Αδίδακτο Κείμενο: Πλάτων, Ἐπιστολαί 324d –325a [Συντακτική ανάλυση]

Stanley Wong
 
Αδίδακτο Κείμενο: Πλάτων, Ἐπιστολαί 324d –325a [Συντακτική ανάλυση]
(έκδ. του Burnet, J. Oxford University Press, 1903)
 
Στην έβδομη επιστολή του ο Πλάτων προχωρά στον απολογισμό του για τα τρία ταξίδια που είχε πραγματοποιήσει στη Σικελία. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα διατυπώνει την άποψή του για το καθεστώς των τριάκοντα τυράννων, άποψη που είχε ήδη διαμορφώσει, όταν πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στη Σικελία (390 ή 389 π.Χ.).
 
Τούτων [τῶν τριάκοντα] δή τινες οἰκεῖοί τε ὄντες καί γνώριμοι ἐτύγχανον ἐμοί, καί δή καί παρεκάλουν εὐθύς ὡς ἐπί προσήκοντα πράγματά με. Καί ἐγώ θαυμαστόν οὐδέν ἔπαθον ὑπό νεότητος· ᾠήθην γάρ αὐτούς ἔκ τινος ἀδίκου βίου ἐπί δίκαιον τρόπον ἄγοντας διοικήσειν δή τήν πόλιν, ὥστε αὐτοῖς σφόδρα προσεῖχον τόν νοῦν, τί πράξοιεν. Καί ὁρῶν δήπου τούς ἄνδρας ἐν χρόνῳ ὀλίγῳ χρυσόν ἀποδείξαντας τήν ἔμπροσθεν πολιτείαν —τά τε ἄλλα καί φίλον ἄνδρα ἐμοί πρεσβύτερον Σωκράτη, ὃν ἐγώ σχεδόν οὐκ ἂν αἰσχυνοίμην εἰπών δικαιότατον εἶναι τῶν τότε, ἐπί τινα τῶν πολιτῶν μεθ᾽ ἑτέρων ἔπεμπον, βίᾳ ἄξοντα ὡς ἀποθανούμενον, ἵνα δή μετέχοι τῶν πραγμάτων αὐτοῖς, εἴτε βούλοιτο εἴτε μή· ὁ δ᾽ οὐκ ἐπείθετο, πᾶν δέ παρεκινδύνευσεν παθεῖν πρίν ἀνοσίων αὐτοῖς ἔργων γενέσθαι κοινωνός — ἃ δή πάντα καθορῶν καί εἴ τιν᾽ ἄλλα τοιαῦτα οὐ σμικρά, ἐδυσχέρανά τε καί ἐμαυτόν ἐπανήγαγον ἀπό τῶν τότε κακῶν.
 
Μετάφραση
Από αυτούς (τους τριάκοντα) κάποιοι συνέβη να είναι συγγενείς και γνώριμοί μου, και πράγματι μου ζητούσαν αμέσως να συνεργαστώ μαζί τους, θεωρώντας πώς πρόκειται για κάτι που μου ταίριαζε. Κι εγώ λόγω της νεότητάς μου ένιωσα κάτι που δεν ήταν περίεργο∙ φαντάστηκα πως εκείνοι με την εξουσία τους θα οδηγούσαν την πόλη από έναν άδικο σε ένα δίκαιο τρόπο ζωής, με συνέπεια να παρακολουθώ με μεγάλη προσοχή το τι θα κάνουν. Και επειδή έβλεπα τους άνδρες αυτούς μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποδεικνύουν πως η προηγούμενη διοίκηση ήταν χρυσάφι -πέρα από άλλα και έναν φίλο μου ηλικιωμένο, τον Σωκράτη, τον οποίο εγώ δεν ντρέπομαι να πω πώς τον θεωρούσα τον δικαιότερο όλων εκείνης της εποχής, έστελναν μαζί με άλλους εναντίον ενός πολίτη για να τον φέρουν με τη βία για να θανατωθεί, προκειμένου να συμμετάσχει στις πολιτικές τους ενέργειες είτε το ήθελε είτε όχι∙ εκείνος δεν πειθόταν, διακινδυνεύοντας να υποστεί το οτιδήποτε παρά να συμμετάσχει στα ανόσια έργα τους- έτσι, επειδή έβλεπα όλα αυτά και άλλα παρόμοιας φύσης, όχι λιγότερο σημαντικά, ενοχλήθηκα και απομάκρυνα τον εαυτό μου από τις αδικοπραξίες εκείνης της εποχής.
 
Συντακτική ανάλυση
 
Τούτων [τῶν τριάκοντα] δή τινες οἰκεῖοί τε ὄντες καί γνώριμοι ἐτύγχανον ἐμοί,
Κύρια πρόταση
ἐτύγχανον: Ρήμα. τινες: Υποκείμενο ρήματος. ὄντες: Κατηγορηματική μετοχή, η οποία έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα. οἰκεῖοί & γνώριμοι: Κατηγορούμενα στο υποκείμενο της μετοχής. Τούτων: Γενική διαιρετική. ἐμοί: Δοτική αντικειμενική. [Το ρήμα τυγχάνω συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή.] [Επίθετα που δηλώνουν φιλία ή έχθρα συντάσσονται με δοτική αντικειμενική.]
 
καί δή καί παρεκάλουν εὐθύς ὡς ἐπί προσήκοντα πράγματά με.
Κύρια πρόταση
παρεκάλουν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). με: Αντικείμενο ρήματος. εὐθύς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. ἐπί πράγματα: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς. ὡς προσήκοντα: Αιτιατική απόλυτη, αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας, με υποκείμενό της το πράγματα. [Το ὡς είναι δηλωτικό της υποκειμενικής αιτίας.] [Με αιτιατική απόλυτη εκφέρεται η μετοχή απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων.]
 
Καί ἐγώ θαυμαστόν οὐδέν ἔπαθον ὑπό νεότητος·
Κύρια πρόταση
ἔπαθον: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος. οὐδέν: Αντικείμενο ρήματος (σύστοιχο). θαυμαστόν: Επιθετικός προσδιορισμός στο οὐδέν. ὑπό νεότητος: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου.
 
ᾠήθην γάρ αὐτούς ἔκ τινος ἀδίκου βίου ἐπί δίκαιον τρόπον ἄγοντας διοικήσειν δή τήν πόλιν,
Κύρια πρόταση
ᾠήθην: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). διοικήσειν: Ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο ρήματος. αὐτούς: Υποκείμενο απαρεμφάτου, σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας. τήν πόλιν: Αντικείμενο απαρεμφάτου. ἄγοντας: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του απαρεμφάτου. τήν πόλιν: Αντικείμενο μετοχής. ἔκ βίου: τινος & ἀδίκου: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο βίου. Εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης. ἐπί τρόπον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο (μεταφορικά). δίκαιον: Επιθετικός προσδιορισμός στο τρόπον.
 
ὥστε αὐτοῖς σφόδρα προσεῖχον τόν νοῦν
Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση, εκφερόμενη με οριστική για να δηλωθεί πραγματικό αποτέλεσμα
προσεῖχον: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τόν νοῦν: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτοῖς: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. σφόδρα: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 
τί πράξοιεν
Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική ως αντικείμενο της έκφρασης «προσεῖχον τόν νοῦν» (έστρεφα την προσοχή)
πράξοιεν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος. τί: Αντικείμενο ρήματος.
 
Καί ὁρῶν δήπου τούς ἄνδρας ἐν χρόνῳ ὀλίγῳ χρυσόν ἀποδείξαντας τήν ἔμπροσθεν πολιτείαν… ἐδυσχέρανα
Κύρια πρόταση
ἐδυσχέρανα: Ρήμα (εννοείται από την κύρια που ακολουθεί το παρένθετο χωρίο, καθώς ο γράφων ξεκινά να εξηγεί γιατί δυσαρεστήθηκε με τους τριάκοντα). ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). ὁρῶν: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τούς ἄνδρας: Αντικείμενο ρήματος. ἀποδείξαντας: Κατηγορηματική μετοχή, που αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος. τήν πολιτείαν: Αντικείμενο κατηγορηματικής μετοχής. χρυσόν: Κατηγορούμενο του αντικειμένου της κατηγορηματικής μετοχής. ἔμπροσθεν: Επιθετικός προσδιορισμός στο πολιτείαν. ἐν χρόνῳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει το χρονικό διάστημα. ὀλίγῳ: Επιθετικός προσδιορισμός στο χρόνῳ.
 
τά τε ἄλλα καί φίλον ἄνδρα ἐμοί πρεσβύτερον Σωκράτη ἐπί τινα τῶν πολιτῶν μεθ᾽ ἑτέρων ἔπεμπον, βίᾳ ἄξοντα ὡς ἀποθανούμενον,
Κύρια πρόταση
ἔπεμπον: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). ἄνδρα: Αντικείμενο ρήματος. Σωκράτη: Επεξήγηση στο ἄνδρα. πρεσβύτερον: Επιθετικός προσδιορισμός στο Σωκράτη. φίλον: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρα. ἐμοί: Δοτική αντικειμενική. ἐπί τινα: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής κατεύθυνσης. τῶν πολιτῶν: Γενική διαιρετική. μεθ᾽ ἑτέρων: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας. ἄξοντα: Τελική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος. Ως αντικείμενο της μετοχής λειτουργεί το τινά. βίᾳ: Δοτική του τρόπου. ὡς ἀποθανούμενον: Τελική μετοχή με υποκείμενο το τινά. [Οι δύο μετοχές είναι χρόνου μέλλοντα, όπως συμβαίνει με τις τελικές μετοχές.]  
 
ὃν ἐγώ σχεδόν οὐκ ἂν αἰσχυνοίμην εἰπών δικαιότατον εἶναι τῶν τότε,
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, η οποίο προσδιορίζει τον Σωκράτη
οὐκ ἂν αἰσχυνοίμην: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος. εἰπών: Κατηγορηματική μετοχή, αναφερόμενη στο υποκείμενο του ρήματος (από το ρήμα ψυχικού πάθους αἰσχύνομαι). εἶναι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της κατηγορηματικής μετοχής. ὃν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου, σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας. δικαιότατον: Κατηγορούμενο του υποκειμένου (ὃν). τῶν τότε: Γενική διαιρετική. σχεδόν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.
 
ἵνα δή μετέχοι τῶν πραγμάτων αὐτοῖς,
Δευτερεύουσα τελική πρόταση, εκφερόμενη με ευκτική του πλαγίου λόγου για να δηλώσει σκοπό υποκειμενικό και αβέβαιο στο παρελθόν
μετέχοι: Ρήμα. οὗτος: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). [Ρήματα που σημαίνουν συμμετοχή, όπως το μετέχω, συντάσσονται με δύο αντικείμενα, το ένα σε γενική και το άλλο σε δοτική.] τῶν πραγμάτων: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτοῖς: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος.
 
εἴτε βούλοιτο εἴτε μή·
Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, με δύο υποθέσεις
βούλοιτο: Ρήμα. οὗτος: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται).
 
ὁ δ᾽ οὐκ ἐπείθετο,
Κύρια πρόταση
οὐκ ἐπείθετο: Ρήμα. ὁ δε: Υποκείμενο ρήματος.
 
πᾶν δέ παρεκινδύνευσεν παθεῖν
Κύρια πρόταση
παρεκινδύνευσεν: Ρήμα. οὗτος: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). παθεῖν: Τελικό απαρέμφατο, ως αντικείμενο ρήματος, με το ίδιο υποκείμενο (ταυτοπροσωπία). πᾶν: Αντικείμενο απαρεμφάτου, σύστοιχο.
 
πρίν ἀνοσίων αὐτοῖς ἔργων γενέσθαι κοινωνός —
Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, απαρεμφατική. Ο σύνδεσμος πριν, όταν συντάσσεται με απαρέμφατο, δηλώνει γεγονός ενδεχόμενο, υστερόχρονο ως προς την πράξη της κύριας
γενέσθαι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. οὗτος: Υποκείμενο απαρεμφάτου/ρήματος (εννοείται). κοινωνός: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. ἔργων: Γενική αντικειμενική. ἀνοσίων: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἔργων. αὐτοῖς: Δοτική προσωπική κτητική.
 
ἃ δή πάντα καθορῶν καί εἴ τιν’ ἄλλα τοιαῦτα οὐ σμικρά, ἐδυσχέρανά τε
Κύρια πρόταση
ἐδυσχέρανά: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). καθορῶν: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ἃ: Αντικείμενο μετοχής. πάντα: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο αντικείμενο της μετοχής. και ἄλλα: Αντικείμενο της μετοχής. τινά & τοιαῦτα & οὐ σμικρά: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο ἄλλα.
 
καί ἐμαυτόν ἐπανήγαγον ἀπό τῶν τότε κακῶν.
Κύρια πρόταση
ἐπανήγαγον: Ρήμα. ἐγώ: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). ἐμαυτόν: Αντικείμενο ρήματος. ἀπό τῶν κακῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης. τότε: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».