Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1η: Το αντικείμενο διδασκαλίας του Πρωταγόρα

Μύκονος

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1η

(318e - 320c)

α) Ποιο είναι το αντικείμενο της διδασκαλίας του Πρωταγόρα, όπως το ορίζει ο ίδιος;

β) Γιατί τονίζει ότι στόχος του εκπαιδευτικού του προγράμματος είναι να γίνει ο μαθητής του ικανός «να πράξει και να μιλήσει» (πράττειν καὶ λέγειν) για πολιτικά θέματα; Στην απάντησή σας, αξιοποιώντας τις γνώσεις που έχετε για την αρχαία κοινωνία και ειδικά για τη δημοκρατική Αθήνα, να αναφερθείτε στη σημασία που είχε ο συνδυασμός λόγων και έργων στην πολιτική ζωή.

α) Ο Πρωταγόρας αναφέρει πως το μάθημα που διδάσκει είναι η εὐβουλία, η σωστή σκέψη και λήψη αποφάσεων τόσο για τα θέματα που αφορούν τα οἰκεῖα, την ιδιωτική ζωή, πώς δηλαδή να διευθετεί κανείς με τον καλύτερο τρόπο τα ζητήματα του οἴκου του, όσο και για τα θέματα που αφορούν την πόλη, ώστε να είναι κανείς όσο γίνεται πιο ικανός να πράξει και να μιλήσει για πολιτικά θέματα.

Ο Πρωταγόρας, επομένως, ορίζει τη διδασκαλία του ως βελτίωση της ικανότητάς των μαθητών του να αντιλαμβάνονται σωστά τα δεδομένα που τους τίθενται κάθε φορά και με βάση αυτά να λαμβάνουν ορθές αποφάσεις. Η ικανότητά τους αυτή, μάλιστα, θα τους βοηθά τόσο στην αποτελεσματική διαχείριση του οίκου τους όσο και στην ενεργή συμμετοχή στα δημόσια ζητήματα.

οἰκεῖα: Το χαρακτηριστικό του οίκου στο ιδεολογικό επίπεδο, ήταν ότι είχε μια συνέχεια μέσα στο χρόνο, είχε παρελθόν (τους προγόνους) και μέλλον (τους απογόνους). Γι’ αυτό και ήταν υποχρέωση κάθε ενήλικου άνδρα να σεβαστεί το παρελθόν του οίκου του και να εξασφαλίσει τη συνέχειά του στο μέλλον. Άρα, η κοινωνική στάση και το ήθος κάθε άνδρα είχε συνέπειες όχι μόνο ατομικές, αλλά και ως προς τη συντήρηση και διατήρηση του κύρους του οίκου του. Τα οικεία είναι, επομένως, όλες οι υποθέσεις που σχετίζονταν με την οικονομική και κοινωνική ευμάρεια ενός οίκου και αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα του ενήλικου άνδρα.

β) Ο Πρωταγόρας αναφέρει πως καθιστά τους μαθητές του ικανούς να πράττουν και να μιλούν κατάλληλα για τις πολιτικές υποθέσεις, ανταποκρινόμενος έτσι στο αριστοκρατικό ιδανικό που επιδίωκαν εκείνοι που είχαν τα απαραίτητα χρήματα για να μαθητέψουν κοντά του. Η εικόνα του άριστου ανδρός για τις πλούσιες οικογένειες αντλούνταν από τα πρότυπα που διαμόρφωνε, μέσα από τις περιγραφές των ηρώων του, ο Όμηρος, ο οποίος έδινε ιδιαίτερη σημασία στη συνύπαρξη της γενναιότητας στις πράξεις με την ικανότητα του ορθού λόγου. Για παράδειγμα, στη Ι ραψωδία της Ιλιάδας όπου ο Φοίνικας, ο παιδαγωγός του Αχιλλέα, μιλά στον οργισμένο ήρωα για τις προσδοκίες του πατέρα του, του Πηλέα, λέει: «Γι’ αυτό μαζί σου μ’ έστειλε, για να σε δασκαλεύω πώς να μιλάς στις σύναξες, να πολεμάς στη μάχη» (μτφρ. Θ. Μαυρόπουλος).

«μύθων τε ῥητῆρ᾽ ἔμεναι πρηκτῆρά τε ἔργων»: Το ιδανικό, επομένως, για τους αθηναίους πολίτες είναι να συνδυάζουν αφενός την ικανότητα να μιλούν ορθά για τις δημόσιες υποθέσεις, στοιχείο που προϋποθέτει τόσο την καλή έκφραση και διατύπωση του λόγου τους όσο και τη δυνατότητα ορθής αντίληψης και επεξεργασίας των δεδομένων της πραγματικότητας κι αφετέρου την ικανότητα να προβαίνουν σε πράξεις, χωρίς να δειλιάζουν και φυσικά χωρίς να εμφανίζονται ασυνεπείς με τις απόψεις που εκφράζουν. Λογική σκέψη, καλά διατυπωμένος λόγος και αποφασιστικότητα στις πράξεις, αποτελούν άρα τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν έναν σωστά εκπαιδευμένο πολίτη.

Η έμφαση που δίνει ο Πρωταγόρας στο γεγονός ότι διδάσκει στους μαθητές του πώς να είναι όσο γίνεται πιο ικανοί στο να πράττουν και να μιλούν για τα πολιτικά θέματα, είναι λογική, καθώς ακριβώς αυτός ο συνδυασμός λόγου και πράξης είναι το ζητούμενο για τους αθηναίους πολίτες. Σε μια άμεση δημοκρατία όπου οι πολίτες όφειλαν να μετέχουν στις δημόσιες συζητήσεις και να συναποφασίζουν για καθετί που αφορούσε την κοινή τους πορεία, η δυνατότητα του ατόμου να μιλά ορθά και να πράττει με αποφασιστικότητα, αποτελεί πολύτιμο προσόν. Ο Πρωταγόρας, επομένως, γνωρίζοντας τις ανάγκες της δημοκρατικής Αθήνας και τις επιδιώξεις των πολιτών της, παρουσιάζει τη διδασκαλία του ως άριστα ενδεδειγμένη για να καλύψει τις ανάγκες των υποψήφιων μαθητών του.

Η αξία του συνδυασμού λόγου και πράξης, καθώς και η ανάγκη των πολιτών της Αθήνας να συμμετέχουν ενεργά στα πολιτικά ζητήματα, παρουσιάζεται και στον αριστουργηματικό Επιτάφιο του Περικλή:

«Εις την πόλιν μας, άλλωστε, εκείνοι που επιμελούνται τας προσωπικάς των υποθέσεις δεν αμελούν δια τούτο τας δημοσίας, και μολονότι άλλοι μεν είναι απησχολημένοι εις τούτο, άλλοι δε εις εκείνο το επιτήδευμα, όλοι εννοούν επαρκώς τα πολιτικά πράγματα. Διότι μόνοι ημείς εκείνον που δεν μετέχει εις αυτά θεωρούμεν όχι φιλήσυχον, αλλ’ άχρηστον πολίτην, και εφόσον δεν λαμβάνομεν οι ίδιοι την πρωτοβουλίαν των ληπτέων αποφάσεων, κρίνομεν τουλάχιστον ορθώς περί των μέτρων, τα οποία άλλοι εισηγούνται, πιστεύοντες, ότι τα έργα ζημιώνει όχι η συζήτησις, αλλά το να μη διαφωτισθή κανείς προηγουμένως δια της συζητήσεως, πριν έλθη η ώρα της δράσεως. Διότι και κατά τούτο διαφέρομεν τωόντι πολύ από τους άλλους, ότι είμεθα εξαιρετικώς τολμηροί εις την δράσιν και συγχρόνως μελετώμεν οι ίδιοι κατά βάθος όσα πρόκειται να επιχειρήσωμεν, ενώ εις τους άλλους αντιθέτως η μεν αμάθεια γεννά θράσος, η δε σκέψις ενδοιασμόν.»

(Μετάφραση: Ελευθέριος Βενιζέλος)

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 2η: Ποιο ρόλο διαδραματίζει η μοίρα (εἱμαρμένη) στην ενότητα και πώς εξηγείται αυτός;