγωγή έχει εκτοξευτεί. Εφευρέσεις όπως η ατμομηχανή, η μηχανή εσωτερικής καύσης και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής έχουν δημιουργήσει νέες βιομηχανίες από το τίποτα. Όταν κοιτάμε είκοσι χρόνια μπροστά, περιμένουμε με βεβαιότητα ότι θα παράγουμε και θα καταναλώνουμε πολύ περισσότερο το 2036 απ’ ό,τι σήμερα. Πιστεύουμε ότι η νανοτεχνολογία, η γενετική μηχανική και η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρουν νέα επανάσταση στην παραγωγή.
Έχουμε λοιπόν καλές πιθανότητες να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της έλλειψης των πόρων. Η πραγματική νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση. Η επιστημονική πρόοδος και η οικονομική ανάπτυξη πραγματοποιούνται μέσα σε μια εύθραυστη βιόσφαιρα, και όσο αναπτύσσουν ταχύτητα, οι κραδασμοί αποσταθεροποιούν την οικολογία. Για να μπορέσουμε να προσφέρουμε σε κάθε άνθρωπο το βιοτικό επίπεδο των εύπορων Αμερικανών, θα χρειαζόμασταν μερικούς πλανήτες ακόμα -αλλά έχουμε μόνο αυτόν. Αν η πρόοδος και η ανάπτυξη καταλήξουν να καταστρέψουν το οικοσύστημα, το κόστος δεν θα είναι βαρύ μόνο για τις αλεπούδες και τα κουνέλια, αλλά και για τους ανθρώπους. Μια οικολογική κατάρρευση θα προκαλούσε οικονομική καταστροφή, πολιτικές αναταραχές, πτώση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων, μπορεί να απειλούσε ακόμα και την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η ανθρωπότητα είναι παγιδευμένη σε μια διπλή κούρσα. Από τη μία νιώθουμε υποχρεωμένοι να επιταχύνουμε την κούρσα της επιστημονικής προόδου και της οικονομικής ανάπτυξης. Από την άλλη, πρέπει να είμαστε πάντα τουλάχιστον ένα βήμα μπροστά από τον οικολογικό Αρμαγεδδώνα. Η διαχείριση αυτής της διπλής κούρσας γίνεται όλο και πιο δύσκολη κάθε χρόνο, επειδή κάθε διασκελισμός που φέρνει τους κατοίκους των παραγκουπόλεων στο Δελχί πιο κοντά στο αμερικάνικο όνειρο, φέρνει και τον πλανήτη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού.
Yuval Noah Harari, Homo deus (Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος), 2017
Κείμενο 2: Η οικονομική ανισότητα περιορίζει σοβαρά την ανάπτυξη
Η οικονομική ανισότητα περιορίζει σοβαρά την ανάπτυξη, σύμφωνα με νέα μελέτη του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη. Σήμερα η οικονομική ανισότητα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριάντα ετών, λέει ο ΟΟΣΑ και προτείνει πολιτική αναδιανομής πλούτου μέσω της φορολογίας και της κοινωνικής πολιτικής, όπως και ενίσχυση της εκπαίδευσης.
«Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία αποδεικνύεται ότι η αντιμετώπιση της υψηλής και αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε πολιτικής συζήτησης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, Ανχελ Γκουρία. «Χώρες που προάγουν τις ίσες ευκαιρίες για όλους από μικρή ηλικία είναι αυτές που θα αναπτυχθούν και θα ευδοκιμήσουν περισσότερο», προσθέτει ο κ. Γκουρία. Πώς όμως περιορίζει η οικονομική ανισότητα την ανάπτυξη; Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι τα παιδιά φτωχότερων οικογενειών δεν έχουν την ευκαιρία να μορφωθούν. Η απουσία εκπαίδευσης περιορίζει την κοινωνική κινητικότητα και εμποδίζει τους ανθρώπους να αναπτύξουν δεξιότητες και ταλέντα που θα τους βοηθήσουν να αυξήσουν το εισόδημα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. «Σύμφωνα με τις αποδείξεις που έχουμε, η υψηλή ανισότητα περιορίζει την ικανότητα ατόμων από φτωχότερο υπόβαθρο να επενδύσουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, τόσο όσον αφορά το επίπεδο της εκπαίδευσης αλλά ακόμη περισσότερο όσον αφορά την ποιότητα της εκπαίδευσης», αναφέρει ο ΟΟΣΑ. Μάλιστα, το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στο φτωχότερο 10% του πληθυσμού, όπως πιστευόταν έως σήμερα, αλλά στο φτωχότερο 40%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα εισοδήματα της κατώτερης μεσαίας τάξης έχουν μειωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό τον λόγο τα προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας δεν επαρκούν πλέον ώστε να περιοριστεί η οικονομική ανισότητα, λέει ο ΟΟΣΑ.
«Μεταφορές μετρητών και αυξημένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες όπως υψηλής ποιότητας εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση και υπηρεσίες υγείας αποτελούν ζωτικής σημασίας επένδυση προκειμένου μακροπρόθεσμα να υπάρξει μεγαλύτερη ισότητα ευκαιριών». Ενδιαφέρον είναι ότι μετά το ΔΝΤ τώρα και ο ΟΟΣΑ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πολιτική αναδιανομής εισοδήματος δεν πλήττει την ανάπτυξη. «Δεν βρίσκουμε αποδείξεις ότι η αναδιανεμητική πολιτική, μέσω φόρων και κοινωνικών επιδομάτων, πλήττει την οικονομική ανάπτυξη, υπό την προϋπόθεση ότι είναι καλά σχεδιασμένη, στοχευμένη και εφαρμοσμένη».
Η Καθημερινή, 10.12.2014
Κείμενο 3: Άγκοτα Κριστόφ, Η αναλφάβητη
Πέντε χρόνια αφότου έφτασα στην Ελβετία, μιλώ τα γαλλικά, όμως δεν τα διαβάζω. Έγινα πάλι αναλφάβητη. Εγώ που ήξερα να διαβάζω από τεσσάρων χρονών.
Ξέρω τις λέξεις. Όταν τις διαβάζω δεν τις αναγνωρίζω. Τα γράμματα δεν αντιστοιχούν σε τίποτα. Τα ουγγρικά είναι φωνητική γλώσσα, τα γαλλικά είναι εντελώς το αντίθετο.
Δεν ξέρω πώς μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια. Μια φορά τον μήνα κυκλοφορούσε η ουγγρική Λογοτεχνική Εφημερίδα που είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα ποιήματά μου· υπήρχαν επίσης τα ουγγρικά βιβλία, βιβλία που ως επί το πλείστον τα είχαμε διαβάσει, που τα παίρναμε με το ταχυδρομείο από τη Βιβλιοθήκη της Γενεύης, αλλά τι σημασία έχει, καλύτερα να τα ξαναδιαβάσω παρά να μη διαβάζω καθόλου. Και ευτυχώς υπήρχε το γράψιμο.
Το παιδί μου θα είναι σε λίγο έξι χρονών θα αρχίσει σχολείο.
Αρχίζω και εγώ, ξαναρχίζω το σχολείο. Σε ηλικία εικοσιέξι ετών γράφομαι στα θερινά τμήματα του Πανεπιστημίου του Νεσατέλ, για να μάθω να διαβάζω. Είναι μαθήματα γαλλικών για αλλοδαπούς φοιτητές. Έχω συμμαθητές Άγγλους, Αμερικάνους, Γερμανούς, Ιάπωνες, γερμανόφωνους Ελβετούς. Η εισαγωγική εξέταση είναι γραπτή. Είμαι εντελώς ανίδεη, βρίσκομαι με τους αρχάριους.
Έπειτα από ορισμένα μαθήματα ο καθηγητής μού λέει:
– Μιλάτε πολύ καλά γαλλικά. Γιατί βρίσκεστε στο τμήμα των αρχαρίων;
– Δεν ξέρω ούτε να διαβάζω ούτε να γράφω, Είμαι αναλφάβητη.
Γελάει:
– Θα τα δούμε όλα αυτά.
Δύο χρόνια μετά παίρνω το πιστοποιητικό εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας με εύφημο μνεία.
Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω. Μπορώ να διαβάσω Βικτόρ Ουγκώ, Ρουσσώ, Βολταίρο, Σαρτρ, Καμύ, Μισώ, Φρανσίς Πονζ, Σαντ, όλα όσα θέλω να διαβάσω στα γαλλικά και επίσης συγγραφείς μη γαλλόφωνους σε μετάφραση Φώκνερ, Στάινμπεκ, Χέμινγκουεϊ. Υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία, βιβλία κατανοητά, επιτέλους και για μένα.
Θα κάνω άλλα δύο παιδιά. Με εκείνα θα εξασκηθώ στο διάβασμα, στην ορθογραφία, στις κλίσεις.
Όταν θα με ρωτούν τη σημασία μιας λέξης ή την ορθογραφία της δεν θα ξαναπώ ποτέ:
– Δεν ξέρω.
Θα πω:
– Θα κοιτάξω.
Και πάω να κοιτάξω στο λεξικό ακούραστα, πάω να κοιτάξω. Γίνομαι μανιώδης αναγνώστρια του λεξικού.
Ξέρω ότι τα γαλλικά δεν θα τα γράψω ποτέ όπως τα γράφουν οι εκ γενετής γαλλόφωνοι συγγραφείς, αλλά θα τα γράφω όπως μπορώ όσα καλύτερα μπορώ
Αυτή τη γλώσσα δεν την επέλεξα. Μου την επέβαλαν η τύχη, η μοίρα, οι συγκυρίες.
Να γράφω στα γαλλικά, είμαι υποχρεωμένη. Είναι ένα στοίχημα.
Το στοίχημα μιας αναλφάβητης.
Agota Kristof, Η αναλφάβητη, Εκδόσεις Άγρα
ΘΕΜΑ Α
Να παρουσιάσετε με συντομία (60-70 λέξεις) το πώς θα επιτευχθεί, κατά την άποψη του συγγραφέα (Κείμενο 1), η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης.
Η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης είναι εφικτή, κατά την άποψη του συγγραφέα, μέσω της επένδυσης στη γνώση και την επιστήμη. Η επιστήμη επιτρέπει στους ανθρώπους να ανακαλύπτουν νέες πηγές ενέργειας, όπως και νέα είδη πρώτων υλών˙ αναγκαίους, δηλαδή, πόρους για την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, με τη διαρκή επένδυση στη γνώση αποφεύγεται η εξάρτηση της παραγωγής από πεπερασμένες πηγές πρώτων υλών και διασφαλίζεται η συνεχής βελτίωση των μεθόδων και μηχανών παραγωγής.
[Λέξεις: 70]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να εξηγήσετε με συντομία (80-90 λέξεις) πώς συνδέεται η εκπαίδευση με την οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2.
Η οικονομική ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της επιστήμης, εφόσον μέσω αυτής καθίσταται εφικτή η ανακάλυψη νέων πηγών ενέργειας και πρωτοποριακών μεθόδων παραγωγής. Υπ’ αυτή την έννοια, σύμφωνα με το Κείμενο 1, η επένδυση στη γνώση και την εκπαίδευση συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης. Χρειάζεται ωστόσο, σύμφωνα με το Κείμενο 2, μέριμνα ώστε να έχουν πρόσβαση στην ποιοτική εκπαίδευση τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων, διότι ο αποκλεισμός των φτωχότερων από το αγαθό της μόρφωσης δημιουργεί ανισότητες που υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Εναλλακτικά:
Ο πρόλογος του συγκεκριμένου κειμένου επιτυγχάνει και τις τρεις αυτές λειτουργίες. Με τα εισαγωγικά ερωτήματα («Μπορεί η οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται για πάντα;…») προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, εφόσον τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα καίριο για τις σύγχρονες κοινωνίες ζητούμενο. Παραλλήλως, μέσω των ερωτημάτων αυτών τίθεται το υπό διαπραγμάτευση θέμα, το οποίο σχετίζεται με τις αναγκαίες για τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη προϋποθέσεις. Τέλος, με τις καταληκτικές προτάσεις κρίσεως («Τη λύση στη νεωτερικότητα την έχει δώσει η επιστήμη. Η ανθρώπινη οικονομία μπορεί να αναπτύσσεται…») ο γράφων απαντά στα ερωτήματα που έθεσε στην αρχή και κατ’ αυτό τον τρόπο διατυπώνει τη θέση του, η οποία είναι θετική σχετικά με τη δυνατότητα επίτευξης μιας συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης.
