Πλούταρχος Περι παίδων ἀγωγῆς 7C-8Β (Μετάφραση & Συντακτική ανάλυση)

Πλούταρχος Περὶ παίδων ἀγωγῆς 7C-8Β
 
Το μοναδικό ειδικό για την εκπαίδευση των νέων αρχαιοελληνικό έργο, που αποδιδόταν στον Πλούταρχο (περ. 45-125 μ.Χ.), προτείνει ένα πρόγραμμα σπουδών για τη μόρφωση του νέου ανθρώπου και την επίτευξη της αρετής και της ευδαιμονίας. Προκρίνει ρητά τη φιλοσοφία ως τη σημαντικότερη και χρήσιμη παιδευτική άσκηση, με την οποία οφείλει να καταγίνεται ο νέος, ώστε να επωφεληθεί από τα αγαθά που αυτή προσφέρει.
 
Δεῖ τοίνυν τὸν παῖδα τὸν ἐλεύθερον μηδενὸς μηδὲ τῶν ἄλλων τῶν καλουμένων ἐγκυκλίων παιδευμάτων μήτ’ ἀνήκοον μήτ’ ἀθέατον ἐᾶν εἶναι, ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐκ παραδρομῆς μαθεῖν ὡσπερεὶ γεύματος ἕνεκεν (ἐν ἅπασι γὰρ τὸ τέλειον ἀδύνατον), τὴν δὲ φιλοσοφίαν πρεσβεύειν. Ἔχω δὲ δι’ εἰκόνος παραστῆσαι τὴν ἐμαυτοῦ γνώμην· ὥσπερ γὰρ περιπλεῦσαι μὲν πολλὰς πόλεις καλόν, ἐνοικῆσαι δὲ τῇ κρατίστῃ χρήσιμον· […] διὸ δεῖ τῆς ἄλλης παιδείας ὥσπερ κεφάλαιον ποιεῖν τὴν φιλοσοφίαν. […]
Τελείους δ’ ἀνθρώπους ἡγοῦμαι τοὺς δυναμένους τὴν πολιτικὴν δύναμιν μεῖξαι καὶ κεράσαι τῇ φιλοσοφίᾳ, καὶ δυοῖν ὄντοιν μεγίστοιν ἀγαθοῖν ἐπηβόλους ὑπάρχειν ὑπολαμβάνω, τοῦ τε κοινωφελοῦς βίου πολιτευομένους, τοῦ τ’ ἀκύμονος καὶ γαληνοῦ διατρίβοντας περὶ φιλοσοφίαν. Τριῶν γὰρ ὄντων βίων ὧν ὁ μέν ἐστι πρακτικὸς ὁ δὲ θεωρητικὸς ὁ δ’ ἀπολαυστικός, ὁ μέν, ἔκλυτος καὶ δοῦλος τῶν ἡδονῶν ὤν, ζῳώδης καὶ μικροπρεπής ἐστιν, ὁ δὲ θεωρητικός, τοῦ πρακτικοῦ διαμαρτάνων, ἀνωφελής, ὁ δὲ πρακτικός, ἀμοιρήσας φιλοσοφίας, ἄμουσος καὶ πλημμελής. Πειρατέον οὖν εἰς δύναμιν καὶ τὰ κοινὰ πράττειν καὶ τῆς φιλοσοφίας ἀντιλαμβάνεσθαι κατὰ τὸ παρεῖκον τῶν καιρῶν.
 
Μετάφραση
Δεν πρέπει λοιπόν να αφήνουμε το ελεύθερο παιδί να μην έχει ακούσει και να μην έχει παρακολουθήσει τα άλλα τα λεγόμενα συνήθη μαθήματα, αλλά αυτά όμως να τα μάθει ακροθιγώς, ακριβώς για να πάρει μια γεύση (γιατί σε όλα το τέλειο είναι αδύνατο), τη φιλοσοφία όμως να την τοποθετεί στην πρώτη θέση. Μπορώ να παρουσιάσω τη σκέψη μου με μια εικόνα∙ όπως είναι καλό να ταξιδεύει κανείς σε πολλές πόλεις, αλλά είναι χρήσιμο να κατοικεί στην καλύτερη […] για αυτό πρέπει η φιλοσοφία να έχει την πρωτοκαθεδρία έναντι της υπόλοιπης εκπαίδευσης.
Θεωρώ τέλειους ανθρώπους εκείνους που μπορούν να συνδυάζουν και να αναμειγνύουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία, και θεωρώ ότι αυτό υπάρχει σε αυτούς που κατέχουν τα δύο σημαντικότερα αγαθά, τον επωφελή για το σύνολο βίο, όταν αυτοί πολιτεύονται, και την ήρεμη και γαλήνια ζωή όταν ασχολούνται με τη φιλοσοφία. Γιατί υπάρχουν τρία είδη ζωής, ο πρακτικός βίος, ο θεωρητικός και ο ηδονιστικός. Ο τελευταίος επειδή είναι αχαλίνωτος και υποδουλωμένος στις ηδονές, είναι ζωώδης και μικροπρεπής. Ο θεωρητικός βίος, αν έχει έλλειψη πρακτικότητας, είναι ανώφελος. Ο πρακτικός βίος, αν δεν έχει μερίδιο φιλοσοφίας, είναι ακαλλιέργητος και ατελής. Πρέπει, λοιπόν, να προσπαθούμε, όσο είναι εφικτό, να συμμετέχουμε και στα δημόσια και να ασχολούμαστε με τη φιλοσοφία στο βαθμό που το επιτρέπουν οι περιστάσεις.
 
Συντακτική ανάλυση
Δεῖ τοίνυν τὸν παῖδα τὸν ἐλεύθερον μηδενὸς μηδὲ τῶν ἄλλων τῶν καλουμένων ἐγκυκλίων παιδευμάτων μήτ’ ἀνήκοον μήτ’ ἀθέατον ἐᾶν εἶναι, ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐκ παραδρομῆς μαθεῖν ὡσπερεὶ γεύματος ἕνεκεν, τὴν δὲ φιλοσοφίαν πρεσβεύειν.
Κύρια πρόταση
Δεῖ: Ρήμα. ἐᾶν - μαθεῖν - πρεσβεύειν: Υποκείμενα ρήματος, τελικά απαρέμφατα. ἡμᾶς: Υποκείμενο του ἐᾶν (εννοείται). τὸν παῖδα: Άμεσο αντικείμενο του ἐᾶν. εἶναι: Έμμεσο αντικείμενο, τελικό απαρέμφατο. ἀνήκοον - ἀθέατον: Κατηγορούμενα στο τὸν παῖδα. τὸν ἐλεύθερον: Επιθετικός προσδιορισμός. μηδενὸς: Γενική αντικειμενική στα ἀνήκοον & ἀθέατον. τῶν ἄλλων: Γενική διαιρετική. τῶν καλουμένων: Επιθετική μετοχή. παιδευμάτων: Κατηγορούμενο στο τῶν ἄλλων. ἐγκυκλίων: Επιθετικός προσδιορισμός.
ταῦτα: Αντικείμενο του μαθεῖν (υποκείμενο: τὸν παῖδα). ἐκ παραδρομῆς: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τρόπου. ὡσπερεὶ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. γεύματος ἕνεκεν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού. τὴν φιλοσοφίαν: Αντικείμενο απαρεμφάτου πρεσβεύειν (υποκείμενο: τὸν παῖδα).
 
(ἐν ἅπασι γὰρ τὸ τέλειον ἀδύνατον)
Κύρια παρενθετική πρόταση
ἀδύνατον ἐστίν: Απρόσωπη έκφραση. τὸ τέλειον: Υποκείμενο. ἐν ἅπασι: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.
 
Ἔχω δὲ δι’ εἰκόνος παραστῆσαι τὴν ἐμαυτοῦ γνώμην·
Κύρια πρόταση
Ἔχω: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). παραστῆσαι: Αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο (ταυτοπροσωπία). τὴν γνώμην: Αντικείμενο απαρεμφάτου. ἐμαυτοῦ: Επιθετικός προσδιορισμός στο γνώμην.
 
ὥσπερ γὰρ περιπλεῦσαι μὲν πολλὰς πόλεις καλόν,
Δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση του τρόπου
καλόν ἐστίν: Ρήμα (απρόσωπη έκφραση). περιπλεῦσαι: Υποκείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο. τινὰ: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται). πόλεις: Αντικείμενο απαρεμφάτου. πολλὰς: Επιθετικός προσδιορισμός στο πόλεις.
 
