Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Εφηβεία και βία: Βίοι παράλληλοι» [Ασκήσεις συνοπτικής απόδοσης]

Jenny Armitage
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Εφηβεία και βία: Βίοι παράλληλοι» [Ασκήσεις συνοπτικής απόδοσης]
 
     Ορισμένα γεγονότα βίαιης εφηβικής παραβατικότητας δημιουργούν την εντύπωση ότι η βία έχει αρχίσει να γίνεται πλέον ενδημική στη ζωή των εφήβων μας. Πόσο ευσταθεί, όμως, αυτή η εντύπωση;
     Είναι βέβαια γεγονός ότι οι εκδηλώσεις βίας είναι μέρος της ζωής των εφήβων: Η σκέψη τους χαρακτηρίζεται από στοιχεία ιδεαλισμού, αλλά και ριζοσπαστισμού, από μια γενικότερη δηλαδή τάση «να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον αλλάξουμε τώρα». Υπάρχει έτσι στον έφηβο η διάθεση ν’ αμφισβητεί την εξουσία και να αντιδρά, έστω και με τη βία, τόσο απέναντι στους φορείς της όποιας εξουσίας (γονείς, δασκάλους, αστυνομικούς, κρατικά όργανα εν γένει), όσο και απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας. Συχνή είναι και η στράτευση του εφήβου σε ακραίες οργανώσεις, κινήματα και ομάδες (π.χ. χούλιγκανς). Ωστόσο αυτή είναι απλώς μια παροδική κατάσταση, η οποία με την ενηλικίωση του εφήβου εξομαλύνεται πλήρως, εφόσον βέβαια δεν υπάρξουν λανθασμένες αντιδράσεις στη διαχείρισή της. Επομένως, ο αρνητισμός του εφήβου, που συνδέεται άλλωστε με τη διαδικασία για την ωρίμασή του και την απόκτηση μιας «ταυτότητας», δεν είναι κατά κανόνα κάτι το ανησυχητικό.
     Υπάρχουν όμως σημαντικές διαβαθμίσεις στη βίαιη επιθετικότητα των εφήβων, ανάλογα με τη γενικότερη περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα, αλλά και ανάλογα με το ειδικότερο οικογενειακό ή άλλο περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο έφηβος.
     Ειδικότερα, το κοινά αποδεκτό σύστημα αξιών της κοινωνίας, όπως αυτό διαχέεται στα επιμέρους μέλη της, συγκροτεί εν τέλει τους κανόνες εκείνους που διασφαλίζουν την προαγωγή της κοινωνικής συμβίωσης και της ευνομίας. Η αμφισβήτηση των κανόνων αυτών, έστω και αν είναι απαραίτητη για την προσαρμογή της κοινωνίας στις νέες εκάστοτε περιστάσεις, προκαλεί όμως, σε ένα πρώτο στάδιο, καταστάσεις ανομίας και κοινωνικής αποσταθεροποίησης που εκτρέφουν την εγκληματικότητα. Μάλιστα η βία, όταν γίνεται στοιχείο της καθημερινότητας και υπερπροβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργεί στο ευρύτερο κοινό, αλλά ιδίως στους νέους, έναν εθισμό που συντηρεί και αυξάνει τη βίαιη εγκληματικότητα.
     Όμως, ανάλογα συμβαίνουν όταν η βία διεισδύει στο ειδικότερο περιβάλλον των εφήβων και βρίσκει εκεί πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης. Πότε όμως συμβαίνει αυτό; Όταν οι γονείς  είναι υπερπροστατευτικοί, αδιάφοροι ή επιθετικοί με το παιδί τους ή και μεταξύ τους (ενδοοικογενειακή βία), όταν οι δάσκαλοι περιορίζονται σε μια ξερή αναπαραγωγή γνώσεων, χωρίς να διαμορφώνουν προσωπικότητες και να εμφυσούν ιδανικά, και όταν ακόμη, σε ένα επόμενο στάδιο, οι νέοι μας -δίχως άρτιο γνωσιακό εξοπλισμό και όραμα- αποδύονται στον αγώνα να βρουν απλώς κάποια -οποιαδήποτε!- εργασία για να επιβιώσουν, τότε η μοιραία εξέλιξη είναι κάποιοι από αυτούς, οι πλέον ευάλωτοι, να καταλήγουν σε ατραπούς παραβατικότητας (θεωρία της θεσμικής δυσλειτουργίας). Στην πορεία τους αυτή είναι άλλωστε βέβαιο ότι θα συναντήσουν και άλλους νέους με αντίστοιχα οικογενειακά, σχολικά ή και εργασιακά προβλήματα. Αποτέλεσμα: Θα συμπήξουν όλοι μαζί παραβατικές ομάδες και θα επιχειρήσουν έτσι να διεκδικήσουν μιαν «αρνητική ταυτότητα» στην παρανομία, αντί για τη θετική ταυτότητα που δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν.
 
Ο Νέστωρ Ε. Κουράκης είναι καθηγητής Νομικής στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Λευκωσίας και τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών.
 
ΘΕΜΑ 1
Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) το περιεχόμενο της δεύτερης παραγράφου του κειμένου («Είναι βέβαια γεγονός… κάτι το ανησυχητικό»).
Μονάδες 20
 
Οι εκδηλώσεις βίας συνιστούν μέρος της εφηβικής ζωής, καθώς οι έφηβοι ως ιδεαλιστές επιδιώκουν την αλλαγή, ερχόμενοι σε αντιπαράθεση με τους φορείς εξουσίας. Αμφισβητούν, συνάμα, την επικρατούσα ιδεολογία της κοινωνίας, ωθούμενοι ακόμη και στην ένταξη σε βίαιες ομάδες. Πρόκειται, ωστόσο, για μια σύντομη μεταβατική περίοδο, η οποία με τη σωστή διαχείριση οδηγεί ομαλά στην ωρίμαση και την απόκτηση προσωπικής ταυτότητας.
[Λέξεις: 60]
 
ΘΕΜΑ 1
Να καταγράψετε επιγραμματικά (75-85 λέξεις) τα αίτια της εφηβικής και νεανικής παραβατικότητας, όπως αυτά παρουσιάζονται από τον συγγραφέα του κειμένου.
Μονάδες 20
 
Οι έφηβοι ωθούνται στη βία λόγω του ιδεαλισμού τους και της διάθεσης για ανατροπή των εκάστοτε κυρίαρχων αντιλήψεων. Αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας και ενίοτε εντάσσονται σε οργανώσεις, καθώς βρίσκονται σε διαδικασία ωρίμασης. Παραλλήλως, τα φαινόμενα βίας, που προκύπτουν κατά την αμφισβήτηση και επαναπροσαρμογή των κοινωνικών αξιών στα εξελισσόμενα δεδομένα, επηρεάζουν τους νέους, καθώς προβάλλονται συνεχώς από τα μέσα ενημέρωσης. Επηρεάζονται, συνάμα, από φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας κι από την αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης με αποτέλεσμα να αναζητούν μέσω της ανομίας -ατομικής ή ομαδικής- μια έστω «αρνητική» ταυτότητα. 
[Λέξεις: 85]