Ιστορία Γενικής Παιδείας: Ευρωπαϊκές αποικίες κατά τους νεότερους χρόνους (πηγή)

Vintage Maps

 
Ιστορία Γενικής Παιδείας: Ευρωπαϊκές αποικίες κατά τους νεότερους χρόνους (πηγή)
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα εξής:
α. Ποιοι λόγοι οδήγησαν προηγμένες χώρες της Ευρώπης, όπως η Γαλλία, στην ίδρυση αποικιών σε περιοχές του οικονομικά υπανάπτυκτου κόσμου κατά τους νεότερους χρόνους;
(μονάδες 12)
β. Πώς συνδέεται η πολιτική της αποικιοκρατίας με την εθνικιστική προπαγάνδα;
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ
Από οικονομική άποψη, τι χρειάζονται οι αποικίες; Αρχικά προσφέρουν ένα άσυλο και εργασία στους κατοίκους των φτωχών χωρών ή στους κατοίκους των χωρών που παρουσιάζουν υπερπληθυσμό. Αλλά υπάρχει κι ένας δεύτερος λόγος, που προσιδιάζει στους λαούς οι οποίοι διαθέτουν περίσσευμα από κεφάλαια ή από προϊόντα. Αυτός ο δεύτερος λόγος εναρμονίζεται περισσότερο με τη σημερινή πραγματικότητα. Κύριοι, υπάρχει κι ένα άλλο σημείο που πρέπει επίσης να θίξω· είναι η ανθρωπιστική και πολιτιστική πλευρά του θέματος. Πρέπει να πούμε καθαρά ότι οι ανώτεροι φυλετικά λαοί έχουν καθήκον απέναντι στους κατώτερους λαούς να τους εκπολιτίσουν.
 
Λόγος του Ζυλ Φερύ, υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας, στη Βουλή στις 28 Ιουλίου 1885.
 
Ενδεικτική απάντηση
 
α. Κοινή βάση όλης της δυναμικής εξόδου των προηγμένων χωρών της Ευρώπης, από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον υπανάπτυκτο οικονομικά κόσμο της Αφρικής και της Ασίας αποτελούσαν η αναζήτηση αγορών και πηγών πρώτων υλών, η ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού και στο χρέος της εξαγωγής των αξιών και των θεσμών του, καθώς και η φιλανθρωπία. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την οικονομική αξιοποίηση των αποικιών, ο Ζυλ Φερύ σημείωνε πως αποτελούσε βασικό ζητούμενο για τα κράτη εκείνα που διέθεταν πλεόνασμα κεφαλαίων ή προϊόντων προς πώληση.
Κατά τους νεότερους χρόνους, από τον 16ο αιώνα και εξής, αποικίες είχαν ιδρύσει η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ολλανδία, κυρίως στην Αμερική και στην Ασία. Βασικά στοιχεία όλων αυτών των αποικιών ήταν η εγκατάσταση εποίκων από τις μητροπόλεις και η λειτουργία των κοινοτήτων των εποίκων ως πυρήνων της εν γένει οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής των αποικιών. Σύμφωνα με τον Ζυλ Φερύ, χάρη στις αποικίες οι κάτοικοι των φτωχών χωρών αποκτούσαν τη δυνατότητα εργασίας, καθώς και αίσθημα ασφάλειας. Παραλλήλως, βέβαια, οι ανεπτυγμένες χώρες που είχαν υπερπληθυσμό μπορούσαν να στείλουν πολίτες τους στις αποικίες για να εκτονώσουν το πρόβλημα αυτό.
 
β. Η εξυπηρέτηση οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων δεν ήταν ωστόσο το μοναδικό κίνητρο. Η απόκτηση αποικιών σε υπανάπτυκτες και εν πολλοίς άγνωστες περιοχές του κόσμου υπήρξε εθνική επιδίωξη, που απέκτησε λαϊκή υποστήριξη. Οι αποικίες στον υπανάπτυκτο και αναξιοπαθούντα κόσμο της Αφρικής και της Ασίας έφτασαν να θεωρούνται επιβράβευση των δυνατοτήτων και της ισχύος μιας χώρας της Ευρώπης και στόχος εθνικός. Η αποικιοκρατία ήταν άρρηκτα και οργανικά συνδεδεμένη με τον εθνικισμό, ενώ στον πυρήνα της υπήρχε το στοιχείο του μεσσιανισμού και της εθνικής αποστολής. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Ζυλ Φερύ, η δημιουργία αποικιών είχε ανθρωπιστικές, αλλά και πολιτιστικές στοχεύσεις. Οι φυλετικά ανώτεροι λαοί είχαν, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας, ηθική υποχρέωση να βοηθήσουν τους κατώτερους λαούς στη διαδικασία του εκπολιτισμού τους. Έτσι, οι Βρετανοί αναφέρονταν στο «χρέος του λευκού ανθρώπου» (the white man’s burden), και οι Γάλλοι στην «πολιτιστική τους αποστολή» (mission civilisatrice). Ακολούθησαν οι Γερμανοί και οι Βέλγοι με ανάλογες αναφορές.