Jurek Zamoyski
Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 3η
Πώς εξυπηρετεί την οικονομία του μύθου (ενότητες 2 και 3) ο καταμερισμός των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στον Προμηθέα και τον Επιμηθέα;
Ο Πρωταγόρας ξεκινώντας το μύθο του από τη δημιουργία των θνητών όντων, οφείλει να αναφερθεί σε εξελικτικά στάδια, τα οποία καλύπτουν μεγάλες χρονικές περιόδους. Για να μπορέσει, λοιπόν, να δώσει συνοπτικά τα στάδια αυτά, τα αποδίδει συμβολικά σε παρεμβάσεις των θεών και των τιτάνων.
Το 1ο στάδιο που καλύπτει τη δημιουργία της ζωής, ο Πρωταγόρας το αποδίδει στους θεούς, οι οποίοι πλάθουν τα θνητά όντα ακολουθώντας τα κελεύσματα της ειμαρμένης. Η δημιουργία της ζωής παρουσιάζεται έτσι ως κάτι το αναγκαίο, που έχει προαποφασιστεί από τη μοίρα.
Το 2ο στάδιο αφορά την εξέλιξη των θνητών όντων, τα οποία προσαρμοζόμενα στις ειδικές απαιτήσεις του φυσικού περιβάλλοντος αναπτύσσουν μια σειρά ικανοτήτων, προκειμένου να επιβιώσουν. Το στάδιο αυτό καλύπτει ένα αρκετά εκτεταμένο χρονικό διάστημα, καθώς μέχρι να φτάσουν τα ζώα στην ιδανική τους κατάσταση και να καλύψουν τις ελλείψεις τους (νόμος της αναπλήρωσης), χρειάστηκε να υποστούν μια σειρά εξελικτικών αλλαγών από γενιά σε γενιά. Όλη αυτή τη διαδικασία, βέβαια, ο Πρωταγόρας την αποδίδει συνοπτικά με το μοίρασμα των ιδιοτήτων από τον Επιμηθέα.
Ο Επιμηθέας παρουσιάζεται να μοιράζει με ιδιαίτερη φροντίδα τις ιδιότητες στα ζώα, παραμελεί εντούτοις πλήρως τον άνθρωπο, τον οποίο αφήνει χωρίς καμία σωτήρια ιδιότητα. Το λάθος αυτό του Επιμηθέα, εξυπηρετεί ουσιαστικά τις ανάγκες του μύθου, καθώς ο άνθρωπος όχι μόνο αποτελεί εντελώς ξεχωριστή περίπτωση σε σχέση με τα άλλα ζώα, αλλά και το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της όλης αφήγησης. Έτσι, με την αμέλεια του Επιμηθέα, δίνεται η ευκαιρία στον Πρωταγόρα να εξετάσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την εξέλιξη του ανθρώπου.
Το 3ο στάδιο, επομένως, αφορά ειδικότερα τον άνθρωπο, ο οποίος αν και στερείται των ιδιοτήτων εκείνων που θα τον προστατέψουν από τη φύση και τα υπόλοιπα ζώα, διαθέτει εντούτοις ανεπτυγμένες νοητικές ικανότητες που του επιτρέπουν να επιβληθεί στο φυσικό του περιβάλλον και να δημιουργήσει τις αναγκαίες γι’ αυτόν συνθήκες επιβίωσης.
Η εξέλιξη του ανθρώπου έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις ανάγκες του μύθου, γι’ αυτό ο σοφιστής την εξετάζει σε διπλό επίπεδο:
Στο 1ο επίπεδο, παρουσιάζει την αρχική δημιουργία του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού, την οποία αποδίδει στην γενναιόδωρη προσφορά του Προμηθέα, που διασφαλίζει για χάρη των ανθρώπων τη φωτιά και τις τεχνικές γνώσεις. Στο πρώτο αυτό επίπεδο ο άνθρωπος κατασκευάζει κατοικίες, όπλα και εργαλεία, εξασφαλίζοντας για τον εαυτό του προστασία από τις αλλαγές του καιρού, αλλά και από τα υπόλοιπα ζώα. Παράλληλα, οι άνθρωποι θέτουν τις βάσεις και για τον πνευματικό τους πολιτισμού με τη δημιουργία ενός ικανού κώδικα επικοινωνίας, αλλά και της θρησκείας.
Στο 2ο επίπεδο, ο σοφιστής θα μας παρουσιάσει τη σημαντικότερη εξέλιξη για την επιβίωση των ανθρώπων, η οποία έγκειται στη συγκρότηση αρμονικά οργανωμένων κοινωνιών. Η επίτευξη αυτής της σημαντικής εξέλιξης θα γίνει με τη συνδρομή του Δία, που θα προσφέρει στους ανθρώπους τη δίκην και την αιδώ.
Παρατηρούμε, επομένως, ότι ο Πρωταγόρας αποδίδοντας στους θεούς και στους δύο τιτάνες καίριες προσφορές για τα θνητά όντα, κατορθώνει να παρουσιάσει με συνοπτικό τρόπο εξελικτικά στάδια που στην πραγματικότητα καλύπτουν μια μακραίωνη πορεία.
Θα πρέπει, επίσης, να έχουμε κατά νου, πως η απερισκεψία και η επιπολαιότητα του Επιμηθέα, εξυπηρετούν την οικονομία του μύθου, αφού καθιστούν αναγκαία την παρέμβαση του Προμηθέα. Κάτι που αν ειδωθεί πέρα από τα πλαίσια του μύθου, σημαίνει πως οι άνθρωποι αναγκάζονται, για να επιβιώσουν, να ενεργοποιήσουν το βασικότερο πλεονέκτημά τους έναντι των άλλων όντων, τη λογική, τις νοητικές τους δηλαδή ικανότητες. Η συμβολή του Προμηθέα, που θα οδηγήσει στη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού, δεν είναι παρά η συμβολική παράσταση, της πολύχρονης προσπάθειας των ανθρώπων να επιβληθούν στο φυσικό τους περιβάλλον και να το διαμορφώσουν κατάλληλα για τη δική τους επιβίωση.
Δείτε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου