Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ενεργός Πολιτειότητα

Michael Tompsett

 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ενεργός Πολιτειότητα
 
Κείμενο 1: Ενεργός Πολιτειότητα - Συμμετοχική αντίληψη της ενεργού ιδιότητας του πολίτη
 
     Η πολιτειότητα, είναι η ιδιότητα του να είναι κανείς πολίτης. Η ενεργός πολιτειότητα περιλαμβάνει την πληροφόρηση για τις κοινωνικές εξελίξεις και δομές, τη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που έχει το άτομο ως πολίτης, την ελεύθερη έκφραση των απόψεων και των ιδεών του, το δικαίωμα για διαφάνεια και δικαιοσύνη, την ενεργό συμμετοχή στις κοινωνικές δράσεις.
     Η έννοια του «ενεργού πολίτη» έχει αναφορές στις διαδικασίες διεκδίκησης δικαιωμάτων στη δημόσια και κοινωνική ζωή, στην ενεργό συμμετοχή σε πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους, όπως η τοπική αυτοδιοίκηση, τα κόμματα, οι ενώσεις οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι επιστημονικοί σύλλογοι και γενικότερα όλες οι μορφές συλλογικοτήτων που χαρακτηρίζονται από ανάληψη δράσεων και λήψη αποφάσεων.
     Σχετικά, με τη συμμετοχική αντίληψη της ενεργού πολιτειότητας, η Χάνα Άρεντ υποστηρίζει πως η πολιτική δραστηριότητα δεν είναι ένα μέσο για κάποιο σκοπό αλλά ένας αυτοσκοπός. Δεν αναμειγνύεται κάποιος σε πολιτική δράση για να προωθήσει απλώς την ευημερία του, αλλά για να πραγματοποιήσει τις εγγενείς αρχές της πολιτικής ζωής, όπως την ελευθερία, την ισότητα, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη, το θάρρος και την αρετή. Ο Mill, επίσης συμφωνεί, υποστηρίζοντας, πως μέσα από τη συμμετοχή στο δημόσιο βίο, ο πολίτης μπορεί να διδαχθεί αξίες και καθήκοντα.
     Για να καταστεί εφικτή η ενεργός συμμετοχή όλων των πολιτών στα δημόσια πράγματα και για να γίνει εφικτή η πραγμάτωση της πλουραλιστικής διάστασης της σύγχρονης δημοκρατίας, προϋπόθεση απαραίτητη είναι ο δημόσιος διάλογος ο οποίος για να επιτευχθεί με ουσιαστικό τρόπο, απαιτείται η καλλιέργεια μιας σειράς από πολιτικές αρετές, όπως η κριτική σκέψη, η αμφισβήτηση της αυθεντίας, η ικανότητα να σέβεται κανείς τα δικαιώματα των άλλων, η ευρύτητα πνεύματος, η εντιμότητα, η αυτοσυγκράτηση, η αλληλοαποδοχή, η διάθεση για ενεργητική συμμετοχή, η εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη και στους θεσμούς.
     Η συμμετοχικότητα, αναγνωρίζεται πως σε ατομικό επίπεδο συμβάλλει στην εκμάθηση της αυτονομίας, σε κοινωνικό επίπεδο στην εκμάθηση της συνεργασίας και
σε δημόσιο στην εκμάθηση της συμμετοχής. Σε δημοκρατικές κοινωνίες η ενεργητική συμμετοχή μπορεί να εκδηλωθεί με εθελοντική συμμετοχή και προσφορά, με διεξαγωγή ελεύθερου δημόσιου διαλόγου και με δραστηριοποίηση και συνεργατική επίλυση προβλημάτων.
      Ο Dewey θεωρεί πως «η συμμετοχή είναι εκείνο το σημείο όπου η δημοκρατία και η μάθηση συναντώνται στο πλαίσιο της σχολικής αίθουσας». Μέσω της ενεργητικής μάθησης οι μαθητές αναπτύσσουν επιστημονικές μεθόδους και δημοκρατικές συνήθειες. Οι μαθητές μέσω της ενεργητικής συμμετοχής διαμορφώνουν τους στόχους τους, αποδίδουν νοήματα και σημασίες στα σχέδια τους, που θα κατευθύνουν τις δράσεις τους κι αυτή η ενέργεια αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της προοδευτικής δημοκρατικής εκπαίδευσης, που θα οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός «σκεπτόμενου» ενεργού πολίτη.

Άννα Μιχαήλ, Ενεργός Πολιτειότητα και Συμμετοχικότητα, 2019, Μεταπτυχιακή Εργασία
 
 
Κείμενο 2: Μοντέλα διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας στο σχολείο
 
     Το πρώτο μοντέλο μέσω του οποίου κατόρθωσαν να διαχειριστούν τη μεγάλη είσοδο νέων πολυπολιτισμικών ομάδων, ονομάζεται «αφομοιωτικό». Πρωτοεμφανίζεται στη δεκαετία του 1950 και έχει ως πρωταρχικό του μέλημα την ομαδοποίηση και τη συσπείρωση του έθνους. Με το αφομοιωτικό μοντέλο ο στόχος είναι να μπορέσει ο μετανάστης να αποβάλει όλα του τα πολιτισμικά γνωρίσματα και να προσαρμοστεί σε εκείνα της νέας κουλτούρας του τόπου εγκατάστασης. Μέχρι το 1970 η χώρα ακολουθούσε το αφομοιωτικό μοντέλο εκπαίδευσης, το οποίο είχε ως βάση του μια κοινή κουλτούρα, η οποία είχε την έδρα της σε έναν μοναδικό πολιτισμό, μια μονάχα γλώσσα και μία θρησκεία.
     Προχωρώντας, από το 1970 και ύστερα, ο όρος «αφομοίωση» μετεξελίχθηκε στον όρο «ενσωμάτωση». Δεν σημειώνεται, ωστόσο, κάποια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται στην πράξη η διαφορετικότητα, καθώς και τα διαφορετικά πολιτισμικά γνωρίσματα που ο κάθε μετανάστης φέρει μαζί του στον τόπο εγκατάστασης. Παρόλο, λοιπόν, που η έμφαση εξακολουθεί να δίνεται ακόμα, -όπως και στο αφομοιωτικό μοντέλο- στη δημιουργία μιας «πολυπολιτισμικά ομοιογενούς» ομάδας, με τον όρο «ενσωμάτωση» υποδηλώνεται η διαπίστωση και η αναγνώριση ότι κάθε μεταναστευτική ομάδα είναι φορέας πολιτισμού που δέχεται επιδράσεις από τη χώρα υποδοχής και ασκεί επίδραση σε αυτήν.
     Συνεπώς, η έννοια της ενσωμάτωσης αναφέρεται και συμπεριλαμβάνει πρακτικές, οι οποίες σχετίζονται με την αποδοχή της ετερογένειας, χωρίς όμως ουσιαστική αλλαγή και μόνο στον βαθμό που αυτή δεν θέτει σε κίνδυνο τις πολιτισμικές βάσεις της κυρίαρχης κοινωνίας.
     Προχωρώντας, σε απάντηση στο μοντέλο της αφομοίωσης και έπειτα της ενσωμάτωσης, μοντέλα τα οποία είναι μονοπολιτισμικά, έρχεται να προστεθεί το πολυπολιτισμικό μοντέλο, το οποίο χαρακτηρίζεται ως πλουραλιστικό. Η πολυπολιτισμική προσέγγιση στοχεύει όχι μόνο σε παρέμβαση στις μειονοτικές και μεταναστευτικές ομάδες, αλλά και στις αλλαγές στη συμπεριφορά και τις πρακτικές της πλειοψηφίας απέναντι στις ομάδες αυτές. Ταυτόχρονα, μέσω του πολυπολιτισμικού μοντέλου, προωθείται η άποψη ότι η άγνοια γεννά την καχυποψία και την έλλειψη ανεκτικότητας και ότι ο ρατσισμός μπορεί να αποφευχθεί μόνο αν όλοι αποκτήσουν μεγαλύτερη κατανόηση για τους άλλους πολιτισμούς.
    Ακολούθως, το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης κάνει την εμφάνισή του στην Ευρώπη, στη δεκαετία του 1980, η ανάγκη για πολιτισμική πολλαπλότητα και για αποδοχή και εφαρμογή της διαφορετικότητας γεννά το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης και τη διαπολιτισμικότητα. Στα εκπαιδευτικά προγράμματα, στα οποία εφαρμόζεται η διαπολιτισμική εκπαίδευση, ο στόχος δεν είναι μόνο οι ομάδες, που διαφοροποιούνται ως προς τον πολιτισμό και τη γλώσσα, αλλά σε εκείνες που έχουν γενικότερα διαφοροποιήσεις.
     Στόχος του διαπολιτισμικού μοντέλου γενικότερα και στην εκπαίδευση ειδικότερα, είναι να απομακρύνει τις πρακτικές των προηγούμενων μονοπολιτισμικά προσανατολισμένων μοντέλων και να τις αναδιαμορφώσει. Με τον τρόπο αυτό θα υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα να ανταποκριθούν οι νέες γενιές στις απαιτήσεις μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
     Διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι η εκπαίδευση σε ομάδες πληθυσμού με γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, -όπως για παράδειγμα οι αλλοδαποί, οι παλιννοστούντες μετανάστες, οι Ρομά, οι μουσουλμάνοι και οι ομογενείς- η οποία στοχεύει στην ανάπτυξη της διαπολιτισμικότητας, της διαπολιτισμικής επικοινωνίας και της διαπολιτισμικής προσέγγισης. Ορίζεται ως μια ριζικά διαφοροποιημένη πρακτική στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ο σεβασμός και η αξιοποίηση των γλωσσικών και πολιτισμικών διαφορών που υφίστανται μέσα στη «μικτή σχολική τάξη», η αντιμετώπιση της πολυπολιτισμικότητας που δημιουργείται μέσα στην τάξη ως πρόκλησης και ως ευτυχούς συγκυρίας, η προώθηση της αλληλεπίδρασης των μαθητών που είναι φορείς διαφορετικών πολιτισμικών κεφαλαίων. Παράλληλα στοχεύεται και η ανάδειξη τρόπων, που θα συμβάλουν στη διαμόρφωση «πολυπολιτισμικών» προσωπικοτήτων.
    
Πολυχρόνη Ευφροσύνη, Η εκπαίδευση ως μέσο ανάδειξης της διαπολιτισμικότητας, 2023
 
Κείμενο 3: Γιάννης Ρίτσος «Ορέστης»  
 
Πώς γίνεται οι άλλοι να ορίζουν λίγο-λίγο τη μοίρα μας, να μας την επιβάλλουν
κ’ εμείς να το δεχόμαστε; Πώς γίνεται μ’ ελάχιστα νήματα
κάποιων δικών μας στιγμών να μας υφαίνουν
ολόκληρο το χρόνο μας, τραχύ και σκοτεινόν, ριγμένον
σαν καλύπτρα απ’ το κεφάλι ως τα πόδια μας, σκεπάζοντας
ολόκληρο το πρόσωπό μας και τα χέρια μας, όπου αποθέσανε
ένα άγνωστο μαχαίρι -ολότελα άγνωστο- και να φωτίζει
με τη σκληρή του λάμψη ένα τοπίο, όχι δικό μας, -
αυτό το γνωρίζω: όχι δικό μας. Και πώς γίνεται
 
να το αποδέχεται η δική μας μοίρα, ν’ αποσύρεται
και να κοιτάει σαν ξένη εμάς τους ίδιους και την ξένη μοίρα μας,
μουγγή, αυστηρή, παραιτημένη, αμέτοχη,
ούτε με το ύφος καν μιας μεγαλοψυχίας ή στωϊκότητας,
χωρίς τουλάχιστο να εξαφανίζεται, χωρίς να πεθαίνει,
να μείνουμε έρμαιο έστω μιας αλλότριας μοίρας,
αλλά μιας μόνον -όχι δίβουλοι και μοιρασμένοι.

Γιάννης Ρίτσος, Ορέστης, Εκδόσεις Κέδρος 

 
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά τα χαρακτηριστικά του αφομοιωτικού μοντέλου και εκείνου της ενσωμάτωσης, όπως αυτά καταγράφονται στο Κείμενο 2 (70-80 λέξεις).  
Μονάδες 20
 
Σύμφωνα με το κείμενο, το αφομοιωτικό μοντέλο διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας αποσκοπεί πρωτίστως στη συσπείρωση του έθνους και στην προσαρμογή των μεταναστών στη χώρα υποδοχής μέσω της αποβολής των πολιτισμικών τους γνωρισμάτων. Βασίζεται, άλλωστε, στο δόγμα του ενός κοινού πολιτισμού και της μίας γλώσσας. Μετεξέλιξη του μοντέλου αυτού είναι η «ενσωμάτωση», η οποία, αν και διατηρεί το στόχο της ομοιογένειας, αναγνωρίζει τους μετανάστες ως φορείς πολιτισμού που δέχονται και ασκούν επιδράσεις. Η αναγνώριση αυτή, όμως, υφίσταται μόνο στο βαθμό που δεν απειλείται ο πολιτισμός της κυρίαρχης εθνότητας. 
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Ένα από τα ζητούμενα στον επιστημονικό λόγο είναι η σαφήνεια και η ακρίβεια στη διατύπωση. Πώς επιδιώκεται η εκπλήρωση των ζητουμένων αυτών στις 2 πρώτες παραγράφους στο Κείμενο 1;
Μονάδες 10
 
Η συγγραφέας για να παρουσιάζει τις ιδέες της με σαφήνεια ορίζει αρχικά την έννοια της πολιτειότητας και ακολούθως παραθέτει αναλυτικό ορισμό της ενεργού πολιτειότητας, της έννοιας, δηλαδή, του ενεργού πολίτη. Στο πλαίσιο του αναλυτικού ορισμού καταγράφει τα στοιχεία που συνιστούν την έννοια του ενεργού πολίτη, αξιοποιώντας την ονοματοποίηση προκειμένου να τα αποδώσει συνοπτικά και με ακρίβεια («πληροφόρηση», «συνειδητοποίηση», «έκφραση», «διεκδίκηση», «συμμετοχή»). Η παράθεση των στοιχείων γίνεται με τη χρήση ασύνδετου σχήματος, ώστε η διατύπωση να αποκτήσει την αναγκαία πυκνότητα και πληροφοριακότητα. Παραλλήλως, η γράφουσα δημιουργεί με την αξιοποίηση του συμπλεκτικού συνδέσμου «και» ζεύγη εννοιών με στενή συσχέτιση μεταξύ τους («δικαιωμάτων και υποχρεώσεων», «απόψεων και ιδεών», «διαφάνεια και δικαιοσύνη», «πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους»). Προκειμένου, μάλιστα, να παρουσιάσει με μεγαλύτερη σαφήνεια την ενεργό συμμετοχή των πολιτών σε πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς αξιοποιεί τη χρήση διευκρινιστικού παραδείγματος («όπως η τοπική αυτοδιοίκηση, τα κόμματα, οι ενώσεις…».  
 
[Στα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου, σύμφωνα με το βιβλίο Έκφραση – Έκθεση Γ΄ Λυκείου σελ. 180, συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων: α) η προσεκτική τεκμηρίωση μιας άποψης με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα, η κριτική στάση απέναντι στη σχετική βιβλιογραφία, η επιδίωξη της αντικειμενικότητας, β) η σαφήνεια και η ακρίβεια στη διατύπωση, γ) η αυστηρή λογική οργάνωση, και δ) η χρήση ειδικού λεξιλογίου, όρων, δηλαδή, που χρησιμοποιούνται σε μια συγκεκριμένη επιστήμη.]
 
Β2.α. Να εντοπίσετε πέντε δείκτες (λέξεις, φράσεις) που συμβάλλουν στη συνοχή του Κειμένου 2 στις παραγράφους 2-3 και βοηθούν στη συγκρότηση του νοήματος /στην αλληλουχία των νοημάτων. Να γράψετε ποια νοηματική σχέση υποδεικνύει στο κείμενο κάθε μια από τις λέξεις και φράσεις που εντοπίσατε. (μονάδες 5)
 
ωστόσο: αντίθεση
καθώς: προσθήκη
παρόλο που: εναντίωση
λοιπόν: συμπέρασμα
Συνεπώς: συμπέρασμα
 
β. Λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο της καταληκτικής παραγράφου του Κειμένου 1 να εξηγήσετε πώς επιτυγχάνεται η «διαμόρφωση ενός «σκεπτόμενου» ενεργού πολίτη». (60-70 λέξεις) (μονάδες 5)
Μονάδες 10
 
Το κρίσιμο στοιχείο για τη διαμόρφωση ενός σκεπτόμενου ενεργού πολίτη είναι η συμμετοχή του στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Με την ενεργό συμμετοχή στο μάθημα διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την υιοθέτηση δημοκρατικών συνηθειών και για την ενεργή διαμόρφωση των προσωπικών επιδιώξεων. Οι ενεργά συμμετέχοντες μαθητές προσδίδουν ουσιαστικό νόημα σε κάθε τους σχέδιο και κάθε τους δράση, γεγονός που τους προετοιμάζει για τη μετέπειτα ενεργό συμμετοχή τους και στην πολιτική ζωή.
 
Β3. Ποια είναι η πρόθεση της συγγραφέως στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1 («Για να καταστεί εφικτή… στη δικαιοσύνη και στους θεσμούς.»); Με ποιες γλωσσικές επιλογές –να αναφέρετε τουλάχιστον 3- επιτυγχάνει το σκοπό της; 
Μονάδες 15
 
Πρόθεση της συγγραφέως είναι να εξηγήσει το πώς θα καταστεί εφικτή αφενός η συμμετοχή των πολιτών στη δημόσια ζωή και αφετέρου η πραγμάτωση της πλουραλιστικής διάστασης της δημοκρατίας. Κοινός και αναγκαίος παράγοντας, σύμφωνα με τη συγγραφέα, για τις επιτεύξεις αυτές είναι ο δημόσιος διάλογος. Προκειμένου, μάλιστα, να τονίσει τη σημασία του αξιοποιεί το επίθετο «απαραίτητη», ώστε να διαφανεί η αναγκαιότητά του. Η «ουσιαστική» εκπλήρωση του δημόσιου διαλόγου, βέβαια, απαιτεί αρκετές πολιτικές αρετές, τις οποίες η συγγραφέας παραθέτει με τη χρήση ασύνδετου σχήματος προκειμένου να αποδοθούν αυτές με τρόπο πυκνό και επικοινωνιακά δραστικό. Μέρος των αρετών αυτών καταγράφεται με την αξιοποίηση της ονοματοποίησης, ώστε να ενισχυθεί ο επιστημονικός και αντικειμενικός χαρακτήρας της καταγραφής («αμφισβήτηση», «αυτοσυγκράτηση», «συμμετοχή», «εμπιστοσύνη»). Η συγγραφέας, συνάμα, αξιοποιεί ονοματικά σύνολα προκειμένου να αποδώσει με έμφαση αφενός τις επιδιωκόμενες επιτεύξεις και αφετέρου τις ποιότητες των αναγκαίων προϋποθέσεων για την εκπλήρωσή τους («ενεργός συμμετοχή», «δημόσια πράγματα», «πλουραλιστικής διάστασης», «σύγχρονης δημοκρατίας», «δημόσιος διάλογος», «ουσιαστικό τρόπο», «κριτική σκέψη», «ευρύτητα πνεύματος», «ενεργητική συμμετοχή»).
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποια κατάσταση παρουσιάζεται, κατά τη γνώμη σας, στο Κείμενο 3; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση με τρεις κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Πώς θα αντιδρούσατε απέναντι σε μια τέτοια κατάσταση; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Στο κείμενο, κατά τη γνώμη μου, κυριαρχεί μια κατάσταση συμβιβασμού με μια έξωθεν επιβεβλημένη μοίρα στο άτομο. Πρόκειται για κατάσταση, η οποία αποδίδεται εναργώς ήδη με το πρώτο ερώτημα του ποιητικού υποκειμένου («Πώς γίνεται οι άλλοι να ορίζουν λίγο-λίγο τη μοίρα μας… κ’ εμείς να το δεχόμαστε;»). Το γεγονός του παθητικού συμβιβασμού με την ξένη μοίρα δημιουργεί εναγώνια ερωτήματα στο ποιητικό υποκείμενο, το οποίο δυσκολεύεται να κατανοήσει την πλήρη απουσία αντίδρασης. Όπως, άλλωστε, διαφαίνεται μέσω του σχήματος επανάληψης («ένα άγνωστο μαχαίρι -ολότελα άγνωστο-», «ένα τοπίο όχι δικό μας… όχι δικό μας») τα άτομα εξαναγκάζονται να αποδεχτούν έναν προορισμό που ξεκάθαρα δεν είναι δικός τους. Εύλογα, λοιπόν, εκπλήσσεται το ποιητικό υποκείμενο ερχόμενο αντιμέτωπο με τη συνειδητοποίηση του πόσο εύκολα μπορούν οι άνθρωποι να αποδεχτούν το να καθορίζεται η ζωή τους από άλλους, χωρίς να προβάλουν καμία αντίδραση, όπως αυτό δηλώνεται με το σχήμα προσωποποίησης («να το αποδέχεται η δική μας μοίρα, ν’ αποσύρεται»).
Ο συμβιβασμός των ανθρώπων με μια καθορισμένη από άλλους μοίρα -στην περίπτωση του Ορέστη η υποχρέωση να εκδικηθεί τη δολοφονία του πατέρα του- είναι, σαφώς, μία μη αποδεκτή κατάσταση, ιδίως στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Κάθε άνθρωπος, κατά τη γνώμη μου, οφείλει να έχει τον έλεγχο της ζωής του και να μην αποδέχεται την απώλεια αυτού του απολύτως βασικού δικαιώματος.
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε μία ομιλία σας στη Βουλή Εφήβων με ευρύτερο θέμα την πολιτειότητα καλείστε να εξηγήσετε: α) γιατί είναι σημαντικό να διαμορφώνονται μέσω της εκπαίδευσης «ενεργοί πολίτες», και β) ποιο μοντέλο εκπαιδευτικής διαχείρισης θα αξιοποιούσατε -και γιατί- προκειμένου οι μετανάστες και οι όποιες μειονοτικές ομάδες να υιοθετήσουν τη λογική του ενεργού πολίτη.
Η ομιλία σας οφείλει να βασιστεί στα Κείμενα 1 & 2. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε,
Αγαπητά μέλη της Βουλής των Εφήβων
 
Η έννοια της ενεργού πολιτειότητας τοποθετείται στο κέντρο της ελληνικής ταυτότητας, αν λάβουμε υπόψη πως η χώρα μας είναι η γενέτειρα της δημοκρατίας. Η ύπαρξη, ωστόσο, ενεργών πολιτών με πλήρη επίγνωση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους δεν προκύπτει εκ του μηδενός. Αποτελεί έργο και συνάμα υποχρέωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και αφορά τόσο τους γηγενείς όσο και τους αλλοεθνείς πολίτες αυτού του κράτους.
 
1^ο ζητούμενο:
- Η διαμόρφωση ενεργών πολιτών είναι κατ’ αρχάς ουσιώδης επιδίωξη για τα ίδια τα άτομα, εφόσον διεκδικούν από νωρίς την αυτονομία τους, αποκτούν το θάρρος της γνώμης τους και μαθαίνουν να εκφράζουν ελεύθερα τις ιδέες τους και τις απόψεις τους.
- Σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο η επαφή με την ενεργό πολιτειότητα επιτρέπει στα άτομα να αναγνωρίσουν την αξία της αλληλεγγύης, της ισότητας μεταξύ των πολιτών, τη δύναμη της συλλογικής δράσης και τη σημασία της συμμετοχής σε κοινωνικές δράσεις. Οι πολίτες των επιμέρους τοπικών κοινοτήτων κατανοούν πως έχουν τη δυνατότητα μέσω της συνεργασίας να επιλύσουν προβλήματα της περιοχής τους, χωρίς να εξαρτώνται κατ’ ανάγκη από την κρατική αρωγή ή μέριμνα.
- Σε πολιτικό επίπεδο η ενεργός πολιτειότητα αποκτά τη σημασία του έμπρακτου ενδιαφέροντος για τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις του τόπου. Οι πολίτες ενημερώνονται, δρουν και αντιδρούν προκειμένου να προφυλάξουν το δημόσιο συμφέρον και να προφυλάξουν τα ασθενέστερα μέλη της κοινωνίας. Μυούνται στην ενεργό διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, αλλά αποκτούν και βαθύ σεβασμό των υποχρεώσεων που συνοδεύουν τον ρόλο του πολίτη.
- Προκειμένου να λειτουργεί ορθώς η δημοκρατία και να ανακόπτεται η δράση κομματικών σχηματισμών που δεν υπηρετούν το συλλογικά επωφελές χρειάζονται ενεργοί πολίτες, οι οποίοι βρίσκονται σε επαγρύπνηση και δεν αποδέχονται την παρέκκλιση από τις δημοκρατικές διαδικασίες, τη δικαιοσύνη και τη διαφάνεια.
 
2^ο ζητούμενο:
- Το πιο κατάλληλο μοντέλο εκπαίδευσης για τη μετάδοση των αξιών της ενεργού πολιτειότητας στις μειονότητες -είτε μεταναστών είτε όποιας άλλης ομάδας- είναι το διαπολιτισμικό, εφόσον αυτό δεν αναγνωρίζει απλώς τη σημασία της αποδοχής, επιδιώκει, συνάμα, την ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης, καθώς και της αξιοποίησης των επιμέρους πολιτισμικών διαφορών. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι αλλοεθνείς πολίτες κατανοούν πως η γλώσσα και ο πολιτισμός τους τυγχάνουν του ζητούμενου σεβασμού στη χώρα υποδοχής και πως, άρα, η φωνή τους μπορεί να ακουστεί σε κάθε άλλο θέμα που τους αφορά. Οι μειονότητες, επομένως, μέσω του διαπολιτισμικού μοντέλου απολαμβάνουν τόσο το αίσθημα αποδοχής όσο και το αίσθημα πως γίνονται ορατές.
- Το διαπολιτισμικό μοντέλο, μάλιστα, αναγνωρίζει την ύπαρξη τόσο ομάδων με διαφορετικά εθνικά χαρακτηριστικά όσο και ομάδων που διαφοροποιούνται καθ’ οποιονδήποτε άλλο τρόπο, επιτρέποντας,  έτσι, στα μέλη της κοινωνίας να αποκτήσουν επίγνωση και σεβασμό απέναντι στο πολυποίκιλο της κοινωνικής σύνθεσης και διαστρωμάτωσης. Υποχωρεί υπ’ αυτή την έννοια η πρωτοκαθεδρία του ενός κυρίαρχου πολιτισμού ή του ενός τρόπου σκέψης και δράσης, ανοίγοντας το δρόμο στην έκφραση όλων των ομάδων που συναποτελούν το κοινωνικό σύνολο.  
- Η έννοια, άλλωστε, της διαπολιτισμικότητας προβλέπει το συνδυασμό στοιχείων από διάφορες πολιτισμικές ταυτότητες και όχι απλώς τη συνύπαρξη πολλών πολιτισμών. Στο πλαίσιο, άρα, της διαπολιτισμικής συνύπαρξης η ετερότητα γίνεται πλήρως σεβαστή και αποκτά τη δυνατότητα να επιδρά κατά τρόπο ενεργό στον πολιτισμό της χώρας υποδοχής.