Μανόλης Αναγνωστάκης «Ποιητική»

Salvador Dali

Μανόλης Αναγνωστάκης «Ποιητική»

- Προδίδετε πάλι την Ποίηση, θα μου πεις,
την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
τη χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιον
των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε
Με το παράδειγμά σας στους νεωτέρους.
Το τι δεν πρόδωσες εσύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια,
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια
Και μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αφτιά
Ν’ ακούτε, με σφραγισμένα στόματα, και δε μιλάτε.
Για ποια ανθρώπινα ιερά μας εγκαλείτε;
Ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες.
Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.


Ο Μανόλης Αναγνωστάκης στο ποίημα «Στον Νίκο Ε... 1949», όπως και σε πολλά άλλα ποιήματά του, χρησιμοποιεί τους στίχους του ως μέσο για να καταγγείλει τα ολέθρια αποτελέσματα του εμφυλίου πολέμου, καθώς και για να υπερασπιστεί τον αγώνα του για τη δημιουργία μιας δικαιότερης κοινωνίας.

Οι θεματικές αυτές, όμως, δημιουργούν την αίσθηση μιας στρατευμένης τέχνης, που σκοπό της έχει να προωθήσει την ιδεολογία μιας συγκεκριμένης παράταξης. Στοιχείο που κάποιοι χρησιμοποιούν για να κατηγορήσουν τον ποιητή για «εκμετάλλευση» της ποιητικής τέχνης και για ασέβεια απέναντι στον ξεχωριστό της ρόλο, ο οποίος είναι να αποτελέσει βήμα έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων, όχι όμως και να γίνει εργαλείο προσηλυτισμού και προπαγάνδας.

Ο Αναγνωστάκης μέσα από το ποίημα «Ποιητική» απαντά σε αυτές τις κατηγορίες, δηλώνοντας πως «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις», υπό την έννοια πως το ιερότερο χρέος της ποίησης είναι να καταγγέλλει και να υποδεικνύει τις αθλιότητες της κοινωνίας, με την ελπίδα πως οι πολίτες θα αφυπνιστούν και θα αντιδράσουν στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους και στη σύνθλιψη των ονείρων τους.
Ο στίχος αυτός άλλωστε μας παραπέμπει στο τραγικό ερώτημα (Μά ποιός μέ πόνο θα μιλήσει γιά όλα αυτά;) που ο Αναγνωστάκης θέτει στο γνωστό ποίημα «Στον Νίκο Ε... 1949». Όλος ο πόνος, όλη η φρίκη που βιώνουν οι άνθρωποι στα πλαίσια του εμφυλίου πολέμου, δεν πρέπει -κατά τον ποιητή- να μείνουν ασχολίαστα. Κάποιος πρέπει να μιλήσει για τον όλεθρο του αδελφοκτόνου πολέμου, κάποιος πρέπει να καρφώσει δυνατά τις λέξεις αυτές, τις εικόνες φρίκης και τις σπαρακτικές κραυγές, για να μην τις πάρει ο άνεμος.

Αν το χρέος του ποιητή δεν είναι να αναδείξει τον πόνο του ανθρώπου και να ζητήσει τη συνδρομή όλων για την αντιμετώπιση των απάνθρωπων αυτών συνθηκών, τότε ποιο μπορεί να είναι;
Ο Αναγνωστάκης υπερασπίζεται την καταγγελτική φύση της ποίησής του, θεωρώντας πως το σημαντικότερο καθήκον του ως ποιητή είναι να μιλήσει για όσα βιώνει ο ελληνικός λαός, έστω κι αν κάποιοι -σε μια κοινωνία που διαρκώς συμβιβάζεται- αντιλαμβάνονται τα λόγια του ως ανούσια κηρύγματα και ρητορείες.

Ο ποιητής, άλλωστε, απαντώντας στις κατηγορίες που του προσάπτουν ότι χρησιμοποιεί την ποίηση για να στηρίξει τις προσωπικές του ιδεολογίες, δεν διστάζει να επισημάνει ότι οι κατηγορίες αυτές διατυπώνονται από ανθρώπους που έχοντας ξεπουληθεί για προσωπικό τους όφελος, μένουν τώρα άπραγοι και σιωπηλοί απέναντι σε όσους πληγώνουν βάναυσα το ελληνικό έθνος. Αποκαλύπτοντας, έτσι, πως οι κατηγορίες αυτές δεν είναι παρά λόγια δειλών και ξεπουλημένων ανθρώπων που αντί να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι σε όσους εκμεταλλεύονται τον ελληνικό λαό, προτιμούν να σωπάσουν τη φωνή του ποιητή που δεν φοβάται να μιλήσει για τις αθλιότητες που συμβαίνουν γύρω του.