Μανόλης Αναγνωστάκης «Σε τι βοηθά λοιπόν…»
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
(Αυτή εδώ η ποίηση, λέω)
Στα υψηλά σου ιδανικά, στη συνείδηση του χρέους
Στο μεγάλο πέρασμα από τον καταναγκασμό
Στις συνθήκες της ελευθερίας;
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
- Αυτό, έστω, που εγώ ποίηση ονομάζω –
(Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά).
Πώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ο Παυλόπουλος και πώς ο Αναγνωστάκης;
Σχόλια του ίδιου του ποιητή: «Δεν νομίζω ότι βοηθά σε πολλά πράγματα, πρακτικά. Κάποτε λειτουργούσε σαν μια μορφή επικοινωνίας αρκετά σημαντική, ελλείψει άλλων προσφορότερων. Πάντα, όμως, η καλή ποίηση λειτουργούσε έμμεσα, μακροπρόθεσμα, υποδόρια και σχεδόν «διαβρωτικά». Μόνο η κακή ποίηση επενεργεί άμεσα, σαν υποκατάστατο ενός κύριου άρθρου ή ενός συνθήματος. Εκεί, στο μακροχρόνιο και διαβρωτικό μπορούμε να ανιχνεύσουμε και τον βαθύτερο κοινωνικό ρόλο της ποίησης και όχι στα συνθηματολογικά της υποκατάσταστα, όπως πολλοί πιστεύουν.»
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης έχοντας αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για την ουσιαστική αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας και την υιοθέτηση μιας δομής που θα εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του λαού, εξετάζει την ποίηση ως προς την προσφορά που θα μπορούσε να έχει στον αγώνα αυτό. Ο ποιητής αναρωτιέται σε τι μπορεί να βοηθήσει η ποίηση, -η ποίηση όπως την γνωρίζουμε, αυτή εδώ η ποίηση-. Μήπως βοηθάει στην εξύμνηση των ιδανικών και στην αφύπνιση των συνειδήσεων σχετικά με το χρέος που έχει κάθε άνθρωπος απέναντι στην κοινωνία; Μήπως, δηλαδή, η ποίηση μπορεί να τεθεί στην υπηρεσία ενός σημαντικού ιδεολογικού αγώνα, ο οποίος θα βοηθήσει τους ανθρώπους να ξεφύγουν από τον καταναγκασμό που τους έχει εγκλωβίσει η παρούσα κοινωνική διαμόρφωση. Μπορεί τελικά η ποίηση να βοηθήσει τους ανθρώπους να φτάσουν στο σημείο να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, την κοινωνική τους ελευθερία;
Ο ποιητής δεν απαντά ανοιχτά σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά με τον παρενθετικό του στίχο, -Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά- είναι σα να αναγνωρίζει στην ποίηση τη δύναμη να παρακινεί τους ανθρώπους να προβληματιστούν για το ποια είναι τώρα η θέση τους στην κοινωνία και ποια θα μπορούσε να είναι στο μέλλον, αν αγωνιστούν. Η ποίηση προφανώς δεν έχει τη δύναμη να προκαλέσει με άμεσο τρόπο αλλαγές, μπορεί όμως να περάσει τα σημαντικά μηνύματα στους ανθρώπους και να τους ωθήσει σ’ έναν πολύτιμο προβληματισμό. Οι σκέψεις, τα μηνύματα και οι προβληματισμοί που περνούν οι ποιητές μέσω των στίχων τους, λειτουργούν έστω και σταδιακά ως μέσα αφύπνισης, καθιστώντας την ποίηση ικανό μέσο στον κοινωνικό αγώνα, στην κοινή προσπάθεια των ανθρώπων να επιφέρουν μια εξισορρόπηση στην κοινωνική κατάσταση.
Η ποίηση, επομένως, για τον Αναγνωστάκη είναι ένα σημαντικό εφόδιο στον αγώνα των ανθρώπων για την απελευθέρωσή τους από την παρούσα κοινωνική δομή, που βασίζεται στην εκμετάλλευσή τους.
Ο Παυλόπουλος, από την άλλη, εξετάζει την ποίηση ως μια αυτόνομη τέχνη και επιχειρεί να αποτυπώσει τις πολλαπλές δυσκολίες που παρουσιάζονται σε όποιον επιχειρήσει να δημιουργήσει πραγματική ποίηση. Η ποιητική τέχνη δεν είναι ούτε εύκολο να κατακτηθεί ούτε βέβαιο ότι έχει ποτέ κατακτηθεί. Ίσως όλα τα ποιήματα που έχουν μέχρι τώρα συντεθεί να είναι απλώς αντικλείδια, απόπειρες των ποιητών να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης.
Ο Παυλόπουλος δεν εξετάζει την πιθανή χρηστικότητα της ποίησης, καθώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ως μία τέχνη υψηλής αξίας, που απαιτεί σημαντικές θυσίες από τους θεράποντές της. Όπως ο Καβάφης αντιμετωπίζει την ποιητική Τέχνη ως το σημαντικότερο κομμάτι της ζωής του, έτσι και ο Παυλόπουλος θεωρεί ότι όποιος θέλει να θεωρηθεί ποιητής οφείλει να αφιερώσει τη ζωή του στην αέναη προσπάθεια που απαιτείται για την κατάκτηση της πολύτιμης αυτής τέχνης.
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
(Αυτή εδώ η ποίηση, λέω)
Στα υψηλά σου ιδανικά, στη συνείδηση του χρέους
Στο μεγάλο πέρασμα από τον καταναγκασμό
Στις συνθήκες της ελευθερίας;
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
- Αυτό, έστω, που εγώ ποίηση ονομάζω –
(Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά).
Πώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ο Παυλόπουλος και πώς ο Αναγνωστάκης;
Σχόλια του ίδιου του ποιητή: «Δεν νομίζω ότι βοηθά σε πολλά πράγματα, πρακτικά. Κάποτε λειτουργούσε σαν μια μορφή επικοινωνίας αρκετά σημαντική, ελλείψει άλλων προσφορότερων. Πάντα, όμως, η καλή ποίηση λειτουργούσε έμμεσα, μακροπρόθεσμα, υποδόρια και σχεδόν «διαβρωτικά». Μόνο η κακή ποίηση επενεργεί άμεσα, σαν υποκατάστατο ενός κύριου άρθρου ή ενός συνθήματος. Εκεί, στο μακροχρόνιο και διαβρωτικό μπορούμε να ανιχνεύσουμε και τον βαθύτερο κοινωνικό ρόλο της ποίησης και όχι στα συνθηματολογικά της υποκατάσταστα, όπως πολλοί πιστεύουν.»
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης έχοντας αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για την ουσιαστική αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας και την υιοθέτηση μιας δομής που θα εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του λαού, εξετάζει την ποίηση ως προς την προσφορά που θα μπορούσε να έχει στον αγώνα αυτό. Ο ποιητής αναρωτιέται σε τι μπορεί να βοηθήσει η ποίηση, -η ποίηση όπως την γνωρίζουμε, αυτή εδώ η ποίηση-. Μήπως βοηθάει στην εξύμνηση των ιδανικών και στην αφύπνιση των συνειδήσεων σχετικά με το χρέος που έχει κάθε άνθρωπος απέναντι στην κοινωνία; Μήπως, δηλαδή, η ποίηση μπορεί να τεθεί στην υπηρεσία ενός σημαντικού ιδεολογικού αγώνα, ο οποίος θα βοηθήσει τους ανθρώπους να ξεφύγουν από τον καταναγκασμό που τους έχει εγκλωβίσει η παρούσα κοινωνική διαμόρφωση. Μπορεί τελικά η ποίηση να βοηθήσει τους ανθρώπους να φτάσουν στο σημείο να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, την κοινωνική τους ελευθερία;
Ο ποιητής δεν απαντά ανοιχτά σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά με τον παρενθετικό του στίχο, -Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά- είναι σα να αναγνωρίζει στην ποίηση τη δύναμη να παρακινεί τους ανθρώπους να προβληματιστούν για το ποια είναι τώρα η θέση τους στην κοινωνία και ποια θα μπορούσε να είναι στο μέλλον, αν αγωνιστούν. Η ποίηση προφανώς δεν έχει τη δύναμη να προκαλέσει με άμεσο τρόπο αλλαγές, μπορεί όμως να περάσει τα σημαντικά μηνύματα στους ανθρώπους και να τους ωθήσει σ’ έναν πολύτιμο προβληματισμό. Οι σκέψεις, τα μηνύματα και οι προβληματισμοί που περνούν οι ποιητές μέσω των στίχων τους, λειτουργούν έστω και σταδιακά ως μέσα αφύπνισης, καθιστώντας την ποίηση ικανό μέσο στον κοινωνικό αγώνα, στην κοινή προσπάθεια των ανθρώπων να επιφέρουν μια εξισορρόπηση στην κοινωνική κατάσταση.
Η ποίηση, επομένως, για τον Αναγνωστάκη είναι ένα σημαντικό εφόδιο στον αγώνα των ανθρώπων για την απελευθέρωσή τους από την παρούσα κοινωνική δομή, που βασίζεται στην εκμετάλλευσή τους.
Ο Παυλόπουλος, από την άλλη, εξετάζει την ποίηση ως μια αυτόνομη τέχνη και επιχειρεί να αποτυπώσει τις πολλαπλές δυσκολίες που παρουσιάζονται σε όποιον επιχειρήσει να δημιουργήσει πραγματική ποίηση. Η ποιητική τέχνη δεν είναι ούτε εύκολο να κατακτηθεί ούτε βέβαιο ότι έχει ποτέ κατακτηθεί. Ίσως όλα τα ποιήματα που έχουν μέχρι τώρα συντεθεί να είναι απλώς αντικλείδια, απόπειρες των ποιητών να ανοίξουν την πόρτα της ποίησης.
Ο Παυλόπουλος δεν εξετάζει την πιθανή χρηστικότητα της ποίησης, καθώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ως μία τέχνη υψηλής αξίας, που απαιτεί σημαντικές θυσίες από τους θεράποντές της. Όπως ο Καβάφης αντιμετωπίζει την ποιητική Τέχνη ως το σημαντικότερο κομμάτι της ζωής του, έτσι και ο Παυλόπουλος θεωρεί ότι όποιος θέλει να θεωρηθεί ποιητής οφείλει να αφιερώσει τη ζωή του στην αέναη προσπάθεια που απαιτείται για την κατάκτηση της πολύτιμης αυτής τέχνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου