Πλάτων, Θεαίτητος 150d-e (Μετάφραση & Συντακτική ανάλυση)

Πλάτων, Θεαίτητος 150d-e (Μετάφραση & Συντακτική ανάλυση)
 
Σε αυτόν τον πλατωνικό διάλογο ο Σωκράτης διερευνά ένα από τα κεντρικότερα ερωτήματα της φιλοσοφίας, το “τι είναι γνώση;”. Προτού όμως προχωρήσει σε απαντήσεις-ορισμούς, εκθέτει στον νεαρό Θεαίτητο τη δική του «μαιευτική τέχνη»: είναι η αναγκαία μέθοδος που ο παιδαγωγός οφείλει να αξιοποιήσει, προκειμένου να ενεργοποιήσει την ψυχή του νέου.
 
Τῇ δέ γ’ ἐμῇ τέχνῃ τῆς μαιεύσεως τὰ μὲν ἄλλα ὑπάρχει ὅσα ἐκείναις, διαφέρει δὲ τῷ τε ἄνδρας ἀλλὰ μὴ γυναῖκας μαιεύεσθαι καὶ τῷ τὰς ψυχὰς αὐτῶν τικτούσας ἐπισκοπεῖν ἀλλὰ μὴ τὰ σώματα. Μέγιστον δὲ τοῦτ’ ἔνι τῇ ἡμετέρᾳ τέχνῃ, βασανίζειν δυνατὸν εἶναι παντὶ τρόπῳ πότερον εἴδωλον καὶ ψεῦδος ἀποτίκτει τοῦ νέου ἡ διάνοια ἢ γόνιμόν τε καὶ ἀληθές. Ἐπεὶ τόδε γε καὶ ἐμοὶ ὑπάρχει ὅπερ ταῖς μαίαις: ἄγονός εἰμι σοφίας, καὶ ὅπερ ἤδη πολλοί μοι ὠνείδισαν, ὡς τοὺς μὲν ἄλλους ἐρωτῶ, αὐτὸς δὲ οὐδὲν ἀποφαίνομαι περὶ οὐδενὸς διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν σοφόν, ἀληθὲς ὀνειδίζουσιν. Τὸ δὲ αἴτιον τούτου τόδε: μαιεύεσθαί με ὁ θεὸς ἀναγκάζει, γεννᾶν δὲ ἀπεκώλυσεν.
Εἰμὶ δὴ οὖν αὐτὸς μὲν οὐ πάνυ τι σοφός, οὐδέ τί μοι ἔστιν εὕρημα τοιοῦτον γεγονὸς τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἔκγονον: οἱ δ’ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι τὸ μὲν πρῶτον φαίνονται ἔνιοι μὲν καὶ πάνυ ἀμαθεῖς, πάντες δὲ προϊούσης τῆς συνουσίας, οἷσπερ ἂν ὁ θεὸς παρείκῃ, θαυμαστὸν ὅσον ἐπιδιδόντες, ὡς αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις δοκοῦσι: καὶ τοῦτο ἐναργὲς ὅτι παρ’ ἐμοῦ οὐδὲν πώποτε μαθόντες, ἀλλ’ αὐτοὶ παρ’ αὑτῶν πολλὰ καὶ καλὰ εὑρόντες τε καὶ τεκόντες. Τῆς μέντοι μαιείας ὁ θεός τε καὶ ἐγὼ αἴτιος. Ὧδε δὲ δῆλον: πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντες καὶ ἑαυτοὺς αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντες, ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ’ ἄλλων πεισθέντες ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντος, ἀπελθόντες δὲ τά τε λοιπὰ ἐξήμβλωσαν διὰ πονηρὰν συνουσίαν καὶ τὰ ὑπ’ ἐμοῦ μαιευθέντα κακῶς τρέφοντες ἀπώλεσαν, ψευδῆ καὶ εἴδωλα περὶ πλείονος ποιησάμενοι τοῦ ἀληθοῦς, τελευτῶντες δ’ αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις ἔδοξαν ἀμαθεῖς εἶναι.
 
Μετάφραση
Στη δική μου μαιευτική τέχνη υπάρχουν όλα όσα υπάρχουν και σ’ εκείνων, διαφέρει όμως ως προς το ότι ξεγεννά άνδρες, αλλά όχι γυναίκες και ως προς το ότι επιβλέπει τις ψυχές αυτών να γεννούν και όχι τα σώματα. Το σημαντικότερο, όμως, που υπάρχει στη δική μου τέχνη είναι αυτό, ότι μπορεί να ελέγχει με κάθε τρόπο, αν η σκέψη των νέων γεννά κάποιο είδωλο και ψεύτικο ή κάτι γόνιμο και αληθινό. Γιατί υπάρχει σε εμένα και αυτό το κοινό με τις μαίες∙ είμαι στείρος σοφίας και όπως ακριβώς ήδη πολλοί με κατηγόρησαν, ότι τους άλλους ρωτάω, αλλά ο ίδιος δεν απαντώ για τίποτα, επειδή δεν έχω καμία σοφία, είναι μια αληθινή κατηγορία. Η αιτία για αυτό είναι το εξής: ο θεός με αναγκάζει να ξεγεννάω, αλλά με εμπόδισε από το να γεννάω.
Εγώ ο ίδιος δεν είμαι, λοιπόν, καθόλου σοφός, ούτε έχω κάποιο σοφό εύρημα γέννημα της δικής μου ψυχής∙ εκείνοι όμως που με συναναστρέφονται, αν και αρχικά δίνουν την εντύπωση μερικοί πως είναι πολύ αμαθείς, καθώς η συναναστροφή μας προχωρά, όλοι σε όσους το επιτρέπει ο θεός σημειώνουν σημαντική πρόοδο, όπως είναι εμφανές τόσο στους ίδιους όσο και στους άλλους. Κι αυτό είναι προφανές πως από εμένα δεν μαθαίνουν ποτέ τίποτε, αλλά οι ίδιοι από μόνοι τους πολλά και καλά συλλαμβάνουν και γεννούν. Της μαιευτικής διαδικασίας, όμως, υπεύθυνος είναι ο θεός και εγώ. Έτσι γίνεται εμφανές∙ ήδη πολλοί επειδή είχαν άγνοια αυτού του γεγονότος και επειδή απέδωσαν την επιτυχία στον εαυτό τους, αφού με περιφρόνησαν, είτε με δική τους πρωτοβουλία είτε αφού πείσθηκαν από άλλους, απομακρύνθηκαν νωρίτερα απ’ ό,τι έπρεπε, και αφού απομακρύνθηκαν τα υπόλοιπα τα απέβαλαν λόγω των κακών συναναστροφών και όσα είχαν εκμαιευθεί από μένα τα έχασαν με την κακή ανατροφή∙ τις πλάνες και τα είδωλα τα θεώρησαν σημαντικότερα από την αλήθεια, και στο τέλος φάνηκαν και στους ίδιους και στους άλλους πως ήταν αμαθείς.
 
Συντακτική ανάλυση
 
Τῇ δέ γ’ ἐμῇ τέχνῃ τῆς μαιεύσεως τὰ μὲν ἄλλα ὑπάρχει
Κύρια πρόταση
ὑπάρχει: Ρήμα. τὰ ἄλλα: Υποκείμενο. Τῇ τέχνῃ: Δοτική προσωπική κτητική. ἐμῇ: Επιθετικός προσδιορισμός. τῆς μαιεύσεως: Γενική της ιδιότητας.
 
ὅσα ἐκείναις (ὑπάρχει)
Δευτερεύουσα αναφορική
ὑπάρχει: Ρήμα. ὅσα: Υποκείμενο. ἐκείναις: Δοτική προσωπική κτητική.
 
διαφέρει δὲ τῷ τε ἄνδρας ἀλλὰ μὴ γυναῖκας μαιεύεσθαι καὶ τῷ τὰς ψυχὰς αὐτῶν τικτούσας ἐπισκοπεῖν ἀλλὰ μὴ τὰ σώματα.
Κύρια πρόταση
διαφέρει: Ρήμα. ἡ τέχνη: Υποκείμενο (εννοείται). τῷ μαιεύεσθαι: Έναρθρο απαρέμφατο, δοτική αναφοράς. ἄνδρας - μὴ γυναῖκας: Αντικείμενα απαρεμφάτου. τῷ ἐπισκοπεῖν: Έναρθρο απαρέμφατο, δοτική αναφοράς. τὰς ψυχὰς - τὰ σώματα:  Αντικείμενα απαρεμφάτου. αὐτῶν: Γενική κτητική. τικτούσας: Κατηγορηματική μετοχή.
 
Μέγιστον δὲ τοῦτ’ ἔνι τῇ ἡμετέρᾳ τέχνῃ, βασανίζειν δυνατὸν εἶναι παντὶ τρόπῳ
Κύρια πρόταση
ἔνι (ἔνεστι): Ρήμα. τοῦτο: Υποκείμενο. Μέγιστον: Κατηγορούμενο.  τῇ τέχνῃ: Δοτική προσωπική κτητική. ἡμετέρᾳ: Επιθετικός προσδιορισμός στο τέχνῃ. δυνατὸν εἶναι: Ειδικό απαρέμφατο (απρόσωπη έκφραση) ως επεξήγηση στο τοῦτο. βασανίζειν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου απαρεμφάτου. τὴν τέχνην: Εννοείται ως υποκείμενο του βασανίζειν. τρόπῳ: Δοτική του τρόπου. παντὶ: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τρόπῳ.
 
πότερον εἴδωλον καὶ ψεῦδος ἀποτίκτει τοῦ νέου ἡ διάνοια ἢ γόνιμόν τε καὶ ἀληθές
Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ως αντικείμενο στο βασανίζειν
ἀποτίκτει: Ρήμα. ἡ διάνοια: Υποκείμενο. τοῦ νέου: Γενική κτητική. εἴδωλον καὶ ψεῦδος - γόνιμόν τε καὶ ἀληθές: Αντικείμενα του ρήματος.
 
Ἐπεὶ τόδε γε καὶ ἐμοὶ ὑπάρχει
Κύρια πρόταση
ὑπάρχει: Ρήμα. τόδε: Υποκείμενο. ἐμοὶ: Δοτική προσωπική κτητική.
 
ὅπερ ταῖς μαίαις (ὑπάρχει)
Δευτερεύουσα αναφορική
ὑπάρχει: Ρήμα (εννοείται). ὅπερ: Υποκείμενο. ταῖς μαίαις: Δοτική προσωπική κτητική.
 
ἄγονός εἰμι σοφίας
Κύρια προταση
εἰμι: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). σοφίας: Γενική αντικειμενική.
 
ὅπερ ἤδη πολλοί μοι ὠνείδισαν
Δευτερεύουσα αναφορική
ὠνείδισαν: Ρήμα. πολλοί: Υποκείμενο. μοι: Αντικείμενο. ἤδη: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 
ὡς τοὺς μὲν ἄλλους ἐρωτῶ
Δευτερεύουσα αιτιολογική (υποκειμενικής αιτιολογίας)
ἐρωτῶ: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). τοὺς ἄλλους: Αντικείμενο ρήματος.
 
αὐτὸς δὲ οὐδὲν ἀποφαίνομαι περὶ οὐδενὸς διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν σοφόν,
Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση
ἀποφαίνομαι: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). αὐτὸς: Κατηγορηματικός προσδιορισμός. οὐδὲν: Αντικείμενο. περὶ οὐδενὸς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς. διὰ τὸ ἔχειν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. μηδὲν: Αντικείμενο απαρεμφάτου. σοφόν: Επιθετικός προσδιορισμός στο μηδὲν.
 
καὶ ἀληθὲς ὀνειδίζουσιν
Κύρια πρόταση
ὀνειδίζουσιν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο (εννοείται). ἀληθὲς: Αντικείμενο (σύστοιχο).
 
Τὸ δὲ αἴτιον τούτου τόδε:
Κύρια πρόταση
ἐστὶ: Ρήμα (εννοείται). τόδε: Υποκείμενο. τὸ αἴτιον: Κατηγορούμενο. τούτου: Γενική της αιτίας.
 
μαιεύεσθαί με ὁ θεὸς ἀναγκάζει,
Κύρια πρόταση
ἀναγκάζει: Ρήμα. ὁ θεὸς: Υποκείμενο. με: Άμεσο αντικείμενο. μαιεύεσθαί: Έμμεσο αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο. με: Υποκείμενο απαρεμφάτου.
 
γεννᾶν δὲ ἀπεκώλυσεν
Κύρια πρόταση
ἀπεκώλυσεν: Ρήμα. ὁ θεὸς: Υποκείμενο (εννοείται). με: Άμεσο αντικείμενο (εννοείται). γεννᾶν: Έμμεσο αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο. με: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται).
 
Εἰμὶ δὴ οὖν αὐτὸς μὲν οὐ πάνυ τι σοφός,
Κύρια πρόταση
Εἰμὶ: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). αὐτὸς: Κατηγορηματικός προσδιορισμός. σοφός: Κατηγορούμενο. πάνυ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. τι: Αιτιατική του ποσού.
 
οὐδέ τί μοι ἔστιν εὕρημα τοιοῦτον γεγονὸς τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἔκγονον:
Κύρια πρόταση
ἔστιν: Ρήμα. τί: Υποκείμενο. εὕρημα: Κατηγορούμενο. μοι: Δοτική προσωπική κτητική. τοιοῦτον: Επιθετικός προσδιορισμός. γεγονὸς: Αναφορική μετοχή. εὕρημα: Υποκείμενο μετοχής. ἔκγονον: Κατηγορούμενο. τῆς ψυχῆς: Γενική υποκειμενική. ἐμῆς: Επιθετικός προσδιορισμός στο ψυχῆς.
 
οἱ δ’ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι τὸ μὲν πρῶτον φαίνονται ἔνιοι μὲν καὶ πάνυ ἀμαθεῖς,
Κύρια πρόταση
φαίνονται: Ρήμα. οἱ συγγιγνόμενοι: Υποκείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή. ἀμαθεῖς: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. ἐμοὶ: Αντικείμενο επιθετικής μετοχής. τὸ πρῶτον: Αιτιατική του χρόνου. πάνυ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. ἔνιοι: Επιμεριστική παράθεση.
 
πάντες δὲ προϊούσης τῆς συνουσίας θαυμαστὸν ὅσον ἐπιδιδόντες,
Κύρια πρόταση
φαίνονται: Ρήμα (εννοείται). οἱ συγγιγνόμενοι: Υποκείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή (εννοείται). πάντες: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο. ἐπιδιδόντες: Κατηγορηματική μετοχή. θαυμαστὸν: Αντικείμενο μετοχής. ὅσον: Αιτιατική του ποσού. προϊούσης: Γενική απόλυτη, χρονική μετοχή. τῆς συνουσίας: Υποκείμενο μετοχής.
 
οἷσπερ ἂν ὁ θεὸς παρείκῃ
Δευτερεύουσα αναφορική
παρείκῃ: Ρήμα. ὁ θεὸς: Υποκείμενο. οἷσπερ: Αντικείμενο.
 
ὡς αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις δοκοῦσι
Δευτερεύουσα αναφορική παραβολική του τρόπου
δοκοῦσι: Ρήμα. αὑτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις: Δοτικές προσωπικές του κρίνοντος προσώπου.
 
καὶ τοῦτο ἐναργὲς
Κύρια πρόταση
ἔστιν: Ρήμα (εννοείται). τοῦτο: Υποκείμενο. ἐναργὲς: Κατηγορούμενο.
 
ὅτι παρ’ ἐμοῦ οὐδὲν πώποτε μαθόντες, ἀλλ’ αὐτοὶ παρ’ αὑτῶν πολλὰ καὶ καλὰ εὑρόντες τε καὶ τεκόντες.
Δευτερεύουσα ειδική ως επεξήγηση στο τοῦτο
φαίνονται: Ρήμα (εννοείται). οἱ συγγιγνόμενοι: Υποκείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή (εννοείται). μαθόντες - εὑρόντες καὶ τεκόντες: Κατηγορηματικές μετοχές. οὐδὲν: Αντικείμενο στο μαθόντες. παρ’ ἐμοῦ: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης. πώποτε: Επιρρηματικός προσδιορισμός. αὐτοὶ: Κατηγορηματικός προσδιορισμός. παρ’ αὑτῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης. πολλὰ καὶ καλὰ: Αντικείμενα (σύστοιχα) της μετοχής εὑρόντες.
 
Τῆς μέντοι μαιείας ὁ θεός τε καὶ ἐγὼ αἴτιος.
Κύρια πρόταση
ἔστιν: Ρήμα (εννοείται). ὁ θεός τε καὶ ἐγὼ: Υποκείμενα ρήματος. αἴτιος: Κατηγορούμενο. τῆς μαιείας: Γενική της αιτίας.
 
Ὧδε δὲ δῆλον
Κύρια πρόταση
ἔστιν: Ρήμα (εννοείται). τοῦτο: Υποκείμενο (εννοείται). δῆλον: Κατηγορούμενο. Ὧδε: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 
πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντες καὶ ἑαυτοὺς αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντες,
ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ’ ἄλλων πεισθέντες ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντος,
Κύρια πρόταση
ἀπῆλθον: Ρήμα. πολλοὶ: Υποκείμενο. πρῳαίτερον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. τοῦ δέοντος: Γενική συγκριτική. ἀγνοήσαντες: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τοῦτο: Αντικείμενο μετοχής. ἤδη: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. αἰτιασάμενοι: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη. ἑαυτοὺς: Αντικείμενο μετοχής. καταφρονήσαντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη. ἐμοῦ: Αντικείμενο μετοχής. πεισθέντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη. ὑπ’ ἄλλων: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. αὐτοὶ: Κατηγορηματικός προσδιορισμός.
 
ἀπελθόντες δὲ τά τε λοιπὰ ἐξήμβλωσαν διὰ πονηρὰν συνουσίαν
Κύρια πρόταση.
ἐξήμβλωσαν: Ρήμα. πολλοὶ: Υποκείμενο (εννοείται). τά λοιπὰ: Αντικείμενο ρήματος. διὰ συνουσίαν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας. πονηρὰν: Επιθετικός προσδιορισμός στο συνουσίαν. ἀπελθόντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη.
 
καὶ τὰ ὑπ’ ἐμοῦ μαιευθέντα κακῶς τρέφοντες ἀπώλεσαν,
Κύρια πρόταση
ἀπώλεσαν: Ρήμα. πολλοὶ: Υποκείμενο (εννοείται). τὰ μαιευθέντα: Αντικείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή. ὑπ’ ἐμοῦ: Εμπρόθετος προσδιορισμός της επίβλεψης. τρέφοντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη. κακῶς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 
ψευδῆ καὶ εἴδωλα περὶ πλείονος ποιησάμενοι τοῦ ἀληθοῦς, τελευτῶντες δ’ αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις ἔδοξαν ἀμαθεῖς εἶναι.
Κύρια πρόταση
ἔδοξαν: Ρήμα. πολλοὶ: Υποκείμενο (εννοείται). εἶναι: Αντικείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο (ταυτοπροσωπία). ἀμαθεῖς: Κατηγορούμενο. αὑτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις: Δοτικές προσωπικές του κρίνοντος προσώπου. τελευτῶντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη. ποιησάμενοι: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη. ψευδῆ καὶ εἴδωλα: Αντικείμενα μετοχής. περὶ πλείονος: Εμπρόθετος προσδιορισμός της προτίμησης. τοῦ ἀληθοῦς: Γενική συγκριτική.
 
Ενδεικτικές Δραστηριότητες
1. Μετά από προσεκτική ανάγνωση και ανάλυση του κειμένου να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
 
α) Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ της μαιευτικής τέχνης του Σωκράτη και της τέχνης μιας μαίας;
 
Ο Σωκράτης επισημαίνει πως η μαιευτική του τέχνη έχει όλα τα χαρακτηριστικά της κανονικής μαιευτικής τέχνης, εφόσον λειτουργεί βοηθητικά στη διαδικασία του «τοκετού». Ο Σωκράτης, όπως και οι μαίες, δεν γεννά ο ίδιος, βοηθά όμως άλλους να «γεννήσουν». Η μαιευτική τέχνη του Σωκράτη, ωστόσο, διαφέρει αφενός διότι δεν αφορά τις γυναίκες, αλλά τους άνδρες, κι αφετέρου διότι δεν αφορά τη σωματική διαδικασία τοκετού, αλλά την πνευματική. Ο Σωκράτης μέσω των ερωτήσεών του καθοδηγεί την ψυχή και τη σκέψη των άλλων προκειμένου να ολοκληρώσουν τη διαμόρφωση των δικών τους ιδεών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, υπό την επίβλεψη του Σωκράτη οι καθοδηγούμενοι από αυτόν φέρνουν στο φως τη σοφία τους.
 
β) Ποιο είναι το όφελος των συνομιλητών του Σωκράτη από τη μαιευτική του τέχνη;
 
Ο Σωκράτης κατά τη διαδικασία της επίβλεψης των μαθητών του είναι σε θέση να αντιληφθεί αν αυτό που σκέφτονται αποτελεί μια αληθινή και εποικοδομητική σκέψη ή πρόκειται για κάτι το αναληθές που τους παρουσιάζεται ως γνήσιο. Με τη δική του καθοδήγηση, επομένως, έστω κι αν ο ίδιος δεν είναι σοφός, θα είναι σε θέση να διαμορφώσουν πρωτότυπα και γνήσια πνευματικά δημιουργήματα. Είναι, άλλωστε, διαπιστωμένο πως όσοι τον συναναστρέφονταν, ακόμη κι αν στην αρχή φαίνονταν αδαείς, στη συνέχεια σημείωναν σημαντική και εμφανή πνευματική πρόοδο.
 
2. α) τῇ δέ γ’ ἐμῇ τέχνῃ τῆς μαιεύσεως τὰ μὲν ἄλλα ὑπάρχει ὅσα ἐκείναις, διαφέρει δὲ τῷ τε ἄνδρας ἀλλὰ μὴ γυναῖκας μαιεύεσθαι καὶ τῷ τὰς ψυχὰς αὐτῶν τικτούσας ἐπισκοπεῖν ἀλλὰ μὴ τὰ σώματα.
 
β) οἱ δ’ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι τὸ μὲν πρῶτον φαίνονται ἔνιοι μὲν καὶ πάνυ ἀμαθεῖς, πάντες δὲ προϊούσης τῆς συνουσίας, οἷσπερ ἂν ὁ θεὸς παρείκῃ, θαυμαστὸν ὅσον ἐπιδιδόντες, ὡς αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις δοκοῦσι:
 
Να αναζητήσετε τους τύπους που είναι σε δοτική, μια πτώση που αποδίδεται περιφραστικά στα νέα ελληνικά, και να προσπαθήσετε να τους μεταφράσετε. Ποια συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε ως προς την απόδοση της συγκεκριμένης πτώσης;
 
Τῇ δέ γ’ ἐμῇ τέχνῃ = Στη δική μου μαιευτική τέχνη
ἐκείναις = σ’ εκείνων
τῷ μαιεύεσθαι = ως προς το ότι ξεγεννά
τῷ ἐπισκοπεῖν = ως προς το ότι επιβλέπει
 
ἐμοὶ = με
αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις = τόσο στους ίδιους όσο και στους άλλους
 
Η απόδοση της δοτικής πτώσης στα νέα ελληνικά απαιτεί -ανάλογα με τον συντακτικό της ρόλο κάθε φορά- την επιλογή περιφραστικού τύπου, διότι συνήθως δηλώνει σε συντακτικό επίπεδο νοήματα που δεν μπορούν να αποδοθούν μονολεκτικά. Η δοτική της αναφοράς, για παράδειγμα, ή η δοτική του κρίνοντος προσώπου δεν γίνεται να αποδοθούν μονολεκτικά, αν θέλουμε να αποδοθεί με πληρότητα το νόημά τους.
 
3. Να παρατηρήσετε τις μετοχές στα παρακάτω αποσπάσματα:
 
α) πάντες δὲ προϊούσης τῆς συνουσίας, οἷσπερ ἂν ὁ θεὸς παρείκῃ, θαυμαστὸν ὅσον [φαίνονται] ἐπιδιδόντες.
 
β) καὶ τοῦτο ἐναργὲς ὅτι [φαίνονται] παρ’ ἐμοῦ οὐδὲν πώποτε μαθόντες, ἀλλ’ αὐτοὶ παρ’ αὑτῶν πολλὰ καὶ καλὰ εὑρόντες τε καὶ τεκόντες.
 
γ) πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντες καὶ ἑαυτοὺς αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντες, ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ’ ἄλλων πεισθέντες ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντος:
 
Πώς μπορούν να μεταφραστούν στα νέα ελληνικά οι συγκεκριμένες μετοχές, ώστε να αποδίδεται το νόημα των φράσεων; Ποια στοιχεία λάβατε υπόψη σας για τη μετάφρασή τους;
 
Για να αποδοθεί σωστά μια μετοχή χρειάζεται να ληφθεί υπόψη το είδος της και το υποκείμενό της:  
α) - καθώς η συναναστροφή μας προχωρά (γενική απόλυτη χρονική μετοχή)
- σημειώνουν σημαντική πρόοδο (κατηγορηματική μετοχή)
β) - δεν μαθαίνουν (κατηγορηματική μετοχή)
- συλλαμβάνουν και γεννούν (κατηγορηματικές μετοχές)
γ) - επειδή έχουν άγνοια… και επειδή απέδωσαν…. (αιτιολογικές μετοχές)
- αφού με περιφρόνησαν… αφού πείσθηκαν (χρονικές μετοχές)
 
4. Να προσπαθήσετε να αποδώσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις στα νέα ελληνικά με βάση τα συμφραζόμενα:
πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντες καὶ ἑαυτοὺς αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντες, ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ’ ἄλλων πεισθέντες ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντος, ἀπελθόντες δὲ τά τε λοιπὰ ἐξήμβλωσαν διὰ πονηρὰν συνουσίαν καὶ τὰ ὑπ’ ἐμοῦ μαιευθέντα κακῶς τρέφοντες ἀπώλεσαν, ψευδῆ καὶ εἴδωλα περὶ πλείονος ποιησάμενοι τοῦ ἀληθοῦς.
 
Συμπληρωματικά θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν α) η διερεύνηση της ετυμολογίας των όρων (λοιπά <λέλοιπα <λείπω, καταφρονήσαντες <κατά+φρονῶ, η σημασία της πρόθεσης κατά) και β) όροι ή φράσεις που χρησιμοποιούμε στα νέα ελληνικά (εξάμβλωμα, άμβλωση, τους έχει περί πολλού...).
 
- αφού με περιφρόνησαν
- τα υπόλοιπα τα απέβαλαν
- τα θεώρησαν σημαντικότερα
 
Πώς αποδίδει τους συγκεκριμένους όρους ο μεταφραστής στην παρακάτω απόδοση;
 
«Πολλοί κιόλας δεν το αντιλήφθησαν αυτό και κατηγορώντας τον εαυτό τους και δείχνοντας περιφρόνηση σ’ εμένα έφυγαν από κοντά μου, ή από μόνοι τους ή αφού πείστηκαν από άλλους, νωρίτερα απ’ ότι έπρεπε· έφυγαν λοιπόν και με τα κακά τους σμιξίματα και έχασαν από έκτρωση τις υπόλοιπες γνώσεις τους που ήταν αποτέλεσμα της μαιευτικής μου, βυζαίνοντάς τες με κακό τρόπο, καθώς έδιναν μεγαλύτερη αξία στο ψέμα και την πλαστή πραγματικότητα κι όχι στην αλήθεια»
(μετάφραση Η. Σπυρόπουλος).