ἐνοικῆσαι δὲ τῇ κρατίστῃ χρήσιμον·
Κύρια πρόταση
χρήσιμον ἐστιν: Ρήμα (απρόσωπη έκφραση). ἐνοικῆσαι: Υποκείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο. τινὰ: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται). τῇ κρατίστῃ: Αντικείμενο απαρεμφάτου.
 
διὸ δεῖ τῆς ἄλλης παιδείας ὥσπερ κεφάλαιον ποιεῖν τὴν φιλοσοφίαν.
Κύρια πρόταση
δεῖ: Ρήμα. ποιεῖν: Υποκείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο. ἡμᾶς: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται). τὴν φιλοσοφίαν: Αντικείμενο απαρεμφάτου. κεφάλαιον: Κατηγορούμενο του αντικειμένου. παιδείας: Γενική αντικειμενική. τῆς ἄλλης: Επιθετικός προσδιορισμός στο παιδείας.
 
Τελείους δ’ ἀνθρώπους ἡγοῦμαι τοὺς δυναμένους τὴν πολιτικὴν δύναμιν μεῖξαι καὶ
κεράσαι τῇ φιλοσοφίᾳ,
Κύρια πρόταση
ἡγοῦμαι: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). τοὺς δυναμένους: Αντικείμενο ρήματος (επιθετική μετοχή). ἀνθρώπους: Κατηγορούμενο του αντικειμένου. Τελείους: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἀνθρώπους. μεῖξαι καὶ κεράσαι: Αντικείμενα μετοχής, τελικά απαρέμφατα. τὴν δύναμιν: Αντικείμενο του μεῖξαι. τὴν πολιτικὴν: Επιθετικός προσδιορισμός στο δύναμιν. τῇ φιλοσοφίᾳ: Αντικείμενο του κεράσαι.
 
καὶ δυοῖν ὄντοιν μεγίστοιν ἀγαθοῖν ἐπηβόλους ὑπάρχειν ὑπολαμβάνω, τοῦ τε κοινωφελοῦς βίου πολιτευομένους, τοῦ τ’ ἀκύμονος καὶ γαληνοῦ διατρίβοντας περὶ φιλοσοφίαν.
Κύρια πρόταση
ὑπολαμβάνω: Ρήμα. ἐγὼ: Υποκείμενο (εννοείται). ὑπάρχειν: Αντικείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο (υποκείμενο απαρεμφάτου: τοὺς δυναμένους). ἐπηβόλους: Κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου. ἀγαθοῖν: Γενική αντικειμενική στο ἐπηβόλους. ὄντοιν: Αναφορική μετοχή (υποκείμενο μετοχής: ἀγαθοῖν). μεγίστοιν: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἀγαθοῖν. δυοῖν: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἀγαθοῖν. τοῦ τε βίου & τοῦ τε (βίου): Επεξηγήσεις στο δυοῖν. πολιτευομένους: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου. βίου: Αντικείμενο μετοχής. τοῦ κοινωφελοῦς: Επιθετικός προσδιορισμός στο βίου. διατρίβοντας: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου). βίου: Αντικείμενο μετοχής (εννοείται). ἀκύμονος καὶ γαληνοῦ: Επιθετική προσδιορισμοί στο εννοούμενο βίου. περὶ φιλοσοφίαν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της ενασχόλησης.
 
ὧν ὁ μέν ἐστι πρακτικὸς ὁ δὲ θεωρητικὸς ὁ δ’ ἀπολαυστικός,
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιορίζει το βίων  
ἐστι: Ρήμα. ὁ μέν - ὁ δὲ - ὁ δ’: Υποκείμενα ρήματος. πρακτικὸς - θεωρητικὸς - ἀπολαυστικός: Κατηγορούμενα των υποκειμένων. ὧν: Γενική διαιρετική.
 
Τριῶν γὰρ ὄντων ὁ μέν, ἔκλυτος καὶ δοῦλος τῶν ἡδονῶν ὤν, ζῳώδης καὶ μικροπρεπής ἐστιν,
Κύρια πρόταση
ἐστιν: Ρήμα. ὁ μέν: Υποκείμενο ρήματος. ζῳώδης καὶ μικροπρεπής: Κατηγορούμενα του υποκειμένου. ὄντων: Αναφορική μετοχή. βίων: Υποκείμενο μετοχής. Τριῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο βίων. ὤν: Αιτολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ἔκλυτος καὶ δοῦλος: Κατηγορούμενα στο υποκείμενο της μετοχής. τῶν ἡδονῶν: Γενική αντικειμενική από το δοῦλος.
 
ὁ δὲ θεωρητικός, τοῦ πρακτικοῦ διαμαρτάνων, ἀνωφελής,
Κύρια πρόταση
ἐστιν: Ρήμα (εννοείται). ὁ θεωρητικός: Υποκείμενο ρήματος. ἀνωφελής: Κατηγορούμενο. διαμαρτάνων: Υποθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο. τοῦ πρακτικοῦ: Αντικείμενο μετοχής.
 
ὁ δὲ πρακτικός, ἀμοιρήσας φιλοσοφίας, ἄμουσος καὶ πλημμελής.
Κύρια πρόταση
ἐστιν: Ρήμα (εννοείται). ὁ πρακτικός: Υποκείμενο. ἄμουσος καὶ πλημμελής: Κατηγορούμενα του υποκειμένου. ἀμοιρήσας: Υποθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο. φιλοσοφίας: Αντικείμενο μετοχής.
 
Πειρατέον οὖν εἰς δύναμιν καὶ τὰ κοινὰ πράττειν καὶ τῆς φιλοσοφίας ἀντιλαμβάνεσθαι κατὰ τὸ παρεῖκον τῶν καιρῶν.
Κύρια πρόταση
Πειρατέον (ἐστιν): Ρήμα (απρόσωπη έκφραση). πράττειν καὶ ἀντιλαμβάνεσθαι: Υποκείμενα ρήματος, τελικά απαρέμφατα. ἡμᾶς: Υποκείμενο απαρεμφάτων (εννοείται). τὰ κοινὰ: Αντικείμενο του πράττειν. εἰς δύναμιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποσού (δηλώνει βαθμό). τῆς φιλοσοφίας: Αντικείμενο του ἀντιλαμβάνεσθαι. κατὰ τὸ παρεῖκον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συμφωνίας. τῶν καιρῶν: Γενική υποκειμενική από την επιθετική μετοχή τὸ παρεῖκον.
 
Ενδεικτικές Δραστηριότητες
 
1. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα να εντοπίσετε: α) τα επιχειρήματα και β) τα σχήματα λόγου (παρομοίωση και χιαστό σχήμα), με τα οποία η φιλοσοφία, κατά τον συγγραφέα, είναι το κράτιστον παίδευμα.
 
α) Ο Πλούταρχος υποστηρίζει πως η φιλοσοφία πρέπει να αποτελεί το κύριο αντικείμενο εκπαίδευσης των παιδιών που έχουν γεννηθεί από ελεύθερους πολίτες, διότι είναι το καλύτερο μάθημα απ’ όλα. Ο συνδυασμός της φιλοσοφίας με την πολιτική δεινότητα, κατά τον Πλούταρχο, οδηγεί στη διαμόρφωση «τέλειων» ανθρώπων. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν τη δυνατότητα αφενός να πολιτεύονται κατά τρόπο επωφελή για το κοινωνικό σύνολο και αφετέρου να διασφαλίζουν την πνευματική και ψυχική τους γαλήνη μέσω της φιλοσοφίας. Ως εκ τούτου, η φιλοσοφία, αν συνδυαστεί με στοιχεία της πρακτικής εκπαίδευσης, μπορεί να αποτελέσει την καλύτερη μορφή εκπαίδευσης, μιας και προσφέρει πληρότητα και πνευματική καλλιέργεια στα άτομα.

β) Προκειμένου να αναδείξει την υπεροχή της φιλοσοφίας έναντι των άλλων μαθημάτων χρησιμοποιεί μια παρομοίωση. Όπως, λοιπόν, είναι καλό να ταξιδέψει κανείς σε πολλές πόλεις, αλλά είναι ωφέλιμο να μείνει στην καλύτερη, έτσι και οι νέοι είναι καλό να ασχοληθούν με τα εγκύκλια μαθήματα, αλλά είναι ωφέλιμο να δώσουν έμφαση στη φιλοσοφία. Στο πλαίσιο αυτής της παρομοίωσης, το δεύτερο σκέλος της οποίας εννοείται από τα όσα έχει ήδη αναφέρει ο Πλούταρχος, μπορούμε να διακρίνουμε τη διαμόρφωση ενός χιαστού σχήματος:

πολλὰς πόλεις / ἐγκυκλίων παιδευμάτων             καλόν            

τῇ κρατίστῃ / τὴν φιλοσοφίαν                                χρήσιμον        
 
2. Στη συνέχεια να μεταφράσετε τη δεύτερη παράγραφο. Για τη μετάφραση πρέπει να λάβετε υπόψη όσα έχετε μάθει για τις μετοχές.
 
Θεωρώ τέλειους ανθρώπους εκείνους που μπορούν να συνδυάζουν και να αναμειγνύουν την πολιτική δύναμη με τη φιλοσοφία, και θεωρώ ότι αυτό υπάρχει σε αυτούς που κατέχουν τα δύο σημαντικότερα αγαθά, τον επωφελή για το σύνολο βίο, όταν αυτοί πολιτεύονται, και την ήρεμη και γαλήνια ζωή, όταν ασχολούνται με τη φιλοσοφία. Γιατί υπάρχουν τρία είδη ζωής, ο πρακτικός βίος, ο θεωρητικός και ο ηδονιστικός. Ο τελευταίος επειδή είναι αχαλίνωτος και υποδουλωμένος στις ηδονές, είναι ζωώδης και μικροπρεπής. Ο θεωρητικός βίος, αν έχει έλλειψη πρακτικότητας, είναι ανώφελος. Ο πρακτικός βίος, αν δεν έχει μερίδιο φιλοσοφίας, είναι ακαλλιέργητος και ατελής. Πρέπει, λοιπόν, να προσπαθούμε, όσο είναι εφικτό, να συμμετέχουμε και στα δημόσια και να ασχολούμαστε με τη φιλοσοφία στο βαθμό που το επιτρέπουν οι περιστάσεις.
 
3. Για την καλύτερη κατανόηση των επιρρηματικών μετοχών να προσπαθήσετε να τις μετατρέψετε σε ισοδύναμες επιρρηματικές προτάσεις.
 
πολιτευομένους: Αν εκλάβουμε τη μετοχή ως καθαρά χρονική που δηλώνει κάτι το σύγχρονο, τότε θα αναλυθεί με ὅτε + Οριστική: ὅτε πολιτεύονται
Αν εκλάβουμε τη μετοχή ως χρονικοϋποθετική που δηλώνει κάτι το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν και στο μέλλον, τότε θα αναλυθεί με ὅταν + Υποτακτική: ὅταν πολιτεύωνται.
 
διατρίβοντας: Αν εκλάβουμε τη μετοχή ως καθαρά χρονική που δηλώνει κάτι το σύγχρονο, τότε θα αναλυθεί με ὅτε + Οριστική: ὅτε διατρίβουσι
Αν εκλάβουμε τη μετοχή ως χρονικοϋποθετική που δηλώνει κάτι το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν και στο μέλλον, τότε θα αναλυθεί με ὅταν + Υποτακτική: ὅταν διατρίβωσι.
 
ὤν: Αν η αιτιολογική μετοχή εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία και εξαρτάται από αρκτικό χρόνο, εισάγεται με τους συνδέσμους ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι, και εκφέρεται με Οριστική. = ἐπεί ὁ βίος ἐστι
 
διαμαρτάνων: Με βάση το νόημα του κειμένου διαπιστώνουμε πως με την υποθετική μετοχή σχηματίζεται υποθετικός λόγος που δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον, εφόσον πρόκειται για κάτι που έχει διαρκή αλήθεια όσες φορές κι αν συμβεί τώρα ή στο μέλλον. Η μετοχή αναλύεται, άρα, με ἐάν + υποτακτική
= ἐάν διαμαρτάνῃ
 
ἀμοιρήσας: Με βάση το νόημα του κειμένου διαπιστώνουμε πως με την υποθετική μετοχή σχηματίζεται υποθετικός λόγος που δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον, εφόσον πρόκειται για κάτι που έχει διαρκή αλήθεια όσες φορές κι αν συμβεί τώρα ή στο μέλλον. Η μετοχή αναλύεται, άρα, με ἐάν + υποτακτική
= ἐάν ἀμοιρήσῃ