Β2.α. Με ποιους τρόπους αναπτύσσει ο γράφων τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1; Ποιες προθέσεις του υπηρετούνται με τους τρόπους ανάπτυξης που επέλεξε; (μονάδες 10)
Ο συγγραφέας του 1ου κειμένου αξιοποιεί αρχικά ως μέθοδο ανάπτυξης τη διαίρεση, προκειμένου να τονίσει πως οι υπάρχοντες οικονομικοί πόροι είναι τρεις («πρώτες ύλες, ενέργεια, γνώση»). Φροντίζει, μάλιστα, θέτοντας ως διαιρετική βάση το κατά πόσο οι πόροι αυτοί εξαντλούνται ή όχι, να αναδείξει την υπεροχή της γνώσης. Προκειμένου, άλλωστε, να τονίσει εμφατικά την υπεροχή της γνώσης αξιοποιεί επικουρικά τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης. Κατανοεί, έτσι, ο αναγνώστης πως σε αντίθεση με τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που έχουν πεπερασμένα όρια, η γνώση είναι ο μόνος πόρος που όσο αξιοποιείται τόσο ενισχύεται και αυξάνεται. Προσθέτει, τέλος, ένα παράδειγμα, στο οποίο εντάσσει εκ νέου το στοιχείο της σύγκρισης-αντίθεσης- σχετικά με το ποια επένδυση θα ήταν πιο αποδοτική -η αναζήτηση πετρελαίου ή η έρευνα για νέους τρόπους αξιοποίησης της ηλικιακής ενέργειας-, ώστε να διαφανεί με τον πλέον σαφή τρόπο πόσο υπερτερεί η επένδυση στην επιστήμη, την έρευνα και τη γνώση.
β. Ποιους τρόπους ανάπτυξης εντοπίζεται στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1; (μονάδες 5)
Στην καταληκτική παράγραφο του 1ου κειμένου ο γράφων χρησιμοποιεί τη διαίρεση («διπλή κούρσα»), για να παρουσιάσει τις δύο αντικρουόμενες επιδιώξεις της ανθρωπότητας, την επιδίωξη για την ενίσχυση της επιστημονικής προόδου και την ανάγκη αποτροπής της περιβαλλοντικής καταστροφής. Αξιοποιεί, επίσης, την αιτιολόγηση για να εξηγήσει για ποιο λόγο η διπλή αυτή επιδίωξη καθίσταται χρόνο με το χρόνο όλο και πιο δύσκολη («επειδή κάθε διασκελισμός… φέρνει και τον πλανήτη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού»).
Β3. Πώς τεκμηριώνει ο γράφων τον ακόλουθο ισχυρισμό της 4ης παραγράφου του Κειμένου 1: «Η πραγματική νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση.»
Ο γράφων αρχικώς αιτιολογεί τον ισχυρισμό του πως η νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική κατάρρευση, επισημαίνοντας πως η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται σε μια εύθραυστη βιόσφαιρα, η οποία όσο εξελίσσονται η επιστήμη και η οικονομία τόσο αποσταθεροποιείται. Ακολούθως διευκρινίζει πως η κατακόρυφη άνοδος του βιοτικού επιπέδου όλων των ανθρώπων είναι ανέφικτη, εφόσον δεν επαρκούν οι πόροι της γης. Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο ενός υποθετικού συλλογισμού αξιοποιεί το σχήμα αιτίου-αποτελέσματος προκειμένου να τονίσει πως μια πιθανή οικολογική κατάρρευση θα είχε σοβαρότατες συνέπειες, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η τεκμηρίωση του γράφοντος είναι πειστική, εφόσον είναι ήδη ορατές οι επιπτώσεις της προσπάθειας των σύγχρονων κρατών να ενισχύσουν την οικονομική τους ανάπτυξη, αδιαφορώντας για το φυσικό περιβάλλον. Υπ’ αυτή την έννοια, ο υποθετικός συλλογισμός σχετικά με το τίμημα που θα έχει μια ανήκεστη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας μοιάζει να υλοποιείται ήδη, γεγονός που επιβεβαιώνει την κρισιμότητα της προειδοποίησης του γράφοντος.
Εναλλακτικά:
Ο τίτλος («Είναι η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;») είναι δηλωτικός του περιεχομένου του κειμένου, εφόσον το θέμα που τίθεται υπό διερεύνηση είναι ακριβώς το κατά πόσο μπορεί ο σύγχρονος κόσμος να επιτύχει τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη. Χάρη, μάλιστα, στην ερωτηματική του μορφή, αλλά και στο γεγονός πως σχετίζεται μ’ ένα θέμα ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εποχή μας, κατορθώνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η συνδυαστική αυτή λειτουργία του τίτλου -ενημέρωση σχετικά με το περιεχόμενο του κειμένου και η προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη- τον καθιστά επικοινωνιακά αποτελεσματικό.
Εναλλακτικά:
Ο γράφων αξιοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο («νιώθουμε», «να επιταχύνουμε», «είμαστε») προκειμένου να αναδείξει το συλλογικό χαρακτήρα της διπλής προσπάθειας που επιδιώκουν οι σύγχρονοι άνθρωποι. Τόσο, άλλωστε, το ζητούμενο της οικονομικής ανάπτυξης όσο και ο οικολογικός κίνδυνος αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Χρησιμοποιεί από την άλλη το γ΄ ενικό πρόσωπο («φέρνει») προκειμένου να αποδώσει τις εξελίξεις που σχετίζονται με ένα μέρος της ανθρωπότητας, την επιδιωκόμενη, δηλαδή, ανάπτυξη των κρατών εκείνων που άλλοτε τη στερούνταν. Επιδίωξη που συνιστά έναν αντικειμενικό παράγοντα κλονισμού της οικολογικής ισορροπίας. Το χτύπημα που δέχτηκε η φύση από την ανάπτυξη των δυτικών κρατών εντείνεται όλο και περισσότερο καθώς επιδιώκουν μια αντίστοιχη ανάπτυξη και άλλες περιοχές του πλανήτη.
ΘΕΜΑ Γ
Γιατί το να είναι «αναλφάβητη» αποτελεί μια τόσο οδυνηρή κατάσταση για την ηρωίδα του Κειμένου 3; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Η ηρωίδα, έχοντας μεταναστεύσει από την Ουγγαρία στην Ελβετία, βρίσκεται στην επώδυνη θέση μιας πνευματικής οπισθοδρόμησης, εφόσον στα είκοσι έξι χρόνια της γίνεται και πάλι αναλφάβητη. Αν και γνώριζε να διαβάζει από τεσσάρων χρονών εξαναγκάζεται λόγω της επιβεβλημένης μετανάστευσης να απωλέσει ένα μεγάλο κομμάτι της ταυτότητάς της, όπως εμφατικά δηλώνεται με μια πλάγια ερωτηματική πρόταση «πώς μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια». Για ένα άτομο, όπως η ηρωίδα, που αγαπά το διάβασμα και, μάλιστα, γράφει και η ίδια («είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα ποιήματά μου»), το γεγονός ότι αγνοεί τη νέα αυτή γλώσσα της δημιουργεί την αίσθηση πως υστερεί δραματικά («είμαι εντελώς ανίδεη»). Δεν θέλει να ζει στην άγνοια, δεν θέλει να μη γνωρίζει πώς να βοηθήσει τα παιδιά της στο διάβασμα («δεν θα ξαναπώ ποτέ: Δεν ξέρω»), γι’ αυτό και όπως δηλώνεται με σχήμα επαναφοράς «Είναι ένα στοίχημα. Το στοίχημα μιας αναλφάβητης», αποφασίζει να μάθει τη νέα γλώσσα όσο καλύτερα μπορεί.
Όταν, μάλιστα, κατορθώνει να γνωρίσει τη νέα γλώσσα, όπως αυτό δηλώνεται με σχήμα επανάληψης «Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω», η ηρωίδα φανερώνει πόσο της είχε λείψει η επαφή με τα σημαντικά έργα της λογοτεχνίας και της διανόησης, μέσω των οποίων διασφάλιζε την ψυχική εκείνη ευδαιμονία που τόσο σημαντική είναι για τους ανθρώπους που κατανοούν την αξία της πνευματικής καλλιέργειας.
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας δημιουργικά πληροφορίες και ιδέες από τα κείμενα που σας δόθηκαν να συντάξετε ένα δικό σας άρθρο, στο οποίο θα καλύπτετε τα εξής ζητήματα:
Η εκπαίδευση σταθεροποιεί και εξανθρωπίζει την οικονομική ανάπτυξη
Πάγιο ζητούμενο των τελευταίων χρόνων στη χώρα μας είναι η διασφάλιση μιας σταθερής και συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης. Ζητούμενο, ωστόσο, που προς το παρόν μοιάζει να βρίσκει την εκπλήρωσή του κυρίως σε τομείς, όπως είναι ο τουρισμός, η εξέλιξη των οποίων, αν και σημαντική, δεν πληροί το κριτήριο της σταθερότητας λόγω του εποχικού τους χαρακτήρα. Τη σταθερότητα που επιδιώκουμε μπορούμε να τη διασφαλίσουμε επενδύοντας στην ποιοτικότερη εκπαίδευση των νέων και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη της επιστήμης.
Κάθε επένδυση στην εκπαίδευση, αν και δεν έχει άμεσα εξαργυρώσιμα αποτελέσματα, προσφέρει την ευκαιρία στο πλέον φιλόδοξο και δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας να κινητοποιήσει τις δημιουργικές του δυνατότητες. Μέσω της καλύτερης δυνατής εκπαίδευσης των νέων διαμορφώνονται οι κατάλληλες προϋποθέσεις προκειμένου να γνωρίσουν την αναγκαία ανάπτυξη οι επιστήμες και μαζί τους οι πλέον περιζήτητοι τομείς της οικονομικής ζωής. Θα μπορέσει, για παράδειγμα, η χώρα μας να διεκδικήσει μια ισχυρή θέση σε κερδοφόρους και σταθερής ζήτησης τομείς, όπως είναι η τεχνολογία, η φαρμακευτική, η ιατρική, η ψηφιακή καινοτομία και το εμπόριο αντίστοιχων προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι νέοι της χώρας είναι ήδη εξοικειωμένοι με τα προϊόντα εκείνων των εταιρειών και κρατών που κυριαρχούν στον χώρο της τεχνολογίας και αντιλαμβάνονται πόσο οικονομικά επωφελής είναι η κυριαρχία αυτή. Γνωρίζουν, συνάμα, πόσο ουσιαστική είναι η αξία της πρωτοποριακής σκέψης και των καινοτόμων δημιουργιών, σε όποιο κλάδο κι αν αυτές εφαρμοστούν. Ό,τι χρειάζονται, άρα, είναι τα εκπαιδευτικά εφόδια και οι ανάλογες υποδομές, ώστε να επιδοθούν κι εκείνοι στην αναζήτηση και την υλοποίηση νέων καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και επιστημονικής έρευνας. Δεν είναι, άλλωστε, πως από τη χώρα μας λείπουν οι ευφυείς άνθρωποι ή εκείνοι που έχουν την αναγκαία εργατικότητα και επιθυμία να διαπρέψουν. Εκείνο που λείπει είναι η εμπιστοσύνη στους νέους αυτούς και η παροχή κατάλληλων οικονομικών και εκπαιδευτικών συνθηκών προκειμένου να καλλιεργήσουν και να αναδείξουν τις δυνατότητές τους.
Ιδιαίτερα σημαντικό, μάλιστα, είναι πως οι νέοι είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι απέναντι σε όσα σχετίζονται με τη δίχως όριο επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης. Έχουν κατανοήσει το σημαντικό κόστος που έχει η συνεχής εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος και η αδιαφορία για την προστασία του. Γνωρίζουν, συνάμα, τις μεγάλες ανισότητες που υπάρχουν μεταξύ των κρατών εκείνων που βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής πυραμίδας και εκείνων που δεν έχουν κατορθώσει κάτι αξιόλογο στον τομέα της ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι νέοι έχουν συνειδητοποιήσει πως στο μέλλον -στη δική τους δηλαδή εποχή- η οικονομική ανάπτυξη είναι αναγκαίο να έχει φιλικό προς το περιβάλλον χαρακτήρα και να είναι ανθρωπιστικά προσανατολισμένη.
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές οι νέοι -χάρη στην εκπαίδευσή τους- κατανοούν πως δεν μπορεί να υπάρξει καμία ανάπτυξη πάνω στα συντρίμμια του περιβάλλοντος ή εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων περιοχών. Γνωρίζουν πως δική τους στόχευση οφείλει να είναι μια οικονομική εξέλιξη που να σέβεται την κλονισμένη πια φύση˙ μια οικονομική εξέλιξη που να ευνοεί συλλογικά την ανθρωπότητα και όχι ορισμένα μόνο τμήματά της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου