Παράδειγμα Συγκριτικής Εξέτασης Κειμένων
Παπαδιαμάντης – Ντοστογιέφσκι
Η Φόνισσα (Β΄ Λυκείου), μπορεί να μελετηθεί στους άξονες:
1. Πολυφωνία και ηθογραφία σε Παπαδιαμάντη και Ντοστογιέφσκι
2. Σημαίνουσα Ονοματολογία
Το διήγημα αρχίζει από το ξενύχτι της θεια-Χαδούλας κοντά στην άρρωστη νεογέννητη εγγονή της, π.χ. «Μισοπλαγιασμένη κοντά στην εστίαν, με σφαλιστά τα όμματα, την κεφαλήν ακουμβώσα εις το κράσπεδον της εστίας, η θεια-Χαδούλα, η κοινώς καλουμένη Γιαννού η Φράγκισσα, δεν εκοιμάτο, αλλ΄ εθυσίαζε τον ύπνο πλησίον εις το λίκνον της ασθενούσης μικρής εγγονής της.» (σελ.43). Καθώς ξαγρυπνάει συλλογιέται αναδρομικά τη ζωή της, που πάντα υπηρετούσε τους άλλους ως παιδί, ως σύζυγος και ως γιαγιά. Έτσι, δίνονται τα στοιχεία που στοιχειοθετούν την ηθογράφηση της Φόνισσας και την πορεία προς το «ψήλωμα του νου», τον πνιγμό των κοριτσιών και τη φυγή της. Το μοτίβο του πνιγμού, του πικρού παιδότοπου/ κήπου και η σημειολογία των τελευταίων λόγων της για την προίκα συγκροτούν την εσωτερική της αντίφαση ως συνέπεια αιτίων και κοινωνικών παραγόντων για τη θέση της γυναίκας. Οι δευτερεύουσες φωνές των παιδιών και των γειτόνων, οι διάλογοι, οι εσωτερικοί μονόλογοι, ο λόγος του αφηγητή-συγγραφέα όλα συγκροτούν την πολυφωνία του διηγήματος που μπορεί να συνεξεταστεί συγκριτικά με το απόσπασμα, Αδελφοί Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, που ανθολογείται στο ίδιο βιβλίο (σελ. 526-535). Από τη σύγκριση προκύπτει το ξεχωριστό ύφος γραφής του κάθε συγγραφέα και η πολυφωνία του διηγήματος και του μυθιστορήματος αντίστοιχα.
Μπορούν να αναδειχθούν η αυθεντικότητα των ηρώων της αφήγησης με το ύφος των λόγων και το ήθος των πράξεών τους, καθώς με ψυχαναλυτικό τρόπο ο αφηγητής αποκαλύπτει και τις πιο μύχιες σκέψεις τους. Επίσης, η κοινωνιολογική διάσταση του λογοτεχνικού έργου είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που μπορεί να αναδειχθεί κατά τη συγκριτική παρουσίαση. Παρατηρούμε ότι η τέχνη και τεχνική της πολυγλωσσικής γραφής, η τραγική ειρωνεία, ο σαρκασμός, ο αυτοσαρκασμός και η αλληγορία χαρακτηρίζουν τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη και τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, όπως:
«Όμως εγώ είμαι πάντοτε ακριβής στην ώρα μου […] η ακρίβεια είναι η ευγένεια των βασιλιάδων…
-Όμως εσείς, όπως και να΄ ναι, δεν είστε βασιλιάς, -είπε αμέσως ο Μιούσοβ που δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί.[…]
Μα το Θεό, το΄ ξερα! Όμως, έτσι συμβαίνει πάντοτε. Όλο κάτι θα πω που δε θα ταιριάζει με την περίσταση! Αιδεσιμότατε! -ξεφώνισε με κάποιο ξαφνικό πάθος:- Έχετε τώρα μπροστά σας έναν γελωτοποιό» (Αδελφοί Καραμάζοφ, ΚΝΛ. σελ.527). Ο διάλογος συνεχίζεται και φτάνει σε σημείο παραλογισμού (ψέμα με τα Συναξάρια και το Ντιντερό, ψέμα ως δοκιμή). Μέσα από την πολυφωνία του διαλόγου, με το κωμικό και ευτράπελο στοιχείο, αυτοηθογραφούνται και ψυχογραφούνται οι ήρωες, ελεύθεροι μέσα στις συγκρούσεις τους. Στο έργο υπάρχουν κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς ομολογεί ο πατέρας Καραμάζοφ ότι έμαθε τα ψέματα στους τσιφλικάδες και φιλοσοφικός στοχασμός, καθώς ομολογεί ο πατέρας Καραμάζοφ ότι θαυμάζει τις ελεύθερες ιδέες του Ντιντερό.
Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, θεια-Χαδούλα ή Γιαννού η Φράγκισσα ή Φραγογιαννού, στοχάζεται τα παθήματα του βίου της και με τον απλοϊκό τρόπο της σκέψης της καταλήγει στο ρητορικό ερώτημα: «Θεέ μου, γιατί να έλθη στον κόσμο κι αυτό;». Ενώ συλλογίζεται οδηγείται στον παραλογισμό και από θύμα μετατρέπεται σε θύτη των μικρών κοριτσιών, αφού πρώτα διαμόρφωσε τη θεωρία της για το θάνατο ως λύτρωση από τα βάσανα της ζωής και ως σωτηρία των γονιών από την προίκα. Εδώ οι κοινωνικοί παράγοντες ως ηθικοί αυτουργοί οδηγούν τη Φραγκογιαννού στην ανοίκεια δράση της, τη μη αποδεκτή, στους πνιγμούς των κοριστιών, όπως: «να μη σώσουν!…Να μην πάνε παραπάνω! –Τι να σας πω!… έτσι του ’ρχεται τ’ ανθρώπου, την ώρα που γεννιώνται, να τα καρυδοπνίγει!…» (προοικονομία). Έτσι, συντελείται το ψήλωμα του νου της θεια-Χαδούλας (ονοματολογική ειρωνεία), καλύτερα Σκληρούλας, που θεωρεί με τη συγκατάβαση του Αϊ-Γιάννη ότι είναι η επιλεγμένη να φέρει τη λευτεριά στην Περιβολού από τα μικρά κορίτσια.
Οι εσωτερικές της σκέψεις ηχούν ως τραγική ειρωνεία και εσωτερική ετερότητα, όπως: «- Τι τ’ αφήνει εδώ, κείνος ο πατέρας τους, μικρά κορίτσια, είπε πάλιν η Φραγκογιαννού. Τάχα δεν μπορούν να πέσουν και μοναχά τους μέσα;…». Το άλλοθι ως άκρως λογική σκέψη υποστηρίζει τον παραλογισμό της για τον πνιγμό των κοριτσιών. Η πολυφωνία του διηγήματος δίνεται με το διάλογο, την παιδική γλώσσα και τον εσωτερικό μονόλογο, που δημιουργούν ένα δραματικό πλαίσιο.
Η ετοιμότητα της Φραγκογιαννούς μετά την πράξη της, που άρχισε να τρέχει και να φωνάζει ότι τα παιδιά πνίγηκαν στη στέρνα, καταδεικνύει τον τεχνίτη του λόγου και του ηθογραφικού διηγήματος Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, που δίνει από την οπτική γωνία της Φραγκογιαννούς όλη την εσωτερική δαιμονική της αντίφασης. Η κοινωνία δίνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται τέτοιοι χαρακτήρες. Η ονοματολογία με τις συνδηλώσεις της είναι σημαίνουσα και συνηγορεί στην οπτική της εξωτερικής και εσωτερικής ετερότητας, καθώς η ηρωίδα παρουσιάζεται ως Γιαννού, ανώνυμη κάτω από το όνομα του άντρα της ή ως Φραγκο-γιαννού με α΄ συνθετικό που συνδηλώνει τον αλλότριο, και ως Χαδούλα, αντίφαση και ειρωνεία σε σχέση με τις πράξεις της. Η καταδίωξη στη θάλασσα, στους βράχους και η επισήμανση ότι κάτω ήταν η άβυσσος, κάνουν το τοπίο να συνομιλεί με την αβυσσώδη ψυχολογία της Φόνισσας.
Μπορεί, επίσης, να μελετηθούν κάποια έργα ως προς καθορισμένους άξονες και σε σύγκριση με άλλους συγγραφείς, π.χ. με τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι. Σε μια τέτοια συγκριτική μελέτη της Φόνισσας του Παπαδιαμάντη με τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι μπορούμε να δούμε ότι ο Παπαδιαμάντης είναι τόσο πολυφωνικός όσο και ο Ντοστογιέφσκι. Ο Ντοστογιέφσκι αφήνει ελεύθερους τους ήρωές του, αυτόνομους, ασυγχώνευτους και πολυφωνικούς κατά τον Μπαχτίν που δρουν σε χαώδη κόσμο. Το ίδιο κάνει και ο Παπαδιαμάντης, διαφέρει ως προς τη σύνθεση, καθώς οδηγεί τους ήρωές του όχι στο χάος, αλλά στη αποκατάσταση της ισορροπίας ως δοκιμασία-τιμωρία, ως έρωτα-θάνατο, ως ύβρη-τίση. Η κοινωνική παράμετρος στο Ντοστογιέφσκι περνάει όχι ως αιτιότητα, όπως έμμεσα δίνεται με την περιγραφή ή τις εγκιβωτισμένες ιστορίες στον Παπαδιαμάντη, αλλά ως φωνές που αντιδικούν, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό στους Αδερφούς Καραμάζοφ (σελ. 526-535). Αν συγκρίνουμε τον τρόπο σκέψης των δρώντων προσώπων ( αδελφοί Καραμάζοφ, μοναχός, κτηματίας) θα δούμε ότι στοχάζονται ο καθένας με το δικό του τρόπο, ενώ αφήνεται ελεύθερος χώρος συζήτησης για τον άθεο, όπως «ο άθεος Ντιντερό πήγε στο μητροπολίτη Πλάτωνα για να συζητήσει μαζί του για την ύπαρξη του Θεού…» ΚΝΛ. σελ.529. Παρατηρούμε, ακόμα, στο απόσπασμα ότι ο διακωμωδούμενος διακωμωδεί και ο συγγραφέας ακούει ως τρίτη φωνή χωρίς να παρεμβαίνει, «βλέπει και σκέφτεται τον κόσμο του κυρίως μέσα από το χώρο και όχι μέσα από το χρόνο», όπως λέει ο Μπαχτίν και ασκεί ένα είδος «κοινωνιολογίας των συνειδήσεων». Τέτοια στοιχεία προβληματισμού δεν αφήνει ο θρησκευόμενος Παπαδιαμάντης, του οποίου το έργο από την πρώτη ανάγνωση διαπερνάται από την ορθοδοξία με τις εκκλησίες, τους ψαλμούς και τους εσπερινούς. Ενυπάρχει ως στοιχείο ενταγμένο στη ζωή το δαιμονικό και υπερφυσικό δίπλα στο ρεαλιστικό (Φαρμακολύτρια, κ.ά.).
Ωστόσο, υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσά τους, που συνδέονται με την ορθοδοξία και τα οποία απαντώνται και στο μυθιστόρημα των Νέων Χρόνων, από το οποίο έχουν υποστεί επιδράσεις και οι δυο συγγραφείς, όπως είναι: η περιπέτεια, η δοκιμασία, η εξομολόγηση και ο προβληματισμός.
Ο Ντοστογιέφσκι, όμως, έκαμε την καινοτομία του σπάζοντας τη γνωστή ως τότε σύνθεση στη δομή του μυθιστορήματος και προβάλλοντας τόσο την απεικόνιση πολλών ασυγχώνευτων προσωπικοτήτων, που κινούνται σε πολλά επίπεδα, όσο και την αντιφατικότητα που υπάρχει στον αντικειμενικό κόσμο του κοινωνικού περίγυρου. Αντίθετα ο Παπαδιαμάντης μέσα από την «πολυγλωσσία και πολυφωνία» οδηγεί στη σύνθεση και την αληθοφάνεια του ήρωα. Ένα άλλο κοινό στοιχείο στον Παπαδιαμάντη και στον Ντοστογιέφσκι είναι ότι και οι δυο έχουν «το χάρισμα της άμεσης ενόρασης στον ξένο ψυχισμό», όχι υποκειμενικά αλλά ρεαλιστικά με εικόνες καλοδουλεμένες που προβάλλουν τα ψυχικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Πηγή: Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο (ΟΕΔΒ)
Παπαδιαμάντης – Ντοστογιέφσκι
Η Φόνισσα (Β΄ Λυκείου), μπορεί να μελετηθεί στους άξονες:
1. Πολυφωνία και ηθογραφία σε Παπαδιαμάντη και Ντοστογιέφσκι
2. Σημαίνουσα Ονοματολογία
Το διήγημα αρχίζει από το ξενύχτι της θεια-Χαδούλας κοντά στην άρρωστη νεογέννητη εγγονή της, π.χ. «Μισοπλαγιασμένη κοντά στην εστίαν, με σφαλιστά τα όμματα, την κεφαλήν ακουμβώσα εις το κράσπεδον της εστίας, η θεια-Χαδούλα, η κοινώς καλουμένη Γιαννού η Φράγκισσα, δεν εκοιμάτο, αλλ΄ εθυσίαζε τον ύπνο πλησίον εις το λίκνον της ασθενούσης μικρής εγγονής της.» (σελ.43). Καθώς ξαγρυπνάει συλλογιέται αναδρομικά τη ζωή της, που πάντα υπηρετούσε τους άλλους ως παιδί, ως σύζυγος και ως γιαγιά. Έτσι, δίνονται τα στοιχεία που στοιχειοθετούν την ηθογράφηση της Φόνισσας και την πορεία προς το «ψήλωμα του νου», τον πνιγμό των κοριτσιών και τη φυγή της. Το μοτίβο του πνιγμού, του πικρού παιδότοπου/ κήπου και η σημειολογία των τελευταίων λόγων της για την προίκα συγκροτούν την εσωτερική της αντίφαση ως συνέπεια αιτίων και κοινωνικών παραγόντων για τη θέση της γυναίκας. Οι δευτερεύουσες φωνές των παιδιών και των γειτόνων, οι διάλογοι, οι εσωτερικοί μονόλογοι, ο λόγος του αφηγητή-συγγραφέα όλα συγκροτούν την πολυφωνία του διηγήματος που μπορεί να συνεξεταστεί συγκριτικά με το απόσπασμα, Αδελφοί Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, που ανθολογείται στο ίδιο βιβλίο (σελ. 526-535). Από τη σύγκριση προκύπτει το ξεχωριστό ύφος γραφής του κάθε συγγραφέα και η πολυφωνία του διηγήματος και του μυθιστορήματος αντίστοιχα.
Μπορούν να αναδειχθούν η αυθεντικότητα των ηρώων της αφήγησης με το ύφος των λόγων και το ήθος των πράξεών τους, καθώς με ψυχαναλυτικό τρόπο ο αφηγητής αποκαλύπτει και τις πιο μύχιες σκέψεις τους. Επίσης, η κοινωνιολογική διάσταση του λογοτεχνικού έργου είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που μπορεί να αναδειχθεί κατά τη συγκριτική παρουσίαση. Παρατηρούμε ότι η τέχνη και τεχνική της πολυγλωσσικής γραφής, η τραγική ειρωνεία, ο σαρκασμός, ο αυτοσαρκασμός και η αλληγορία χαρακτηρίζουν τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη και τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι, όπως:
«Όμως εγώ είμαι πάντοτε ακριβής στην ώρα μου […] η ακρίβεια είναι η ευγένεια των βασιλιάδων…
-Όμως εσείς, όπως και να΄ ναι, δεν είστε βασιλιάς, -είπε αμέσως ο Μιούσοβ που δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί.[…]
Μα το Θεό, το΄ ξερα! Όμως, έτσι συμβαίνει πάντοτε. Όλο κάτι θα πω που δε θα ταιριάζει με την περίσταση! Αιδεσιμότατε! -ξεφώνισε με κάποιο ξαφνικό πάθος:- Έχετε τώρα μπροστά σας έναν γελωτοποιό» (Αδελφοί Καραμάζοφ, ΚΝΛ. σελ.527). Ο διάλογος συνεχίζεται και φτάνει σε σημείο παραλογισμού (ψέμα με τα Συναξάρια και το Ντιντερό, ψέμα ως δοκιμή). Μέσα από την πολυφωνία του διαλόγου, με το κωμικό και ευτράπελο στοιχείο, αυτοηθογραφούνται και ψυχογραφούνται οι ήρωες, ελεύθεροι μέσα στις συγκρούσεις τους. Στο έργο υπάρχουν κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς ομολογεί ο πατέρας Καραμάζοφ ότι έμαθε τα ψέματα στους τσιφλικάδες και φιλοσοφικός στοχασμός, καθώς ομολογεί ο πατέρας Καραμάζοφ ότι θαυμάζει τις ελεύθερες ιδέες του Ντιντερό.
Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, θεια-Χαδούλα ή Γιαννού η Φράγκισσα ή Φραγογιαννού, στοχάζεται τα παθήματα του βίου της και με τον απλοϊκό τρόπο της σκέψης της καταλήγει στο ρητορικό ερώτημα: «Θεέ μου, γιατί να έλθη στον κόσμο κι αυτό;». Ενώ συλλογίζεται οδηγείται στον παραλογισμό και από θύμα μετατρέπεται σε θύτη των μικρών κοριτσιών, αφού πρώτα διαμόρφωσε τη θεωρία της για το θάνατο ως λύτρωση από τα βάσανα της ζωής και ως σωτηρία των γονιών από την προίκα. Εδώ οι κοινωνικοί παράγοντες ως ηθικοί αυτουργοί οδηγούν τη Φραγκογιαννού στην ανοίκεια δράση της, τη μη αποδεκτή, στους πνιγμούς των κοριστιών, όπως: «να μη σώσουν!…Να μην πάνε παραπάνω! –Τι να σας πω!… έτσι του ’ρχεται τ’ ανθρώπου, την ώρα που γεννιώνται, να τα καρυδοπνίγει!…» (προοικονομία). Έτσι, συντελείται το ψήλωμα του νου της θεια-Χαδούλας (ονοματολογική ειρωνεία), καλύτερα Σκληρούλας, που θεωρεί με τη συγκατάβαση του Αϊ-Γιάννη ότι είναι η επιλεγμένη να φέρει τη λευτεριά στην Περιβολού από τα μικρά κορίτσια.
Οι εσωτερικές της σκέψεις ηχούν ως τραγική ειρωνεία και εσωτερική ετερότητα, όπως: «- Τι τ’ αφήνει εδώ, κείνος ο πατέρας τους, μικρά κορίτσια, είπε πάλιν η Φραγκογιαννού. Τάχα δεν μπορούν να πέσουν και μοναχά τους μέσα;…». Το άλλοθι ως άκρως λογική σκέψη υποστηρίζει τον παραλογισμό της για τον πνιγμό των κοριτσιών. Η πολυφωνία του διηγήματος δίνεται με το διάλογο, την παιδική γλώσσα και τον εσωτερικό μονόλογο, που δημιουργούν ένα δραματικό πλαίσιο.
Η ετοιμότητα της Φραγκογιαννούς μετά την πράξη της, που άρχισε να τρέχει και να φωνάζει ότι τα παιδιά πνίγηκαν στη στέρνα, καταδεικνύει τον τεχνίτη του λόγου και του ηθογραφικού διηγήματος Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, που δίνει από την οπτική γωνία της Φραγκογιαννούς όλη την εσωτερική δαιμονική της αντίφασης. Η κοινωνία δίνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται τέτοιοι χαρακτήρες. Η ονοματολογία με τις συνδηλώσεις της είναι σημαίνουσα και συνηγορεί στην οπτική της εξωτερικής και εσωτερικής ετερότητας, καθώς η ηρωίδα παρουσιάζεται ως Γιαννού, ανώνυμη κάτω από το όνομα του άντρα της ή ως Φραγκο-γιαννού με α΄ συνθετικό που συνδηλώνει τον αλλότριο, και ως Χαδούλα, αντίφαση και ειρωνεία σε σχέση με τις πράξεις της. Η καταδίωξη στη θάλασσα, στους βράχους και η επισήμανση ότι κάτω ήταν η άβυσσος, κάνουν το τοπίο να συνομιλεί με την αβυσσώδη ψυχολογία της Φόνισσας.
Μπορεί, επίσης, να μελετηθούν κάποια έργα ως προς καθορισμένους άξονες και σε σύγκριση με άλλους συγγραφείς, π.χ. με τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι. Σε μια τέτοια συγκριτική μελέτη της Φόνισσας του Παπαδιαμάντη με τους Αδελφούς Καραμάζοφ του Ντοστογιέφσκι μπορούμε να δούμε ότι ο Παπαδιαμάντης είναι τόσο πολυφωνικός όσο και ο Ντοστογιέφσκι. Ο Ντοστογιέφσκι αφήνει ελεύθερους τους ήρωές του, αυτόνομους, ασυγχώνευτους και πολυφωνικούς κατά τον Μπαχτίν που δρουν σε χαώδη κόσμο. Το ίδιο κάνει και ο Παπαδιαμάντης, διαφέρει ως προς τη σύνθεση, καθώς οδηγεί τους ήρωές του όχι στο χάος, αλλά στη αποκατάσταση της ισορροπίας ως δοκιμασία-τιμωρία, ως έρωτα-θάνατο, ως ύβρη-τίση. Η κοινωνική παράμετρος στο Ντοστογιέφσκι περνάει όχι ως αιτιότητα, όπως έμμεσα δίνεται με την περιγραφή ή τις εγκιβωτισμένες ιστορίες στον Παπαδιαμάντη, αλλά ως φωνές που αντιδικούν, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό στους Αδερφούς Καραμάζοφ (σελ. 526-535). Αν συγκρίνουμε τον τρόπο σκέψης των δρώντων προσώπων ( αδελφοί Καραμάζοφ, μοναχός, κτηματίας) θα δούμε ότι στοχάζονται ο καθένας με το δικό του τρόπο, ενώ αφήνεται ελεύθερος χώρος συζήτησης για τον άθεο, όπως «ο άθεος Ντιντερό πήγε στο μητροπολίτη Πλάτωνα για να συζητήσει μαζί του για την ύπαρξη του Θεού…» ΚΝΛ. σελ.529. Παρατηρούμε, ακόμα, στο απόσπασμα ότι ο διακωμωδούμενος διακωμωδεί και ο συγγραφέας ακούει ως τρίτη φωνή χωρίς να παρεμβαίνει, «βλέπει και σκέφτεται τον κόσμο του κυρίως μέσα από το χώρο και όχι μέσα από το χρόνο», όπως λέει ο Μπαχτίν και ασκεί ένα είδος «κοινωνιολογίας των συνειδήσεων». Τέτοια στοιχεία προβληματισμού δεν αφήνει ο θρησκευόμενος Παπαδιαμάντης, του οποίου το έργο από την πρώτη ανάγνωση διαπερνάται από την ορθοδοξία με τις εκκλησίες, τους ψαλμούς και τους εσπερινούς. Ενυπάρχει ως στοιχείο ενταγμένο στη ζωή το δαιμονικό και υπερφυσικό δίπλα στο ρεαλιστικό (Φαρμακολύτρια, κ.ά.).
Ωστόσο, υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσά τους, που συνδέονται με την ορθοδοξία και τα οποία απαντώνται και στο μυθιστόρημα των Νέων Χρόνων, από το οποίο έχουν υποστεί επιδράσεις και οι δυο συγγραφείς, όπως είναι: η περιπέτεια, η δοκιμασία, η εξομολόγηση και ο προβληματισμός.
Ο Ντοστογιέφσκι, όμως, έκαμε την καινοτομία του σπάζοντας τη γνωστή ως τότε σύνθεση στη δομή του μυθιστορήματος και προβάλλοντας τόσο την απεικόνιση πολλών ασυγχώνευτων προσωπικοτήτων, που κινούνται σε πολλά επίπεδα, όσο και την αντιφατικότητα που υπάρχει στον αντικειμενικό κόσμο του κοινωνικού περίγυρου. Αντίθετα ο Παπαδιαμάντης μέσα από την «πολυγλωσσία και πολυφωνία» οδηγεί στη σύνθεση και την αληθοφάνεια του ήρωα. Ένα άλλο κοινό στοιχείο στον Παπαδιαμάντη και στον Ντοστογιέφσκι είναι ότι και οι δυο έχουν «το χάρισμα της άμεσης ενόρασης στον ξένο ψυχισμό», όχι υποκειμενικά αλλά ρεαλιστικά με εικόνες καλοδουλεμένες που προβάλλουν τα ψυχικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Πηγή: Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Ενιαίο Λύκειο (ΟΕΔΒ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου